Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus: sive biblioteca universalis,integra uniformis ..."

See other formats 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 



at |http : //books . qooqle . com/ 






0" 






'^. -^iW' 



^# 



m 




JtB^-. 






« 



C ^ ^ o 



HARVARD COLLEGE 
LIBRARY 




FBOM THE BBQUBST OF 

JAMES WALKER 

(Cla«ofl814) 
Prendeni ofHarvard CoUege 



htb^ Ifiwmn to wvriEa ia ths Im<illactMl 
amd Mowl 8d— eat" 



/^ajt^TKa/^^^ajL^T^^^ 



patrologijj: 

CURSLS COMPLETUS 

BIRLIOTHBCA DNIVBKSALI8, INTBGKA, DNIFORHiS, COMMODA, OBCONOSilCA, 

OMNICM SS. PATRUM, DOCTORUM SCIIIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM 

AB MVO APOSTOLIGO AD INNOCENTII 111 TEMPORA 

floruerunt; 
RCCUSIO CHR0N0L061CA 

OIIMUM QUiC: EXSTITCRG MONUMENTORUM CATIIOLlCiG TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA 

ECCLESIiE Si£CULA, 

JDXTA EDITIONES ACCURAT1S8III4S, 1HTER SE CUMQOE NOiNNULLIS CODICIiUS llANUSCnirTIS C0LL4TAS, 

PBROUAII DILIGBNTER CASTIGATA; 

DI^ERTATtONIBCJS, COIIIIESITARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIEUS CONTINENTER II.LUSTRATA ; 

OVNIBUS OPERIRUS rOST AMPUSSIHAS EDITIONES QUiE TRIBUS NOVISSmiS SiECULlS OEBENTUR AB80LUTAS 

DETECTIS, AUCTA; 
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALTTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI 

8UBSEQUENTIBUS, DONATA; 

CAPITUL1S INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISP08ITIS, NECNON ET TITUL1S SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM 

8UPF.RI0REM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE HATERUM SIGNIFICANTIDUS, ADORNATA ; 

OPBRIBUS CUM bUBIIS TUH APOCRtPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATB IN ORDINE AD TRADITIONEM 

ECCLESIASTICAM POLLENTIEUS, AMPLIFICATA ; 

DUORUS INDICIRUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUIO 

UNUSQUISQUB PATRUM IN QUODI IBET TnEMA SCRIPSERIT UNO INTUITU C0N8PICUTUR ; ALTERO 

SCRlPTURif) SACRiE, ex quo lectori comperire sit obvium quinam patres 

ET IN QUIBUS OPERUM SUORUH LOCIS SINGULOS SINGULORUH LIBRORUH 

SCRIPTUKiE TEXTUS COHMENTATI SINT. 

BDiriO ACCURATISSIHA, QETERISQUE OMNIDUS FACILE ANTEPONENOA, 81 PERPENDANTUR : CHARaCTERUM NITIDITAS 

CBARTiB QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUH TUH VARIETAS 

TUH NUHERUS, FORHA VOLUHINUH PERQUAH COHHODA SIBIQUE IN TOTO OPERIS DEGUItSU CONSTANTKR 

SllflLiS,PRRTII EXI6UITAS,PRiESERTIHQUE ISTA COLLECTIO, UNA, HETIIODICA ET CIIHONOLOGICA, 

SEXCENTOIIUM FRAGHENTORUM OPUSCULORUHQUE IIACTENUS IIIC ILLIC 8PAH80UUM, 

rniHUH AUTEH IN NOSTRA BIBLIOTIfECA , EX 0PERIBU8 AD OHNES iBTATKS, 

LOCOS, LINGUAS FORHASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM. 



SERIES SECUNDA, 

rHKS, DOCTORRS SCRIPTOBESO 
«EGOIUO MAGNO AD INNOCENTI 

Stccurante %s^. 3Risne, 



|N QUA rnODKUNT rATRKS, DOCTORES SCRIPTORESOUE Er.CLESI.« LAHNiK 
A GHEGOIUO MAGNO AD INNOCENTIUM lil. 



• iS&IOTBSOJi O&Slll UaiVSROJi» 

SIVB 
CURSfUU COlirLETORUU IN 8INGUL08 SCIEHTIA ECGLBSrASTICJ! RAUOS EDITORB. 



FATROLOGIA RINA RDITIONETTPIS UAIf DATA E8T, ALIANEUPB LATINA, ALIA GRJECO-LATIIf A.— VBNBUMT 
llll.LE ETTRECENTIS PRANCIS SBXAGINTA ET DUCENTA VOLUUINA EDITIONIS LATINiB; OCTINGBNTIS 
milLLB TRBCENTA GRiGGO-LATINJE. — MERB LATINA UNIVERSOS AUCTORBS TUU OCCIDENTALE8» 
TUIt ORIBNTALKS EQUIUBU AUPLECTITUR ; HI AUTEU, IN BA,80LA VBR8lt)NE LATINA DONANTURi 



PATROLOGIiK TOMUS CXCIX. 

iOANNES SARESBERIENSIS CAfHNOT. EPISC. PETRUS S. R. E. CARD. GUICIIARDUS LIGDUN. 
ARCniEP. GUALTERUS PRIOR. S. VICT. PARIS. ROGERUS ABBAS S. EVURT. AUREL. 
^ lOANNES CORNUBIENSIS. 



EXCUDEBATUn ET VENIT APDD J.-P. Mlf.NE EDITOREM, 
IN VIA DICTA D^AHBOISE, PROPE PORTAM LUTETIiE PARISIORUU VULGO DENFEH NOUINATAM, 

SEU PBTIT-MONTROUGB. 
1855 



j5rT^fIiJ^^^ 



PATROLOGItE 

CURSLS COMPLETUS 

BIRLIOTHBCA ONiVBRSALIS, INTBGRA, DNIFORHIS, COMMODA, OBCONOMICA. 

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM 

(JCI 

AB MVq APOSTOLICO AD INNOCENTII 111 TEMPORA 

florubrunt; 
RCCUSIO CHROrrOLOGlCA 

OltMUM QUiO EXSTITERG MONUMENTORUM CATIIOLiCiG TRADITiONIS PER DUODECIM PUIORA 

ECCLESIiE Si£CULA, 

JDXTA tDlTIONES ACCURATISSIII4S, llfTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICliUS llANUSCRirTIS COLLATAS, 

PBRQUAH D1LI6BNTER CASTIGATA; 

DI^ERTATtONlBUS, COMREMTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER II.LUSTRATA ; 

OHNIBUS OPEillBUS POST AMPUSSIHAS EDITIONES QUiE TRIBUS NOVISSIMIS SJECULIS DEBENTUB AB80LUTAS 

DETECTIS, AUCTA; 
IND1CIB08 PARTICULARIBUS ANALTTICIS, SINGULOS SIVE T0U08, 8IVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI 

SUBSEQUENTIBUS, DONATA; 

CAPITULIS INTBA IPSUH TEXTUM RITB DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULaRUM PAGINARUM MARGINEH 

SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS 8UBJECTAMQUE MATERIaM SIGNIFICANTIBUS, ADOBNATA; 

OPERIBUS CUM DUBIIS TUM APOCBtPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM 

ECCLESIA8TICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; 

DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID 

UMUSQUISQUE PATRUM IN QUODIIBET TUEMA SCRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICUTUR; ALTBRO 

SClUPTURif) SACRifi, ex quo lectori comperirb sit obvium quinam patres 

ET IN QUIBU8 OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM 

SCRIPTURA TEXTUS COMHENTATI SINT. 

BDiriO ACCURATISSIifA, C^BTBRISQUE OMNIDUS FACILB ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR : CnARACTERUM NITIDITAS 

CBARTiB QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETA8 

TIIU RUHERUS, FORHA VOLUHINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO OPEBIS DEGURSU CONSTANTKR 

8IHILlS,PRETIIEXIGUITA8,PRiESERTlHQUE ISTA COLLECTIO,UNA, METHODICA ET CIIRONOLOGICA, 

BEXCENTOnrM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE UACTENUS HIC ILLIG SPAKSOUUU, 

PRIHUU AUTEH IN NOSTRA BIBLIOTUECA , EX OPEBIBUS AD OHNES iBTATKS , 

LOCOS, LINGUA8 FORMaSQUE PERTINENTIBU8 » COADUNATORUH. 



SERIES SECUNDA, 

TRKS, DO(rrORBS SCRIPTORESO 
«EliOHIO MAGNO AD INNOCENT 

Stccuratite 3«*1^* SDttgne, 



IN QUA rnODKUNT PATRKS, DOtTTORBS SCRIPTORESOUE ECCLKS1.« LAHNiK 
A GHEliOHIO MAGNO AD INNOCENTIUM III. 



• iS&IOTBSOJi O&SIII UaiVSROJi» 

SIVB 
CURSUUU COUrLETORUU IN 8INGUL08 8CIERTIA ECGLBSIASTICJ! RAUOS EDITORB. 



rATROI.OGIA BINA BDITIONCTTPIS UAR DATA E8T, ALIANSyPB LATIRA, ALIA GRJSCO-LATINA.— VBNBUMT 
illlXB BTTRECEflTIS KRANCIS SBXAGINTA ET DUCBNTA VOLUUINA EDITIONIS LATIN JS; 0CTIN6BNTIS 
BTHILLB TRBCENTA 6R£G0-LATtNJE. — «BRB LATINA UNIVBR80S AUCTORBS TUU OCCIDBNTALE8» 
TLU ORIBNTALBS EQUIDBU AUPLECTITUR ; HI lUTBU, IN EA,80LA VBR8lt)NB LATINA DONANTUEi 



PATROLOGIiK TOMUS CXCIX. 

JOANNES SARESBERIENSIS CARNOT. EPISC. PETRUS S. R. E. CARD. GUICIIARDUS LIGDUN. 
ARCniEP. GUALTERUS PRIOR. S. VICT. PARIS. ROGERUS ABBAS S. EVURT. AUREL. 
* JOANNES CORNUBIENSIS. 



EXCUDEBATUR ET VENIT APDD J.-P. Mlf.NE EDITOREM, 
IN VIA DICTA D^AUBOISE, I*ROPE PORTAM LUTETIiE PARISIORUM SVLQODENFEH NOMINATAM, 

8EU PBTIT-UONTROUOB. 
1855 



PxartQ^yox/^^ 






^ /t/ry C^//^. ^ 






\ 



SJSGULUM XII 



JOANNIS 

COGNOMIIfB « / / 

SARESBERIENStS 



CARNOTENSfS EPISCOPI 

OPERA OMNIA 

«OXTA ■DRIOHnr.OXOllUHmi QOiJI JraMB. AB nDBM CODICOlf MM. BXB6IT D* J. A. GILES. 

ACGBDimV 

FBTRI S. R. E. GARDINAUS TITDLI S. GHRTSOGONI, GDICHARDI LDGDDNENSIS 
ARGmEPISGOPI, GDALTERI PRIORIS S. VIGTORIS PARISIENSIS, ROGERI ABEA- 
TIS S. EVDRTII ADREUANENSIS, JOANNIS GORNDBIENSIS 

OPUSCULAi DIPLOniATA, EPISTOLJB 

ACCURANTE J.-P. MIGNE 

BIBLIOVHBOa CLBBI VBITBBIfll 



CU m i W I COMVUTOBUK IIT •IKOULOS KIBIITIJI BCCtBSIAtTICJI BAMOl BBITOkB 



TOMUS UNIGUS 



TBMIT 1 nARC» «AUiat 



EXGVDEBATDR ET VENIT APDD J.-P. MIGNE EDITOREll 
III mDiCTAirAlfSOiS£.PROPEPORTAlf LDTETLEPARISiORDMVDLGOD^fi^fEJIMOiaNATAII 

»0 PBTIT-MOimOOSB 

1855 



ELENCHUS 

AUCTOaUH ET OPEEUM QUI DI HOO TOMO CZCIZ COHTIMEinnnEL 



JOANNES SARESBERIENSIS CARNOTENSIS EPISCOPUS. 

Epistolffi. Co%. i 

PolycTalicns. 879 

Me(«logicus. * S23 

liesepteoi septeois. 9^5 

Entheticus de dogmate phllosophorum. 165 

Carmen de membris conspirantibus. 1005 

Vita S. Anselmi archie[)iscopi Cantuariensis. 1009 

Yita S. Thoma archiepiscopi Cantuariensis. 1038 

JOANNES CORNCBIENSIS. 

Apolo^ia de Yerbo incarnato. lOii 

Eulogium ad Alexandrum III papam* qaod Chriitas lit Aiftpif boiM.» 1041 

Libeilas de caaoae mystici libaminis, 1085 

GUICHARDUS LUGDUNENSIS ARCHIEPISCOFUS. 

Statata EcclesiiB Lugdunensis. 1092 

PETRUS S. R. E. CARDINAU&TITUU 8. GHRT8060NI. 

Epistol». 1119 

ROGERUS ABBAS S. EVURTII AUREUANENSIS. 

KeTelatio de iarentione S. Pontlficis Eyartii. 1195 

GUALTERUS PRIOR & VICTORIS PARISIBNSId/ 

Libe? contra quatuor labvrintbos Francio. ilST 



fi» Tjrpb I^ Uion, an PeU^Montfwsge, 



PROLEGOMENA 



NOTItU IN JOANNEM SARESbfiRIENSEM 

{CttlL ChriiU nov.i U YTll, cbt. 1146) 



Maiione Angids Joannes, i pitria Sarisberiensls 

tnlgo cogntmiiialiis, I^arisios proreclos anno 1136, 

magistros habiiii Petniin Abslardum, Aibericam 

Remensem, Gilberium Porretanuin, Robertum Pul- 

lum, aliosque biijos aetatis doctrina insignes Tiros. 

Ir scbolis Parisiensibus annbs fefe diiodecim con-» 

snmpsit instrucndis ad paop^rtatem soble?ariilam 

nobilAiar. liberis. Familiaris foit Tbeobaldi Cantua- 

riensiff archiepiscopl, ejosqiie suecessorisS. Thoniae : 

ad priinum adhoc canceliarium Henrici 11, Angli« 

regis, insiiine opus bd nugU curittliufh misil^ cum 

in obsidione tolosae regem comluretor anno 1159. 

Aegi qiioque Angliae a^ceptos, ab ipso publicis 

gerendis negotiis adhibiioa est. Misit enitil eom Ro- 

mam ad Adritnum papam IV, ad impetranduni 

occupand» Hibemlae privilegium, qnod solemniter 

1n synodo Goaterfordiensi recita?it, regiqite obtulit 

«ttmmi pontificis nomlne annoium aureum iu si» 

^om icTestltors. Summis etiam pontiflcibus cha* 

783 fait et nolissimos, Eugenio III et Adriano IV, 

ut liquet ex libertate et fldilcia qua huic pap» 

aosos ett eipottere plorima curisB Romanc tiiia. 

Aleundro quoqoe papse a secretis et epistolis fuit; 

eo enlm potissimam usos est ad scribendum ad* 

▼ersns Ocuvianom anUpspaiQ cjusque rautores» 

Denlqae post peragraits luliam et Galliamy quas 

Bominis soj fama ]am Impleverat, promoTente in 

primis Gulllelmo Senonensi archiepiscopo simalque 

•lecio Carnoteosit et rege approbante eligitur epi- 

soopus Carnotensis, tum ob doctrinae et viic me- 

ritom 9 tum maxime quod saocti Tbome Gantua- 

riensis arcbiepiscopi fuisset in exsilio aliisqne 

xrumnis socius. Pust hanc eleclionem, die 2S Julil 

anno 1176, Cantnariam accesserunt decanus»cantor 

ei cancellarius Ecclesix Carnotonsis, petentes Joan- 

jiero sibi concedi, cul capitulum absente episcopo 

dimissorias dedit litteras. loanni qiioque ipse scri* 

psit LodoYicos rex, ut electioni pra^beret assensom, 

Sicque apud Senonas oonsecratus fuit die Doinl- 

jiica, 8 Augusii, a Ifaoricio Pari«ensi episcopo; 

die ?ero Assamptionis beatas ilaria CcclesiaB su» 

aolemnem Iniit possesnonem» qoam per annos 

qoatoor rexit. De eo sic in soppleniento Sigeberti : 

c Soccessil in Carnotensl orbe Joannes Salesbe- 

rieosia» Tlr honestua et sapiens, qui priiis fuerat 

dencos Theobaldi Cantuariansia episcopi et postea 

Mncti Tboroafi martyris, siiccessoris ejusdem Theo- 

PjinoL. CXCIX. 



^ baldi. » Clericus qno<tue fiierat PetH Ceilensis, ut 
consut ex epist. 6, lib. Tii, ad Lundensem arcbi- 
episcopum : k Senonensis archiepiscopus facius eit 
Remensis : roagister Joannes Saresberiensis, quon- 
dam clericus noster, facius est episcopus Carno- 
iensis. » Alumnum Joannem tocat lib. vii, epistolis 
16 et 21, de ejus electione loquens ad Cantuarien* 
sem archipraesulem : c Sanctfesimae, inquit, me- 
mori» praedecessor Tester archiepiscopus Theo^ 
baldds de gremlo l^t slno nostro magistrum Joa»« 
nem Carnoiensem episcopnm inopem et pauperein 
suscepit, sed» Deo jutante, ttsque ad nomen magno- 
rum qoi sunt in terra fomeiiiis suis provexit. • 
Apad eamdem Cellensem leguntur et sepiem epi^ 
siolse scriptae Joanui nondum episcopo, et com* 

3 plures e quibus innotesclt arcu cum ipso amicitiae 
necessitudine conjunctum fuisse, a qoo exsul in 
abbatiam benigne excepius» rooUisque postea be-* 
nellciis donatus fuit, quibus obnoxinm se proOtetur 
Joannes, in prim)^ ?ero epistola 85, cujos exordlom 
est t I Non est noTum quod mibi vestra benignius 
alimentoruro subsldla procuravit» quae sic meam 
In temi aliena paupertatem excepit, at nec pairis 
munus, nec maternus mibi deesse Tideretur affe* 
ctus. Ilagiiuro quidem erat sic exsuli providoro, 
ut apud exleras nationes ci?iam commodiutlbns 
fruerer, sed malto majus est qaod mihi dlllgentia 
tesira prospexit, ne a naUlis soli dolcedinis, qna 
totius generls universiUs capitur, perpetuo exsu- 
larero. Yestraro namqae manus est« quod reversus 

C sum in terram nativlutis meae. Yestrom munus est, 
quod princlpUm tirorum assecutus sum notitiam, 
familiaritatem , gratiamque multorum. VestroK 
miinus esi, quod florere in patria Tideor, et aoeioro 
Domino multis praeferri conciTibus et coaetaneis 
roeis. Sed quid est quod liberaliutis et munificcn* 
tiae Testras tltalos membratim exsequor, com illo- 
rum namerus et ImmensiUs sic toium anlmum 
impleanif at eflluant« et lotius mentls ca|TaciUtetn 
exauperentl A Domino quldem ui et illa sola, quas 
non sttf&cio recordari, debeain meruisse quidquid 
sum et possom. OUigatus iuqoe som) at nulla 
gratlarum actione Taleam liberarl, com meriia 
Tostra omnes conatos meos absorbeant, praesertim 
cum doTotio Testra me sibi continuis obllget bene* 
ficiis, » etc. 
Faclos luqoe episeopus Joannes B. abbati Sanoil 



XI JOANNES SAtlLSBEAlBNSlS. ii 

Launomari licentiam dcdit aediflcandi oralorii in x dilexit, el eam diverlorum ornamentonim fulgore 



villa Moresio an. ii76, episcopatus pfimo. Con- 
cessain a prxdecessoribus cccleslam de Choa ca- 
nonicis Sancloc Magdalenae Castriduni confirmavit 
anno ii77. Eodein convenlionem inier Simonem 
&feldensem episcopum et abbalem Fossateusem 
iniiam vice papx fungens iu hac parle ratam lia- 
buit. Astilil quoque regibus Franciae et Anglix 
jurantibus ituros se in servitium crucis. Aniio il78, 
qui episcopalus ejus secundus dicitur in chartulario 
Sancti Aviii, ecclesiam de Yillamaurt canonicis 
S. Clodoaldi adjudicavit contra Wauterium archi- 
diaconum Dunensem, i5 Sept. 

Concilio LaterAnensi interfuit mense Marlio 
)i79, in qno sedentibus Patribus ad condenda nova 



decoravit » cappa optima , tribus palliis, annulo 
episcopali preiioso, vesiimentis sacerdotalibus pre- 
ilosis. Duo vasa preiiosa eidem ecclesiae contulii, 
in altero quorum sanguinem gloriosi mariyris 
Thomae Cantuariensis archiepiscopi vldentibus no- 
bis adhuc stillanlem, in altero reliquias sanctorum 
martyrum Crispini et Crispiniani posuil. Reliquias 
etiam gloriosas nobis coniulil S. Gereonis de comi- 
tatu virginum Coloniensium. Privilegium etiam 
acquisivit, ut servos Carnotcnsis ecclesiae posset 
pro necessilatc vel manifesta utilitate sua manu- 
mittere, non impedienie sa^cularis violentia pote- 
btatis; in quo etiam addiiur, ut si quaudo pro 
justiiia nosira ante saeculares vel ecclesiasticoa 



decreta, i absit, inquit, nova condi ct phtHma ve- B judices Iracti fuerimus^ nullus nobis duellutn, vel 



(erum reintingi et intiovari, i etc. Abbaiein Sancli 
Pelri iovestivil anno eodem de eleemosyna facta 
hionasteriOi A sede apostolica delegaius, discordias 

Inter abbatem Sancii Dionysii el canonicos Sancii 
lliupeni Corboliensis composuit anno iiSO. Eodem 
lnno,Joannis comitis Yindocinensis ad Jerosoly- 
/iiitanum iter sese accingentis excepit satisfactio^ 
nem de injuriis monasterio Sancti Launomari 
Blesensis illatis, eumdemque a vinculo excommu- 
nicaiionls, quam ob illatas monachis Yindocincn- 
ftihus injurias a triennio iiicurrerat, absolviL £x- 
stant apud Martennium du» ipsius epislola^, ne 
Petrus de Candeio monachos de Fontauis couira 
formam urdinis Cisterclensis missam in ecclesia de 
Laiida celebrare cogeret. 

Robertus de Monte in Appendice mortem Joannis 
ad aiinum iiSi referl, alii ii82. Commiinior iiiter 
erudiios sententia est Joannem e vivis sublatum 
faisse die 25 Oclobris anni iiSO, ut constat tuin 
ex Necrologio Josaphatensis monasterri in quo se- 
piillus esl , tum ex Chronologia Hugonis monachi 
Antissiodorensls ejus aequaHs, qni praedicto anno 
moriero Joannis ascribit, tuin ex Guillelmo Nangio, 
qui eum ob sapientiam et animi strenurtatem lau- 
ttat. in Necrologio Josaphati de Joanne sic habetur : 
c VIII KaU Novemb. depositio domni loannis Car- 
noiensis episcopi, viri chrislianis in&titutis praccla- 
risqne moribus admodum fulgeiitis, cujus corpus 



judicium candeniis ferri, vel aquae ferventis sen 
frigidae imponat, sed justitiam nostram liceat dufH 
bus vel tribus teslibus legitimis coinprobare. Con- 
lulit etiam huic ecclesiae haec libroruin volumina, 
ilieronymum super Marcum, Isaiam, ei Ezechielem 
ct Danielem, et Epistohis Pauli et xii propheias* 
Minus Breviarium ejusdem et psalmos. Item conlra 
Jovinianum, iibrum De divinis ofDclis, iibrum liu- 
gonis, el Lamenlationes Jcretniae, librum De eccle- 
siastica seu coelesti hierarchia, Rabanum De eccle- 
siasticis ofliciis, etiam ei Paralipomenon, Augusli- 
num conira Judaeos, et De lxxxiii qusesliouibus, Da 
dociriiia Cbristiana, Origenem in Josue, Yalerium» 
Lactantium^ Yegeiium, Chronica Sigeberti, Psal- 
' terium Lombardi, librum Regum glossatum, Irar- 
chiam, Lanfrancum De Eucharistia conlra Beren* 
gariuin, liistorias Joannis Turonensis, Historia» 
Etitropii, Isidori Etymologias, homilias Leonis PPa 
Bencdictionalem ei Collectarium , Senecam Dt» 
naiuralibus quaestionibus, Tullium Deofficiiset Dtf 
oraiore, et praeter haec Polycraticon suum, et bi-' 
blioihecam integram^ quorum maxima pars lem- 
poruin incuria deperditi, aut aliquorura damnatt 
cnpidiiaie suffurati fuenint. Ad opus etiam fratnim, 
qui aniiiversario ejus iniererui%l, acquisivit in vico 
Sancti Pelri de Valle xi solidos supercensuales aputf 
Mongerviilam , xx .sextarios oblitaruin eam fur- 
uiiiientis, ei campipartem, ei alios redditus unlu» 



jacet apud nos iii capella Beaiae Maria;. Hic ante D et dimidiatas beatas lerrae. In parochia Chaufurnt 



ailepiionein episcopatus fuit capellanus sancti 
Thomae Cantuariensis archiepiscopi, cuin ipse inar- 
tyrium passusest apud Anglos.t Necrologiom vero 

Carnotense : c Obiit piae recordaiionis paler 

iiostfr Joannes prius B. Thomae Cuntuarieiisis 
.'irchiepiscopi et inartyris a secretis, postea hujus 
iniscHcordissimie Dei matris Eccleslae cpiscopus 
venerabili8,vir magnae religionis, totiusque scienliae 
radiis illustratos, verbo, vifa, moribus pastor om- 
ntbus amabiliSy soli sibi niinis crudelis, a pedibus 
usqiie ad collum cilicio semper carnem domante. 
Qui domuni episeopi ab avcna, quam Su ea praepo- 
fiitiis Baillioli habebat, liberavit , ecclesiamque 
•Utam toto cordis aflcclu, tota nieniis inieniionc 



decimam de Charmeio. In majoria fisci decimaiit 
alodorum Gcnunviliae, ei alia plura. » 

Grxco Latinoque facundus eloquio bic praesul, 
postcritati reliquit famosum Polycralici libruin , 
distinctum octo libris, De nugi$ cttrialium et vestigiis ■ 
philosophorum, quod opus Theobaldo lienrici regia 
Angliae cancellario inscripsisse auctor esl Albericus» 
sed de eo nihil in prooeinio. De hoc libro Pclrus 
Biesensis epistola 22, ad eumdem, quem inagistruui 
suuin appellat : c Librum veslrum De nugis ciiria- 
libus Icj(i, el mirabiliter me refecit : nam ei ibi 
optinia forina erudiiionis csl, el propter ariificiosam 
sentcnliaruin varielalem inaestimabilis iiiatcria 
voluptulis. > Eiimdcm Polycralici librum lauJal J 



m KOTim LITTERARrA. xiv 

Lipsius ad libnitn xii Annalium Tacili. Ytiam A Pelrus Blcsensis scripsil eplsiolas legenJa polissi- 

mum 70, ex rpia intelllgiinus Joannem ila a carne 



quoque sancii Tboinae Bekeli arcbiepiscopi Gaii- 
tuariensis coinposuit Joannes, sub eo notarii officio 
fuoeius, ejus individuus comes, liuo manus ei 
oculus, ciijus meritis iantum tribuebat, ui factus 
episeopus in ouinibus chartis tunc temporis datis, 
iiou suis, sed sancii mariyris meritis pontiacalein 
ascrib«rei digniuiem. Uiter plurimas quas ad eum 



et sanguine fuisse alienum, ut mallet cxlernos ad 
beiielicia promovere, qua 'nepotes, licet pauperes 
et hoiiesios. In notis ad epistolam 2S ejusdem Petri 
Blesensis, qui Jounnis fuerut discipulus, Gussenvii- 
IsRUsencoinium fecit noslri Joannis, de ciijus aliis 
operibus consulcDdi bibiiographi. 



NOTITIA LITTERARIA. 

(F4BRici.^s, BibliQthim med. it in(. Lalinit^ \% \Zi.) 



JoannesPetilus, sive Parvus (a) a pairia Sarisbc- 
riensis, iiaius in pro.vlncia Aiigiix Sarisberia, quae 
ab imp. Severo (6) Severia etiam dicta , unde pro 
bansberieiisr apud Lelandum cap. i76 apiiellalur 
idemque csi Joannes Severianus; ad quem Petri 
file^ensis exstani Epistoi^e, et ad quem ilorsus Ka- 
Teimntensisscripsil librum de interpreiatione Grae-' 
carum dictionum. De studiis ejus videndus Bubeus 
U}m. II, Uiet, Aeadem. Parie.^ pag. 750 seq. Uirius- 
que lingu» peritum et in opiimorum scriptorum 
subacium leclione ^ ingcnium et facundiaiu car- 
luiDe conspicuam ac prusa , lucubraiioiies ejus tes- 
lantur. Aucloritatis, sive ul ipse appellat majcstaiis 
pottiilicl£ ac sacerdotalis propugnator acerrimus , 
ec propterea a rege Angliae pulsus in exsiiium, 
idem vitia et abusus aulurum et cleri aique ipso- 
rum Poniiflcum ei pulcbre perspeiit, et libere no- 
iaTil, ipse familiaris archiepiscoporum Gantuarieii- 
sittin Tbeobaldl et Tbonix , et apud poutifices Ku- 
«eiiiuin 111 , Adrianum IV atque Alexandnim 111. 
Gratiosus, Garnoicnsis denique ab A. ii72 episco- 
pus (e) inierfuit concilio Lateraneiisi A. ii79, ai- 
que diem obiit An. il8i, successorem nactus Pe- 
irum Cellensf m. (d) Ejus scripta : 

Potycraticus sive De nugis curialium et vestigiis 
phitosophorum libri Yiii , ad Tboraam tunc adhuc 
eaucellatium Angliae (e) posiea ab A. ii6!2 ad A. 
il71 archiepiscopuin Gantuariensem. Opus varium 
jucundomque lectu , ei in quo centone iduUos pan- 
iios purpur» et fragmenta melioris sevi agnovit 
Lipsius ad Taciii iii, 63, quod perspicuum etiain 
ex indice scriptorum, quem pleniorem ei accura- 
tiorem dare est animus in nova editione Biblioili. 
Laiiiias lY , 3. Ipse in episiola 80 , ad Peiruin Cel- 
leosem : Edidi librum De Gurialium nugis et ves- 
tigiis philosophorum, qui mihi a vestro plaeebit aut 
displicehit arbitrio. Incullus est ^ et ex edicto meoa 

(a) Henagius pag. 239, ad Laertium. Apud eum^ 
deiu pag. i09 : Joannes Sarisberiensis medo.Paratus^ 
lcge Joannes Parvus. 

{b) lluc reter quod Joaunes Sarislierien^js viii , 
i9 , Polycratiei, pag. 647 : In catqlogo iinpcrMerHm 
Ul€f e qao genti mecs nomen est, Seicrus. 



B tobis amicis desiderai emendari» Ad iUuslrem virum 
regis Anglorum canceUarium properubat ^ sed eum ^ 
tiisi processus expedierit,^ cohibete. Carrulus enim 
ett et qui vix amicum habebii in curia» NoUem tamen 
quod nos curiaUbus [aceret inindcum* Precor ut 
eum incuttctanler erudiatiSp eumque exspectanti amico 
remitlile castigatum. f^on equidem ut fur iUe Can" 
tuariensis Brito , de eujus manibus aveUi non potuit 
antequam totus depingeretur ^ forte «I (acilius possit 
argui hosUum oculis ingerendus. 

Prodieruni hi libri Paris. i5i3, A* ; indeLugd. 
Bai. i595 , 8% et Paris. i610 , 8« , et emendatiores, 
subjuDcto Hetaiogico, Lugd. Bat. 1039, 8», Amsi. 
1664,8«, et tina cum epislolis in BibU Palrum sup- 
plemeDto Goloniensi A. 1622, et in t. XXIU Bibi. 

^ Patrum Lugd. Anliqua versio Gallica fuit iu Bihl. 
Henarsiana, pag. 35 : Polycraticon des traces des 
philoiophes , et des truffes et vaniiez de ceux qui 
suivent les cours des princes. 

Euiheticon meiricum quod vidisse se negai Lab- 
beusy esi comptuui illud uulheticum eiegiacuai ver- 
suum $06 Polycratico praemissum « quod iucipii : 

Si mihi credideris^ linguam cohibebis , etc 
e| ad ThoDiam periinet quem cclebrat versu, 27 : 

Quwsilus regni tibi cancsUarius AngU, elc. 
Nequc aliud est camse^ adpersus barbariem quod 
Mgello Wireckero prxter rem tribueruni Baleus 
III , 50 , et Pitseus p. 270 , ut probe aoiatum Jae. 
Tboiii^sio, Piss. de NigeUo , §. 51 seq. , qui etiaiii 

|. § 56 recte DOtat a Pitseo p. 248 et 246 perperum 
distiDgui tauquam duQ diversa JoauDis Sarisbe- 
riensis scrlpta , Eutheticon metrieum, et Eutheticum 
ip Polycraticum. Non omittendum autem qood Au- 
dreas Rivinus Lipsix 1655, 8*, edidit duorumvetc- 
i;umGarnotensium episcoporum, Fulbertiet Joaiims 
dc Sarisberia, scriptametrica, in quibus hoc caruieit 
cuthelicum exbibetur cum editoris iioiis, eique sub- 

(c) Valdeexsullat de illa electione Petrus Cellensis 
VII , 8 , epist. ad Guilelmum Reniensem arcbiqi. 
VkIo el Petri Bieseiisis epist. 114. 

(d) Saniiiianhnni toin. II Callio! Christiance^ 
png. 4UI ; Oudiiins tom. II, png. l^Oi. 

(e) Albcricus In Chruiiico ad A. 1197, pag. 3-1 



xt JOA«lli>:a SARESB£fU£BfSIS, ^ti 

{icilur carmen aliemin, iiidem elegiacum, versaum A beret commendatum volebal. Edidit cnm pnemisso 



S(H) D$ m^mbrli €0H9pirantibu$ (a), qood incipil : 

Coneilium eelebrant humani eorporis artui. 
Notam iiiam Menenii Agripp^e labulam eliam pro- 
sario sermone exposuerat Sarisberiensia Ubro sexio 
Polyeraticif cap. 24. 

Metalogici libri it , nnde Mythologicon perperam 
efTicium est apud Lelandom cap. 176, Baleum iii, 
I , et Jo. Pitseum pag. 248* Coniinent auiem apo- 
logiam libro prlmo quidem graniniaticae ac pliilO' 
logix, libro ii, i|i et it, logicae peripatetlcae contra 
nescio quem Gornificium souiu» quem iv, 25, 
Logicas crimlnalQren^ , phitosophantium $curram ap- 
pellat;cujusqueeiiain m^iiilnitinproiogo Poiycratieu 
pag , 5 , quoniant $1 ego mum Corni/icium habeo et 



Laqtivfum.Prodiere hi iibnParis. 1610,8%separato B tosophorum qiiod incipit: 



18 capitom indice Henricus Warthonus tom. II. 
Angtim eacrte , pag. 151-176, subjuncta pag. i77, 
Al^xandri III buila de Anselmi canoui^tione. Loud. 
1691 , fol. 

Pmitentiate laudant Trithemius, cap. 594, Le- 
landus aliique, nondum quod sciam elfitum, quem- 
admodum nec luc|)m viderunt libellus De malo exitu 
tyrannorumt quem composoisse se testatnr Saris- 
beriensis viii, 20» Polycratiei . nec liber De statu 
Romanas curiw. De mattiematica duptici. De musica 
amoris, Speculum rationis. Specutum tluttitiv a<l 
Mgelluin Wirekerom, carmine, et super speeuta 
Nigetti: Ermoneuticon, Sermonps. Carmina diversi 
generis, atque in his Enlbeiicun De dogmate phir 



vplumine ^t subjecli Po/ycrafr<;o Lugd.' 1639, S"" 
Scripti 9unt post Polycraticum , cujus nieminit lib. 
1, cap. 4 et 10, etiam post. A. il56 dernnetuin 
Adrianum lY , sed superslite adhuc Theobaldo ar- 
cbiepiscopo Gantnariensl , qui dlem obiit an. il6i. 
Uirumqu^ constat e^ libri quarti capiie ultimo, 

Epistolw CCCJI qoas ab A. 1155 ad 1180 scri- 
psit , ediiae primum e Papyrii Ma$sonii biblioiheca , 
lina cum vita Thorose Gaotuar. , ei non«iullis Ger- 
berti sive Sylvestri II ac Stephani Toinacensis, 
Paris. 1611, 4* Eaedem sunt quas ad calcem Poty-' 
craUci recu^as esse dixi , in Utbtioth^cee Patrum 
aiipplemento Goloniensi A. 1622, et in lomo XXlll 
edilionis Lugdnnensis. Pleraeque etiam e:i'dein eif 
iliis XGIII qu» inter episiolas archlepiscopi Gan- 
tiiariensls vulgaiap sunt a Ghrisliano Lupo. Bnixel|. 
16^, 4*. 

Interim ecce tibi infra indicem illarum quasdixi 
GGCII, quarum meliprem ediiionero promisit Siepb- 
Baliizius (b) ex qiiibus etiam peiUae epistoiae sepiem 
btsioricas , 128 , 159 . 167 , 195 , 2l4, 234 , 268 , 
quaa ex ins.regio Pari$icnsi eniciidaias exhibei An- 
ilrt:as du Gliesne tom. IV Rer. Francox. % pag. 465 
aeq. 

Yita S. Thoma Gantuariensis a^chiep. , edita 
Paris* 1611 , 4», una cum Sarisberiensis epistolis, 
Laudat Petrus •Bleaensis epistola 114» idem qui 
epist , 21 Sarisberiensem Thoma) viyo 0cu/itm et 
mauum fuisse lestatur. £a usl Stephanus L.ingionus |> 
iii Quadrilogo praemisso Thomae Episiplis, ci Gui- 
lelmui Stepiianides in Thomae Yita edita a Josepbo 
Spariiio in Srrtplort^iM Hisloria Angticanas {c) Lond. 
1723, fol. 

Vita S. Anselmi Gantuariensis aichiep. ex Ead- 
mero coniracta in gratlam Tbomx^qui eam Alexan- 
dro III offerre , atque Anselmam sanctis ut ascri- 

(a) Yide infra ad hujus voluminis calcom. 

(b) Baluiius epist. ad Hieron. Ambrosium Lan- 
genmanleliuin , d;ita Paris. Kalend. Maj. 1686, et 
Vulgaia a W. E. 'Teiiizeiio an. 1692, /^ia/oj^oriim 
meustruorum , pag. 673 : Post absotuiam editionem 
Marca: Hispaniem , statim me accingam ad tomum 
iecundum mem Cottectionis concilii/rum, in quomutta 
fqt^ue magni momeutidabttnlur^^uwnuspiam haetcnus 



Dogmaia discutiens veterum, 
mn. in bibl. Academiae Cantabrig. Objurgatorium 
cteri sive ctericorum, ex quo Fiacins in Catalogo 
^estium veritatis, Jo. Woilius tom. I. ^cfton. me- 
morabit., pag. 456, ete. 

Gomnientarium in Epistotasi Pauti univenae me« 
mprant Baleus III, 1, et Pitseiis, p. 249, atqueedi- 
tuni Amst. 1646, 4% noiant Lipenius, Gaveus, Out 
dinus, Jac. Longus: ego nunquam yidere me ine- 
niini. In Epistolam ad Colossenses est vulgalus 
Gantabrigiae 1627, teste Guil. Grovaeo. In Biblior 
theca Morgenweegiana exstabat editus Gantabrigiaa 
in fol. et prasrerebai aiinum 1630. 

Index eorum ad quos ^oanui^ Sarisberiensis Epi- 
Stoloi, 

Abbatissae, epist. 130. 

Abbatis eiectio 37. 

A(|x abbati de Puescbaro, 207. 

Adriano lY papae, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 
12, 13, 16, 17, 18, 19, 20, 21. 22, 27, 28, 29, 30, 
38, 41« Majestati apostolicas II, 15. Afajesutis pro- 
voluli pedibus 14. 

Aiifredo Wigorniensi episcopo, 25. 

Alberto cardinali, 251. 

Aiberio et Theodino presbyteris cardinalibus» 



De elcctione Bomani ppntificis, 41cxandri III, 
59. 

Alexandro 111 papap, 36, 39, 40, 4^, 53, 87, 88, 
89, 100, 102, 106, 107, 108, 109, HO, 111, 117. 
118, 119, m, 121, 122, 123, 124,125, 126, 127, 
129, 131, 132. Majestas vestra 193, 220,300. 

Atexandro papcs Darthotomoeus J^xoniensis et Ro- 
gerus Wigorniensis 291, 295, 297, ^98. Odo, prior 
Ca^tuariensis et conventus, 296, 299. 

Abbaii de Arrofia, 43. 

ffn tueem prodierunt : interim eficiam ut Epislolae 
Joannis Sarisberiensis , quas habemus ex editiene 
Papyrii Massoni innumeris mendis consjrurcatas, me- 
liore tuce donentur ope veterum exemptarium manu" 
scriptorumn tum eorum quibue usus est idem Mas^ 
sonus ^ tum etiam atiornm, 
(e) Acia Erud. , 1725 , pa^. 490. 



MOTITIA LITTERARU. 



XTffll 



Atle$Utio» S5. 

Azi 01 mimacbo, 257. 

Baiidewino arcbidiacono 235. E^onionai, |40, 

Baltiewino arihidiacono Norferb. SI9. 

Italdewiao de Valle Darii, i66r 

liariholomsro Exonien!»i episcopo, 234^ 268,271» 
275, 282. 289. 290. Bartholommtti Exon. Al$xau4ro 
papa; 291, 295, 297, 298. 

MMgisiro fi. Ansidiamo Exonienai» 90. 

Boaoni canceilario, iOo. 

liosoni presbyloro cardtnali, 501. 

( ancelUrio An^lis, 78. Cancellario regis, il3« 

Doinlno CanUiarieiisi. i60, i66, i67, i76, 2i2, 
217« Infra, Thqnm quando Bifiualdus fuU Aoaur 
222. 

C^iniuarieasi Ercleai», 283. 

CoiiTenlui Canii|arien>is Eccleai», 227, 272, 
277. Siibpriori, sacrisias ei Diagtslracibus Eccle- 
sio: Caniuar., 275. Yide supra, Alexandiopapas. 

O. Prtoribas S. £cc)esias Oaiiluarleffsis, i37. 

CirllenM abbati, 75, 76, 81, 82, 85, 96, 97, 
<I5. 

5. Edmundi abbail, i^^^, i79. Ilugoni, 256. 

Engelb^rto, priori da Yalla S. peiri, 161, 
f62. 

Episcopis Angloram, 63. 

Joaniiea Ernulfo, ii2. 

Domtno Exoniensi, i50, i59, i69, (77, (86, 229. 
Supra, Bariholomaso. 

0. de Faverenshem, |97, 242. |}bi est ; Moghirq ^ 
Oiberto de Farantham, 

Galiero Albaniensi episeopo, 230« 

GaUero Rofensi episcopo, 154. 

Magistro Gaufrido, 94. Be sancto Edmiindo, 134, 
146. Gaufrido suo 259. 

Maglstro Girardo» i78, i85, 191 • <9i, «13. 
«85. 

Girardo cellario Norwicensi, 2QS. 

Graliano notario doinini piip», 291. 

M. Gnaiierodelnsula, is7, 189. 

Goidoni Caulaunensl episcopo, 143, 

Guilelmo Brliom', 210, !238c 

Guilelmo de Dicera» 258. 

GuileiniodeNordhalla, 245. | 

Guilelmo Morwicensl episcppo 23Q. 

GuillelrooPapiensl, 223. 

Guileimo Prioride l|eriion, 260. Et fratribua unir 
^erKts, 261. 

Goilelmo Senonenai archiepiscopo, 287, 30!|. 

Gttilelmo subpriori Cantuar., 273, 279, 284. 

Goilelmo subprioH, iQl. 

Uenrieue rex Anglia!^ Bartholomao Exoniemi 
ipieeopo^ 289, 290. 

Dd. Henrko, electo Bajoeensi, 148, 154, 291. 

Comiti Henrico, 172. 

Henrico WintonleDsi, 247. 

H. epiacopo Donelmensi, 28. ^ 

Ilubaldo, Ostitfnsl e|}i$co()0, ^3, 



i. Ilngonl Dunelmonsl apiac. 2t8. 
llugoni altbaii S. EdroniMli, 256. 
Hugoni de Cant., 271. 
Magislro IIuii£rido, 157. 
ligeilierio. Infra Simatd* 
Joatini PicUTlensl epiacopo, 23$, 253, 270, 281, 
286. 
M. ^oanni Sarraceno, i84. 
Joanni Scor. et Joanni Panlo cardiiRili, 104« 
' Joanni thesaurario Cantuariettsi, 32. 
Joaniii thesaurario Eboracensi, 54. 
iloanni priori Norwioensi, 25i. 
Joanni de Tilebia, 262. 
Josseiino, episcopo Sarisberlensi, 95» 
Magistro Laureinio, 216, 24f. 
^ Maiibaeo pRecentori Senonensi, ii4. 
Abbati S. Medardi, 165. 
Priori Meritonae» lofra, NiuHanm. 
Monachis de N., 9?. 
DomiBQ Morinensi episcopo, 152, 195. 
N. 26, 3f , ^, 47, 50, 51, 56, 58, 60, 66, 67, 
68, 69, 72, 73, 74, 77, 80, 83, 84, 86, 91. 
Magislro Micotao, i47, 180. 
Nicoiao vice coiniti Essexlae 263. 
Nlcolao de Monte S. U, 156. Nicolao de MoiiU 
Rothoroagensi. i88, 218. 
Suo Nicoiao, 252. 
Nieolao de Sigillo, i56, 
MagistrONigello, 255. 

Priori Niuionae, 139, lege Meriton^. Yide notas 
ad Peiri Cellensia lib. viii, epiat. 3, ct sbpra 
Cuilelmo. 

Episcopo Norvlcensi, 93, 128, 174. Supra Cui* 
tehno, 
04o prior Cantuar. Alexandro papm^ 296, 299. 
Magistro Odoui, 267. 

Pctro abbatf S. Remigii, 280, (eadem In Tho- 
iiis Cautuar: epistoUs pag, 828, aed alia pag. 
845,) 
Peiro scriptori, Jii, ^64. 
Domiao PicUviensi, 165, 174, 182, 192, ii4, 
^. Supra ioannl. 
Ad populom pastore destltutum, 52. 
Q. Consunlienai episcopo, 199* 
R. Abbati Persorensi, 208. 
Radolpho de Arundel, mooaeho Caniuarienai, 
?37. 
Raduiphp de Bello Monte, 190. 
Magistro Raihiiplioliexoviensi, %U. 
Radulpho priori Wigorniensi, 205. 
Radulpho de Wiograro, 246. 
Magistro Raimomto 175, $15. PicUviensia Eodo- 
aiae cancellario, 183, 2|S. 
Regi Anglorom, 24, ^, 61, 62, 63, 64, 70. 
Reginaldo Saresberiensi archidiacoDO, i98. 
Abbai S. Bemigii abbati S. Amandi^ 149. 
De Richardi fratria electione.in priorem Exo^ 
niensem, 79. 
Rich^rdo archidiacono, 71, Mafislro Rich9r4ft 



XII JOANNES SARESBERIENSIS. \\ 

episcopo, Consianiiensi ardildlaconOt SOt. ▲ Magistro Syhreslro » ihesaurario LexoTiensi , 

Aicliar<locaiiceIl.irio, 105. S05. 

R. frairl suo, 141, 155, 170. Tkeobaldi, Cantuariensh arehiepiscopi iestamen- 

R cliardo diaconoPictaviensi, 155. tum. 57. Hoc edidii etiuin ex Arcliivis Caniuarienbis 

Richardo priori dc Dounra, 939. Eccleaise H. Warihonus praer. ad toiii. II, Anglia 

Roberfo flliOi£gidi£, 145, 158, 221,236. f/icr«, pag. xi, aique inde Oudinus tom. 11, pag. 

Roberlo decano Eboracensi, 28S. 1506. 

Roberto archidiacono de Surr. 228, 249. Theodtiio. Supra, Atberto. 

Roberto Tice archidiacono Caoluariensi, 240. Thesaurario Rcmensi, 168. 

Roberto de Liineseia, 248. Thoiaae Cauluariensi arcbiepiscopo, a Carnolo, 

Roberto sacristae, 276, 279, 278. 

MagisiraRodulfo Nigro, 171, 173. Thomat Caniuarientis^ fo^ Anglorum^ i%, 49, 

Rogerus archiepiteoput Eboraeentit Bugont Du- 54. 

nelmenti epitcopo, Roberto deeano et univer^o eapi- Thomae praeposilo Cellensi, 116, 133. 

iuio Eboraeenti, 28J. Turstinode Acoli.,255. 

Eogerus Wigornientit Atexandro papa, 291. Ilagislro Vinifrido Boni, 200. 

Rogero de Sldelberia» 142. AValcamo, Norwiceiisi archidiacono, 254. 

Domino Saresberiensi 200. Supra Jouelino. Wal;ero, Rofensi episcopo,55. 

M, Simoni Lupello, 206. Abbatibus universae Waiiliae, 45. 

Simoni prlori de Munte Dei et Jlgeberto de Valle Domino Wigorniensi, 204. 

S. Pelri, 269. Wiiiloniensi episcopo, 98, 99, 101. 



J. A. GILES PRiEFATIO. 

(Joannis Saresberiensis, postea episcopf Camotensis, Opera omnia , nonc prbnam in nnam oollegit et eam ODdiclbas 
mss. cootuUt J. A. Gujts, Jor. av. DvC(or et coUegii Gorporis Christi Ozoo. olim socios.— Oxonii et Londini, 1S48, 
lii-8*, 5 vpl.) 



Joannis Saresberiensis Opcra nunqnam aniea in nnum collectn sunt, nec huc usque fn Anglia in- 
tegre vel etiam partiin typis mandata. Ilaud vulgari tameii eriulitionis faina s.tcuIo xii Joannes enltuil 
6t ejui scripta inter hujus saeculi ei sequentis uionumeuta Uiieraria quibus tempus pepercii priuium 
facile locum aibi vlndirant. 

Joannes, cognomemo Saresberiensis, a genilali civitate forle sicdictus, anno circiler 1120natus esl; 
alicubi nempe innuit se anno 1I5S juvcnem adliuc fuisse (a). Cx alio loco (fr), ubi seipsum Parvum vo« 
cat, nonnulii Intulerunt verum ejus cognoiiien fuis>e Petit (Small); sed ex verbis ambiguis vii hoc elicl 
potest. Quod de Joannisvita coinpertuni liabenius non aliunde notuiu nisi ab ipso passim allaiis. Cap. 10, 
libri 11, Metalogici de suis siudiis sic loquitur : 

c Cum primum, adolesccns adinoduin, studiorum causa migrassem in Gallias, anno allero postquam 
c illuslris rex Anglorum Henricus, Leojuslitix, rebiia excessithumanis, contuli me ad Peripateiicuiik 
c Pahitinum , qui tuuc in monte Sanclae Genover^! clarus doctor, et admirabilis oninibus praesidebal* 
c ibi, ad i^edes ejus, prima ailis hujus rudimenta accepi, et pro inodulo ingenioli mei, quidquid excidebat 
c ab ore ejus, toia ineniis avidilate excipiebam. Dcinde» post discessum ejus, qui mihi prapproperus visus 
c est, adhaesi magistro Alberico, qui iiiter cxieros opinatissimus dialecticus enitebat, ei erat revcra 
c nominalis sectae acerrimus impugnator. Sic lermc toio biennio conversaius in Monte, artis hiijus prae- 
c ceptoribus usus sum Alberico, et magisiro Koberio Meludcnsi; ut cognomine designeiur, qiiod meruil 
c in scholarum regimine (natione siquiuem Angligena esl) ; quoruin aller ad omnia scrupuiosus, locuiir 
c quaestionis iiiveniebat ubique; ut, quainvis polita planilies, olTeiidicuIo non carerei , et ut aiunt, 
f scirpus ei non essei enodis. Nam et ibi monstrabat, quid oporteai enodari. Aller autem , in respon- • 
c sioiie proinptissimus , subterfugii causa proposituin nunquani declinavit articulum , quin alleram con» 
c tradictionis pariem eligerei, aui dcterminata multiplicitate sermonis, doceret unam non esse respon- 
c sionem. Ille ergo in quaestionibus subtilis et multus ; isie in responsionibus f^erspicax, brevis et coin- 
c modus. Quae duo» pariier ei}>» si alicui omnium contigissent , parem utlque disputatorem uostra »taie 
c non esset invenire. Ainbo enim acuti erant ingenii et sludii pervicacis; et, ul reor, niagni praeclariqua 
c viri in physicis studiis enituissent, si de magno Utteraruni iiiterentur rundainento, si tantum institis- 
c seiit vesiigiis majorum, quanium suis applaudebant inveniis. Haecpro tempore, quo illis adhaesi. Naiii 
« poslea unus eorum profecUis Bononiam, dedidicit quod docuerat ' siquidein et reversus dedocuit. An 
« inelius, judicent qui eum ante et poste» audierunt. Porro alter in djviiiis proficiens Utteris, etiam emi- 
« neniioris philosophiae, et celebrioris nominis assecutus est gloriam. 

c Apud hos, toto exercitatus biennio, sic locis assignandis assuevi, et regulis, et alii» rudimentorum 
c elementjs, quibus pueriles animi imbuunlur, el in qoibus praefati doctores potenlissiini erant, et expe- 
i djtifisimi, ut haec oinnia mihi viderer nosse tanquaiu ungues digilosque ineos. Hocenim piaue didice- 

(fl) Vide Poltjcratici lib. ii, cap. 10, inillo. . 

{b) Eplst. 20i, inliio : « bcd quantuin est lioc quod me lolum , id est bominem Parvum nomine, 
fiiLJul^aui luiMOieiiii minimum oieriio»» ctc. 



isi J. A. G1LE8 nMfhTlO. iiit 

f ram, vtJiiTehHI teiriiiite pliirU rieerem seieDtiim meam, qoim e»eU TMebar mihi ffeiolui,eo quiMi iii 
I iis qax audieram, promptiis eram. Deiiide reversus in ine, et meiiensTires meas, l)ona praeceptoruiii 
I meorom gratia , consulto nie ad grammaticuin de Concliis iranstuli, ipsumnoe triennio docentein aii- 
f Uivi. Inierim legi plura, nec me uiiquam pOBnileiiit temporis ejus. Postmoduin vero Uicardnm, cogifo- 
c mento Episcopum , hominem tere nullius disciplinae eiperiem , et qui phis pectoris haiiet quain oris» 
c p/us scientiae qiiam facuudifle, veritatis quam vanilatis • virtutis quim osteniationis, secutus sum; el 
c quae ab aliis iudierim , ab eo cuncta reiegi • et inaudita qiiaKlam , ad quadrivinm perlinentiay iu qiio 
c aliquatenus Teuionicom praeaudieram Hardewinum, didici. Relegi quoqiie rhetoricam, quam prius cum 
f qnibustlam aliis a magistro Tbeodorico tenuiter aiiditain , pauiulunT intelligebam. Sed eam poblea a 
f i Fetro Helia plenius accepi. Et quia nobilium liberos, qui mibi, auiicorum ei coguatonim auxiliis desii- 
c luto, paupertiti meae solatiante Deo, aliinenta prxstabant, insiruendos susceperam, ex necessitate of« 
c Gcii ei iiistantia juvenuui urgebar quod audtersni , ad niemoriam crebrius revocare. Uode ad iniigi* 
c strum Adani) acuiissiini viruin ingenii , et quidquid alii sentiaiit» rouitarom litterarum, qui Arisiotell 
I pnecaeteris inciiinbebat, familiarttatem conlraxi ulleriorein ; ut, iicei emn doitoreiu noii babiieriui, 
c uiiiii sua benigne conimuiiicaret , et se, quod aui nuili faciebat, iut paucis alienis, uiihi paieotius ex-' 
c ponebat. Putabatur euini invidia laborare. 

« Interim Wilieriiram Suessioneuseui, qui ad expttgnaiidam, ot aiunt sui, loglcae veiBstatein, et conse- 
c qiieniias inopinabiles construendas, et antiquoiiiin senteulias dirueodas, uiacbinam posiuiodoin ffcit, 
c priina logices docui elemenla , ei tandein jain dicto prsecepiori apposui. Ibi fone didicit ideiu esse ex 
« contradictione com Arisloteles obloquatur, quia Mem cuin sit, et non sit, non neccsse eu iiiem essts 
c £i iiein cnm aiiquid sit, uon necesse est iilein es^ie, et lion esse. ^ilul enin^ex contradictione eveiiitg 
« et contradictionem impossibile est ex aliquo evenire, Unde nec aniici macbiua impeileiiie urgeri poiui, 
c iit credain ex uno iinpos&ibili onuiia impossibilia provenire. liixLraxeruiit me biiic rei faiuiliaris angU'' 
€ stia, sociorum petiiio, et consilium amicorum» ut oOiciuiu docentis aggrederer. Parui. Keversus itaque 
« iu fiiieiriennii, reperi magistruui Gilbertuiu» ipnumque audivi in logicis et divinis; sed uiiuis oiio 
« subtractus est. Successit iiubertus Puiius, quein viia pariter et sciejitia commendabanl. Deiude me 
« excepil Siiiiou Pexiacensis, litlus iector, sed obiusior disput;itor. Sed bos duos iu solis tbeologicis babui 
« praeceptorr^. Sic lere diiodeccuniuui luihi elapsuiu est, diversis studiis occupaio. Jiicuiiduiii haque vi^ 
c siim esi> veieres quos reliqueiain, et quos aUbuc dialectica detiuebat iii muiite, revisere socios, coii^ 
« icrre cuin eis snper atubiguitaiibiis prisiinis; ut uostruin iiiviceiu, ex coUaiione muloa, coiuuietiremur 
c proreclum. iuventi sunt qui fuerant , etubi; neque eniin ad paliuam visi suut processisse ad quae^ 
c siiones pristiuas diriineudas, ueque propositiuiicubin unam ailjecerant. Quibus urgebaut siiiuulis, 
c eisdeiu el ipsi urgebantur, profeceraut in uno doiitaxatt didiceranl uiodum, modesiiaiu nesclebant; 
< adeo quideiii ui de reparatioue eorum possel dcsperari. > 

Lutetiae valedicens, Joaunes Ceiieiise mouaaterium aiiiii, cui tunc prxerat abbasPetrus, Gellensis dlctus» 
a quo cl^ricus oruiuaius esi, et ad quein poslua nonnullas epislolas scripsit (a). 

Trieiiuio eiapso ad Angliain reiiteavit et iuter fainiliaies Tbeobaldi Gantoartensis arcbicpiscopl 
receptus e&t. Defuucto poijiilice, iii fanniiitiuui ejus successoris, illustris Tbomae liecqueii, traiisiit, OujUs a 
parubus deinceps streiiue stetit exsulaniique exsul ipse Udel^ter adbaesil. Aniio il76 Ciarnoteiisis epiacopus 
eiectus est, et post quartum poutificatus auiiuiii obiit, octoiiris die 25, iuno 1180. 

Joauuis Sar^sberieusis Opera, quu: nunc priiuum iiiiei:ra prodeunt, sunt baec: 

I. fclPiSTULifi 520. Has iiiter iionnuilus ab lleniico 11, ab archiepi^copo Tbeobaldo et iliis scrlple (b). 

II. POLYCliATIGUS, sive De nugi* curialium ei veuigiie philoiophorum. luter auctoris iio^iri scripu 
phiiosopbica uierito prdestauiior bauctur. Cur Polycraticum opus suum Joiunes inscripserit iiobis iucoui- 
^rlum. 

\ocis enim etymon de operisnatura et argumenio niliil nos edocel. Llbris octo coDStit» quibus praemit- 
titurmetrica praetaiio bcu prologus, Eniheiicue Uicius,iu iiiio Tboui^e Uecquet tuiic caiicellario, postmoduui 
arcUicpiscopo Gauluariensi, libruiii suum nuucupaus Joauues, scribit totum fere geuus huuiauum iiugis 
iilis adiJiciuiu quas iu opere suo perstringlt. 

£x Peiribuigensibus Giirouicis (c) videiur opus isiud anno il56 absolutom fiii8se,etsi forte variio 
iotea teuiporiuus scriptuni posteaque ad incudem ab auciore revocatuin* 

Prodierat jam uon seuiei, ex variis mss. * 

i, lii-loK, sine auni et loci nota, sed Droxellls, ut videtur, scu Coloniae, anno circiter 1475, id cilcem 
legilur poema De membrie conepirantibue (d); 

i. lu'8*, Lugduui, 1515, ip. Goustauiiuum Fredii»; 

3. iu-4*t Piris., anno eod%m, sp. Bertboidum Uembolt; 

4. lu-8<», Liigd. Bativ., 1595, ex oiDcina Plantini ; 

5. lu Magna Bibliolheca Pairum, in-fol., Goloiiiae Agrippinae» 163i, t. XV, p. 338. 

6. lu-8S Lugd. Bauv. 1639, ap. Joanuem Maii-ei ii:ec edilio Metalogicum quoque conthiet; 

7. lu Maximu Bibliolheca Patrum^ iii-iol., Lugduui l(i77, toin. XXili, p. 24i. 

Texium edituiu ad codicem ms. Gaulabrigienscm accuraie contulimus, cujus ope muilo quam antea 
emeiidaiiur prodit. 
I^. MCTALOGiCUS. Prodierat jam bis vei ter Polgcratico adnexus, el seorsim Parisiisapud llar- 

(a) Vide epistobim 85. 

[b) In codice ms. coll. S. Joannis Dapiistae Oxon., n. 180 qui scriptus fuifise slatim post mortem 
Joanuis Saresberiensis videlur,etexcerpla lauipm coutiiiet* occurrit lilulus quisequitur rubricaius: incipti 
atmptndioea defloratio ex iibro epi§tolarum magislri Joannis Saresberien$is qui postmodam fuit episcopae 
CarnotensiStSuper cauMa beati Thomm martgris^ a Gutdone priore Suwicense diligenter excerpta, Quas stU' 
diose dictare votentibus tum pro modo scribendi^ tum pro sententiarum elegantia, lum pro causa prasscripd 
martgris dectaranda, non erit inutilis, Pra:dictus autem tiber epistotarum a prasscripto magittro Joanne poti 
prafati martgris passionem in unum corpus diiigenter ei breviter est coltecius et in quatuor voluniina /ucii- 
ieuier ac studtose divisus» Porro in ejusdem tibn eolleetione et ditisione^ ac emendutione jam dietue prior^ 
iunc canonicus Meritoni, memorato magisiro Joanni comes individuus ac familiaris adhoisit. 

ie) c MGLVi. Joaiines Saresberieusis scripsit Potycraticum suum. > Gbioii. Angliae Petriburgeose, ed. 
i. A. G, Loiid. et Oxun. 1841, i!i-8«. 

\d) Bujus ediiioui^ exeiuplar asscrvalur in biblioihcca S. GenoTefii! Parisieiisis. 



txtii JOAnifES SARESBEmEKSiS. xxir 

ditintim Beys. et Lugdnnl BaUt. anno 1630. ftujas qiioque libri leitiiin cuid lattdelo ns. CaniabrigieosS 
collaium exliibemus. 

IV. DE SEPTEM SKPTENIS. Liber scholasiicns, singubfe hojas aevi specimen philosophicum. Nanc 
prlmiim in hicem emiiiiiur ex Harleieiisi ms. 5969^ fol. 206, qiiod tamen muiiJuin inreiiciter desinit* 

V. ENTllETICUSj sive De dogmait pMlosophorum. Eunideni litulain prsfert quem praefatio metrioa 
Polyeratieo prapmiss». Entheikum inscripsit auctor, remlssiorem fortasse labffrem innuens, Inler studia 
magis ardua. Mera tainen hoc tonjeciura. Hujusmodi enim inscriptionuin rationem inquirere cnriosi 
potios auain docti hoiuinis est. Carminis hu}us textum acl. tiro Petersen Hamburi^itf aniio 1843, in-8*, 
acciiratissime cdituin, conlulimos iierum ad auibos qui nunc exstent codices mss^y Yideiicet Cantabr. 1, 1, 
% 51, fol^ 16, el Mos. Brit. i3 D. IV, fol. i09. 

VI. Poema DE MEMBRiS CONSPIUANTIBUS. Prodiit, Eatbeiico jatncltfs, ad calcem carminis Fulberti 
Carnotensis» quod publici juris fecit Andreas RivinusLipsiae, 1655^ in-8*. Recusum posiea in Fabricii 
Bibtiotheca medimet infimcs Latinitatis^ I6m. IV, p. 117, ex quo illud excipimus. An aiicubi roanuscri* 
pium exslet, nobis incompertum. , 

VH. ViTA ANSELMl archiepiscopi Cantuariensis. Ex ediiione Hcnrici Vl^barlon , Ana/ta tacrat H, 
149 (a). 

VIII. VITA 8. TIIOMi£ Cantuariensis arcbiepiscopi et marlf ris. Jam lucem vidit in Coilectlone cui 
tiliilus: Vita S. Thomm CaWuariensii ardtiepneopi et martytie i tol. in-8«, Lond. et Oxon. 1845 (b), 

Coniineiitariuin iii Epistolani Pauii ad Colo.sseiises olim quoqiie editum esl sab nomine Joanitis Saresb«- 
riensis (Amstetodauii 1646 ^ in-4*, et Cantabrigiae , 1630, in*fol.)^ sed ab iUo opus buiusniodl sciiptuin 
uon consliit/ • 

Libcr qiio^|ue de ecclesiaslica discipliiia siib ti i ulo : Snmma pdenilefiliof, aiictorinostro inscribitur. 
Unictfin qiiod exstet hiijiis opeiis exeiiiplar iiis» itKegruin in hibUotheca Burginidi» Biiixeliensi asscM- 
vntur; inscribitnr f Opu» Joannig decani 8ure$betien$is, Joiiiuils forte Oxoiiiensisi teinpore Ihomie Becqu* li 
decanl Sarestieriensis. Jotfniies enini uoster nuiiquain Suresberi» decauus luit. 

(a) Ex epistola Alexandri pap» lihro loannis De vita Ansetmi sabjecta * constat thomam papx .n cOn« 
cilio Turoiieiisi anno 1163 obtulisse rtbruni De fita 4t miraculis Amelmi^ eousunt consilfo, ui Anselmuni 
sanctoniiii albo inscribi obtineret. l/ibruin Tlioma jubente Joannes conscripsri ; qui fere integrum ex 
Eadoieri libris De Vita Anselini et de miracutis ejusdeni consarcinavit, iisdem etiam verbis plerumqiie 
11SUS. Joannis librum dedil codex Lambethaiius, qui notani haiic in e}usdeui calcO appositam hahet : 
Scriptum per me [ratrem et commonachum ecctesia Christi CaHt, domnum Ricardum Stone; anno 1507, 

. per[ecit hoc opus die 12 Decembris, Orto brevi post concilittnt Tiiruneiise inter rcgeiii et Thouiam dissidio, 
Anselini canoiiizatio in medio relicla est. Eain demum perfecit Alexander VI papa, bulla ad Juanneiii 
archiepiscopuin Cant. anito 1494 data, qitx iii Conciliorum Angtie, torino II, p.7il, et exinde ConclL Lub„ 
tom. XIII, p. 1476, reperitur Warton. 

(b) Vide Palrotogioi toiu. CXC. 

Tide Alexaadri III epist. m, Pair. t. GC. 



JOANNIS SARESafWfiNSK EflSTaL/C. - AN. 1I55-S8. 



JOANNIS SARESBERIENSIS 

EPISCOPl CARNOTENSIS 

EPISTOL^. 



EPISTOLA PRIMA. 

4D PmM AJ>Eli:iUM (I). 

Domiiio papsB Aumano. 

Inier oKNiaclioa abbaii^e Uugonis, et eleram de 
Henbain conlrof ersia diutiu* »gitata est* MoDacbi 
siqiiidem a nominato llof one ixxiiisolidoft petebanff 
dieentes eos sibi deberi nomtne pensionis, in qnsro 
eis teaetttr ab aotiqao eeclesia de Uenbam : adji- 
elenies nemoratom U« ad solnlionem eorntndem 
•sse ex speciali pacto, interviente fidei vincnlo, liN 
tersntm lestimonio obligaUiro. Et nt pelitiouis siiai 
iaientioiiem stabirms fimdareut, se a duobus do- 
eessoribus praDdicii H. Willelmo et S. sed et ab ipso 
Hogone.dieebant recepisse praefatam t^nsionem, 
parati lioc probare inconlineflli. Ad bac Uumfredus 
ecclesiam saam ab antiquo llberam esse dicebat : 
licet monicbi ab Hugone autecessore ejus marcam 
indebitam violeater extorserunt. Negabat eniro con- 
St«^tissime se cum ipsis de aliqua pei!sione red- 
denda quameunque inivisse pactionem : assereiis 
se ab abbate Abendoniae ecclesiam liberam, et sino 
expressiorie eujusque oiieris accepisse, et per ar« 
ehidiiconum episeopi, ut mos est» In possessionem 
liberam canonice introdoctnm, nec fidei* aoi scri- 
pturae, aut alicojus obligationls vinculom, ex qiio 
eooTeniri possit, intarcessisse. Illos vero, a qulbus 
monachi se pnefalani quantitniem receplsse dice- 
bant, asserebat Jam dict» ecclesiflR noii fuisse per- 
sonas, aed eondoetos saeerdoies, ei eeclesiam el 
pnHlla insiracta a monacbis accepisse, ut prae- 
fatas pensionis suniina solvi posset. Produiebat 
etlam tesies boe Ipsum probare paratos : ipsoram 
qaoque monacboram leKtimonio utehatur, contra 
eoe proferens 6crlplum,qoo nobis persuaserunt, 
praedietam Segarium noii personam praedictae ec- 
elesi:e, aed Tlcarium, Ipsumque conductltium ex« 
stitlsse. Pnelerea ecclesiam suam tamae paoper- 
tatis esse dieebal, ut, deductis episcopslibus el roi- 
nlstnMnm neeessariis aiimentis, onus unius marcas 
tix posset sustlnere. Sibi quoque non debere ob- 
esse, si nomine eeciesias aliqoid quandoque invitus 
solverit, cum et ecdesia utaiur jure popilli» et ei 
benellcio roinoris aetatis debeat subveniri. Monacbi 



A vero pactum iiitervenisse, modis omnibus probsre 
nitebantur, producentes viros plures, qui assertlo- 
nem eorum suo volebant teslimouio roborare, ei 
quoniam de paupertate ecclesis causatus fuerat, ei 
XX solidos annuos sine omni onere, dum illis eccle* 
slam ad tempus traderet, promlttehant. QuiJam 
vero volentes inter eos componercy xl solidos au- 
iiuos, deducio omni onere, dum illis ecclesiam ce- 
deret, offerebant, parati siiper boc idoneos fide- 
jussores dare. Quod cum Hunifredus recipere vide- 
retur, babito incontinenti advocati sui ainioorum 
que consiJio, resiliit, dicens non esse tuitini se eif 
aliquo luodo rem suam coiiGdere, qui euin omnino 
ejicere moUebantor : praesertim cuin ab eis tanio 
opere gravaretur, ut prae timore moiiacborum ei 

^ nullus amicorum suorom vet testium audeal assi<- 
stere, sed et patrem suuni conira ipsuni veulre 
compellereni : unde ad vestram audientiam appel- 
lavit, diem praeflgens festum Epiplianiae. 

EPISTOLA II. 

AD ECHOEII. 

Doroino papae Aoriano. 

Ex mandato apostolicae sedis lator horum Beren- 
garius in nostra praeseniia steiit adversiis Uoge* 
rium dePichewurda acturus, eipost muUas utrius- 
que portjs allegationes inter eos contpositiim 
fuit. Sed ne processu lemporis alier adversus al 
terum suscilandi iltem nllaro posset habere occa • 
Q sioiiem, coinpositionem Inier eos faciain fidei reii* 
gione juraroenlo feciinus roborari. Porro praefaius 
Uogerius uibilointnus, contra pactioiiem illain ve* 
nieos et fidei religionem , coiiipositioni siare iio- 
luit, de qno iii nostra convictiis praesentia, suspeu» 
sioois pcenani reportavlt, quam posiea per satis- 
factionem coogruam , quam se praesiiiuram pro- 
mittebat,.... evadens, iterum tergiversari coepit, 
el ul manus nostras evaderet, ad vestram appel- 
lavit pracsentiam, dlem prxfigens Oominicam, qua 
cantatur : Lastare^ J$ru$alem, Ne vesiram itaqu« 
possil circufflvenire clementiam, cuni manifesiis- 
slroe cootra fidem venisse et juramentum, pro certo 
seiat eminentia vestrae sanctitatis. 



(I) Epistolas 1-22 ad Adriannm IV papam, ei alias passim scripsit Joannes in persona Tbeobatdi 
Cantuariensis archiepiscopi, cui a secrclis erat. 

Patrol. CXCIX. 1 



S JOANNIS SAUESBERTEN5(1S 

EPISTOLA III. 

AD EUHDEM. 

DomiflO papae Adiiiand. 

Ut 6e his, quae ad aiires sanciilatis vesirae ab 
insiilaiiis nostris perferunlur. cogiiita rei lotiiis se- 
rie, melius ac lucidius judicare possltis, de latore 
pnescnliuin, qnatenus factum nobis iimotuit, tc- 
stram mittimus ccrtificare excellentiain. Bajulus 
qnidem liorum a venerabili fratre vestro llenrico 
Lona; menioritfs Eboracensi archiepiscopo presbyter 
ordinalus in ordine suo aliquandiu minislravit ; 
fontigit aulem eum in comilaiu quodam exslitisse 
laicoriim, qui prscipilem seqitentes tenieritatem, 
homicidiiim quoddam inconsultius perpetraveruni. 



A per ejusdcm dohationc eoclesis cliartam epis«)p{ 
prorfrebat, Vobis itaque caiisam iutcgraiu reser* 
vavimus. 

EPISTOLA Y. 

AD ELMDEII. 

l)omiiio papae Adriano. 

Stcicriint aiitc nostram praesentiam litores bo- 
riim W. cl R., quorum R. qucrcbaiur, quod icniere 
W. se ab ctclesia sua violcnter et absqiie ordine 
jinliciario expulissel, per polcntniuin comitis Si- 
luonls, in ciijus ullcriorem familiaritatcin U. dice- 
batur prouiotus, neqiie hac iniquitaie contcntiis, 
posimodum pcr tcineritatis suse fautores eiimdein 
presbyteruin in alterius ecclesiae siias ccemcierio 



Ipse aiitein in comltnlu exisiens, cum qui postea iuvasit. Eductis itaque sociorum gladiis, lensisque 
..««:.»« f..:. :...^ -v,..:,u«.i: r..-..., arcubus et paralis, ipsemet in manu lanceam ge- 



Dccisus fiiil, iion niiimo occidendi, sed ut furem 
qui ei vesiimeiila sacerdotalia furio subtraxeral, 
persequebatur, Fratres autcm ejus in persequendo 
eo citlus inccdentes, Turem cum vestimento conse- 
cuti sunt, et eo vldenie, ut subsequebitur, veruin- 
t:imcn, II t fatetur, nolenle, furem deprehensum 
trncidaterunt : exiude evolutis paucis diebus ab 
archidiacono ab ordlnis sui oflicio suspensus est, 
eo quod sedes Eboracensis liini lemporis vacabai : 
nihilominus in diaconatiis dfficio minislrnre prae- 
sumpsit. Quid aiftem poense ei ad peregrinatloiiis 
Indiciuni crucem gerenti inffigendum slt, vestra su- 
bliinitas providebit. 

EPISTOLA IV. 

AD EUMDKM. 

Domino papae Adruno. 

Cum iiiier magistrum Ricardum Lidieffeldensem 
i»t Osliertum de lcco siiper ecclesia Bradeleia coii* 
Iroversia esset In auditorio Ceslreiisis episcopi 
diutitts protracta, tandem ad audientiain nostram. 
translita esi per appelhiiionem. Partibus liaque e 
rcgione constitutis jam dictiis Ricardus memora- 
lam ecclesiatii sibi resiitiii postolavil, dicens eam 
pertinere quasi capellam ad ecclesiam suam et an- 
tccessonim snorum , Willelmi scllicel et Walleri 
lempore, quieie et ploiio jure fuisse possessam. Ad 
haec Helins Siaflurd. archid. processil in mediuin, 
asserens pelitioiiein hnnc ininime Ricardo compe- 
tere, eo qiiod praubendam quamdam Ricanius in 



stans necem innturain commiiiabalur, nisi incoii- 
linenti fldeni darei se antc archidiaconnm vciiiii- 
rum, ibiqiie niemoraiae^cclesiae renunlialurum. Sa- 
cramenti itaqiie revereniia lentus necnon et Im- 
pressioncni adyersarii polenlis, quein non poicrat 
nisi cum pairia efliigere, metuens, sicut pollicitus 
fuerat, iu inanu archidijconi ecclesiae su» reiiun- 
tiavil. Ha^c el his similia allegans snper iiijuria sflii 
Irrogata, salisractionem petebat, duos sacerdotes iii 
medium, qui sibi viin factain lestincareniur, pro- 
ducens. Ecoiitra R. viin se hiijiismodi inficiabaiur, 
modo de paironcrum parina conlisus, niodo ad le- 
gum sublililatem conruglens, an ecclesiani iilani pe- 
C leret, quamve aciioneni proponerel, aui qiio jure 
slbi satisfieri postularel, interrogabat. Porro cum 
veritaiem facli diligeniius inquirere teniaremus, ui 
quid juris easei poslmoduiD lucidius apparerel« li. 
appellatioDem inlerposuil, cui deferre habeinus, 
diem praefigeiis Dominicain qua caniabtlur : Qnast 
modo geniii^ quem terinitiuu W.coarGiaviiad Beaue 
Virglnia Pttrificalionem. 

EPISTOLA VL 

A1> CtiMDfiM. 

Domiiio pap» Adriamo. 

Adversus nobilem virum comiteni Rogerium et 
Osberium clericum suum Ernaldus de Divisia iu 
pneseniia noslra querelam deposuit, dicens sibi a 
coniite, ut Osberlum suum inlruderet, ecdesiam de 



prtcfata ecclesia possidebsil, el ei essei ab cpiseopo ^ Henlona violenter ei contra omnem reverentiaiii 

J4iri8.e»se ablatam, quani caiionice, ui dicebai, diu 
possederai au<!toritale venerabilis frairis nosiri J. 
Sar. episcopi, ciijus chariam, quae donaiiouia ejua 
litulttin aslruebai, in medium proferebai : ei ui 
possessioneaA suam omni solemnilaie juris docerei 
esse subniiani, coiicessione cigusdam mililis* queni 
ecclesiae advocaliim esse dicebal, se eamdein obii* 
i*uisse ab episcopo asserebai , ei ob hoc sibi ec- 
clesi» el oninium ablaiorum reatiiutionein fieri po- 
stulabat. Tandem posi mulias ciialioiies et coiiiuii- 
nalioiiea, a coinile, qui baec omnia iiificiabuiur, 
restituiionem ecclesiae, quam praHlictus Ernaldus 
petebal, extorsiiiius, dummodo comes et suus O. 



Cestrensl donuta et tradiia, et chartam douationis 
episcopi proIerebaU Pncierea dicebal litem sibi 
iininhiere super atia ecclesia ab eodem Ricardo, 
qiii tant episcopo qoain archidiacono synednlia ei 
qiiosdani redditus episcopales moliebatur aiiferre : 
el ob hoc ipsuin ad sedein apostolicain appellavit, 
diem pra-flgens octavqm a festo Beali Andrex. 
Econtra jani dictus Ricardiis prasbendam, quani 
nunc calumniatur, in niaiiu episcopi refutasse rc- 
spondit, ipsuinqiie ad cumdem terminum ad vc- 
strain audientiain appellavit super pactionibus illi- 
ciiis, ei male acquisilo archidiaconatu , et siiper 
introitu quem in ecclesiain de llallona pcr mauiiin 
laicam dicUur habuisse. Aichidikeoniis taiuen su- 



citra frustratorias dilationes^ el aliaruro dtfBculla- 



5 EPISTOLifi. 

luin oiolestias, ad quacsiioDeiu jiirls admiiterenlnr. 
C im ergo partibits siiper lioc dies esset pnefixa, ca 
tlie jam dictu.^ 0. el prociiratores comitis adversus 
pr»nomlnatHiii F<. peiitorium instituerunt» dicentes 
ipsum injnsie occnpare ecclesiam, quam sine as* 
seiisu comitis, et advocatorum ejnsdem ecciesiaey 
quam contra consuetudinem totius Ecclesiseet regni 
Angioruin, contra conslituilonem regis ei antiquam 
omnium procerum dignitatem ingressus erat maiiu 
et violeniia pradonis» qui pnefato coiiiiii (oliiin 
funduni, in qiio sxpe dicla ecclesia siu est, diu 
al)stulerat. Proferebaiur insiipcr mandatum regis, 
qno praccipieliamur coniiti super advocatione ec- 
desi^ sux justitiam exhibcre» aut 0. prxtaxatam 
ecclesiam restituere, qua posi decessuin rcgis con- 
tra ipsius edictum fuerat deslitiitus. Ad luec Er- 
iiaUlus se juste per episcopnm assensu advocati ec* 
clesiam possidere dicebat. Sed advocatus iile et alii 
auiici ejiis, poientatu et injuriis coniitis, ut assere- 
bal« adeo terrebantur» quod nulliis eorum in boc 
judicto el regno contra ipsum ap^rere audebat, 
pra»cniin cum comes et suus 0. non modo sua, scd 
et se regiae magnitudiois poiidere in judicio uita* 
rentor contra pauperem, quem ab ecclesla sua 
multis aDuis excluserant. llac de causa ad vestram 
appeUavit audientiam» prxflgens diem qua canla- 
tur : Ad te Uvavi (P$al. cxxii). Osliertus vero albi 
causam vel ecclesiain tanii non esse respondeiis 
litis cessil appellationi. 

EPISTOLA VIL 

AD EOM0BM. 

Domino papae Adruno. 

Precibus nobills viri Rag. de Saocto Walerlco , 
Tenerabili fratri nostro Ricardo Londonleosi epi« 
Bcopo dediinos in mandatis » ut ei de comite Albe- 
rico. a quosibi 60 marcas fiile interposita deberi 
dicebai, canonicam justltiaro exbiberet. Episeopus 
TerOyCausis quibusdam intervenientibus manda- 
tom nostrnm exsequi pr«peditus , cognitionem 
veoerabiltbus viris Rad. Lond. decano, Hug.arcbi- 
diacono delegavlt. Cuin ergo reus tertio legitimis 
itttdrv^Uis citatus essel , ei auctore probato pro- 
posium inteniionem implens, non faceret copiam 
sui» nec» ai oportebat, suflicientes excusatores aut 
responsales misisset» memoratus R. actor niagna 
postulavit insunlia ut judices seu Iramites juris 
soo oIBcio fungereniur : iilis autem respondentibus 
cogiiitionem causae • non decisionem , sibi ab epi- 
scopo delegatam esse, et ob boc eo inconsulto in 
causa iion posse procedere, praenominatus R. ex- 
^tiii, ut aui procederent, si licebat, aul paientibus 
liueris sibi traditis , agitationera negotii episcopo 
signlficarent : el quia ab eis in iiac petilione non 
nemil exaudiri » eosdem ad nostram audienliam 
tppellavit. Gum iuque die prxfixa in prsesentia 
nostra adessent , ei rei seriem praefato modo partes 
expooerent , sflepedictus Rag. dicens se a delegaiis 
sibi judicibus delusuin , ipsos ad sedein apostoli- 
cam intimavit , diem prxfigens iu Octavis Pcnte- 



^ AN. liS5-5d. 

. A costes. Illi vero soam excusanles innocentiam di- 
cebant episcopum decisionem caus» proprio re« 
servasse examinl, et se in causa nequaquam ma- 
lignatos esse , paraii hoc ipsum juramenio cor- 
poraliter prxstito demonstrare. Vos aulem, cul 
diffinitionis, ul oportuit, reservatus est calculus, 
causae finem debitutn Imponetis. 
EPISTOLA Vlir. 

AD EUHDEM. 

Domino papae Adeusio., 

Veniens ad nostram praesenliam prior Ruroelia- 
ceosis postulabat ecclesiam de Goggeshala , quam 
monachi de Goggeshala per introsionem occupa- 
verant, nostro oaiciosibirestilui. Elapsis vero paucis 
diebus, abbas citatus et fratres jam dicii locl co- 

g ram nobis apparuerunt , priori super ecclesia illa 
responsuri. Guin vero prior suam intentionem 
renovasset , abbas , babito consillo cum fratribus, 
respqndit se jam dicUm ecclesiam canonice ha- 
buisse assenso cujusdam Tbeobaldl, qui in Rumi- 
liaceosi monasterio prlor exstiterat,coiiventu prio- 
rts concessionem annuente , et approbante. Adje- 
cerunt etiam se de donatlone istius ecclesiae , pro 
penslone, de qua monasterio Ruiuillacensi solvenda 
inter eos convenerat , testes habituros de moaa- 
diis Rumiliacensibus. Ut autem' suis insirumentis 
ei testibus uti possent od suam Innoceniiam osten- 
dendam, terniiiium sibi postulabant Indulgerl : 
quod cum juditio obtinuissent , Ruiiiiliacuia pro- 
fecti , coadunatis universis fratribus in capitulo , 

^ cos, quorom nitebantur testimonio, miniine ro- 
pererunt, quia cum prlor loci oninibus fratribus 
in virtute obedienliae iiijunxisset ut cgredieniibiis 
aliis illi soli remanereni, qui concessioni saepe 
dtctae ecclesis abbati et monachis praedictis factae 
inurfuerant, nec unus solus, ut nobis diciuin es> , 
remausit. Quod cum fraires memorati loci vidis- 
senty astruere cceperunt, P. W. I. et R. ad aliud 
ccBuobium ex indusiria prioris missos esse , ne suaa 
▼eriutl testimonium perhiberent. In pnesentia 
Undem venerabilis fratris nostri Milonis episcopi 
Morinoruw, praefatum priorem .appellaverunt^ ibi- 
demque ad aposulatus vestri excellentiam eum- 
dem, ut ex testimonio quorumdam abbatum ac- 

D cepimos , inviuverunt. 

EPISTOLA IX. 

AD EDllDBII. 

Domino papae Adruno. 

Gausain, quae iiiier abbatem de Goggeshala et 
priorem Rumiliacensem super ecclesla de Gog- 
geshala mulium el dlu agitata est, nequaquaui 
potuimus tertninare, quia post inultas citationes et 
dilationes in nostrain pru^scniiam veneriint , et ibi« 
dem uterque alterum ad apostolatus vestri pne« 
sentiam invilavit. Prior Rumiliacensis abbateni 
appellavit, eo quod sibi eccleslam sxpe dictam 
.auferebat et decimas parocliianorum , quos a do- 
inibus et terris expulerant, diemque praefixit Oc- 
Uvas Pentccostcs. Monaclii vero exindc suam 



30ANNIS SARESBERIENSIS S 

prseiendenles pmipcrlalem 8C ptlorem in praesenliJi A J»»" iticluni archidiaconum , quem iridelicel lalcift 



epi^copi Morinorum ad andienliam veslrani appel 
lasse , et feslum Sancii Lucae lerminum s\m ap- 
pellaiioni lccisse aliegarunl, et eamdem coram 
nobis appellaiionem reNovnvernni. 
EPISTOLA X. 

AB EUUDEH. 

Domino papae Adriano. 

Clerici qualuor, a judiclo venerabills fratris 
nosin episcopt Londoniensis a priore Humiliac. 
per appellalionein Irarii, in nosira pneseiitia con- 
siiierunl, a quibus idem prior se querebnlur nnper 
spolialum quadain capetla cccli»si:e sii:c de Hei:i 
absque judir.io, quain annis 00 ci eo aniplius quieic 
inconciissc possederal. Ad ciijus rei probaiionem 



pairoctnantem , per quein » ut dicebai, liaec rinla 
sibi provenicbant, ad sedem aposlolicam appella* 
vil , diem prapflgens in 0<Hava8 Beati Martini. 
EPISTOLA Xf. 

AD EVMDCH. 

Domino p^pae Adruno. 

Alaiius de N. ecctesiam illam, qua se iKJnste spo- 
liaiiini esse dicebal, officil iiostri auctoritate sibi 
reslilui poslulabat, prasente A. rjusdem ecclesi» 
possessore, cui dicin respondendi A. posl mullas 
ciiaiiones peremptoriuin prxfixeramns. Alanus vero 
potilionein A. exceptione rei judicalas submovere 
nilebatnr, dicens euin a possessione jam diclae ec- 
ctesiae ceeidisse, judicio vcnerabilis fratrts nosiri 



liis altegalionibus utebalur, primo qui:i sacerdotes B Ricardi London. episcopi, tnin archfdiiiconi , lala 

ii!i qui ad menioriam hnjus aelatis poterant perve- 

nire, amb:is pariler noniine nionaslerii Rumiliu- 

censis possederant; tum qiiia ad advocalioneiii 

ejusdero doiniiii afequaliier ntraque pertiiiere vide- 

halor • el quia eamdein capellam in parochla de 

Iteia sitam esse asserebant. Postremo quia corpora 

tlcfunciorum ad capellam pertiiientium ex jiire ei 

ronsiieiudine in saepe dicia ecclesia sepeliebantur. 

Conlra haec illi . eo quod sibi dc mandaio, ul dice- 

hant, noii constaret, caulionem de rato a memoraio 

priorfe exigebanl. Prior vero hanc caulionem exigi 

iion oporiere asserebat, cum de mandato consiarei, 

laiii ex tilteris abbatls Cluniacencis ei conventus 

Uumiliacensis, quain ex apicibus domlni Mori- 

nensis episcopi. Praelerea dilaioriam lianc exceplio- 

iicin in iniiio oportuerat eos opposuisse in audi- 

torio domini Londoniensis, ex abundanti lameH 

ne causani diuUus posseiit inore suo protrahere 

prapfatl laici . iiobis idoneos ftdejussores dedil. 

Adversarii vero de legnm subiilitaie niteutes aliaiii 

baiisdatioiiem sibl ileri exigebaiU, «o qnod si pro 

bc lata fofeisenieniia. posi lcmpora nosira captio- 

siiin illttd futurum esscl, si denuo nionachl Uiem 

movere teniarenl« maxiine cum ildem laici saepius 

a diversis personls se lilibns ei sumpiibus siiper 

hac eadein causa vcxalos osse querereniur, Prior 

vero sofficeredeberc conientiebai, quod jndlci ftdeg 

facta roret. Quibus in huiic modiim conteiidentibus. 



senleniia pro Ernardo decessorc; et snper hoc lii- 
icras donnnl episcopl hoc aitestanles in mediuni 
profercbat. Econtra A. sententiam illam, si lata 
fuit, ci siiffragari non posse respondit, cum res in- 
ler atios acta vcl judicala aliif^ prodesse non del)eal 
vet obesse. Et ticet tneriio posset de senleniiae ini« 
qnitale caiisarl, qua absens nec ooniumax condent- 
nntus est, cum aliquantulo causae su:e dispendio, 
propter reverentiam episcopi siii doinini Londo- 
iiiensis, cujiis ad praesens sibi quantnni fuil noIeb»l 
aitentare seniendam, oniisso judicio possessorio 
pelitorinm Insliluit, asserens ecclesiam suam esse, 
ct se persoiiam ejus a tempore Maurici: bonae me- 
inoriae Londoniensis episcopi exslitissc, et se hoc 
tempore Gilberti piae recordatiouis episcopi Lond* 
legliluiorum asseriione lesiium canonice compro- 
bisse, pUires producens testes, quos eidem jiidicio 
inierfulsse dicebat. Cum ergo ex mandaio nostro 
tesles examlnassenl venerabiles fratres nostri, Ro- 
geriiis Eboracensis archiepiscopiis , Hilirius Cice- 
strensis, Boberlus Lincolniciisis episcopi , el atii 
prudentes viri, quibus injutixeramus, eos conoordea 
in omnibus iiivenisseul, et nos audtlo lestitnonio 
caiisam fine debilo terminare dispotiereinus, Ernal- 
du8 sentenliam noslram inlerposita appellatlone 
praevenit, diem praefigens Dominicain, qua canta- 
bilur : Quati modo geniti^ Nos ergo nl oporiiiU 
majestaii aposlolicae deferentes, cuus:tm lerminan* 



1108 iutertocuti sumus , nihil lale ab Ecclesia Bo- 1^ daiu sanctitati vestrx Integram reservavimns. 

iiiana ad no8 usqite emaiiasse, nec meminisse nos 

aliqoid liujubtnodi in decreiis expressum , el 

tontra consueludiuem regni Aiiglorum csse quod 

poslularenl. Unde prsefaii viri, aaepU occasioiu', 

aiidientiam vestrani appellaruiit, dicni praefinienies 

Oclavas Pentecosies. Cuni ergo causani iutegtaiii 

ui oporluit inajestati veslrae reservaremus deft- 

iiiendam, prior se admodiini gravaluni esse cun- 

questus esl, qiiod de Iraiisinarinis parlibiis ad nos 

«aepius veniens, nec per iios, nec ^r dominuiii 

Lond. aliquaui sit justitiam assecutus, quoJ ab 

Ailwardo archiepiscopo saipc iiijnsic iii h:ic causa 

vexalus sil, et quod iiuiic taiidcm jusiilia stia 

inlcrvcniu appellationis fere in annum dilTerreiur, 



EPISTOLA XU. 

AD EUUDRH. 

ADBI4N0 pap:e. 

iiiter U:carduin rlericum et llad. Mansellum, 
super ecclesla de Preiiteberta coniroversia dintiiis 
agitata est. Cuin vero venerabilis fraler noslcr 
Walierus Convenlreiisis episcopns post innllas ci- 
latioiies cani tandem debito fine lerniinare disp<^- 
iieret : Ricardus, uipote qui pracfatara ecclesiain 
sibi, ulpote violenter et sine judicio destitulus, re- 
siiiui postiilabal, probaliones quibus se contra 
Rad. abiindare dice!>a(, in synodo Cestrensi aD epi* 
scopo exactae sunt. Producti sont itaque scptein 
testes, qui, sicui ex tesiimoNio episcopi praefaii 



9 



EPISTOLiE. — AN, 1155-58. 



40 



accepimus, Uicarduni in prxfala ecclesia canonice A quid promisisse asserebal. Deinde vnm super liis 



insliluturo. et sine judicio ejeclum jnrejurando fir« 
inaverunt. Intervenieniibus Tero precibus doniini 
regis causa, aniequam senteniia ferretur, sorlila 
esLdilationein« Unde memoralus Rlcardus noslram 
audienliam appellavit : illls auieni die proefixa con- 
spectui nostro astaniibus» Ricanlns restitutionem 
jam dictae ecclesiae petens, querlmoniam instaura- 
vii, producens ires tesles, qui sicut m foro episcopi, 
ita ef in aiidientia noslra eum canonice inslltutuni, 
et sine jiidicio ejectnra asserebant. Ad baec Rad. 
quod in praesentia episcopi gestnm est sibi uon de* 
bere obesse respondit, cum et ipse nnte dilatloneni 
■lenierit, et illo alisente saepeilicti Ric. ab episco|5o 
iaciviliter sit reccpta probatio. Illisergoinslantibus, 



consilium baberemus, assideniibns nobis veneralii- 
libus fralribus nostris Roberlo Lincol. Mrillelnio 
Norwic. Hilar. Cicestr. episcopis, Londonlensein 
episcopum, ejusque conventum a pctiltone Walt. 
absoMinus, eo qnod adversus eos nullas afferret 
probationes. Torro quoniam duo viri praenominai] 
ex confessione sua quacnnque aliquomodo teneri 
videbanlur, ad einendicatuni pro paupere decur- 
rentes suffragiuin , sacrainenluni eis detnlimus, ut 
se eic parte episcopi et capitnli nibil Waltero de- 
nuutiasse et promisisse innuerent, qni cum pro|K>- 
sitis sacrosanctis evangeliis jurare parati assisie- 
rent, Wallerus in appellaiioiiera prornpit adversus 
Londoniensem episcopum, et ejus decanum, et sae- 



ut a nobis eo prxsenle et andiente eorum probatio ^ pedictos Hug. archid. et magistrum A. persona: 



rfciperetur, Had. duobns lestinm crimina in moduin 
exceptionis opposnit, atteriim, scilicet sacerdotem, 
dicens infamem reomqne boinicidii, et falsificatio- 
Dis mooetae, multisque tatrociniis invotntnm : aiic- 
rom vero Andream acolytiim esse asseruit hoinici- 
dam : tertiuin vero reliqnit tntactnm. Ad haec qno- 
qiie crimina comprobanda dilalionem slbi >petiit 
inunlgeri, Nosiiaqne ne non rcalitiae, sed Jnsliti® 
causa diiatlonem petere videntur, ab eo legiliniam 
eiegimns cautionem, qua nobis Hdem faceret, se 
non anlmo malignandi, aut frustraloriae dilatioiiis 
causa eam postiilare. Cum vero a nobis dilaiionis 
spaiium ultra canonicain et legitimam definitionem, 



tamen dccaiii deferens, nt per prociiratoreni appel"- 
lalionem islain prosequalur, seneciuti et invaletu- 
dini ejus paiccns. Dicm amein ejus praefinivit oc- 
tavas B. Andreae aposioli. Sed quia auctoritaic 
apostolici mandati oinnis !n bac causa inbibiia 
fuerat appellaiio, ad ulteriora procedenles accepiu 
sacramento a memoratls viris, eobdcni ouiniDQ ab« 
ftolvimus. 

EPISTOLA XIV. 

kb EUUDEH. 

Adriano papae. 

Saiictilatein vesiram circa pliirima novimus oc- 
cupatani , ulpote qua' sola inler bomines totiiis 



quam ei oflerebamus, obtinere non pos<:er, ad ve- ^ Ecclesiae Dei incoluniitati seniper invigilat. Oporiet 



stram praesentiam appellavit a pridie Kal. Aprilis 
prxOxa Dominica, qua caniabilur : A(/ te tevavi 
(PtaL Gxxii). Actor vero de leniporis prolixitate 
causatus temiinum coarcCavlt diem Penlecostes. 
EPISTOLA XIII. 

AD EUHDEH. 

ADAUiffO papae. 

Liitera9 sanctitaiis vestne debila cum venera- 
lione siiscepimns, qnibus continebatnr ut tain do- 
mino Londoniensi quain eapltulo ejusdeni Ecclesi»*, 
iismque Wallero sacerdoie ante nostram praesen- 
liam» evocatis, controversiam qu^ inler eos verie- 
batur, appellatione remota fine canonico lerinina- 
remus. Partibus itaqne e regione constiiuiis, cuin 
'Wallerns proponeret duos dc praccipnis illins £(• 
clesiae viris, II. arehidiaconum, et magistrnm Atbe- 
ricum, ambos ex parle capituli sibi denuiiliasse, 
alterum .intem, videlicet magistrum A., ex parte 
episcopi sibi dixisse, ut in sacerdoteni ordiiiarctiir, 
allario B. Pauli sicut unus ex aliis ininistraiurus, 
oon solum dominus Londoniensis verum et nniver- 
som capituluni se id niandasse consianler sunl in- 
ficiati. Duo qiioque niem6rati vlri pro se respoii- 
denies Idem diOiiebaiilur, fatentes tamen quod ex 
proprio motii animi magistruin Walteruin taiuiuain 
ainicuiu super ordiiiaiione convenerint, interroga- 
verint, consulucrinl, ul ad ordinem presbyieratus 
accederet diccntes hoc placere capitnlo : nibil ta- 
men istonim cx parle capituli se dixisse, aut ali- 



ilaque qni ad aures veslras accedit sernioiiein ferre 
abbreviaium : noster autnm voce quidem brevis 
est, sed loto dilaialus afleclu, eoque inagis qtiod 
ad Ecclesise Anglorum uiilitatein proficit, et glorlam 
nomiiiis vestri. YenerablliK fraier nosler Nigellus 
Eliensis episcopus in explendo niaiutalo vestro super 
revocandis illis qu» bellica tenipcsias Ecclesiae sti» 
extorserat, laborat ad sangniiiem, et nihti veretnr^ 
diiin Ecclesix sibi commiss.e prospiciat, el vesiru: 
salisfacial voluntati. Laboribus quidein ejiis, sum- 
piibus et doloribus, qui ei viciiiiainur, oiniics coni- 
patimur, et tanto amplius quia adversus eum non- 
dutn quievit indignatto vestra, sed In Gerviccm 
apostolica inanus exlenta est. Verumtamen ut tiu- 
D ris paterna qiiod dici crediiniis expedire, paiienter ^ 
adinittat, ei niandatuin vestruin non debuit esse 
captiosuin, sed ex quo in ^xfequendo obediens in- 
vciitus e«t cl fidclis, ipsuni vesiro anxitio oportne- 
rat roborari. Fial ergo, si placet, quod patrem, 
qnod liomaiiuni decet ponlificeni , ut jain dictus 
episcopusauxilinin vcstruifi inveniat in tribulationc, 
qiiam pro exsecutione iiKindati veslri buinlliler por- 
tnre vtdetur. Kcstiiuite ei , sl placet, gfatiam ve- 
slram, et adversus bosles Ecclesire forlins diinica- 
bit. Ei nani(|uc ad bestias pugnandum est. Quis 
niiqnam suuin suspendil aihlclain, ut fortius dinii- 
caret? Pugnatn episcopo iiidixistis, ct manus ejtis 
tcnetis alligatas. Majestatis itaque vestrse pedibus 
piovoltiti supt>IIcamus, ut, soluto eplseopo, in 6os 



u 



JOANNiS SAIiESBERlENSlS 



iS 



qiii conlra episeopum ei nos ipsos, iino, qnod ina- A reniiis, ut rom nobis inanifestius aperiret* ad oxa- 



jus est, contra apostolicas sanctioiies l)ona Ecclesiae 
auso sacritego detiiiere praesumunt, debitae animad- 
▼ersionis pcena retorqueatur, et apostoiici nominis 
coniemptores vestris stimulis urgeantur ad viam, 
ad quam, arcu quam giadio, faciiius et felicius 
reducaniur. 

EPISTOLA XV. 

AO EUNDEM. 

Ai^RiANO papas. 

Saociiiatis vestrae mandatnm nuper accepiinQft»ut 
quod de orui et nalivitate venerabilis viri Gauterii 
ranonici Sancti hua ex diligenti inquisitione nobis 
Innotiieril» niajestati vestrae significare nou differa- 
iniis. Rfs auteni, quam qiiaeriils, apud iios multa 



men apostolica sedis Gregor. appellavii, ibi dictu- 
rus ea quae in Anglia non audebat expriinere, eo 
quod regis sit niinisterialis. Appellationj autein diero 
praefinlvit Dominicain qiia cantabitur : Qua$i modo 
geniiL 

EPISTOLA XVIL 

AD EUaiDEil. 

Adriano papx. 

Super ecclesia de Bolteford inter Alexandrum 
Malambestiain, et Uogeruin presbyieruiii contro- 
versia diutius agitata est : landem cum Alexander 
auctoritate episcopi Lincolniensis iu jaui diciae ec* 
ciesias possessionem propier contuinaciam Uogerii 
esset inductus, et restitutionem fructuum praecepto- 



qiiaesiione non iiidiget, cuin luceat per se ipsam B rum a memorato Rogerio pcterei , Rogerius ad no- 



adeo, ttt pnc nobilltate majorum, clarius totiiis 
cognaiionis latere non possit. Praefalus naroque 
Gauterlus, sicut pro cerio novimns, fllius fuit illu- 
stris militis, de matre nobili » legiriuio suaceptus 
luatrimonio, et nobilem nostruro W. de Braiosa vi. 
cina sangiiiiils cognatione contingit. Porro in epi- 
tcopatu Cicesirensi diutius liunesilssiioe conversa- 
tus cst, et claritatem qiiam a majoribus contraxit 
proprise virtutis tiiulo decoravii, et semper in omni- 
bits apud nos incessit sine quereia. llxc quidem de 
eo» nobis et venerabili fratri nosiro Cicestreusi 
e|)isi!0|)0, et aliis convlcinis, celebri loiius provinciae 
lestinionio nota sunt. 

EPISTOLA XVL 

AD BUIIDRIl. 

Adriano papa*. 

In causa qu;e iiiter G. latorem borum et Grego- 
rium quemdain vertebatur, in prssentiam nostram 
per appellatioudin tracta, lioc modo processuur esU 
Aiig. filius Gregorii et procurator asserebal donii- 
iium suuin ecclesiani de Becles possedisse, eaque 
absqiie ordine judiciario spoliatum, lalcos qiios.lam 
et unnm dericum, quem iste inimicuni suuin causa* 
tiis est, in stiae assertionis testimoniuin producebat. 
Econlra Gaufridus Gregorium possedisse inficians, 
dicebat, post teinpora illa, de quibus Aug. loqueba- 
tur, Bald. quenidam per abbatem Beati Gdinundi, et 
conventuin doinino Norwicensi ad prxfaiam eccle- 



siram audientiam appelluvii. Cum ergo causas ap- 
peliationis, praesente adverifario, Rogerius allegaret 
se ab episcopo Lincolnieusi in eo contra rationein 
juris gravaluin asseruii» quod absens, iiiaudiius* et 
indefeiisus, spoliatus est, coiitumacia sibi imposita» 
cum nulla unquam vocationeui judicis coutuinaciter 
negiexisset. Prxterea si contuinax exstitisset» pos- 
sessionem suain intra aniiuiu veuienti et parato 
satisdare judicio sisti sibi restituendam esse dice- 
bat de jure iegum, et canoiiuin; et sanctae Ecdesiae 
Romanae consuetudine, vestigia cujus, ut justuin est, 
Anglorum Ecdesia iinitatur. Illo itaque ut satisda- 
tionem reciperemus instante, restituiioneni posses- 
sionis petente, Aiexander, praefigeus Doininicam 
' proximam posl octavas Pascbae, vestram audien- 
tiam appellavit, qtii per misericordiaiu Domiiii fiueiu 
causae debituui iinponelis. 

EPISTOLA XVIil. 

AD EUUDEII* 

Adriamo pap£. 

Cum inter priorein de Pritelewella, et Robertum 
quemdaiii controver&ia super ecclesia VVacheringiis, 
quadani collusionc, iit de eadeiu ecciesia Ricardo de 
Ambii pniyudicium fieret, verteretur, absente eo ei 
nou citaUs Ricardus de Ainbli, qui prasratae eccle- 
siae fuerai possessor , per ejusdem prioris coiices- 
sioneni, redamantibus quibusdam clericls Ricardi» 
iteram atque iterum absentiam ejus , pnetendenii-* 



siam in pieiia synodo lutsse reprsesentatum, cumque D bus et eum iion citatuiii objicientibus» dominus 



doniinus Norwicensis» utrum eadein ecclesia vaca- 
rei» diiigenter disquisisset, habito tractatu cum fra- 
iribus capituli eani vacare respondit archriliaconus 
c:cteris atleslantibus iu publica audientla,ei ita in- 
troductum B. meinorabat, cui et isie se sitccessisse 
referebat, ingressus sui satis idonea proferens iii- 
strumenta. Aug« vero lestes suos audirl* iustanter 
posiulabai. Delnde Gaufridus Gregorium per pro- 
curatorein setnper litigare, nunquain sui copiain 
facere, cuni tamen sanus et prope esset» quereba - 
tur, adjicieos, si personam ejus videret, ipsufti ta- 
lein essc ostensurum, quod nec hanc ecclcsiam nec 
aliam possidere posset. iiujusniodi loquebatur quasi 
crlmen aliquod vellet inieniare. Porro cum exige- 



Londoniensis, nibilomiuus pro Ricardo senteniiain 
lulil adversus priorein, qui sic vinci victoriam re- 
putavit. Deinde cuin iucoiiilneiiti facta appellatione» 
a ciericis Ricardi de Ambii ad iiostrain praesentiam» 
dominus Londoniensis seiiieiitiain suam » misso 
quodain sacerdote Willeimo, niteretur exsecutioni 
mandarc, clericl Ricardi Robcrtum noii adiniserunt, 
necinjuriose rcstiterunt, sicut postmodum sacerdos 
conressus est, sed adversarioruin inanus vi inode* 
ratissiiua repuleruut. Quamobrem dominus Londo« 
niensis, audita querimonia Robertitquod in se 
inanus violentas clcrici do Ainbii iiijec>S£ent, eos 
denuiiiiavit excommunicatos ; G. scilicet sacerdo- 
lem, S. A. qiios iicet bujus criminis [reos] crede- 



13 £PISTOL.fi:. - 

renius, toepeiiumero niandafiiiiu» doiiilno Londo* 
nieiisi qoaienus eos pro non eKeoinmuniealis habe- 
rei, ui fueninl die sppeilaiionis ad nos fael«, aut 
salteia aecepio sacramenio ab eis qaod jurt pare* 
rent, al>soWeret, Qood cum facere dislulissety ab 
«is sacRiuieniuin, quod jodicio ecclesiasiieo pare- 
reniy accepiinos, dle sil»! prasfinito, adforsariis In 
probatione defleientibus, et audita reorum purga- 
tiuiie, ab objeclo sibi crimine os absolvimus. 
EPISTOLA XIX. 
▲a BonDBN. 

ADauNo paptt. 

Causa qus Tertebatur inter jnagistrow Jord. 
Fantasma et magistrum Joannem ioicbel., ciericos 
doniinl Wintoniensis, super Winton. Undem trans- 
lata est ad audieniiain nosiram« Auditis ergo ailo- 
gationibua msgisiri Jord* et instminentts diligenter 
iiispectis. memorato Josnni vestra et iiostra aucto- 
riuite inhiboimiis, no contra volontatom Jord. scho- 
las regere praesumeret in praefata civiute. Die %ero 
seqnenti in nostra pnesentia constlterunt, mulu in 
ae proponentes ad invicom : Jordaoos, slquidein 
jaindiciuro Joannem contra reiigionero fldei in prc- 
dicia civiute slbl scbolas usurpasse, et damna plu- 
rima iotulisse dicebat, officio nostro sibi super bis 
satisfieri postulans. Econtra Joannes se Judicio 
synodi auper fidel laesione innocentiam suam pur- 
gasse asserebat, et roagistrum Jordanuni» coi similis 
purgatio adjudicau est» qooniaro super fidei Issione 
similiier fuerat impetitus, oiiinino defecisse dicebat, 
petens ot urgeremus vel ad purgationeni ex judicio 
praesundauy vel ad iropleiidam pactioiiem quae flde 
intcrposiia dicebalur fuisse roborata. lilis iuque 
sic altereaiitibus, Joannes vestram audieniiam ap* 
pellavit, dicena se ostensorum quod saepedicius Jor- 
«lanus reifgtonem fiJei et sacramenti temeraverat* 
dieni praefigens naiiviutem lleati Joannis. Coro vero 
Jord. proliziutem temporis caosaretur, eo quod ab 
iiiiiio Decembris usqiie ad Uiiein Jnuii terminnm 
prorogasset» eam saepefatus Joannes in festum Beaii 
Uicliaelis protelavit« Nos auiem quaestionem crimi- 
nnm vestrae reservantes discreiioni, quia de jure 
scbolanim magisiri Jordani consUbat, communicato 
fratrum nostrorum Cicestreiisis, Uereforderisis, et 
Wigoroensis episcoporum consiiio, domino Winlo* 
niensi dedimus in mandatisy ne prsfatuin Jordanum 
siiper scbolis pateretor a Joanne olterius fatigari : 
ci si enm inveniret' veslrae et nosir» auctoriutis 
contempiorem, ipsum poblice denuniiaret anatbe- 
roatis TlttCttlo innodatum. Posiinoduiu vero elapsis 
paoeis diebtis in noslram praesentiain reilieruul, 
Jordano veterem qnerelam innovaau. Dicebat eiiim 
Joannem post inlerdictuffl osurpasse seholas, ei in 
sententiam anaihematis incidisse. Joannes vero hoc 
consuiitissime inficiaius est, paraius incoiitiiieuii 
uctis sacrosaiictis evangetiis jurare, qiiod post pro- 
hibilionem nostrain a magisterio destiieral. Ecootra 



- AN. llfUi.58. t4 

A Jordanus se die praeflxa probatorum dicebal, asser- 
tione legilimoruin testium, qood post edlctum ma- 
gisterium eierctierat, sed Joannes diem reeipere 
recusavit, dicens se jam in procinclu Romaui itin»- 
ris esse, vos auum, auctore Domino, litlgiis eonam 
fineni debitum iniponetis. 

EPiSTOLA XX. 

AD CUHDEII. 

AoaiAno papae. 

In causa qiias vertitor tnter Willelroum filium Go« 
defridl, et Willeiiniini Lichefeldensis ecclesiae eaao- 
nicum, soper eccJesia de Salavra, quam sanctiua 
Testra venerabili fratri nostro Gaoterio Coiivoa* 
trensi episcopo delegavit, ad nostrain audieutiam 
appellaium est, eo quod Wilielmus filius G* coriain 
^episcopi suspectum baberet ut dieebat episcopo 
tum ei oiiiuein juxu mandatum vestrum justitiam 
oflrerentem. Cuin ergo iamdictus Willelmus re^i^ 
stenu adversario in prasseniia nostra suain propo* 
iieret actionem, eidein Wiilelmiis LichesfeUeusis 
fori pracscriptionoui opposuit» appeUaiiooeui ad noa 
facUm asserens non teuere, eo quod a.ju(lice dele* 
gaio nisi ad deleganiem appeilari non liceal.. Aiier 
iiaque Willeiinus sutiin ad sedem apostoiicaw apc 
peliavit, diera pra^figens Kaiendas Maias. 
EPISTOLA XXL 

AD EUMOSH. 

ADaiANO papse. 
. Cum inter Robertum Winegoiuin, el Wiilclmuai 
de Sturminislra super qulbusdam parochianis et do* 
cimis, sedenU Adelelmo archidiacono Dorsetas co^ 
troversia vertereiur, Robertus peteote ea silii resii* 
tui, eo quod aliquando sibi adliidicau et resignata 
fiiissent, quod et testibus se probare paraMim aase- 
rebai, praedictus Willelmus, adversus quem ut pos- 
sessoreiu petei»atur, ad nostram audientiam appel- 
lavit. Cutn itaque nostro se couspectui ambo prae* 
sentasseut, eo quod Wilielmus, licet appellavertt,^ 
miiiiine instnicius veuerat, ad venerabiiero fratreui 
nostruni Jucelinum Saresberiensein diaecesaauin 
eoruni episcopuni causaui duiinius reinittendam, qui 
cum iu synodo sua de causa suflicieiiter cognovissei, 
iu et ut ad proiiuniiandum accingcretur, saepedi- 
cius W. secundo audiloriuin appellavit. Cum auteiu 
l^ die appellationi prxfixa iu praesentia nostra ambo 
litigaturi consisierent, saepodictus Aobertus, peti- 
tione sua seiuper pricfatis parochiaiiis et decimis 
esposiu, trcs tesies produxil sacerdoies, jur;iiro 
paratos se praesentes adluisse cuin ordine judicia- 
rio adjudicatuui fuerat Roberio jus parochiale quod 
petebat, cum decimis. Quibiis diligenter examiua- 
tis, et satis coiicordibus iiiveutis. cuin jam post 
ftuscepta testiuiu juramenu pronuutialuri essenius, 
assidentibtts nobis veuerabilibus fratribus iioslris, 
Hiiario Cicestrensi, Gilberto Uerefordcnsi, et Hicardo 
Londiuensl episcopis, sttpedictus Wilieimus absqoo 
ullius gravamiiits allegatioue» lertlo» oontra (d) 



W 



Edit. et ms., Urih quam, Contra e conjeciura dcdi. 



^8 JOANMS SARESBERIENSIS l^ 

Juris forinaro til iMbis vlsum est, ad coosisto- A adiniuil? ul de aliis lacealiir qiii Umeii epud vot 
»:t : ii.„.. .. .,. pluriumm posse ael>enl ei meriio, volanias domim 



rii vesiri exceUeniiam appellavic, teruiinuio ap- 
pellaiioni pneflgens Dominicam qua canUbiiur; 
Lsiar$ Jeruialem. Robertus vero ierminum coarcta- 
viit diein praeflgens Epiphaniam. 
EPISTOLAXXU. 

AD BUHDBII* 

AoRiAKO pap». 

Coniroversiam, guae inler Robertum quemdam, 
et Rieardum de Amblj vertebatnr, stiper eeclesia 
de Wacherinfflis, serenitas vestra nobis decideiMlam 
delef avit. Pariibos ilaque e regione constitotis» com 
assiderent nobis venerahiles fratris nostri, Ricar- 
(^us Loiidoniensis ei Uilarius Gicestreiisis episcopit 



papae plenioribenigniuie inteiiireianda ertl. Vulgv 
dici solet et aocepiuin fideUter, verum ost, quia 
siimmi pontiflcis volunus decretom est: el ne In 
Jure constiluendo eausarumqoe discissionibas dun« 
taxat obtinere credatur, faciendi neeessiUlem, cnm 
innotueriu amanllum devoiiooi eolet indieere. Sed 
forte dicetis boc demeruisse magistnini S. qui ad» 
versus innocentiam vestram regin» animum con* 
citavtt: quid iioc aliud esiquamregiriam, qu:e eum 
vobis audientibiis excusavit, ream mendscii facere? 
Etqoia volunlatem doinini pap« vobis hinotuisse 
non ambigimus, fraierniiaii vestra» praesentium si- 



Robertns memoraiam ecclesiam peiebat, quam sibl gniflcaiione pr»ciplniiis, ut eam Implealis, prohi- 



in ciiria Londoniensi adjudicatam asserebal. Econ- 
tra Ricardus quaddm collusione adversus monacbos 
de Prilelewelb diciatum esse judicinm aliegabal, 
se vero ecciesiae possessorem nunquam cftatum , 
iinllam iiiierseei Robertum latam fuissesententiam 
constanter asseverans, qood et ipse Londoniensls 
episcopns palain nobis omnibusconfessusesi. Ro« 
bertns ilnqiie ad bxc nihil respondens, audfeniiam 
veslram appet!avit,diemconstituetis Oct.B. Andre». 
EPISTOLA XXIIf. 

AD ALFREDUH EPISCOPDH WIG0R5ENSEM (3). 

ALrREDO Wigorn« episcopo. 
Super prudentia vestra salis admirari non pos- 
auinus, quae, nostro, et fralrum nostrorum consilio 



beotes ne quid contra eam super ejusdem ecclesiis 
innovetur: prgecipiimis etiam ut nobis faeiails co- 
piam litierarumi quas G* arebid. super hoc aitulit. 
Novit discretto vestra quid eum sequatur, qui scit 
01 non hcM Domini voluntatem. 

l':PISTOLA XXIV. 

ADT REOEll KSMRICCII (4), 

Regl Aiiglorum« 

Sicut cleincntioris famx beneflcio nobis inno- 
tnit, virtus vesira seniper in Domino prosperatttr» 
qui. successus vestros adjectis successibus cnmularo 
imn desinit, el in tanio prosperorum cursu, vestri 
ei 8«i dedit babere iiotitiam. El quidem qnae apud 
nos saul, lania pacis etquietislaetiiia perfrutintur, 



postposito vel contenipto, in se vldetur provocare C u^ bellic» tempesUtis, et cladis publicje, toiamquo 



indignatloncm superiorum fcre omnium potestalum. 
Snmmus pontifex, sereuissimus princeps, illustris 
rcgina, a fraiernitnte vesira moJicom quid exspe- 
ctaiit, in qno honesiati et indeinnitati vestrae, quam 
uiilitati corum, magis prospectiiin erit. Cerie si rem 
grandem eorum quilibel peteret sigillatim,jureop- 
limo dcbuerat exaudiri. De nobis et frairibus no- 
stris taceatur ad pra!sens, quos, si piacuisset, non 
oportebat in consilio vestro locuin tenere novissi- 
innm. Vereor, dilectissime frater, vereor ne consi- 
liarii Vislri consilium insipiens et iiiutile dederint, 
dum oobis omnibus apud vos praeferri studuerint. 
Omiies consuiunt in commune, nt juxta principuiu 



prsecedeutium malorom seriem regni vestri felieitas 
praeter opinionem popuiarem «lemuiceat, vel omnino 
absorbeat. Digiius Dei est hic, qui in manu pucri 
sui domini inei regis aurea reformat sascula, ei 
oinnium aociore Domiiio moiesiiarum a eoinmissis 
vobis naitonibos ei linguis, propulsavit incuisunu 
Tautae tamen feliciuti derogatur in uno, quod, laii- 
gaentlbus desiderils, diittius destituimur corporali 
praesenlia vestra, qui majeslatis, et virlutis vestr» 
beneficils indesineiiter afihiimus. Scimus quid io- 
quainur, qui etex abundantia cordis loquimur, ei 
pro regni veari incotumitute£tatem ex parte trans- 
eginius in laboribus et serumnis. Vemmtainen 



voluntatem magisiro Salomoni cedant ecclesiae, qu» ,> q»'». "»^»«"1^ amoris flde, non possnmus prO vobis 



iii transactionein Godefridi et Willelmi venisse di- 
cuniur» Nonne fuerat eorum lani laudabilis non mo* 
doacceptanda, sedprxvenieiidavoluntas? Uonestum 
el iiueralum viruin vestris volunt obsequiis maii- 
cipare, et dum Uberalitalis veslrse munus implebi- 
tis, id agero ue fiant irrila quae de labiis episcopi 
processeruul. Fueratsane contemplalione litterarum 
et morum, et Jure socieiatis aniiquie asciseendus, 
id etiam nemine uosiulante. Monneindignus est, in 
«ipporiunitatibus suis, Irairum consilio, qui iliud tam 
leviicr aspernalur? Nonne preces iilius merentur 
ezcludi, qui tam piam volunlaiem pVincipum non 



(3) Cod. ms. Cantabrig. 
po/(. 



Idem JLondon, epi$co- 



noii esse solliciti, beaiitudini vestrae, quam in longa 
et felicia tempora protendat Dominus, supplicamus, 
ut per latorem prxsentium ea quae circa vos sunt 
nobis signiflcare dignemini. Certo quidem certius 
est, quod ab incolumitate vestra, non niodo lotius 
insulae, quse vobis volis felicibus salutem precatur, 
salus pendet, scd onmiuin eiiain circumjacentiuiu 
naiioiium. 

EPISTOLA XXV. 

AD EPISCOPUU DUNELMENSE». 

H. episcopo Dunclmensi. ^ 

Juxta reiaiionem vestram babemus quod possimus, 

(4) In persona Tbrobaldi Cantuariensis archi- 
epibCopi« 



47 EmTOUB. — AN. IftM^. n 

de frflii^prtoia veslni OHiaMri. ^ui et consiiiuiioae A goniefieein specui* siae mora eihibeacur et ei ei 



saefmuin eaffionttn« eoeptaeepie deattniiaMe debui- 
stis llafiliesuni SUum, queai episloia vesira nobis 
depiiixii, ab ecelesia Teslra ob laniiaeeleris alroei* 
tatero, anathemale condemnaium. Nos autemy lieet 
veoerabilis fratris noslri (^boracensis archiepiscopi 
iiiieris f relus fuerit, et pro eo mulli et inagni Tiri» 
culpam aui omnino reiiceutes, aut ninuenies snp* 
plieaverunt: ei neiine commauiunera iBdttlsioaus, 
nec itineris poenain remisimus» aed lantum termi* 
num prorogavimus uaque ad exaliationem. SanclA 
Crucift» nihil eoruui qo« ei injuncia fuerunt» io 
aKqoo iinnuiUnles. Quia ergo niatilia sua aut falla* 
cia el hicrosa esse non debet, eumdein fraierniiall 
Testrae juxta canonicos sanctiones iractandum re- 



arehiapiseepo* 

EPISTOLA XXVir. 

AD ADatANOM PAPAII. 

Domino pap» Aduiaiio. 

knmederalus amer tantam nihl dedit aiidaeiam» 
ul sollicltare prassumein pro meis, ei amieoroffl 
meorun aecessiuiibus, cuin sim pulviii el cinis» 
apoaloliean najestatem : vemin pvo hls fiduciaKns 
suppKeo, quoe vohis, Pater araande, et sanclse Ro- 
maMs Eeelesis AdeKores agneaco, inter quos est 
venerabilie Pater dominus Nofwieensls, qui sictit 
preinpdorl el pleniori devoiione apostolif ui vestro 
Stthmitlilur« in Ecelesia Anglorom frticloositts fia-» 
molaiur. iia manifestis calumniis ssepios aMgHor, 



liaqolmus, maadanies ul pro nodo eulpa tanU fla- ^* iiidebiiis veiaiioiilbus mandaloriim vesirorom oe- 



giiii» scelas ea severiiaie puoiaUa, ot 4elieiom ejua» 
aoeiore Donino» per poeniienliam deleaior» el caHeri 
vd timoria metu a siniliboa lerreaoior* Mos enim 
per niserteordiani Doniinl crimiAOUi paironi esso 
iioluimos, sed oitores» gratum liabeaies» quodaelun 
jiwtiii^ mier barbaros retiuetls» ratum babituri 
qoldqDid secondnm DomiiMm siatuelis tn il)o8« qui 
CFocill&um adboc» qni in Eeelesia aUoraudua esl, 
perseqooutor* 

EPiSTOLA XXVI. 

AD ... 

Argoendos eram» Pater, si non conatiboa melsin 
etsecttiione mandaii vestri neeesallas poiius quan 
negtigentia obsietisset. Ergo qula nogisiroio WiU ^ 
lelmom, ex quo a vebls dUeessl^ videre non polui« 
anteqnam visls lilteris vestrls ipsom ad don. A. per 
dom. archiepiscopum ad impelrandas induclaa fe« 
cerim evocari. Laboravit ad ba^c archiepiscopus, ct 
ego adhibitjs sociis ialjoravi, scd non periit in eola- 
liornoster. Veniei itaqiie ad diem sibi praeflTum.et 
forte qui nostras contempslt, si tamen necesse foe- 
ril, preces nostras admrtieiA Gonvenitnus soper ne^ 
gotio dominum Cicestrensem, explorantes anlmom 
ejus qoem procol dobio in hnc re timere nen opor- 
let, quia nobts jureiurando lirmaviif qoed lieel slbi 
ipsi magnam irrogaretls injoriam, nuRain sibl veliel 
fieri ullionem, nisl adeo enormis essel, qiUMi saivo 



caaiooe prosiernHur, sieiH et resel^iptis episeopo- 
rom poiesils pereipere« WaMoKfios arehidiaconos 
conprebeiistts in opfribos mamramsuarum, nt non 
modo mandatnn nostrom, sed Jusfltiam Domini 
evacuet, et sacrartim consiiioiionum laqneos, et 
judicun manus effugiat, religionem vesiram cif^ 
comvenire niiilttr, snb prftlexiu el bahiin resllttt- 
tionia, eum umen per ifisttm steierit, si quid el 
deest, qtto mlutts eam babtierit. Taceo qnod in re^ 
demplionem crioiinis inolta promisli, In coiitemplo 
sedis apeatolicas ab oa reveraos, plura emnmisil. 
Ad iiijurian vestram vente : spurion, qoom ei re« 
vertenti a vobis focaria peperil, de sacratlsslme no^ 
roine veslro appeilari pnrcepit Adrianoin : eamden 
reUqttit paler gravidam, sed provida didposiiiono 
staluioffi esi, ul si forie pepererit niaaculuin appel- 
leot Beneveniumv quia illic peregrinatur paler, si 
feminam, dicalur Adrkina. verom RomaMi pon- 
tiOeis amicum 1 qul et iu flagilits ipsius habei memo- 
riam, ei de boiiitaie vestra, qoain impune deladitt 
nequilim aua& nomeu impouit! Htc est, flomine, hic 
esi, qol saiictuni episcopum ea sola ratione perse* 
quiiur, quia criininibus ejiis episcopus adversatur. 
Cuin videatis iniquum, cujos crimina inaniresia 
sunl, prascedentia ad judicium» non ponelis cuui 
eo malilias porliortem, licet ille vos» qtiaiitum in 
se est, infami« su;p reddat participem. Cuui enim, 
elai non dejecius , a vobis redire debuerit , vel 
bonore dissimulari non posset. Novii enim Innocen- d correcius, facta snnt semper horoinis illitis novss- 



tiam Testram, et quem in se habeaiis affectom. 
Prsecepit ergo nt vobis scriberem sibi non displn 
cere, si mandaium domini papae ad unguem eiao* 
quiinini. Scil eiiam quia necesse est vobis ut illud 
impleaiis. Vestro quoque A. deUit in mandativ ul 
vobis dicat, quaienus scriplo meo credatis. Scitis 
Ibrie qoare Ipsum boc idem scribere noo decoerit. 
Hoc qoidem volt liaberi secretum. In feslo Magda- 
lenae, de pertinentiis ecclesi» de Gclcra, quae ad 
jus vestrum pertinel, ante dominum arcbiepiscopum 
litigabitur. Consulo ot Ipsa die aliquis veslrorum 
adstt, saliem cursor crnt rcscriptis munimentorom 
vcstrorum, etjosvestntm possimus prolcsiart. Si 
quid est qM.od nuuiii vestri attulerint quod ad Wi- 



sima deteriora prioribus. Dicam, Paler* dicam 
quod eoiisonat voce omniom fama conceiebrat» qtti 
hunc dlmittit, justitiae ininiictts est» et yitio coih 
sensus, justiiitt, honesiaiis et incontinenti;£ pro- 
fanator. Wlgorniensis episcopos» coi coniiiissa esi 
caosa ejos, in eYsecuiione mandatl vestri piger 
est, in proximo insulam egressurus. Placeai ergo 
vobisei sobrogare quemcunque voluerilis in Anglia 
jiistitise amatorem, ut causa episcopl quandoque 
debiiODi finein sortialur. 

EPISTOLA XXVIU. 

AD EOHIlEM. 

Domino papse Adkiamo. 

Ad ostium majesiaiis vestrse pulsare loties crube* 



19 JOANNIS SARESBEmBNSIS 90 

teerein, nisi pudorem medin ei deTOlionls roeK sin- A manum pontificem, ei regem et * reginan^llMiriier 



cerilaii et emiuenti» vesir» benignilas «nlmaret, 
et eoruni, quibus nulla ratiime deesse possum, ln« 
staniia roe ad soribendum conipelleret vel Invitum. 
Sanctoruni fratrum, quid npud Merilonam Donilno 
famolantur, et luce bonoi^um operuin iilostrant in* 
sulani nostram, vexatiotribus et iiijuriis tanio magis 
compatior, quanio ceriius habeo eosdem s besioiie 
oniuiiim absiinere.et quodomnibus insulanis paiei, 
niilitati proxlmorurn toiisviribus inservire. Adve» 
slrum ergo aposiolaiom coiifugere compelluntur, 
ut laboribus eornm manum mii^ericordi» porrlgatis. 
luler caeiera ecclesi:im de EflBngeham, qnam eis, 
poiente doinino riindi, donavit doniiniis Wtnton«9 
ei|(loriot08 dccessor vesler Eugenius, secutusejus- 
deiii doBiiiii WinioiiieHsi icriptuin, sub priviiegio 
conflruiavii, in liguriam apostolic» majesiatis, et 
coorusionem sancioruro canonuin contulit memora» 
ttts episcopus cuidain publieano fere laico fllio sa- 
cerdotis» qui iii ea ecclesia inimstraverat. Eccle- 
slom quoque eoruin de Uppetona milesqiiidamdla- 
slniuianie episcopo impune suis deciniis spoliavit* 
lioc autem, prspedteute maguitudine quorumdam 
Jiistiii» deiralieniium, et invalescente maliiia mul- 
lorum, nisi urgenle mandato vestro non potuerit 
cmeudart. Placeat ergo dignationi vesine, pradicto» 
rum rraimin caosas, et personas benigne admitiere, 
et eito reiniitere, quia temeritas eorum, qui in 
imus panperum, ultra quam hunc, domi expenduiit. 



B 



appellare, ot pro reveretttia veslra, episoopomm 
mautts effugiai, et regis vel regina indignaiionem 
provocet ad innocemiam conierendam. 

EPISTOLA XXX, 

AD EDHDBM. 

ADRtAno pap». 

Sileniium, quod mihi indixeram, vener^ibilis Pa« 
ter, Eiiensis episcopus interrupit, qui me inaje8i.iii 
vestrae dcvotionis so» indlcia compulit nunitare. 
Creditenini se posse apud emineiitiani vestram fi- 
delinm veslrorum lesiimonio et intercessione juva» 
ri, et quia devolionis suae fidem nillii,vesir<i gerenti 
uegoiia, manifesla operis exhibiiione monslravit : 
sereniuti vestras atienlus supplico, ui ei graitam 
illain integram conservetis, quam a benignitate 
vestra proineraii, anteqoam super capiu fllioram 
hoininum ihronum vesirum Dominusexallarei* Pe- 
tit lioc ipsuin dominus Caotuariensis, apud queni 
eenium marcas sterlingornm deposui, quas ad man* 
datum vestrum implendum a praefato epiacopo ac- 
eeperam. Pronus quidem est in obseqttium veatruro 
memoratus episcopus, sed longe pronior erit» si ei 
clementi» vesir» dulcedtnem porrexeritis, menior 
eorum quae mihi reverienti a majesiate vestra in- 
Juncta sunt. Uimm eorom, quoruin recepi curam, 
ei credidi commendandnm. Ut ergo gratia vestra 
possit esse securior, el, si placet, indultae relaxa- 



Bttoram refiigii loiigiorem. Profecto si latores prae* C iionis liiteras transmitiaiis. Valeaiin aevum paier- 



sentium familiarius inspexeritis, muUarum magna- 
runique virtuluin parvuin hospitiolum in altero po- 
teriiis adinirari, et cum utrumque charitaii vestrae 
cominendet spiritus : alteri caro et sanguis graliam 
conipacabii. Prosii Meritoneiisibus, quod dum es- 
selis in ecclesia fieaii Rufi, bonus odor eornm 
ad vos ttsque pervenit, et quod mihi servo vestro 
coinmunicare solebai iuter ioquendum digoatlo 
vesira. 

EPISTOLA XXIX. 

AD EOMDBII* 

Domino papae Adriano, 

In aniicorum negoiiis aures clemenliae vestrae 
pulsare pnesumo, cui forte saiis esse debebii, sl vel 



nitas vestra, et utinam memoriter teneat quod om- 
nes sciunt et ia aurlbus vestris paucissimi profi 
lentor, iiomanttm pontlftcem non posse diu ponli- 
ficari. 

EPISTOLA XXXI. 



Ltcet silere disposueriro, negotium dominl papaa 
quod gessi cum domino Eliensi me coinpulii aures 
aposiolicas litteris onerare. Necessc ergo csi ui in- 
tentionem ineam veslra indusiria proseqiiatur. Cuiii 
enim iiegotlum viriliier Restum sit, juris aucloritate 
quod factum est roboisbiiur. Cenlum marcas sier- 

^ ^ _.., _ _, lingorum, sicut doininus Boso prxceperai, nobisad 

iti propriis merear exaudiri : veram hanc tinildiia- implendum maudaium doinini papae tradidii domi- 

nus Eliensis , decem quoqne marcas pro marca auri 
doinino Bosoni per dominum ('«antuarieusein ei iiie 
transmittit. Agite iiaque cuni doniino B. ut iiiduliae 
absoluiionis , sicui proniisit , episcopo iiiteras mit- 
iat. In quo iiaque gravari non debei , si acrepio 
auro verba remi^erit. De caeiero nihil esi apud noa 
innovatum , nisi quod inter archiepiscopuin Ebo- 
racensem et abbaiem Gloucesirensem pax reformaia 
esi , archiepiscopo liti renuntlante, accepto reditu 
xciv librarum. Praeterea cousulo, ut in iitnere isto 
vei uniiis anni conirahatis societatem bonorum cum 
annona: caetera viciualia Lond. cara sunt, quibus 
prope flueiiia magister Rad. abundai. Cum deduciis 
suinpiibus xv niiilia aicciutn exspcclanu 



ti meae contulisiis audaciam, quando me ^ccasio- 
nero seribendi vobis ex ninltoram negoiiis rapere 
praecepislis. Nunc auiein quia latoris praesenlfum 
Wlilelmi necessitati deesse non poiui, majesUii 
vestre qnanta possum devotione, ianta menie pe- 
dlbttsvestrisprostratus suppllco, ui laboribus qus 
nunc tandem debiium fiiieni iinponatis; jam eniin 
secundo ad sedem apostolicam adversarii sui niali- 
tia irahiiur, qui ad appellandum velox, ad prose- 
quenduni tardus, sacrorum canonum non magis 
ignnrus, quam contemptor, fauior curiae, persecu- 
tor Ecclcsiae, suffragio saecularium polestatuin, Ca- 
tholicae unitatis robur niiiiur eiiervare. Hoc novo 
tergiversaiionis genere nosirales insirMii ad Bo« 



EPISTOLJ:. — AN. 1156-88. 88 

EPISTOLA XXIIL A vobis plurimam coiiquereretur, el forie merilo. Due* 

AB lOANfcsu TUBSAOEARiou CANTOARiEifSBii. ^ bat eiiim quod cum iiiter aaiicoi vos praecipuiim 



JoANRi iliesauririo CRntuariensi. 

Licei vestro sim offensus silentio, smieos ttmen 
•lloquor vel offensus. Alioquor quidein , sed alio 
sermoiie quam negligentta Testra meruerit. Fue- 
raiis etentm de iuimoderato silenlio objurgandi, 
sed indignantis spirilum venerabilis Paier iiod« 
episeopus Sancii Andreae cobibuit» personam suam 
et causain iiiduslrio» vestra eommendari desiderans: 
vexat eum abbas Galcoensis, Aeephalonim provo* 
c:itiis exeroplo, et per viam inobedientia quam 
Chrisius igiiorat» quamdani liberlatis imaginem 
apprehendens ad episcopaiis auetoritatis parliltatera 
assorgit« Episcopi vero causam tobis Paler Can* 



repntarei* solus in necessitaiis aniculo ab eo defe* 
cislis. Hoc auiem contigitcum sub discrimine capitis 
adtersus arcbldiaconum suum in summo bonoris , 
et famspericulo dimicaret. IJrgebant mala undlque, 
liine auctoritas aposiolica» inde majesias regis. Alte- 
rum, potestaii faventes sangulni ejusundique-immi- 
nebant, et, quod perniciosius reputabal, inimici Lo< 
Minis domestici cjus. Amicorum tunc impioravii 
opem, exploravit Odem » aliisque sibi pro iiiodulo 
suo assistentibus, solus faciem avertistis in die belli. 
Cum ergo apud vos sui omnes repulsam patereniur, 
landem ipse in propria persona accessil . sed non 
esl exaudiius pro revereniia sua. Noluislls enim 



toarieiists commendal, ei ego, ei quem cooiemnefe B dilSerre prandlum » dum insUuiis pugn» viderelis 

'evenlum. Porro diseipulus, qui Donilunm cum jura- 
menio negaveral , urgente cbariiate , I><miinttm se- 
quebatur ui viderei finem. Vos auiem accessistis 
ad mensam, dum ilie « cui promitlebaiis amorls ob- 
aequium traherelur ad cruceiu. Ilis vero de eausii^ 
credidii vos illius contemnere l>eneficium , cui \m 
tanla necessiuie noluistis prassiare subsiiium. Ego 
Teroistas el aiias objectioiies ejus, eui niihi validm 
vlderenlur, quasi aranearum fila dlssolvi, el Unden 
bomini persuasi ul vos inter fidelissimos, et amicia- 
simos reputei. Scio enim quod juxU verbum meuai 
operain dabiiis, el diligeniiam , ul ope veslra lutus 
sil ab cmulorum suonim iusldiis. Sexagiaia solidos. 



nott audebiiis, humilis eommendal et iusius, Cbris* 
ins Domtiitts nomen ilii. Silenlil veslri vltlum ali- 
quaienus in episcopl eausa purgabitur, dum lameo 
culpa praecedens conttnuaiione sui non verutor in 
crimen. Si vero amplius silueriils • non credails 
Tobisesse parcendum, qoia qui none amlels noo 
dacis verba , exiorqoebimus vel verbera. Apud nos 
nibil esl innovatum, nlsl quod dominus Eliensis 
niandaU) doinini Bosonis satisfecil, sieut ilU ei to* 
bis secundo jam scrlpsi. 

EPISTOLA XXXUL 

AO vriLLBLIIIIH HOmWtCBlfSBH BHSOOPOII. 

W1LLF.L110 Norwiceosi episcopo» 



Muliorum excessibus viam aperii, qui svbjeetorom ^ qoos ab eo accepl, tradidi A. veslro quein oporlabai 

• •! •• •! . A J • J •• l^ J» . 1 • • • - 11 



dtssunolalis erroribos , ei praesUl audaf iam delin* 
qttendi. Tu autem in injuriam sedis aposloiic» el 
coniempium nosirnro gravlur diceris deliquisset 
qui posl4|uain ad nos super causa qua veriebalur 
inier Alexandrum ile Draitona el Radulfum extra- 
iieum, appcllatum fuit, in prasjudicium Alexandri, 
couiempuauctoriiate noslra, aliquidausus esinno- 
vare. Uude libi praecipiendo mandamus, quatenus 
proxiuia Dominica, qua canUbitur: CaiKaM DomiJio, 
iiostro cottspeciui appareas, responsurus memorato 
Alexandro et R. fratri ^us, de inobedienlia ei coo- 
leuiplu domini papas , ei nostro, ei parlicipatione 
sacrilegii , analliematis : boc quoque provldeas no 
muliiplicis incontinentia, qua nomen toum sinlsirm 



raauras distrabere, si clericorum vesiroruiu veilot 
Impedire clamorem : an benefecerim , rescrlbeils. 
PrKUrea qualiier me cum doniiuo Eliensi versari 
oporuat, rescribile; an In pondere an puri argemi 
pecuniam exigere debeam. A vobis natnque el non 
alionde mandalum accepi. Transil enim fere rem 
omnino non praBtereundam , cum ad incolttiniiaiem 
bonorls el utillutis vestrc plurimum specUverit* 
Si dorainus Eboracensis regem eoronare vel aliquld 
allud adversus Ecclesiam lemeriutls insUncia mollri 
Unuveril in provlncia noslra , noliie communicaro 
illi, sed ausum reprimile , quia Injuriaruin nosln- 
nim ultor esl Dominos uliiooum Caninariensium 
Dens : sl tamen vos aqollonares sedes noslra lasil 



fanue rumor aspersit , quod minime opUmus, reus D ^n aliquo, satisracere prompti sumas, dun umen 



invenlaris. Nos enim Unlos excessos praeurire non 
poierimus incorrectos, ne ex uegligentia officii nos« 
iri gravios corripiamur ab eo, apud qoem, sicui nee 
munerum, iia noti est acceplio personamm. 
EPISTOLA XXXIV. 

AO JOAIINBU TBBSAUR. BBORAC. 

JoAmii tbesaurario Eboracensi. 

Post discessuni magistri Willelini et Rad», quibus 
negotium, de quo loculi sumus * ninlta precum in-r 
sianlia commisi , Norwicum profectus sum , ibi«|ue 
negotium vestrum quaiita oportuil devotione el fide 
gessi. Mea ergo insuniis, etamicorum uostrorum, 
i«K»ttiiis monacbi , el magistri N., qiiod vobis debe- 
b.itur a doiniuo Norwiccii:>i obiinui, licel ille de 



gravemini nobiscam calcnlom ponere, 
EPISTOU XXXY. 
Pr«senllum atlesuiioiie nolum faclrous univer* 
siuii veslr», conlroversias, qua inter venerabilem 
frairem nostrum Ricardum Loudoiiiensem episeo- 
pum ei Henricum de Londonia veriebaniur, amiea- 
bili composilione inhunc modum esse sopiias. Mobis 
siquidem assidenlibus viris venerabiiibus Roberio 
Lincolniensi, Willebno Norwicensi, Gileberto Ilere- 
ford., ei Uilario Cicesirensi eplMopis, idein Henrl- 
cus iii medio coutendeus asserebal arcbidiacona- 
tum Coiecesirensero, cl ecciesias de Fuleham ei 
Stubebam jusie sibi coinpctere, et \\mm episcopum 
tenen obnoxiuin ad sex libras annuatim sibi per- 



tS JOANNIS SAAESBEftieNSIS 

8olf(!iutas, et ad liaec inoonttDenti probanda et tes- A sentium potertt vlva Toce coniinodttis aperire. 



21 



tes prottucere, et iiistniinenta proferreparaiuserat. 
Facium efit itaque ntriosque partis assensu, noslra 
liiterTeniente auctorilate, quod Rogeruro le Brun 
ecciesiamde Fuleliam, quam tenebat, in mann epi- 
scopi sponte rerntatii, et Idem episcopuS statiin 
eam prsedicto Henrico concessit, et inde eum inve- 
stivii, hae inserta conditionift, quod cmn idem Ro- 
geriis ecrlesiam de Stnbeham morie aot spotHe, vet 
quacunqne rniione tenere desierit, Henricus eam 
sicui suam libere recipief, et post eccfesiam de Fu- 
leliam episcopo Londoniensi, qui pro lempore fiie* 
rit, resignabit. Et bsec rolente Rogero pro boiio 
pacis coiisentrenie facta sunt, ipso et decano, ei cti- 
pituto ecclesix Beati Paull Londoniensi praesente el 



EPISTOLA XXXYll. 

AD • • « « 

EUctio abbatU. 
Psstonim absenliu vel negligentia taniam Infert 
ecclesiis la^sioneiii ut quod facile, aui brevi lem- 
pore, in moribus aut rebiis periil, vix magnolabore^ 
mulia vigilantia, loilgo ten»poris spaiio valeat ii» 
slaurari. Eiercitns naroqa«, rapinae, inuliiplei tein* 
poralinm jactura eininenl, domi grassatur hoaiis, 
imo ranionim ei religionis lam propagine quam ra- 
diee succisa, leo rugtens expositum invenil ubique 
qttem devoriH. Qu\ vero, In tanto periculo constitU'* 
108« non iiut«t; nen laniexaininisqiiain examtnalus 
est. Sed el iilofuni, qut Uiitis delieni morbis occur- 



anuuetite, onde ei Henricus propter haec inemora« ^ rere vel mederi, iierkiitauirsalus, nisi lotain vigi- 

laflliam suani erogeni iii procurauda salute subdiio- 
ruffl. Unde ei nos desolaiioni vesir» paieriio coai-* 
pntienies afTeclu, a doniino nosiro rege o|»i*imimiis, 
ut secondum insiitulionem sacrorum caiionum pa* 
siorem idoneiiiu vobis pracflcere valeamus. Res aii- 
tcm celeriutem el diltgemiain exigit, com omiiis 
raora salotis differendae periculom tratial, el eccle- 
sias vesirae status in eo verseiur calculo,ulreligio6is 
voslris lUKemlus potius quain rererendus videalur. 
Religio perlt interius, extertora dislrabunlur, diri- 
piuntur, et deflminl ; non esl domi qui auxiliuni 
poritgal aul eonsilium* Morbiis jam inveieratus 
esi, cum diu defuerliqui bxc mahi propuisare vellei 



tls coniroversiis omnino rennntiavlt, et eplscopo 
plenarie reconeiliaius esi, ita quod episcopus ei 
Ecclesfa ejiis chariis suls hanc composliionem de- 
beiitconftrmare. Ei iios igliur ipsam auctorilaie 
sedis aposiolicae, cujus vice fungimur, roboramus, 
et iitcouvulsam mnnere praecipirous* 
EPISTOLA XXXVI. 

AD ALEXANDRUU PAPAU« 

Excellentissiiiio domino et Pairi A. Dei grnlia 
snntino poniifici T. SanciaeCaut. Ecciesiae nrntlsltr 
bmnilis S. el 0. S. Do» 

Apostolicse sedis mandata fllli obedienies exse- 

qminluf : qoi eis reluciantur, consut damnationis 



iii se |»rovocare seiiteiitiam. Nos autem ab Initio ^ et possef. Quia ergo praBsentiam nostram vobis ad 



promotionis vesirae, interdum cum salulis vitaeque 
discrimine, summi poniiflcis amplexati suinus obe- 
iHeiitiiitii, et anteciuain nos intiocentiae crimcn sub^ 
rmt» desideramus viu iuceqae privarl. Et vosqui- 
den, si reminisci placel, obedienti« noslrae prouipta 
iiaiieits eiperiHtenia. Mani decessorum vestrorom 
ttmpiire, naiirragium» exsilia, nuditatem, pericula 
mortis, sicut ficciesia Domini novii, pro fide san- 
cl« Roi.iianas Ecclesiae iion subterruglrous, sed ex 
adversoprincipumsielimus, parati, si opus essei, 
pro iiidemniiaie Eccksiae proprium saiigutiiein 
iiiHKOlare. Vestris quideui crediioribus 8ali»fecimuB, 
«t oaus vestrum libenilssime transtulimus iu liu- 
•leros nostros* Nunc deinuni ottus ^esiruro potius 



prtesens noti possumus eshibere, venerabilea fra- 
tres nosiros Gauter. Gonventreiisem et Aif. Wigor- 
nensem, episeopos, dilecios filios vestros, per So- 
renseni et Winchelcumbensem (5) abbatcs ad vos 
iransmiittimis, in viriute obedienllae pro auctoritato 
»postolica prfleciplentcs, nt eoruin cotisilio proxtm» 
Dominrea post festum S. Joannis Baptist» eligalis 
vobis in abbatem, personam religiosani, Ikterauni, 
liabenlem bonum testimonium ab hls qui foris suut, 
quty auctore Doinino, praesse valeat, et prodesse. Si 
vero praenomiiiatorotu frairum aliquetn animo et 
Gorpore ab<^sse conilgerit, nibiiominus obtineat 
apud vosconsilfom reliquonim. Scimusauiem quod 
um religfoBO, lain sahibri consilto gratanier ac- 



p»rumus, quam nosiruro, eo qutdein gravius, qito, p quicscei, quisquis iii vobis non quxritqussuasunt. 



nisi provideritia, iiod modo vesirain minuet aucio* 
riiatem, sed Roinaui pouliticis, quod magis vere- 
nittr, gloriam annulablt. Si quidein iaiorem prae- 
senliom ilugORem fidelem veslrum, juxla manda- 
luni vesirum exigento coiitumacia doinini Loiido- 
ttiensis pncbenda Londoniensls Ecclesia investivi- 
mus. Episcopus lamen non modo nosiris, sed apo* 
slolicis decrevii obviare mandstis. Vos iiaque, si 
placet, honorfNH veslrum servabitis, et faciem iio- 
siram ex causa obedienliae confuiidi non patieuiini* 
Nam qui sedis apostolicae contemnit legaium, eumf 
vtdetur potlus cooieronere qui misit illum. G;rlera, 
quae ad pnesentcm articnlum perlincnt, lator prx* 

(5) Ms. Gantabr. omiliii per S, et W. 



sed quse Jesu Christi. Illorum vero vocem omnino 
evacuamus, qul sanclo Spiritul resistcnles a prui^ 
nomiiialis fratribus ad hoc desiitiatla, invementur 
suatn, et aliorum, quanlum in ipsis esl, impediro 
saluiem : ticcad dotniinim regem se credat aliquis 
veslrum habere confugium, qttia ei sahitis veslra: 
dilatio inolesta erit, qul vobls, ne differretur» in ha: 
parie commisit vices siias. Valote. 

EPISTOLA XXXVilL 

AD ADniAiVIIII PAPAM. 

Domino papae Adhiano. 

Diiectus filius nosier R. cantor Lincolnlensis Ec- 
clcsix, vir iitlerarum erudilione, et morum hone- 



W EPlSTOLifi. - 

»ute laudabilis» urgente nece88il«iti8 articufo, ad 
lapiilein adjutorii, successorem Petri confugere co^* 
gitur, et aedia apostolics auxiliain implorare, qood 
ilU M exhibenda justitiaconsucYit omulbus tmper* 
tiri. Cavsam ^us, etsi nobis sid plenum non liqneaf , 
joslaro esse confldimns : nec eum ei conscientia 
credimus in lapsionem alterius transgredi liNeam 
aequitatis. Supplicamus itaque majestati Tesirae, nt 
personam ejus, si placet, beiiigne admiltatis, et 
justiiiam suam benignitate soliia expediri praecipia- 
tis. Vir enim tantus, et qui in eo verselur ofllciOt 
cum inderonitate Ecclesi» sux dia abesse non po- 
terit. Qoidquid aotem est quod adTOrsus eum, iiiio 
contra sanctam Roinanam Cccleslain prssumptuni 
esse Yideritis, illud auciore Doinino clemeniia ve- 
stra in melius rerorniabit. 

EPISTOLA XXXIX- 

AD ALEXINDBOM fkVAM. 

ALtxAHOBO papae. 

Exceilenii« sanciitatisvestrxeos tultiis comrocn- 
dare praesuinimus, quos flde et ciiaritote iJIuslres, 
vita et rooribus novimus regulariter esse iitstitutos. 
Placeat llaque success<iri beati Petri, liijuriis et 
vexationibus panperum fratruni, ia ecclesia Sancias 
Osidae virginis iii bubitu regulari devotuin Domino 
lamulatam exbibentium, apostolica diguuin auct<H 
ritate adhibere reinedium. Ceclesi» quidemilla laco 
bonorum operom et religionis, integritate vit», ac 
converaationis sanctttate, totain iniulani nostrani 
irradbt, et ecclesiam, qu;e apud nosest, In tantum 
chariutis adoriiat exemplis, ut eam iuerito inid^' 
suti aposlolic» debeaincomroeiidare^Lator borum» 
Abel Boinine, eeclesi» iliius abbas» a venerabili 
fratre nostro Kicardo Lond. episcopo, •umptliius, 
VAxationibos fatigatua, ad auxiiiuin misehcordi» 
vestrae coniugere necesso habuil* In causam namqiie 
a praelaio episcopo tractos est super qnibusdam ec- 
clesiia ad ecclesiam aoaro donaiione Ricardl bona 
menioriae Leiul. episcopi, foodatoris ejasdem ee- 
clesiae, qul quartas anU euni in ecclesia Beati 
Pauli mjliUvit, devolulls : cbartam quoque iilustris 
regis llenrici prami» et conflrmationeni bonae, ju- 
caudse recordationis Itad. Cant. archiepiscopi eis do 
eccleaiis in testirooniun donationis coiloratam, 
aoctoriua Calixli papae, qul tunc teroporis sanctae 
Romanse Ecclesiae feliciier praesidebat, suo privile- 
gio dignan daxlt roborare. Genibus itaqiie maje- 
BUtla vestrae provolntit pro fratribus jam dictae ec- 
clesiae et cum eia supplicainas atteniius, ut abba* 
tem illoram ad auxilium roisericordiae vestrae con* 
fiigientero benigno, si placet, admituils, et quod 
tandla poasederunt, aactoritate apostoiica robora- 
uim «le eteUro qoiete possideant, ut orationibiis ex 
dcbito pro Romano pontifice faciendis expeditis» 
iiegotiis suis liberius, et aifectuosius valeant in- 
vigibre» CbarUs autem, quarum rescripia vobis 
aignau mitliroos, vidlmus, manibus nostris tracta* 
viuios* 



-. AN. Ii59-M. 26 

A EPfSTOLA XL. 

40 EVIIDBII. 

Alexandbo papas. 

Coni inter monialos de Gisam et B. archldlacio- 
nom ^lorwicensem saper ecclesia de Nenton. con- 
troversia agereiur, Baldewinus in modnm excep- 
tioiiis bonornm, quae sibi a roonialibns ablala dloe- 
Itat, restltutionero, antequam ad causam principa- 
lem accederem, sibi fieri poslnlavit. Ad baec nio- 
nialium procnratores, ecclesiam soam a Baldewino 
saepe plurimum injiiste vexaum querebantnr, et se 
lergiversalionei ejus susiinere non posse, cvro Hlat 
lii partlbas syis deprehendero nemo soHciat* Idea 
ad sedcro apostolioam ipsam appellaveriNil, diem 
praefigentes purifleatiooem beatae Virgiiiis Mariro. 
B EPISfOLA XLL 

AD BimOBM. 

Alkxahoro papae» 

Ecclesia Morinensis fals qoi eam impagnant, 
sancto episcopo Miloiie, Patre optimo, destltatam» 
maternam seroper impendit affecturo, etio noeesoi* 
tatibas suis roalta pieutis solatia dignoscitur oon* 
tuiisse : ipol autem pro nobis nala retHbaonl, ot 
quserenus qaae sua sont, matrem suam scindere 
moiianiur. Iiido est quod sanetiuiis vostrae gonibos 
provoluti» quanu dovotione possanust sttpplica* 
mus, ut gratia vest?a qose consuevit panlro ingra- 
tos, sioun clomonti» dignis ot heiie niorenllhoo 
aperire, Ecclosiam Morinonaen olonenler rospiotat 
et eooaius nanirost» orobitionis ofacoei. Dextora s*-* 
quidem apostoliea uneras planutioites gfuti« son 
heneflcits irfigaro conaoevit, ut profleiaiH etoin-. 
nero, no narcescant aut deficiaiit» concussionio- 
niolestiaro amovere : quod qoidem, si plocety Unio 
jusiius facietis, qoanto OduciMlios speratur quod 
vtnerabilis fraur noster Milo, qui saiioto Milool in 
episcopatos successit sedem, in sanctiutom quo« 
quo succedet et virtutem. 

LPISTOLA XLU. 

AO EOIIDEII* 

Domino papae ALEXAHOao. 
Ouanti nie faciunt, qui se meis previbus ap.iid 
majestaUro vestram confidunt posse Javari I utinani 
mibi flat secondum verba eorum! Et quidem apod 
D voa flduciaiiier ago, non do roeorum conscioniia 
roorilorum, sed de vestra benigiiitato praesumenst 
semper reminiscens cutn gaudio ot exsuitatione, 
quae proceaserunt de labiis vestris, quando Fereii- 
tini arcani ruturorom, annHlum |iropriam mihi 
coiilHiistiSt et balteum. Ab illo f rgo die speravi 
semper in his, scio per niisericordiam Doinini vo« 
stram, quoniam noii confundar. Extunc lator prae- 
sentium amicns mihi exstitit, licet bonie inemorisB 
Henrieo Eboracensi an biepiscopo, qui me perse* 
quobotur, nt scltis, adbsserit bis diebus, unde ei 
dobeo gratias ampllores. Yobis pro eo supplicatur 
a magnis viris, et Ulibos, ut magni reputare do- 
bearo, si vestigia cornm inihi liceat adorare. At 
certos suro quod quauticunqtte sintf nollus eorum 



S7 lOANiaS SARESBEBKNBIS n 

me minimo lerTQio mlro vobiB fldelior est, aut A um dedil andaciain. Siqaidem alii apnd noa Alo- 



de^oUor. Ad pedes ergo misericordis TestKC pro- 
▼olutus aopplico» ut ju8titiam ejua promoveri pne- 
cipiatiSt nec eum ab arctioris Titae via, quam 
religiosorom consilio aggressus est praemittatls 
aTclli ob eorum iuiproblutem « quibus Tidetur 
esse religio consuinmata, si in causis omnibus obti* 
nuerint. 

EPISTOLA XLIIL 

An ABBATEIl OE ARROASIA* 

Venerabilibus amicis fratribus in Christo dile- 
ctissimis, H. abbaii, et liliis pacis, qui iii capi- 
lulo Arroasi» conTeuient» T. sanctae Cantuariensia 
ecclesi» minister bumills salutein. 

Ab ordine vestro de novo apud tos scandala 



landrum» alii disponunt et adire et Tisitare Vicio- 
rem. Nobis autein incertum est qnis eorum causam 
babeai poUorem nec possumus eos, qui ad alter- 
utrum inconsulia levitate CTolant, auctoriiate tc- 
stra reprimere, et lenere, sed nec aliqiiem reci- 
pere, nisi consilio Tcstro, dum res in pendulo esit 
In rcgno Tcsiro licitnm esse crediinus : nec ex- 
pedii aliquo modo ut Ecclesia Anglonim Roman» 
Ecclesiae scindatur ezemplo, tcI regno et sacerdo* 
tio praestet materiam contendendi. Cum ergo epi- 
scoporum quidam, et abbatum Romam eant aut 
miiianl, quid raciemus nos, qoi prs cseieris pen- 
deinus a consilio Tcstro, et sumus prac caeteris Uo« 
manae £cclesix ol»ligaii? Quidquid enim alii fa* 



emerserunt ,. taiiio quideiu amariora fidelibus, B ciant, nos eam ex professione nostra sialuUs tem- 



quanto praevisa minus, et praeter opinionein om- 
nium acciderunt. Zelus quldem et contentio, car- 
ualis affectus indicia sunt, et proprise digniiaUs 
inordiuala defensio anibiUonen\arguit, et couTin- 
cit* Ecce inter fratres Testros non modo aemulaUo, 
aed jam riza est, jam fere aTcrgit in ptignain. Saepe 
interposoimus partes nosiras, ut pas reformaretur 
in domo Dominit el composiUone Tel judicio scan- 
dala de medio tollerentur. Vexatl ergo sumus, et 
non profecimua quidquam, sed fiunt in dies, nisi 
Deus manum apponat, noTlssima eorum deteriora 
prloribiis. Abbas de Lilesliulla , ei fratres ejus 
jttsUtiae semitas non sequunlur, eo qood aberrant 
loiigius a charitaie, et nesciunt Tiam pacis» ntraque 



poribus cogimur Tisitare. Erit aulem nobis peri- 
culosum, si apiid eum, qui Ticlurus est, quein noii- 
dum noTiinus, alii qui minus honoris ab Ecclesia 
Romana acoepernut, dcTotionem nostrain prxve- 
nerint. Dicitur autein qiiod majesias Testra qui- 
busdam dedit illuc eundi liceuliain, et noniiuaiim 
bis qui teiauiur de morte Adriani, qui, sicut ma- 
ter unicum amat filium, iu tos diligebat : et suni 
nonnulli eorum, sicut ceiebre est, iu insidiis per- 
sonae aut Ecclesiae nosir». SuppUcamus itaque dul« 
cedini Tcstrae, utin bac parte proTideaUs aet^ti* 
Infirmitati nostrae, et quod niagis opuinus ei ora- 
mus, gloria Tcstrae. A niodo enini jain brcTiiS erut>t 
dies iioslrl, nec pro eis multum solUciiamur aJ 



-^.^ -^, — r — I ^ c — 

pars cttlpain refundlt In alieram, ne ium Teritas praesens, sed pro Ecclesia Cantuariensi, quam par- 



ebieescat» pars abbatis Tidetur impedire. Inde esi 
quod unanimiuti Testrai supplicainus in Domino, 
oi nostris laboribus nunc demum finem ImpoiiaiiSt 
ei aut pacem reformetis Ecclesiae, si tamen fierl 
poiestt partibttS commancntibus« aui in securi jusU- 
ii» siiceidatis radicem arboris, quae dissensionum ei 
Jurgiorum fructus amarissimos facii. Valeat semper 
dilectio Testra, memor nostri in orationibus suis 
apud Allissimum. 

EPISTOLA XLIV. 

AD RCGEM. 

Domino. regi Anglorom. 

Illa est regnorum Tcra pax, et semper opianda 
iranquiUitas, cum in flde ei dilecUone sibi cohacrent d 
membra Ecclesiae, et sacerdotibus debitam reve- 
rabUam principes, ci principibus plenae fideli- 
Utis exbibent obsequium sacerdotes. Si Tcro suis 
in se faculuUbus coUidantur, Um saecularis, quam 
eeclesiasUcae potestaUs enerTabitur Tigor, quia jttxu 
Tocem AlUssimi, in se diTisum regnuin quodlibei 
desolauir. Nos autem semper, maxinie temporibus 
Testris, buic nnitaU conciliandae et serTandae inv|. 
gilaTimus, ei corporis rerumque dispeudia fccimus, 
ttt io ttuuin fidei ei cbariuUs hae concurrerent po- 
testates; et, Doinino quidein auctore, hucusque 
profecimus, sed modo Tcrsamur in labore et peri- 
culo graTiori. Scissura enim Ecclesiae Romanae no- 
TiU|is suscitat amaiores, et praesuroptionibus mul- 



TiuU meae et majesuU Tcstrae commisit Deus. Nec 
est quod Tcstram magis deceat excellentiam, quam 
ui eam servetis indemnero. Ipsa est enim capui 
regni vestri, et vobis et toti regno, fidei pareiis in 
Christo. Quidquid autem ei deiractum fuerit, ve- 
strum dcturpabit bonorem, eo quod honor capitis 
aeque nunquam caetera membra decebit. Incauttto 
est enim qni capui exponit periculis, ut ignobilem 
sui bonoret pariem. Super bis exspecurous ei 
desideramus consUium et auxiliuin vestrum. Valeai 
in aevum subiimitas Tcstra. Lator praesenUum reiu 
pienius exponet. 

EPISTOLA XLV. 

AD ABBATES WAULIJS. 

DilecUs in Domino fiiiis abbatibus ttuiTorsia» de 
sinu monasterii Wauliar procreaiis salutem. 

Commonuimus scripio nostro fratres iilos, qui a 
sui abbatis obedieniia recedeoies, vocem alterius, 
cui nullo professlonis vinculo tenebantur astricti, 
audierunt, et cum eo a congregaUone et uiiiuie 
monasterii sui deeUnaTeriint. lUi vero nihilominus, 
ut dicitur, in scbismate persistentes , in contume- 
liani ordinis vestri ei injuriaiu capituli Cisterciensis 
quo ab abbaie Wauliae appellatum est, ollicii nostri 
adinoniiione contempta, fiiindein abbatemsequinoM 
desistunt. Unde charitatein vestram praesenUum 
auctoriiate soUiciUre compellimur, ut venerabilem 
ainicum nostrum Philippttm abbatein Eleemosyiiae, 



S9 BPISTOLiG. . 

cttfot, «t dicltiir, anhaiilnr eonsllio, dUigentins 
coiiYeiiiatiSy ui fratruin illonitn inobedientiam ne- 
quaquam foTeal, sed ad Paireni sunm, qui eos In 
Cbrtsio dlgnoscilur genutsse, rcdlre permiliai. Eit- 
deoi qnoque frainbus aiictoriiaie nostra prsciplatit» 
VI redeant, et roatris suc icissuram charitalis tln- 
cttlo, fructu obedlentix, unitale spiritus stndeanl 
resarcire. Si Tcro niandail nostri contetnpiores In 
scbismate suo perseverare inaloeritil, senientiam, 
qiiani In eos abbas suiis canonice dederit , raiam 
babebtmus, ei auctore Doinino in regno Anglorum 
faciemus inviolabiiiter observari. 
EPISTOLA ILVI. 

AD lllLARIIIIi CICESTK. BriSGOrUII. 

HitARio episcopo Cicesiren. 

Scpe qnidem, dilecilssime frater, accosavimos 
moram silentii vestri, et conjiclebamus ab eo cba- 
riiatls lepuisse fervoreni, eo qiiod laciturnitas non 
amantis specie videtur induia. Gsterum cuin ex 
post facto diuturni silentii causa nobis innotult, pro 
cerio cognovimus non tam dilationl veniain Indul- 
gendam, quam dilectioni, et sollicitudlMl , super 
saoo consilio gratiam referendam. Nemo siquidem 
frairum aui lldenutn nostrorum, qul circa vos snnl» 
Untam nostri curam babere visus esl , ut eorum 
qa« elrca dominum regem flunt, nos certos faceret, 
aut ignaros eventunm pnemuniret* Unde et vobis 
■os anipliorem fatemur gratiam <lebere« qui llcet 
fdtts quam velleinus silueritis, postmodum tamen 
tKituniiutJs Dionim diseretione provida compen- 
ustls. El quia articulus gravior videtur incldisse, 
vos sieot fratrem et amicum charissimum rogamus 
aitenilus, ut nos In singulis qu» ezpedire noveriiis 
pnemvniatis , quia consilio vestro plurlmum ao- 
quiescere jam pridem decrevimus. Et bic niodos 
esiy qoo vestram abseoiiam nobis /acere poteritls 
fmciuosam, si quae Ecclesi» noslRe salubria sunt 
siudoerilis procurare. Yalete. 

EPISTOLA ILYII. 

Suscepimus lilieras doininl regis, qoibns queritur 
Willelmum abbatem et ecclesiam suam de Llsles- 
bata a nobis male tractaum esse, peiens cauiiam» 
qua! inter tos et jam dictnm abbatem vertltor, a 
hobis fiiie caoonico terminari » et nisi velitis ae- 
qiiiescere, non patietnr» quod in jam dict» ecclesl» 
aliquid a modo babeatis. Nos autem Jam dicto ab- 
baii persoasimos ut appellaiioni oroni reouotiet, si 
ct vos renuntiare volueritis» et nostrom subire ju- 
dicium, el Jam sub bac conditione renuntiavlt ap- 
peUaliooi el fact« et faciend». Inde est quod vobis» 
si eoiidilionem banc admiseritis, diem prxfigimus 
Dominicam» qua cantabitur : Mi$ericordia Domini : 
et umc, auctore Domino* quod in abbatem statui- 
siis, sl juslum apparueril, roborabimus, evacuabi- 
mas si fuerii Injusttim. Nobis eniin merita causa- 
mm faeilius darescent , poteruntqiie partes sine 
vexaiione justitiam conseqoi, ei religiools cultus in 
Ccclesia relbrmari , si partium assertionc Verius 
j^natneriL Et boc modo regiumi qiii pernecessa* 



-AN. mMi. ^ iO 

j^ rios est, poteritls retinere favorem, qnem amliteiis 
omnlno» sl ecclesiam snam aliqoa Improbltate nv- 
ineritis conculcare. Si vero memoraia die comff* 
tione praescripta adesse plscoeril , nobls , si ptacel» 
sine mora rescriblle « eut si conditio displiciierll : 
indecens enim esi, si aui nos deludimur ab amicf*» 
aut amioos deludimus* Yaleie. 

EPISTOLA ILYIIL 

AD BCGEII. 

T[heobaldi} Cantoarieusis regl Anglorum. 
Elsl propriis et privalis orgeamor angustils, pro- 
cellts tamen publicis magis aOliglmur, el foriius 
crueiamur. Nos enim in propria persona manns 
Domini visitavilt in flagello clemenlix su», eldi» 
longa et gravi inflrmiuie aliqnaniulum jam erexit. 

B YerumUmen omnl inflrmiute gravior esl anim« 
nosir» procella diseordi», quv, Domlno permiMenle, 
scidli Ecdesiamt regnaque coHidens et principaiuSy 
a populo Dominl secnriutem excussit el pacem* 
Hxc est afllictio nostra quotidiana , blc omninm 
bonorum Jostissimus dolor et amarissimns geinitust 
el quidem eo amarior, quod in absentia vestra in- 
certi sumus quid sperare oporteatt quid timere. 
Inde est quod in absentb vestra sereniuii vesirai 
affectuosius supplicamus, m nos de sUtu veslro 
sollictios cerliorare dignemiul. Si enim res vesum 
prosper» fuerint» speramns in Domino» quia nos 
et Ecdesia Dei« qu« apud vos esl» prosperabiiur* 
Nam in uultate consistlt, et, Domino aiicioret iiu»- 

^ qnam scbisinatieis adliaerebit. Eoclesia vero Galli- 
cana, sleut nobis veridica relatione innotuii» reco» 
pil AlexaBdrum et ab OcUviano recessil. Quod 
amem ad humaniim specUl examen , . meliori eft 
saniori parli videiur adbaesisse» cuni omnibus cou- 
stet quod persotia Aloxandri bonestior estt pruden» 
liort lilteraiior, eloquentior : ei caosa ejus nb oa^ 
nibus inde Tenientibus sineerior et Justior prasdi» 
cetnr. Ei quamvis neutrius illorum adhuc nuulium 
aut scriptuin viderimus, scimus tamen quia omnes 
nosirateSt si vesUr consensus adfueritt proniores 
sunl in partem AlexandrL Audivimus autem quod 
imperator vos in partem OcUviani irabere oonetur : 
sed absit, ut iu unto periculo Ecclosi« pro amoro 
vel bonore liomiuis faciatis nisi qnod credideritis 

D Domino placiturum, nec decet majesuiem veslram» 
si pbicett ul Inconsulta Ecclesia regni vestri super» 
ponatis ei honiinein« qui sine eleetiQne» el ut pu* 
blice dicitur^ sine gratia Domini per favorem el 
vim imperatorls untum honorem ausus est oecu« 
pare. Nam tota fere Ecclesia Romana in parie 
Alexandri est. Incredibiie auum estt quod pars illa 
possit obtinere el pnevalere per hominom cni ju- 
siitia deest, cul Dominus advcrsatur ; eos vero in 
humili casupraBvaluissCt crebra recoliinus relatione» 
qtios Gallicana recepit et fovit Ecclesiat ei infeli- 
cem exitum eonim qiios Teulonicus impetus intro- 
duxit. Sic obtinuerunt lemporibus nostris Innoeeo- 
lius adversus Petrum, Calixlus adversus Burdlnomt 
Urbanos adversus Wibertumf Paschalis adversus 



51 



iUANNIS SARESBERIENSrS 



lre$, AlbtrlttiD, Mn^inuKfim, Tlu^odoricum, e( muUi A baiur, super postessiene locl qui dieiiui' Aechab. 



sjpiliter in diebui» pairum. Nobis ergo provideat 
dignaiio yesira, yesiruuuiue in pariem iUam Deus 
inclinela^senmim, qusBJusiiii» ei?eri|aii inniiiior, 
et Ctbristo propitio iriumpbabii» ei si vobis placet, 
iu ianlo perloulo loiius Ecclesisp DomlAi, uieiidum 
esi Tobis consilio regiii veslri, nibilqtie in prajudi- 
cium ejus siaiuenibim esi $im eonsilio cleri vestri. 
EPISTOU XLIX. 

4D CiNCfXtABUIH RKCIS. 

Canloar. 

GraYaii sumus plus quam iibi Tel eliis dicere po»- 
Mmiis, et nofidum bene evasimus. Spes lamen 
nobid esi evadeiidi solubriier, quia nobis. auctof^e 
Domiiio , proposlium est satisfacere flagellatiti , et 



ei B* et damnls, qu» sibi canonicl querebaiitur 
illau, ex maadato domiiii papae decidentes, mona- 
clios canoiiicls condennavimus , In resiiiutionem 
praefali loci, ad damna sibi resarciemla. Qoorom 
summam cum III i ad octoginUi marcas, servata ve* 
rilate et adblbita moderatione, exienderent« nos 
pariibus nosiris inierpositis eam ad 40 marcarom 
reduximus quantiiatem« Veslr» itaque rratemiuti 
mandamus, et domioi pap» auctoritate praBcipimos, 
ut praifniQs moiiacbos memoratis frairibos, Jam 
dictum locum, et pecuniam praefatam, omni occa« 
sioiie remoia » reilUuere coropellatis , ne in exse- 
cuiione inandaii aposiolici uegligeulie vos quis- 
quam argirerepossil obiioxios. UocautAm moiiacbis 



iagelhim aeiernum declinare castigaiiene pranenii : ^ non debet auffragari , quod lillus praescriptum fun- 

eoque certiores sumus de venia , quo graviiis affli- 

gtOHir praeeonti eorporis pceiia. Flagellat enim Do« 

imnos omnem fiiium quem reeipit. Parati ergo 

«rnius palienii et laeio aiijmo araara ausdpere de 

laanu Doniiui, qui duleia toiies in usum pccepimua 

«el abusiiin. Itaque sive vivimus, sive morimur, 

Domiiii sumus. Nibil euim ajiud desiderainiis tn 

vtia, iieet allquid proposiil diflieramus, donec do- 

mlni regis el luo uiamur consilio. Inierim domui 

noalrae, et animae noslrae dtsponiutus, ei pro cotisilio 

religiosorum, amodo, praesiante Domino, efiicaclus 

ilispooemHa. Gsi aulem quod tam de coosilio reli* 

gkmis , qoam de proprio concepimus spiritu , ui 



duin advocato, aicut nobis confessi sunt, iradido- 
ruiit» cum ille qui dolo desiit possidere pro posses- 
Mre dainneiur : unde locum incontinenii restiluanl, 
ct pecuniam iufra insiantem fesiivitatem Omnium 
Sancioruin persolv^nt. Quod si domiuns fuiidi vobis 
quacunque occasione se opposuerit, cum aeveri* 
taie ecclesiasiica, ;|d|iibita di|igeotia« cuercere iion 
difleralif. 

EPISTOU U. 

AO... 

loterdum sibi Isesil nasum , vel eruit ociilum, 
qui saluijfero.sigiio faciein munire disponil. Qiior- 
suui liaect inquis. Ad illa quae luibi scripsistis 



omnes malaa consuetudines qua»nostris temporibus q respondeo, miu tamen infortunio iuo insullo, miror 



ei per nosoriaesuuiin arcbiepiscopalu, emendeinus 
unte exilum nostrum. Umle cum in extremis agere 
videremur, Domiuo vovimus inter caetera, qwod 
eoHsuetudiHem de secundis auxiltis, quam frater 
noster arcbldiaconus ecclesiiainiposaii, destruere*' 
iniis, 01 ab ea relaxantes ecclesias ei liberantes, 
sub ansithemale probibuimus, ne ulierius ab aliquo 
exigantur. Ei iie boc nostrum beneficium, aut po* 
lius tiebitum , in |)Osterum valeat infirmari ; hoc 
ipsum scripio noetro coniirmavimus. Tu quoque, st 
praesens nostras vidisses angustias, graiuiu baberes 
quldquid fleri videres pro nostra saluie, et nostram 
malles animam llberari, qitam d« peccaiis ei dam* 
natione nosira, pecuniam et diviiias InfifliUs ac- 



magist fiiUuio acerbiore dolore compaiior, quanio 
liirumqoe siacerius diligo , quonim allerl, si>qtie- 
rela jusia est, opera periii et impensa ; alteruni 
perniciosius vitium ingraiiiiidinis debonesui. Porro 
alterius jaciura longe gravior esl« Hinc eniui re- 
rum, inde bonestatis dispendium. Gseierum , si 
svpis, baec versaiilis fortnnae iiijuria tuis usibus 
militat: compensat enim cognitione reruin, quod 
iiigraiorom vitio visa est subiraxisse. Auxit ergo 
prudeniiam, quae te boc siimulo voluil exciuri. 
Jubenl ab aula duces mercenarios milites, si bosteiti 
fortona subduxerit: eodem Imminente avldius revo-. 
cantur. Qnisquisergo vultsiipendiis gandcrepercn- 
nibus, a miiilia non recedat* At isiud non ducis 



quirere. inde est quod U ad praesens In vexatione d tantum, boslis quoque beneflcium esu Profecio 
hujus anxllii andlre non possumiis, sine laesione 
Toii ei salotis noslrae perieulo. Sed si Dens nobis 
vltam dederii ei saniuiem, quam iiondum beiie 
adepli sumus, aperamus quod'adhue iu libi per 
manum nostram Pominus providebit , qood lalibiis 
non egebis anxilils, et gratias ages Doniino , quod 
a niala consuetmtiiie suam teu^poribus vesiris libe- 
raverlt Gcclesiam. Rogamus liaque , ut quod fecl-« 
mus gratum halicas, qoia nobts panim prodessel 
toius m^ndus, si animam perderemus. 
EPISTOLA L. 
De Meritona. 
Caa«im, quae inter dtlectos fraires nosiros cano- 
nicos Meriloiienscs, el moiiacbos de McUa verie^ 



nisi mavis dissimuLire« in portu iiavigas, et pro ar- 
bitrio tuo, vestra llcei lubrica sit, forluna iiiu- 
ubil flabit spiritus iuus , flueni aquae, grando 
coiieldei, coruscaUones et toniirua iinmiHebunl* 
Movebunlur ad baec menies bominuin, et ad condi* 
iionis susB noliiiam reducentur. 
EPISTOLA Lir. 

AD CLERICOS EXOMIENSIS ECCLESIJE. 

Ad populum pasiore desiituium. , 

Llcet drbitail vesirse palerno compaiiamnr aflTe- 
elu, magnum Umen ex eo concepii doloris liabe- 
mus soiatiuin, quod beaium Patrem vestruin ail 
superna migrasse confidiinus, et apud Paireiii \w\^ 
sericordiarum solitis precibus, scJ ciOcacia majori. 



S5 



lil^lSmifi. -^ AN. tlS9-6l. 



34 



pairodiiaH p6te^rt 61 MH el vobis. Caeierum, A patentibas Ifiteris Tesiris communiier ad episcopos 



quia Mtte piferfeiilo anirotf om refoHiMifie dlspendld» 
.tidttiiii Coir.l^iie desoKiue protelftrf m>n pofest, 
chsriiaiem Teslraita rogamOs, et eihonamtrf in Do- 
mino^iic id i||k9iim sspiattr, et omoeih scandatorum 
ei schisiaaiis oecaAionem omni cum dHlgentla d^- 
efineiis, incedentes unanimes in domo Domini, et 
^w Jesii Christi sunt, privatis commodls praere** 
rences. Quo vero^ slcni oportet, possitis in provl- 
dendo Tohls pastore procedere » praecipfimni qha- 
tenus ndcoitservandam Ecciesi» pacem , dominum 
regem, iionesia de coilexio Tcstro legalione irans- 
mlssa, adeatis, preees ei devotione dehita porri- 
gentes, at canOnfoe ellgendi vd>is pasiorem liber- 



Angflae* Walliae » Hlberniae, Scotis destlnaiis, 
ptmipiatiStquatenns quod nos^urgenie necessitate, 
episeopi apud nos eisulantis canonfce siatuemus in 
Walfenses, ipsi ratom babeanl, el sententiam no«' 
straMi flrmlier obsenrent. 

EPISTOLA LIV. 

AD REGEM. 

liegl Angforum, Gantuariensis archiepiscopus. 

Quam piadetoiione vobis senrierim.verbisenar- 
rare superfluum duco, cum mlhi muliorum tempo* 
rum manifesta opera attestentur, el fidei meaeteslia 
in ccelo sit, et conscientiae coiiscius in Excelso. 
AttrtU eslcaro mea, et taro aetate qttam laboribuj 



latem concedat, et destitiltioni eccletlae» ea, quae praefatigati suntartus, et aegrltudo gravls et diu* 
cw^'A^«i^ »^i<u«m Aii^t. •itk^iiA«^^.^.i_»mi.nj, jierum meorum flnem in brevi adesse dc- 

nuntial. Desideratam diu faciem vestram videre 
sperabam, aniequam moriar, el eos quos incae 
custodiae in regno vestro commendaverat Deus, ipso 



Cbrltiihnui» pHnolj^em deieeii mHefatlOne provl 
deau 

EPI8T0LA UII. 
Ai) AusxAifnauii pAi^tx. 

Domino papae ALBXAMimo. 

Ifenerabilis frater noster Mauritius Bangorensis 
episeepiA, bcuf tate el possessione tenuis , sed opi* 
nione nostra vir rellgiosus , el tlmens Dominum, 
Ecclesiam, etii auctore Domino praesidel, turbatam 
ei deturpaiam invenil a malitia inhabitanlium in 
ea,otpfie iegis divinae ignaram, et canonicasln- 
nitnlfones penitus ignorantein. Gens enim rudts 
et indoroita, beftliali more viveus , aspematur ver- 
bonivitae,ei Chrisium nomineiemis profiientest 



inspectore ettesie vobispraesentialiterdecreveram' 
cominendare. Sed, quia ad ejus exanien citius vo- 
lcor, ante cojus tribonal In brevi subimus omnes, 
serenitalem vestram, regios corde provolutus ad 
pedes, litieris coram Domino judice omniuin praa- 
sentibus altoquor» attentius sopplicans, ui fidelem 
vestrum , cujus in vos nunquam dcvotio teptiit, 
agentem in cxtremis digneminl exauJire. Ejcau- 
dite, qmcso, ut vos in extreniis vestris exaudiat 
leus. Exaudile rae pro domo.%mini, ei pro par« 



vita el moribus dilBtentur. Ab hiS enim Ghristiani q vulis rjus» quos bumano destitutos solstio derelin- 



usiialo commercio in partes transmarinas venun- 
dati, ab infidelibus captivantur. Legem veromatri* 
monri contemnentes, concubinas quas cum uxori- 
bus habeut, commutant preifo, et crimen incestos 
igsorantes, consanguinearum turpltudinem revelare 
uon erobesciint. Quod aotem miserabilius , ol po- 
polns, sic et sacerdos, elsdem iinbuli erroribns, 
pesiem fovent, el pemlcioso corrampunt exemplo, 
qoos ad viam virtutls et veriutis reducere oporle* 
bat. Ad hone vero pestilentiae cumolum , Islonim 
barfaarorom princeps 0. el rex avuncnli sul ab- 
utens fllia, tam a nobis quam ab episcopo suo, fre- 
quenter admonitus, ut llcenlios el liberius possit in 
sua militia permanere, partem cleri non modicam 



qoot ut domum vestram tueatur Altissimus, cl 
parvulos vestros , et fiiiorum vestrornm In aevnm 
consoletur. Transmiito vobis eisemini vcstro, be- 
nedictionem a Domino Jesu Christo : et vos, si pla- 
cet, destitutis meis majestatis vestrae solatluni 
mittite. Commendo vobis sanctam Cantuariensem 
Ecclesiam, de cujus manu per ■ninisterium meuin 
regni gubernaculum accepistis , ut eam , si placei, 
ab incursu pravorum hominum tueamini : et niihi» 
qni eam, licet indignus, disponente Domino, liac^ 
tenus utpotui et scivi, rexi, talem studeatis sub- 
rogare pastorem , qul tanta sede non videatur 
indignus, cui religio placcat, qoi virtutum merills 
placere credatur Altlssimo. Fidelis vester sunm 



in patrocinium flagitiorum suorum tfaxit, et ipsum D vobis conslllum debel : ecce coram Domino el om- 



episcopum bonis suis spoliatum ab episcopatu^ex- 
pdlit, quia Um ejus quam popalf, zeio ciiaritatis 
succensna, adeo audacter redarguebat errores. 
Episcopus vero quosdam de clero, quosdam de po- 
puio contumaces, anathematls vlnculo innodavit, 
ipsl vero palantes et vagi ad vicinos episcopos 
Walliae, Angtiae, Ilibernae, Scoliae, confugiunt, ei 
ab ipsis ordihes, clirisma, et alla sacramenta Ec- 
desiae fraudulenter percipiunt. Unde rigor eccle- 
aiaaticae discipiinae in partibus illis adeo jam deie- 
puit, ut Ibl jam pene haeresis et schismatis semina- 
rium pullulet« Idcirco sanctilati vestrae , Paier 
reverende, suppiicamus,ut nobis el praefato epi- 
scDpo suffraganeo nostro in auxilium exaurgatis, et 
Patbol. CXCIX. 



nibus sanctfs ejus, consilium do. Non quaeralis 
in bac re quad vestra suiil, sed qux Dominl , qnia 
ego pro eo respondeo vobis, quod si caosam ejus 
fldeiiter procuraveritis , ei ipse vestras utlliter 
promovebiu Post multas vexatioiies, auctore Do* 
mino, in Ecclesia Caiiiuariensi reformavimus pa- . 
cem, religionls promovimus cuftum , idoneos ex 
conscientla nostra custodes prxfecimus ordini ; ec 
ne quis eoruni cujusquam temerilate moteiur» 
antequam archiepiscopus subrogelur , prohibeat 
dignatio vesira, eosque cohibeat qui scissuras ec 
nova molimina molieniur* Quoniam et nos hoe 
sub anathemaie inhibuitnus , et eos excommunlca* 
vimus, qoi dispositionem ordinis quam feclmmi 

2 



35 



JUArtiNlS SARESBERIENSIS 



36 



iinmuiare praesument : praeterea jalumnos nostros, A praecipimos, ne tibi donec cesses, et condigne sa- 

tisfacias, ullomodo commonicare prttsomant. Sed 
et si qoid roachinatas fueris in fraodem hojos no- 
sirae consiitutionis, te com omnibos complicibos 
tuis jam dictae sententiae noveris sobjacere. Noli 
ergo, fraier, errare; nnli, Deosenim non irridetur^ 
sed Iiabe pacem cum frairibus tuis : et quod in nos 
immeritos deliquisii, tibi indulgeat Deus! Deos 
pacis et solaiii sit vobiscum, dilectissime frater, et 
nos, quos ad praesens separat humanae conditionis 
infirmitasy in aeterna beatitodine secum perpetuo 
faciat exsultare. 

EPISTOLA LYI. 

AD NIGELLDM ELIENSEM EPISCOPtfM* 

NiGELLo Eliensi episcopo. 
^ Nos super re non ambigua consoloistis, et qoam 
pneserlim a sapientibos expediri potios oportuerat, 
quam diiTerri. Siqoidem rerum torpium nulia deli« 
beratioest, turpitudinisdilatarepulsaqoamdam con- 
sensus inhonesii praetendit imaginem. Quid autem 
turpius est quam totios divinae legis aoctoritate con- 
lempu in Sancta sanctorom impodentcr irroere, et 
inipelleute aYaritia , contra jos et fas, jos baeredi- 
tarium in rebus ecclesiasticis imo et in ipso allari 
vindicare? Quis, nisi profanus, patienter audiat, 
nedum petat, quod tam manifesie sacri canones in- 
hibent, quod ulriusque Testamenti tam expresse 
condemnat auciorius? Revoivite canones, quoniam 
in hac parte latissime paientt et plane videbitis pe- 
teulium Ulia improbatam essc petitionem, et eorum 
qui (ales audiunt, duri^sime plectendum esse assen- 
sum. Non est relictus nobis dissimulandi locust quia 
in concilio Lateranensi» cui nos et vos, frater epi- 
scopc» interfuimus, domino Innocentio praesidenie 
audivimos, vou talia, promuigato canooe condem- 
nari. Sed forie regia nosurgetauctoritas; rectequi- 
dem nisi sciretis Domiuum homini praeferendum , 
uisi religio principis possit circumveniri , nisi per 
subreptionem ab eo noonuUa esse extoru, Jam fuis- 
setis experti. Summa ergo consilii nostri baec esi, ut 
legi Domini et sacris canonibos, joxu professionem 
vestram obtemperetis : et qooties vos Ules angostise 
presserinti incidere in manos hominomt quam Dei 
viventis, tutius judicetis. Sed est forsan unde me- 



clericos et laicos , quos nosiri et saepe vestri obse- 
quii ministros nostros habuimos, vestrae committi- 
rous protectioni , rogantes ut quae eis conlulimos 
roisericorditer conservetis, nec eos patiamini ali- 
cojos imporlonitate vexari. Aodiat adhoc Domi- 
nus meus clementissimus verbum unum , et egre* 
dientem animam meam laeiificet, residuum bonorum 
meorum roobilium, et quae usque ad exitum pro 
incerto viiae, diuturnitate aegritudinis, in usus visa 
fuerant conservauda, sicut Deus inspiravit/ post 
exitum meum praecepi pauperibus erogari. lllos 
qui fraodem committent, aut qui.quominus pro 
salute roea , et vestra , et liberorum vestroruin 
erogentur, impedient, anathemaie jam promulgato 
Gondemnans. Ratam habete, si placet, disposi- 
tionem meam , et eam transmissis ad officiales 
veslros paientibus litteris conOrmate. Neque eaim 
qtiidquain *auri superest vel argenti . sed victualia 
tantom et quae magno damno poteruut esse amissa 
pauperihus, et vobis nullo erunt emolumento, vel 
roinlmo. 

EPISTOLA LV. 

AD W4LTERDM ROFF. EPISC. 

Waltero Roflensi episcopo. 

Graviter offendit in Christum, cui in fratrum 
uhitate amobnissimus factus est locus, qui ea quae 
Sn domo ejusadpacem facla sunt, nititur pertur- 
bare. Nos autem Cantuariensis Ecclesiae semper 
dileximus pacem, et Domino propitio, nobis in fra- r 
ires nosiros charitalis in diesprofecit affectus.et 
ab eis post tempora noslra omnero auferri cupimus 
roateriam scandalorum. £x noslra itaque con- 
scientia idoneos pro facultate custodes praefecimus 
ordini, et quorum minlsierio per gratiam Domini 
Jam annis pluribus religio profecit : et extriiisecae 
administratiopossessionis soliio iaudabilius procu- 
rau est. Quod ergo staiuimus , auctoriiate qua 
fungimur monere praecipimus inconvulsum, et 
priores amori utiliuii subditorum insistere, et 
fiubditos in omui bnmilitate et reverentia, suis obe- 
dire praelatis. Walterum quoque , quem ob suam 
iion ecclesiae culpam, a prioratn amovimos, ab olfi- 
cio prioratos, et sobprioratos , et omui praelatione. 



ordlnis, in Ecciesia Cantoariensi in perpetoom D rueriiis super successionibus hujusmodi vexari, eo 



submovemus, indulgentes tamen ei, si pacificus 
fuerit , consortium fratrum , et cohabiutionem 
Cantuarieusis Ecclesiae : et si laodabiliter se pri-' 
vatos habuerit, eum ad alias obedientias Ecclesiae 
uostrae» vel ad alterius Ecclesiae regimen ascendere 
iion vetamus , dum ad prioratum et subprioratum, 
et cjeteras claves ordinis interdicias neqoaqoam 
aspiret. Si vero onqoam ad hoc aspiraverit, omnes 
quos hojos moUminis haboeritadjotoresanatheroati 
BiObjogamos. Tibi quoque, Waltere, ne hoc facias, 
ex parte omnipotentis Dei , sub anathemate inter- 
dicimus, et quacunquadie hoc atieniaveris, omni- 
bus fratribus nostris episcopis , ei oronibus parO" 
chlanis et subditis vestris in virtuic obedientise 



quod in fraudem canonum ad cessiones et substitu- 
tiones illiciUs nimiuro proni estis. 
EPISTOLA LSll. 
Theobaldi Cantuariensii archiepiscopi tenamentum, 
Supremis dcficieutium voluntatibus suam accom- 
roodant jura favorem, et in se velut inbomanus pro- 
vocat iram Domini, qui piis eorum desideriis obvius 
conlradicit. Nostra quidem voluntas est, et quae, Do- 
roino auctore, nunquam routabitur, ut residuuin bo- 
noruin nosirorum mobiiium, quae propier necessi- 
tates domesticas, ct diuturnitaiem languoris usque 
ad exitum vii« duxiinus conservanda, in usus ps"- 
perum omnino ccdant, secundum quod nobis Domi- 
nus inspiravit, et sicut dedimus in mandatis veue- 



57 EPISTOUB. ^ ML tlM-ef^ 8ft 

rtbiii frairi nostro Waltero Rollensl episcopo, et x doriQS iretnri cooqueriiur. Nos vero r^Iitionii pro* 

posilum nolmMls impediret sed preeuoie justicla »' 



fiddibus Bosirist Philtppo caDcellario nosiro* ma^ 
gisiro Radoifo LezoTiensi» ei Joanni de Saresberia 
qsoseleeinosyQae nostrae dispensandae prasTecimus : 
pnKipimus ergo qood ab inltio dlspositionis nosins 
l»necepimus, el omoibus ministris et fldelibus nostris^ 
ftr fidem quam nobis debent, injuniimus, ui isiis 
ebtempereni, et eis omnia nostra exponant, et amioos 
Dei omnes sopplidier exoramos, ut pro misericordia 
Domini omnipoientis, eisaoxilium et consilium pr»- 
beani. Omnes aotem qoi In praefatis paoperom rebos 
fraodem eommittent, aut qui, quo minus disposilio 
lastra procedat, impedient, anathematis senteotia 
o>DderonoTimas» ipsiqoe officiales regis, si se dispo- 
sitiooi Dostrae pertorlrand» immiscoerint, se fidelium 
commonione noverint esse prlvatosy el lanquam sa- 
criiegl, ei escommunicati ab Introitu omniuro ecde^ 
sianim abstioeant. Omnibos autem dispositionis no- 
stne adjotoribos, benedicilonem Domini et nostram 
damns, el ipsos beneficiorom sanci» Gantuariensis 
Scclesis porticipes conslitoimQS^ eisque de lAjuncta 
sibi poenitentia xl dierum indulgentiam facimus. 
Prxierea ex parte omnlpotentis Domini etsub ana- 
iheinate inierdidmus, ne quis ofllcialium domini 
legis ad res, qoae propriis monachororo Cantuarlensis 
Ecdesiae Qsibus dlcatae sunt, temerantia manum prz^ 
somat exiendere, scd hal>eanl omnes res suas in ea 
inlegrilaie, el libertate, qua easdem ipsis domini 
papset noeiro privilegio fecimus confirmari. Ad hasc 
sub eodera anathemate, terraram, qu« ad archi- 



qu» sapleniis fadera aotecedit, ilJud sine scandalo 
officii nostri copimos adimpleri. Inde est qood di* 
lectioni Tosirae ilerato mandamos^ ot in memorata 
causa ordlne legitimo procedatis, ita justitiam pru-j 
dentia lemperantesi ut qui zelum« qoem in Dominb 
habeiiSt audierint, scientiam quoquevotUs gaodeant 
adfttisse. Praecipimos itaque ut ei audieniiam debi- 
um prsbeatis, et luncsecundum Dominum causa 
debitum finem sortlator. Gonvenient Lond* nobis- 
cum, auciore Domino, in brevi, fratres noslri, ut 
de eorum coosilio, si interim vestro officio exse- 
queiido diligentiam placoeril adhibere causam hanc 
lutius posdtls definire. 
B EPISTOLA LIX. 

An BANDULPUM DB SEEaiS, DE BLECtlONiE BOSANl 
PONTIFICIS ALEXANBRW 

Amicissimo soo magistro R. de Serrls suus Ioan* 
»s de Sar. salutein, el si quid ea mdius. 

Angustiarum nostrarum, dilecte mi, te non am- 
bigo esse participem, cum nos, licet aliler« et dis- 
simiiiter, non alia vel dissimilis causa soliicitet. 
Nos e rieino Jacula fortunae saBvientis excipirous 
in manibus nostris, et oculis jugiter sobest con- 
tinui niateria laiM)ris« ei dolorlsi et mmroris* Non 
locom, non lempus indolgei amara sors laetitiae, 
aut quieti, vix solaiii vel tenuis spes relinquitur. 
Sed illa a Domioo : si quidem jam de huroano de- 
speralur auxilio : et me quidem rei faroiiiarls sob 



, , ^ , , - 

peninent, omnem alienationem fleri pro- ^ onere alieni aeris ei importunitat6 creditoruni urgei 



episcopora 

bibemos, et excidia, et dainna nemorum, donec nobis 
sBccessor sobrogetur, nlsi qoanlum necessarius Ec- 
desiae exegerii osos « vd dominus rex proprio ore 
praeceperit, vel misericordia dlscreta cum modera- 
tione, panperum hominuro necessitaii indnlserit. 
Sob eadeni quoque iuterminaiione dericis episco- 
paus nostri prohibemus indebitis exactionibus ei 
iolustis vexationibus opprimi : et eis omnes liber» 
utes ei coDSoetodines jusus« quas lubuerunl tem- 
pore Wilielmi bon» memori« decessoris noslri , pra^- 
eipimos olMervari. 

EPISTOLA LYUI. 

AD BICAmDBII LONBON« BFISCOPUM. 

RiCABBo Londonlensi episcopo. 

Qoa: reciom ordinem deseronl, aul nonquam, aut 
raro laetos exilos sortiuntur. Est aolem in causis 
ordo reclissimosi ot praecedal sententiam eiami- 
iiatio, el tuncdemom quispoena feriatnr iegillma, 
cum ionocenilam suam lueri aut non potest , aut 
cootemnit. Yos auiem^ si AdditiaBde Yaioiiiis justa 
esi qaerimonia , ipsam contra legitimum ordinem 
disponiiis condemnare, et aodientia sibi denegaia, 
omnera defiensionis ei praedodiiis vlam. Memlnimos 
qoidera nos Tobis super hoc alia vice scripsisse, 
quaienos ipsaro loco et tempore congmo evocatam 
ordinecanonico tractaretis; el quidquid in eam sta- 
taendnm forei, maiuro, non praedpiti jodicio con- 
solotffluSYCt pniecepimos» rd»orari. At jlla se exinde 



angustta, sed hanc sollicitudlnem denigrat mmror, 
et qoidquid privaium est^ impetus fortioris, et pu« 
blici raeius absorbet. Sentis ipse quid sentiam, 
quod loquor libi ipsi, ut arbitror, Jugi medluiione 
proloqueris, el moestum dicturientis verbum menle 
prxvenis circumspecta* Nam et to nisl te ipsum 
exoeris^ dum de communis domini noslrl sollici- 
laris inflrmiute, cora vigiSi ei continoa, versaris 
in hboribus el doloribus noslris : dum universalis 
Ecciedae, a cujus oberibus coaluimus, collisiones 
vides» caosam pensas» pericula praemetiris, dolo- 
rem dolori adjiicit ineditatio» dolorem qoem ferre 
Bon suslines. in bis taoien omnibus initius agliur 
p tecum, qui ad oninem aoram et horam, et ad oni- 
nem querelam familias desolatae praesens noo coge- 
ris lacryroarl* qui liberioris coudilionis forlunam 
nactus^ nequaquam times tibi aot exsiliom immi- 
nere, aut necessilatem piacolare flagitiora com* 
mittendi. Degis enim snb prliicipe, cojus meraoria 
in jucundluie et benediciione est. Nos auiem ti- 
memos supra modum ne Teutonicos imperator cir- 
cumveniat fraudoleiitiis suis, et subverlal sere&i- 
Utem prindpis nostri, mllii lam parum videtur 
habere discretionis, quem c<mventiculi Papiensis 
praesomptio movet, nisi ot Aiexandrl, si qois de ea 
dubitet» electio, etiam pariis adversantis lestimonio 
roboretur. Ut enim temeriutem iilius praeieream, 
qui liomanam Ecci^iam, qos soiius Domini reaer» 



59 JOA»MS SARESBEAlEMSiS 40 

valur eiimiiii» jndicare pneaumpsii, et eum qui A in Ecdesia a Judieilius ecdeaiasUcis» am<»iia saficu-« 



fueral excommttnicaius* sicul cardinalinm iiidicat 
aftlionoraUe Bisuntina, edicio peremptorio cilavit 
id judicium, el praijttdiciali seotentia altemm veie^ 
ris olDcii, et dignitatls nomioe, aJierum appella- 
tiOAe Romant poniittcis salulaTii, aenaioribus et 
populo faforis «ui revelans arcana : quidqaid Pa- 
pi» gestum esi, lam xquitatl, quam legitimis con*^ 
aiituiionibus» et sanciionlbua Patrum inveoitur ad«> 
versum. Quippe absentes eoiidemoaii attnt, et m 
canst noii examinaia, imo potilis non ibi, non slc, 
nen a taUbits examinanda, impudenter, el Impru- 
deiiter» et nequler est praBcipiiata senientia. 
. Sed forte absentaiiies quam absenies poiius diel 
placet. Hoc plane his qui saiict» Romana: Ecclesiae 



Jaribus lerribilibusqtte peraooiSt secundttm regulas 
ecclesiastlcas examioanda est : quidquid vero coo« 
tra praesumitur, Iq irriuim devocalur. At bflec veiut 
in castris, et sub giadio, minis et lerroribos spes 
examinationis a simplicibus, a meiicnlosis, Traudu-* 
lenter exlorta, a dolosis, violenits et malitiosia» 
eonira Jus et fas, prsBcipiiata esl. Quid umen in- 
quisitum esi, quid probatum ? utrius scilicet elecio* 
rum canontca, aut sanior esset electio, facti qu»- 
siiQ simulabalur, et jurls. Facturo itaque^ pro vo- 
Ittnuie partis, qu» ponit carnem bracbium suum, 
propositum est» et probatum. Probatum est, in- 
quain, Yiciorem solum electttm, a saniore parie 
cardinalium petiiiojie populi, oonsensu et desiderio 



r — ^ -, ^ r_^ — , ^ 

privilegium aut ignorani, aui dissimulant. Uiiiver- ^ cleri, et solemniier jumeniauim, locatum esse in 



salem Eccleslam quis panicularis Ecciesiae subjecit 
judicio? Quis Teutonicos consiitoit judices natio- 
Aumt Quis faanc brulis et impetoosis bominibus 
nucioritalem contulit, ut pro arbitrio princlpem 
statuant super capiia filiorum liominom ? Et qui- 
dem boc luror eorum «epissiroe atteotavit, sed 
auetoreDomino, loiies prostratusetconfusBS super 
lalquitaie sua eruboii. Sed scio qoid Teulonictts 
moliator. Eram enim Romae, praesidente bealo Eu- 
genio, qoaiido, prima legatione mlssa in regni sui 
imiio, taiiti ausi impudentiam tumor inlolerabiiis 
ot littgua incauia delexit. Promitiebat enim se lo- 
tittsorbls rerormaiurom imperium, et urbi subji- 



sede Potri, praesente Rollando, et non contradi- 
cealOt Imo consenliente, et suis clericis praeclfNente 
ttt ei obedirent, quem in sede apostoliea vldebani 
ponllflcii insignibua decoratum* Uoc quoque pro« 
kaium est, quod duodecimo die post promoiionem 
Victoris, egressus ab orbe Holtandus prope terram 
Sicuii in loco Don ceiebri primom esi jumeniatus. 
Annon inspexisa probationis modum? floe ejQJm 
juravenint, decanus basilicae B. Petri, et d«o fira- 
trescjus in persona tolios capituli, juraverunt el 
religiosi, reciores cleri Roinant : hoc ipsum prae* 
fecius verbis, et alil cives jurare obtuleroni; sed 
dericorum duntaxal recepta soni joramenta, qoo- 



eiendum orbem, eventuque facili omnia subacto-» f^ niam baic omnia tractaverunt roanibos sttls. 



rum, si ei ad boc sollus Romani pontillcls |favor 
adesset. Id enliri agebat, ut in quemcunque deoun- 
ttaiis injmicitiis materialem gladium imperaior» in 
eomdem Romaniis pontifex spirilualem gladium 
exereret. Non Invenit adbuc qui lantae conseniiret 
iniqoiiati, ipsoque repugnanie Moyse, id est con* 
tradicenle lege Domini, Balaamiiam sibi ascivit 
ponliflcem, per quem maledlceret populo Domini* 
Filium iuque malediclionis, per cujus designatio- 
nem et exspectationem, per multas successiones, o 
primisfamiliae patribus ad ipsum, cui reservabalur, 
roaledicti derivatum est et cognomen et nomen. Et 
fbrte ad porgationem et probaiioiiem Ecclesiae Ro- 
manae, Teutonicorum impetus, tanquam Ganansus 



Quis vei caecus non deprehendai tam manifestam 
maiiliam, mendacia*tam aperta? Nam fere omni- 
bus noium est, eujus momenti ^inl, praesertim in 
electione Romani pontificis, rectores illi, quos ad 
luendam maliiiam suam conciiittm Papiense ma* 
gniilcat. Cui non est incredibile eos bflec traciassey 
qui jactilant. Sed esto, quod interfuerini initio jur« 
giorum, nunquid R. usque ad conservationem suam 
per dies duodecim persecuil sunl? Nunquid boe 
vidit capitulum B. Petri, iu cujus persont juratum 
esi, an rectores qui pro so iuravenint? Nunquid 
bxc oinnia praefecius vidil, exsul, et eoi urbem 
intrare pon licet? Sed et ipse, ut vulgariter dici 
solet, Octaviani nepos est, et e victno» ut reciius 



alter, relictus esl in aeiernum, ot semper ad eru- ^ diieriin, cognatus, uipoie sororis fiiius. Sed alii 



ditionem ipsam itiquieiet, victusque corruat, ipsa- 
que fortior, gratior et gloriosior Sponsi reddatur 
amplexibos post iriumphum. Sic ad gloriam Pa- 
trumi leste Laleranensi palaiio, ubl hoc invisibiii- 
bus plcioris et laici legunt; ad gloriam Pairum, 
sthismatici, quos saecularis potesus ininisit, dan- 
tiir peniificibus pro scabelio, el eoruni memoriom 
recotunt posteri pro triumpho. Libera debent esse 
judicia, et quisquis ea viribus nitilur perturbare, 
ciipitalem ab antiqois constitutionibus meretur 
{foenam. P<)rro ecclesiastica debent esse liberrima, 
et de sacrorum canonum sanciione, sicut eiectio 
pastorili est in Ecclesia libere, et sino mundanaB 
potestatis praenominatioae cdebranda, sic eadem 



cives h«c omnia inspexerunt, ut tuio jorareot. 
Nunquid ad lerram Siculi accesserunt? Plane fide- 
liier examinali sunt lestes, qui haec omniat prae- 
senie iilo sacro conciiio, JuraverunU Sed de itidu- 
stria civibus reiuissa est uecessitas juramenti, 
quoniam non erant utique juraturi. Nam, etsi non 
conscientiae, at famae dispendiom apud concives 
suos incurrere verebaniur. Caeterum saoiorJs parlis 
Dumerosltas quo deOuxlt? St prudentiae et jusiitiiB 
incolumiuie vigebanl, quo motu recess^runt a. 
veriute ei iustilia quam tenebanl? Anno pecunia 
llla corrupii sunt, quam senatores se ab Ociaviano 
accepisse confessi suttt, ot jurareot promotionem 
e)us? Quae reparalioni murorum a popuio «ddicta 



*» EPfSTOLiE. — AN. ! 159-61. 42 

esi, acdaiMnilbnf miiUis. qaod non llcet miliere A sar, qui aderaf, plura jubere erubuil, quam ipsa 
eam !n Corbonam, eo quod pretium sanguinis est? paii. 



Ex ilfo magno nervo soli tres remanserunt, digni 
• qtiidem cardinales, de quibus Teutones in castris 
ferrent senteittlam. Audivil ha^ oronia Willelmus 
Papiensis cardinalis S. Petri ad Tincula, prxsenle 
conciffo non negavit. Sed quid pro Victore asse- 
raii? qaare neglecta est aiiestaiio ejusT Interro* 
gandus erat : satis enim babebat orfs et pectori?, 
et aetatis, nt pro se toqaeretur. Sed plane interro- 
gatus non est, quod fuerat negaturus, et scienier 
obmutuit in tumulla, qui furoris videbat impetum, 
et qnod baec praesnmptio in nullo praejudicat eccle- 
siasticx libertati. Unum lamen edoctus sum silen- 
tio ejns, quia qui in tanio discrimine Rcclesiae non 



Possem pluribus ad ea qu« scripsisif re- 
scribere, sed bxc satis esse arbiiror ad persuaden- 
dum, ut sl fieri polest, Alexandrum dominus Re- 
mensis recipiat, et consensus, si ita viderit expe:- 
dire, donec fiat, commode differaiur. Nam hoc sa- 
lis persuasiim credo ut non acquiescat Imperatoris 
kfolum adorare. Si vero periculum immlneret, rem 
Jnterim differri commodissimum esL In rebud ar- 
duis periculosa est praecipilatio, et mora qu» in 
rebus expcdltis periculum irabil, frequenter parit 
opporlunitaiem gerendoriim. Papiensis et Placen- 
tinus epfscopi salls ei snpra modum, pro parie 
qu3B confldit in homine, sollicitali suni» sed neuler 



^ideiur ad marlyriuro properare, si Ticloris adeo ^ eorum consensit eonsino et actibus iniquorum. 



sana fuit electio, quare cardinafes episcopi ei om« 
nes alit, exceptis his tribus, quos tu quidem nove- 
ras, sed amodo mandas agnoscet, consecraiioni 
iiliBS defuerunt? Quld ascitos Tusci» episcopos a 
consecratione inbibult, nisi sacrilegil conscieniia? 
Miror quod omnes pauperem sequuntur Alexandrum, 
maluniqne cnm eo exsulare a facie principum, quam 
adhxrentes spmulo ejus cum prJncipibus gentium 
imperare. Hicepiscopi, hic presbyteri, hicdiaconi. 
bic coria to(a, et ordine de tanlo quisquis non exsu- 
lat, bic est : eos Paplensis concilii scntentia non 
terret, sedinipsum imperaiorem, et idolum suum 
cnm omnibns caftorfbus suis, sperantes in Domino» 
in poientia Tirtotis ejus, confortati in Spiritu sancto ^ 
sententiam anatbematis inlorserunt. 

Transeo ad novas et inauditas decretalis synodi 
subscriptioiies, in quibus ex episcoporum derecio 
pro eFs comites admittuntur, in quibus iili pneci- 
puam sibi Tindicant auctoritatem episcopalium se- 
dium, quarum aut nulla est aut eiectio reprobala. 
Heginaldos enim cancellarius imperatoris se Colo- 
niensem gessit archiepiscopum» cum certum sit 
electionem ejus a Homano pontifice, beato Adriano, 
foisse damnatam, nec video quare, cum episcopa- 
tum ambiat, a Victore suo distulerit consecrari, nisi 
quia imminentem ruioam timet. Guido comes de 
Planderada, Ravennatis arcbiepiscopi supplevit vi- 
cem, cam nec filius suus» cojus electio quassata est» 



quoniatn ex&pectant et ipsi regnum Domini, els ta- 
men imminet imperator, ut eorum exemplo robo- 
rati remotiores verbum laciant pro veritate secoi- 
riust ascendentes ex adverso lupOrum, se fpsos mu- 
rnm opponant inexpugnabilem pro domo Israei. Et 
quia tibi non aliter ac mihl ipsi foquor, quidquld 
fervel hi pectore» paienter exponam. Tu quasi vi- 
cinior, et ciii rernm facies familiarias Innotescit, 
poterfs de singufls plenios et fidelius judfcare. Sl 
Bchismaticos faror roboratis partibns minus io- 
grnerii, nt penes qiios Ecclesi;» Romanx constet 
Mctoritas, esse possit ambigoam, nlhil mihi Tide- 
fnr consttltios, qoam prseleciionis sententiam 
iHkfti in diem revelationis justt jodicii Domini, 
quoniam iHa sola dies Tictnm factura nocentemest. 
Si qttktem, ut ait ille : 

Nulta mam$ beld muM& judiee pura esi. 
Et bomiufs jastitia meriforum Teritale non plane, 
non pleno iiitnllectn, aliqaa erroris nube plerumqua 
subveriitar. At juslrtia Domim in aeteraom justitia 
est. Ittterim donec iffnminet abscondita tenebra- 
ram, invocandus est et rogandus, ut manifesto 
tfemonstret judiclo, qtiem ipse prneelegit accfpero 
sortem roinlsierii hujus. Sl tamen nihfl est qnod 
qaaBStloni faciat locuni, aut dubltare permittat ver 
aeademicom fere ad omnift ihictoamem, cum no- 
Tum par decertamiam, io omntom intiientfam sta- 
porem, Domirio permitteiite, processerii, hinc tot» 



vcujy vuui ucv UUU9 suus^ i'UjU9 cicviiu quasbSlia 6SI» «^ ' r^ -.■w..w, p>v>«^«»vif»« iiiuv wim 

licet bonos jovenis sit, adhuc Tice archieplscopi ^ »*•"*« Bcclesia, mde solfs trlbus flagellis arundi - 

#. ■ *. ^..* t _•!•_. .1. _! . ^ a <* fMliS. in 'QA «llian ««SnllAtoA ■ftM3flh*AMk Wm.^tim^.m.*mm^ ^! ' 



fungi possiu Cui non haec ridicula videantur ? Scenx 
theatralis baec species est, potius qoam reverendi 
imago coocilij. Quid, quod regnorum et provincia- 
nim magnus, falsus tameny collectus est numerus,^ 
ut subscriptores isti ignaros rerum secum facilhis 
in praecipitium lrahaDt?Quisad llliusconcilij statuu 
nioveatur, ubi : 

....•• 9iiUre fQires eiume paraH^ 

Si regnum^ n lempla petat^ jugulumque senatuif, 

Passurasque infanda nurus, 

(LUCAN.) 

H »i qvi4 lyramiicom airoeias eicogltari potest? 
Et qmdem bene com Ecclesia aclom esi, quod Ca;- 



neis, in 'se, dom scindere unltatem moRontur, di- 
Tinaro proreeanlibas oltionem. Si persenam per- 
mue coBferas, alter litieratos est; modesius» hn- 
mills» justili» xelaior : »lier solam semper am< 
plexos est TaBiUtem; si caasMi eaiisa, alier 
iBgessit se tanquam fur et lalro maiMr Tioteoia, 
•xqaiaitis dolis, sponso liidlgnanto« io spoos» am- 
pftexM irniit : alter casto podore sobstitit aote*» 
^m introduceretur a sponsa. Unde verendum ne 
um roanifesti sceleris dilata daronatio snam schi- 
siuati Tideatur praebere consensum. 

LicQtdoraiiius Cantuarieosis lajiguoregravissiaiOy 
ut oosti, teneatur, bujus tamen necessilaie verbi, 
ooovocatis episcopis ei clero totius regui, Loiidi» 



«3 



JOANNIS SARESpERIENSIS 



H 



num properat« Qt frfitruin convocato conciliOt quid a renini peritiam et usqm babeot, «qoenturin pliiri- 



facto opus sii, domino regi eum consulenti signi 
flcet. Timebamus ne ex causa i^ineris amplius gra- 
Taretur : ideoque Acardum vestrum per aliquot 
diesdetinui renitentein, ut de slaiu Doinini,«ipso 
referente qusc viderat, ceriiorari possis* Ex. quo 
autem lecticam ascendit, aliquatenus videtur con- 
fortatus, licet adhuc nimium infestetur : allquan- 
tuium interdum quievii yomica et sponte naturaii, 
purgatio reparaiur. Wintoniensls et Dunelmensis* 
iit aiunt, sl Octavlano pal^in audereut pro voto 
suffragari, llbepter cedereni In partem ejus : econ- 
tra Eboracepsis, ei ibesaurarius ooster fovent lotia 
viribus Alexandrum, non tamen spU sunt, quoniam 
pars baec pluribus est et melioribus accepta, sed 
eani vehementius tuentur. 

EPISTOLA LX. 

Solentpigment^^rii diversas species commiscere^ 
pcumen pungentium sic mitigjire lenibus, et amaris 
contemperare dqicia» ut cum in novae speciei sapor 
rem et efficaciam coalperini, universa dulcescant» 
et ad aubversionem mentjum elHcaciora sintuni- 
versa, quam singula. Hoc autem etidcirco forte 
saepius evenii quod ea quae dolciora sunt, sumunr 
tur avidius, et Immoderatio sobrietatis metaro de- 
seritt cum hostem qui minime pr;ecavelur, gratia 
dulcedinis introducit. Tn quidem an pigmentarius 
qoandoque fqerts, incertum babeo, certus equidem 
quod pigmentarios in aliquo Imiuris, si tameo ^ 
recte diceris imiurj, quos in quarumdam confe- 
ctione specierum videris rectius anteire. Et forte 
ideo praecedeqti auiumno varias vini speciea coe- 
misti, quarum coemptio et comporiaiio (sicui te 
mihi scripsisse recola) operam tuam a gerendis 
aliis avocabant, Sed licet manom vulgaris pigmen? 
tarii dedigneris, linguam Umen et calamum cum 
vniversi pulveris pigmentarii, qui tamen pbiloso- 
phum decet, vim redoleant, nequaquam auificies 
excusare : nam et loquela tua manifestum te fa<? 
eii> et dissimulanteip pagina fioper mibi missa 
convincit* In amicom siquidem imperltom sermone 
et scientia ingeniom iilod Lexoviense exeris, linr 
goam acqis fjcxoviepsem, com qoa oooqoam ma- 



mis, in ep facillime antecedont, quod hic nascuiitur 
et fiunt eloquentes» adeo qoidem ot omnem aetatem 
et seicum genuinus eloquentiae osos imbuat, et in- 
formet. Qoid ergo» impeditloris lingoae bomoncio, 
torrenii tantae eloqoeotiae respondeboY Licet aoiem 
nequeam de pari resistere, tamen qoiboi me im* 
merlto inustqm perstrinxeris, impuoe forte percur- 
rere licebil veuia impetrau. Accusas iuque diu- 
lurnitatem ailentii mei, nonne silere licitum estt 
imo et justum apud sapientes, et facundos, eum qui 
impeditioris liiiguae est, et aniini obtusioris. Nonne, 
si frequentius loquatur aut scribal, ad baec minus 
idoneus» suam ignominiam denudabit, aut perpe- 
tuabit? Transeunt entm qiiae dicuntpr, sed quae 
P scripu sont» permaneni. Qui umen te ipso tacitur'- 
nioryideor, tibi, qui scribenti rescribo semper, et 
ipterdqm scripto praevenio te scripturum. Sed forte 
iliiterau facies iitterarum, el aridae lioguae color 
exsanguis, scripturientem aut dicturientem expri- 
miint polius quam scribentem aiiquid, aut dicen- 
tem. Recte quidem si dicor elinguis aul mutus, cum 
et simili verborum scbeipate iiiale formaia muiier 
dicatur informis, et iiiterae quae minimum sonant, 
mutariim nomine censeantur. Gaeterum Uciturniu- 
tis meae aliam exprimis causam, notans supercilium 
elationis meas, qui de ihrono poiesutiSt qua me 
uti flngis, amieom boniileni qualiquali chartula vi- 
siure dedignor. Unde peccatum hoc In mejacis, 
aut quis eorum, curo quibus vixi, criminatiojnis hu^ 
jus auctor est, aut de|ator?Throfiuro mihi pote- 
sutis et usom improperas: at quaniulacunque tem* 
poris experientia didicisii (nam de sola dieruin, 
quibus commorati sumus, conqueror brevitate); 
didicistiy inquam, quod in domo domini mei primos 
recubitus non usurpo, quod sponte mea et uitronea 
voluniate pluribus cedo. Justum siquidem est ui in 
tanU patris domo, sicut meritis et digniutibus, iu 
roe houoribus, et usu potestatispiurimi aniecedan:. 
Amicum iuquis humilem. Quid, quaeso, aliud est 
baec bumiliutis professio, quam callida quaedam 
ostenutio digniutis et gradus» subaffecuia dissi- 
muhtio celsitudinis et honoris? Quaiiquali cbartu^ 
adiecisti. Quam enim aiiaro, nisi qualemqualem. 



num conserere mibi propositoio est ab inilio,etD videlicetinepum. mittet indocius et rudis, ei qui 

praevisus ab aliqoo Lexoviensi, tanqoam MoeriR 
alios obmutescet ? Hic o tiqoe apertos oculos habuisii, 
et de viribus meis recte judicas, dum a me nonuisi 
cbartuiam qualemqualem exspectas. Deinde ut su- 
percilii roe convincas, aut negligentiae, nuroerum 
noslrcironi qoi Toiosam aggrediuntur mihi objicis, 
ac si omnes Tolosipeus per urbem Lexoyiensium 
aut Baiocensium transitom noverim babiiuros. Si- 
tum namque urblom vestranim igooro, et nescio 
qoa transitori erant, qoos io orbe Pictavorum ex 
edicto regis oportuit convenire. Te quidem minime 
ibi inveniendum credidi, nec audleram quod to fe« 
licem expeditionem alio modo quam oratioDibus 
prosequaris. Noveram tameii ex relatione muiiorum 



velut ora^or pra^poteost nuqc |ua stabilieoa, nunc 
destruens aliena, mihi omnem defensionis praeiudia 
viam, etquidem praeduaa essett ut motire non 
possem, si occiipationea meas novisses ad plenum. 
Sed in eo l>ene com simplicibus, mei scilicet aimi"* 
libus» agitor, quos vos sapientes spiritus prophetiae 
noD semper illustrat. Facile Umen crediderim lioxo* 
' vienses, com plorima sciant, et qoaecunqoe voioe- 
rint eioqoantor, esse divinos. Nonquid ergo e^ 
quaconqoe causa aosn temerario contendani tecom» 
qui aoctoritaie et merito Lexoviensibus Patrlbos 
adaeqoaris. Dominl si qoidem Lexovienses Patres 
fioo modo eloqoentiom , sed eloqoentiae quodam- 
inodo sont. Nam cum Aureliacensibus qui multarum 



li EPISTOLit. - 

qnifl res sine Lexoviensibos dnci non poierAt, qaia 
lingQaeeorum incendi» belii facUe snnt, ipsique in ma- 
nibus ignem ferentes et gladium Domino exerciuinm 
famulaDiur* Unde liquei, et quavis luce elarius 
est, qnod legem requirioportet ex oreeoruro: 
cnstodes enim scientix snnt, el auctoriiate qna 
pneeminent, possunt, et debent, nt in se concurrant 
populi, imperire. Te interim domui tu» cmnposita 
pace qoiescere arbitrabar» ignorans an te ▼isurus 
esset aliquis eorum» qui egrediebantur a Hnibus 
nostris. Nam cum de Tesiris plurimi retertantur» 
nemo praeter Wilielmum medieum mibi loae saiuu- 
tionis alloquium reporUvil. Vidisti tamen de domo 
ei mensa domini mei plurimos redeunus. Tu qui- 
dem b«c fecisti»et tacui : imo tu taculsti» etego 
conitcQi. Negare non possum, quin pluribus trans- 
ennlilHis operam dederim, quorom nonnnllos, nl 
tibi in aure loquar, com litteris ad te perferendis 
libentios dimisissero, quam cum Tariis portionibus 
sopellecttlis meae, qua me miliuntiom nodavii im- 
probius. Posiremo genius mibit ot ais, fuerat de- 
frandandus, el somniorum dulcedine, et solemni- 
latlbtts epularum. Nosri siquidem quia TolupUtls 
aroalorem nibil aliud impedivit. Na:n domini mei 
amioonimqne negotia, sed neccuraro rei familiaris 
aiiendis. Cum iuque innocenliam meam, superbisB, 
negligenliae, ei voluptaiis nota inusseris, haec in 
episiolay qoasi conierens Teluimium pulverem 
pigmenuriom misculsti, etqoia poterani amarescere 
siogoia, aores mibi anie dolciloqoio perfricoisli ; 
ne inleUigam qoid loqoaris. El cbariuiis boc ignc 
concoqols, ul universa propinau dulcescant. Fiat 
ergo qood vis, cedo majori, et omnia bene et 
smice interpretor. 

EPISTOLA LXI. 

AD BEOEH BERBICVII. 

Domino regi Anglorum, 

Majestatem regiam excogilatis circumvenire fal- 
laciis, sacrilegil instaresl» praesertim ubi indigna- 
tionem potestatis adversus innocentiam procurat 
dolus, ei in dispendia saluiis laborans tmpieias 
odii seminatrix fraternam molitur exsiinguere cba- 
Tiutem. Cum alia crimina Deus oderit , hoc est 
quod ob insignem sui malitiam delesutur anima 
^os. Teslram vero sanctitatero» sicut accepimus et 
dolemos, iniqui circumvenire conaii sunt, litteras 
Tobis nostro conceptas nomine porrigentes, quibiis 
signific4tba(ur, me in extremie difBculutis articulo 
positom poenitere soper promotione \enerabills 
fratrig nostri Rogerii Eboracensis archiepiscopi, et 
mauesuti vestraeprecesporrigere, ot qoia mihiquod 
in bac parte deliqui negatoni est emendare, vos 
illnd per collatam Tobis a Domino potestatem, ac- 
ceptoiemporejnsliiias judicandi, et exercendi vin- 
dicus, in nationibos emeniletis. Ecce Domiiio in* 
spectore et jodice loquar in auribus vestris quod 
Terom esL Litteras istas nec scripsi, nec scribere 
Tolui, nec ab aliqoo roeorum scripus novi. Falsae 
fiODt, et eis ad dclusionem vestram, et sui damaa* 



- AN. 1159-61. 46 

A lionem solus falsarius sctenter usus esl ; quisquis 
sit ille, plane suum portabit judiciom, et ex aocio- 
ritate sacrorom canonom in laqueom anathemaiis 
incidet, qooniam qoi ulla agnut, tanqoam discor- 
diarum, scissurarottqoe satores ei incentores de» 
testator anima Domlni. Supplicamos itaque sere- 
niuti vestrae, ut untae roalitias auctores, si placet, 
coroprebendi jubeaiis ad pcBnam, ei eos*um aeerba 
administralione poniri faciatis, ot qoi vindieum 
aodierinl doceaniur, ei doceani Tero et jnsto prin* 
cfpi failacias, et malitiam non pkicere. • ' 

EPiSTOLA LXU. 

AD nBGEM B»fRICUII. 

Regi Angloroni. 

Virtus prineipum nollo clarios elucet indicio, 

^ quam si roajestate ejus pacem popuios, Ecclesia 
quietem, ei religio gratum Domiiio recipiat incre- 
mentom. Regom enim ibronos in eom vigore soiido 
roborator, qoi Unlanim viriuium nltilur Ainds- 
menlis. Haec in auribus vestris crebro repetimos. 
eo quod constaiipsani graiam esse aodiiui vestro : 
ei sicui in opere clariora, ita ex usu freqoeiiti ma- 
jestati vestrae graliora suni. Dum in bis vesira 
versatur inteniio, prosperabuntur in Domifio, ei in 
totius roundi gloria gressus vestrl. Naro ei hoc san- 
ctoruro, quorum quieti prospicitis, sufiragki im|ie- 
irabuni, Incumbit orationibus pro vobis ad Domi- 
niim, monasteriom Sanctae Hariae Eboracensis, quod 
Uuto Tobis fiducialius commendarous, qoanlo ex 

Q omnium provincialium testimonio illnd, et verae 
religionis cnltu, el pia devotione in vos et liberos 
vestros eommendatione digirius esse eonfidimua. 
Turbavit paoem ejus diutius, sicut pro certo acce- 
pimus, frater quidam, qui landein urgente se maii^ 
lia et levitate niorum, velut palea inutilis ab area 
Domini avolavlt. Deinde vestram adiit majesiaiem 
ut ex eo se odibiiem Domino coiiviiiceret, quod 
monasterio detrahere non erubuit, et contra Rego- 
lam B. Denedicti privilegium delinquendi conatus 
esi inipetrare : pro reverenija vestra volaerunt 
eum recipere fraires secundum sutula Ordinis sui. 
At ipse non acqnievit intrare, nisi ingressuejus 
ordo monasiicus solveretur. Vestrae iuque exceU 
lentiae sopplicamos ul ejusdem religioses ioci fratres 

D beiiigne audiatis, ei illi negetis auditum, qui fra- 
tres provobis jugiter oranles nititur impedire. Ad 
haec causam universalis Eccle^iae anie pedes mise- 

« ricordi» vestrae provoiuti vobis attentius comineu- 
danius, roganies Dominum pro nobis, ei vos pro 
\obis ei Ecclesia vestra, ne adpreces imperatoris 
aiiquid statuatur a vobis, unde ftiror schlsmatis 
amplius iiivalescai. 

EPiSTOLA LXIII. 

' ' AD EUMDEII. 

Regi Anglorum. 

Qui iion spernit pauperum preces, misericors et 
miseralor Dominus Ecclesiae sua» gemitus exaudivit, 
et pcr gratiam suam vobis restiiuit paccin, qujiiu 
possiiis, ut opoflet re&titucre suixlids vcsiris. Ju- 



47 



JOANNIS SARESBERiENg» 



it 



«tiim «nlm e»t, ui Binl conMlaiiofium pariiclpes A ciam Chrisii pleoo mtsmlkmfti i#e€l« non «xcipii. 



.qol ooqUrlU auBl iu laliorjims Tesiris, el qui facul 
lates» corpora, animas, veslram exposuemni ad li- 
Uuim» ▼obiscuni, vel ad modioum yakeant respl - 
fare, m vealris posiroodum «bseqiiiis siol « cnm 
opos fuerii, apiiores. Caeiemm, quia in absenlia 
vesira, nec spes quielis esl coaiUneis nostris» vul- 
tum vestrum desiderai universa lerra, nogai D»- 
minum, in cujos mann corda smil rf!f am, ni voMs 
voram pacem, «l sibi Tostram graiiam largiainr, 
ei ul in regno veslro ad consolalionem ei ttiiiiiaiem 
deri ei populi, placeal ampUos commanere ; eos 
qui pro vobis oranl, a^dire coosuevil Altissimus, 
€!i hanc ipsam peiitiojiein .humiliom acceptam esso 
eonfidimus apud eiim. 3uppij^amus iiaque maje- 



qui £cdes4« coUisionos aoA «fiorAtur, aui negligit, 
01 abttieiis potestaia coii.c<ssa« ooft^eosu rovet ma- 
iiitam qnam non reprioiit aoft «xslinguit. Collislo 
siquidem populorom, oi ifidubitau regiif^ram sub- 
versio, et iomes schlsmaiaa est prvdamnaiii a ^o- 
mino, el jam jam lahentis indiciufi priii<;ipalus. 
Speramus aotem iiiPatre misericordlaruro» auctore 
Cons«)laitonam, qnod Ibronos vesior benedictione 
perpetua solidabilur» ei quod lUit vesiri, ei filu Olio- 
ram aolinm regni, quod ah eo accepi^is, et salubri 
adminlstratioiie dispoiiiiis« feliciier h»rediiabttnt« 
cum in sttbdiiis veatris taniam» ipso propiiio, inve* 
Borimus concordiae unilatem, ut fidem eorum in 
petra Ecclesls solidalam esse« fideiissimis ei ma- 



auii vestne» ul vobis plaoeai, quod plaeere Ilpmtno " Dtfesiissimis constei indiciis. Cnm enim er man- 



arbiiraniur, el ut r^eatis ad pecuUarem populnm 
vesirum , pro cujus necessitate et precibus pacem 
vobit a Domino credimus undique reformaum. 
Moveal vos devoiio popuU» moveai affectus libero*. 
rnm» a quoraro aspeciu vii rigidissimus parens 
possel Undiu ocnlos conlinere : fides moveal <^nju* 
gaUs* moveal amcenius loeoram, ei affluentia deU- 
ciaram, qnas non sufficimus enarrare : et ne pro- 
priam prastereainus cau^m, moveal animum ve- 
atrum desolatio. mea, qui prae a^Ute et aegrito.dine 
deslderatum advenlum vestrum diu non poiero 
exspectare. PelU me» consumpiis carnibvs adhaesil 
os mcum, recessnni minatur spiritos, haerot Umen 



dato vestro Anglorum convenisset Ecclesiat propo» 
sita est in auribus sapieniiom quac^iiOy super qua 
lidei veslra sinceriUs, ut oportuit, optimaies rcgni 
vesiri dignaia esl consultare. Lecla sunt hinc inde 
pturima quibus pars alteruira senienii^ni suam 
Uieri poUrat, vel errorem« Deiiidc in medinm pro- 
laU esi norma fidei, regula gerendorum quae iii 
Patrum sancUombus luveuiiury ul sic iunolescerel 
universis, utrius causx facies ei commodius posset 
. aptari, adeoque propitiante Paire mificricordiarum, 
processom est» ut ex assertionibus partium veritas 
eluceret, cum ei lestes ab insperalo procedentcst 
apud 1108 caosam veriiaiis instraxerint, el nefanda 



membris id desiderio ei spe adventus vestri, ex- c sdiismaUci opera prscooante fiina pubiicareniur. 



apocUt quidem et sperat» et Interim aurem surdam 
praesUi voc^nti iialur», el recusat ocuhis claadore 
Jiisi praevisa fade vestra. Summa itaque prefcum 
01 desiderU md est, ul, quam dio opporiuiie redire 
poleritiSt rodeatis. Praeierea fama est quod impe- 
jalor per canceUarium suam, vos in aposiolicum 
auumt qualisctiroque sil causa ^us, nititnr indl- 
i^arot sed Domino proicipente anlmum vealnimt 
Penm cniUbet homini pracferetis. SdUs qula : Jfoie- 
4if^u$ e$i omm4iui eonfidU in homine^ H ponU cor- 
lirm brt^chim 9uum (Jer. xvii). El quidem in rebus 
tam arduis el um periculosis tuUus est diifeirre in 
lempuSt quam anle ieiQpus prasdpiiare oonsensum.. 
Super boc auiem, ei qaibnsdam aUiSt veftro vel 
#akem archidiaconi mei coosiUo et priKoenU colto- 
qaio piorimum iodigerem. 

EPiSTOLA tllV. 

AD a^llDEII. 

Anglorum r^i^ 

In co maxime viget ei proQcit gloria priQQipla 
ChrisUanlt si pium OominOt a quo omnis princi- 
patus est* impendil famulatumt dque paciSt exsul- 
tationis el gloriae perpetualur haeredius, qui pro- 
cellas componil Ecclesia& laborauUSt et fideli, ei fe- 
Uci procurat obseqniOt ut exsulians sponsa cupiUs 
aponsi queai amplexibus inhaerere. In se vero pro- 
vocai omnipotentem manum Alii^simit qui naufra- 



{laquct secundam ea qos proposiu ^unt, iiun qui* 
dem jttdicalum eslt quia neclicuil, non statuium 
aliquid ia praijudiciaui regiae majesuiis « quia nec 
debuii ; sed, quod licuit, qiiod debuitt quoU jussio 
majesuUs vesirae c](egiit consiUum, bomiiio teste 
et judice, formaium eslt quod fidelis prudenlia sub- 
diiorum vero princlpi diciare debuerai iiuii rogala : 
iUi^d quoque ul prima, sicut ]usiuin csi, vobis gra- 
lia debeaturt et operis gloria cousummaUt proui 
praeccpistis. aipe onini publicatione in iibris con* 
acientias signari fecimus, quos yobis a latoribus 
prxseuiium magistro Barihoioina^ arcb:diaco.iOt 
ei Willdmo de Ver capellano nosiro, jussjmus aper- 
iri. Nain praedictus arcbidiacoiiMS scrutiniis ci 4e- 

P liberaiionibus inierfuit universis, et vou singiUo- 
rumt ei omnium exploravit nobiscum. |)i qu» ac- 
cipieUs ab 00, de noslro peclorc processisse non 

« dubiteUs. Eos vobls comm^damttSt rogantes aiien- 
liuSt ttt personas earitin, si placett eommendaus 
babeatiSt ct uostrAS, qw ^n ntaiutHis suut e^um^ 
peUtiones, benigne adraituUSt 

EPLST0L4 LXIV (6). 

AD EUMDnif. 

Ab^ fidudain parii, ei apnd eum q«om ardemer 
^ipalt ftducialius agere coiisuevii. Quo aulem aflb- 
ciu vos semper amaverimt operibus quam verbia 
ostenderot seiuper hooosiiua el uiiiius repmavit 



(6) Epistol» 6i ei65 in ediUoM Pansiensi, cum praecedcHU M conjttnctae, ex tribus unam cflieiiint; 
in ins. Cantabrigiensi separaUm habeniur. 



19 EmiQLM. - 

cttBs Uinea im ^^. imnqaam afleeiian ioiplero 
pol»erim. Qvi 4>inB«« boyU mlbi conscius e»t« quod 
dcTOiio, quam in tos lialHii, \\Tf% meas seinper 
excessiu Spe^c iiaque quod et iiiaj«istas vesira tn 
afleciB dukedipis cvndescendAi milii ei parvulis 
ineis. £t quidoni omoes alumnos meos me pridem 
vobis memini commendasse. Nuo^ autem eum ^oi>is 
eommendo praB caBteris, qui in oLseqoV». meo prae 
c£terts laboravity et miDimum accepit de mana 
mea , cum siaeeri^aia fidei ct exhibiticine op^ris 
menierit plarimum* Ad pedes ergo demeaiiae ve- 
sine.provolvor, qaanta possum devoUone acppli- 
cans, Bt eum commendatum babeatiSt ipsiquo 
meum defectum suppleat beuignitas vestra, et 
com me amiserit, ei pro me serenitas vestra, si 
placet, respondeat in affectu dulcedinis, et consola* 
lione patris amiasi. Is est Joannes de Sar. quem 
uiique alii commendarem, si alium ipter amicos e^ 
domiflos baberem potiorem. 

EPiSTOIA LXIV. 

AO BBNOEM. 

Monquara saiisfiet Ib carttt deslderio m^» nisl 
desideratissimam faciem vestram mibi in earne vi- 
dere conilgerit. Dimittet tiim ia pace servulum 
(oum Chrislus, si anteqoam egrediar a patteDtiae 
labore ad pacom, filium pacis mibi videre dederit 
cbristom Domini. Det mihi Christus videre cbri- 
8tum saom, et exinde morti properanti gratulahnn- 
dos occurram. Exspecto in spe ista» et crebris apud 
me dico suspiriis : Nuoquid noo dabit mibi Cbri* 
slus roeos, ut videam» quem desideranti dedit 
jiiungere cbristum? Munquid non videbo filium 
dexierae a laboribus teinperanlem , temperantem 
a periGuUs, antequam inoriar? £$1 mihi domi adbue 
tbesaurus in^^MBparabiliSt tbesaurus paiernae benedi* 
ciionisy qoem vobis reservo, si ad pairem agenlem 
io extrofflis mauesus vestra dignetor accedere. 
CoDstitni vo§ |u capo^ geniium, matris vestrae pe* 
dibus vesuis suljeci fi\ios, et adboc quidem de 
promptoario graii» plenioris, dom aiidiaiis voca- 
lionein Patri^, adjicieiur vobis de rore cmU desn* 
per, €^ de pingqettioe terras benedictio cumiilata. 
Quod si redire non licot, j^ non placet» tbesanrum 
bnnc vobis resiitueiiidum ab Eccleaia, Qdei ipsins 
eomnieodo, et vos commendayi, et Ipsam vpbis 
•8se. desiderio comme^datam. Mater vestra est» 
sponsa Christi est» et quoyis gloriosior, et potontior 
principatu. nec a^dversus eam portm ioreri praBvalo- 
buiit. Aecepit \ Christo. suo, ut illuc, quQS decre- 
Terit» nullo probii^ente, intrudat^ et inde quos vo- 
laerit potenier ejieiai. Si vultis, tmo. qui^ vultis 
Christnm habere propiiium» ^oosam ^us quas est 
Ecclesia» cajus ei ipae caput est, illa enim capiiis 
cofpos, siudeatls habm propiUam. r^m. eui deesi 
gratia Eoeieaic, tota orentrii Triaius adversiaMi^ 

Sttggeraot vobis ftlii sacuU bojus, ut Ecelesiaa 
nuoaatia ajicvoritoiomf oA vobis r^ia dignitas ao- 



- h». 1159-fil, Jtt». 

Ageaior, Cenevesiram impogpiani majestaiem, et 
lodignationem Domini procurantt quicui»que aunt 
illl. Ipse est qui dilaiavit terminos ves^trosy ipso 
qui vestram proveiit gloriam. Oronino iniqoum esl 
si vos benefacioris vestri et Don^ni gloriam con- 
irabaiis, pcsna dignum eat» ei pixxicul dubb poena 
acerbissima punielu(« Imo Domino prupitio noa 
punietur» qoia, Ipso propitiante, non Qet* Conveoli 
vos sponsus Ecclesia^ per os meum, convenit pastor 
omnium, princeps apostolorum Potriis« roganies 
aHentius, ui si eoa principatus vesiri babere vuliis 
palronos ei adjuioreSt pssiorem in Ecclesia Cxo- 
^iensi secundum Dominum veliiis ordinari, et eam-. 
dem. de tanio naufragio eripere stadeatis, Brima 
qjmnium esjt, cui prospexistis io regno. Atiendat, 

^ si placet, dignatio vesira quid sii eaindc consocuta. 
Nostis quos exclusit ab Ecclesia» qui et columba* 
tntfk venditoresejedt, ct absii ut quisquam introeat^ 
quem Cbristua. ei^clasii ! Sponsorem me pro Fetro 
constltuo» qui;#bonor quem ei exbibebitis» vobia 
etiam in prmseQli ceniuplata mercede rependet. 
Ad baec si moram feceritis ioqgiorem, vel arcliidia^ 
conum meum, si cuin indemnilate vestra fleri po- 
tesl|^ mibi romiiii quaeso. 

EPISTOLA LXV. 

AD SPISCOPOS AIKOLIA (7). 

yeoerabilibus fratribus episcopis, ei universis 

Cbristi fidelibus, per Angliam cons^tutis salutem. 

Expetiit, ut andislis, hostis anliquus integriia- 

Q tem Ecclesias, et Qmnibus faUaciae et nequiiiae su^ 
jniiilens viribus, insolubilem acindere moliius est 
uiiiuiem. Caeierum foris est indeficiens pietas» 
sicut ad probatiooem fideliMm pi^ocellas pnevidet 
eminenies, i(a easdem emergenies et invalcscentes 
in usum electorum salubrl dispensaiione conienH 
perat, ui qui erudiuoiur in poena, probaii per pae* 
nitentiam coronentur. Qu^ ergo a maliiia inbabi- ' 
iantiom suam turbari permisit Ecclesiam » oam 
praecisis membris putridiSs jam Imminenie spo 
pacis incipit serenare» et in capite Ecclesia», sed.e 
Peiri virum apostolicum siatuit» elecium et con-. 
aecraium canonice, ab oronibus qui rectc sapiun^ 
et caiholice approbatum. Is est dominus AIex9nder, 
quein in Patrem et pastorem, asseusu principum 

^ nostrorum, Anglicana et Gallicana receperuut £c- 
desiar, et sauctae Romae Ecclesiax plena devotioue 
obediens, Octavianum» cum oinnibus fautoribuft 
auis» veiut manifeste scbismaticum et baereticum 
condemnavit. Inde est quod universiuti vestra 
praecipiendo mandamus, et exhortamur in Domino, 
qi^atenus domino Alexaodro tanquam Patri obedia- 
iis, et ei revcrentiam Romano pontifici debium^ 
per omnia exbibeatis. 

EPISTOLA LXVL 

AD RCGEM HENfilCUlU 

Ex liiteris, quas mibi vesira serenitas destlnaTtt, 
planum est prudeutiam vestram suggestione mali^ 



(7) US. V.: Idem unmno clero per Angliam c/ Scoliam eo^utitulo. 



51 



JOANNIS SARESBERIGNSIS 



S2 



gnamlom adversus innocentiainineainruissecircuin- A sentium, a clerico, cui matrimonio Jnncta' erat, 



ventam. Siquidem illi, qnos veslros parochianos esse 
asseritis, a domino arcliiepiscopo per decanos , et 
alios officfalessuos saepe citati sunt, et cum in sua 
coniumacia pertinaces semper Invenirenlur, tandem 
denuntialum est els subinierminatloneanatbematis, 
nC copiam sui in syhodo facerent. Illis itaqne ab* 
sentibtts, imopotfusse contumaciter absentaniibus, 
praesentes fuerunt officialesarchldiaconi per quos 
illi s»pissime citati fuerant. Gum autem per eos , et 
de citationibus, et de contumaci responslone abseri- 
tantium constiiisset, rem ad consullationem doinini 
archiepiscopi» licet synodus aliud suaderet*, credidi 
referendam. Mihi namque fere tota synodus reluc-' 
tabaiur, etnonnulli deirahebant, dicentesme di&st- 



derelicta alteri nupsit,: et ex eo sosoepit liheros. 
Glericus rero peregre moratus in sacerdotem pro* 
motus est , reversusque» uxore » quam duxerat , 
contempta, coBpit in sacerdotii ordine ministrare. 
Gum vero tam ex eorum confessione , qoam ex 
legiiima testium assertione constet , ipsam cum 
clerico matrimonium contraxisse , plamim est quia 
secundo roarito deinceps adhserere non potest. 
Quod enim clericus se tempore contracti matri- 
monii subdtaconom fuisse asserit » com hoc probari 
nequeat, eatenus proflcit, ot indignos censealor 
ordine qiiem contempsit , nec permittatur in eo 
ministrare » quem conjugatus lUicita usorpatione 
praesuinpsit. Siquidem constat cum ex multis , tum 



mulare justitlam Gautuariensis Ecclesi» , et domini B ^^ secundo concilio Toletano » qood eos qui ad 



archiepiscopi » ob favorem veslrum, qui accepto 
tempore languoris ejus, ex insperaio in ipsuin in- 
soi^ere decrevistls , et Gantuariensls Ecclesiae ter- 
minos ingredi, et eam bis quae cenlum annis posse- 
dit mutilare. Stupebant autein omnes stiper tanti 
ausus pertlnacia impunita. Gum auiem quinqtieaut 
septem interjacentes parochix, ut aiunt» oculaiac 
ildei , maniresient fuiidum.de quo agUur, nullo 
modo ad Gistreiisein Ecclesiam pertinere : erant 
quoque praesentcs clerlci, qui sibi vim et atroces 
jnjurias illatas querebantur, et vicinis conslabat 
omnibtis, quod eisdem parochianis sacerdoles nostri 
per lotum annum omnia divina ministranl. Hasc et 
mullo plura ad dominum archiepiscopum , et pro 



subdiaconatum accedont, oportet continentiam 
profiteri. Itemque ex concilio Arelatensi iiquet, 
quia assumi aliquem conjugatorum ad sacerdoiiom 
non oportet, nlsi foeritpraeroissa conversio; unde 
nisi uxor coniinentiam quam vovere vuli praeeli- 
geret, procul dubio priorl viro restituenda esset, 
ipseque sacerdotii administraiione privalus , cor- 
poris sui potestatem joxta sancluin Apostoium in- 
dulgeret uxori. IIoc enini et beatus Cugenios in 
causasimili diffinivit, utquirelicta uxore ad pres- 
byteratom accesserat, avolsos ab altari rediret ad 
officiom conjogale , quoad oxor vellet contineniiam 
profiteri. Nonc auiem» qoia clericos in ordinatione 
continentiam vovit, et uxor votum mariti ob amo- 



parle, me invjto, prolala sunt , adeoque undique ^ ^**™ castitatis, et spem poenitentiae fructuosae, ra- 



conclamatum, ut et ego de diiatione noniiullain 
suspicionem contraherem. Praecepi ergo ut contu- 
maces parochianos suos vesiros, sicut decanus et 
synodus suadcbat, anathemati subjiigaret. Ego vero 
die seqnenii hoc illi decano , caeteris audientibus, 
sicut iiijuiictum fuerat denunliavi. Et haec est illa 
mea senientia, quamex ignorantiajuris processisse 
vestra discretio deprehendit et reprehendit. Me si 
qoidein sermone et scienlia faieur iiiiperitum, et 
qui nunc sufficio intueri quidquid volueriiis impu- • 
gnare. Nam ad hoc quis Idoneus? Sed nescio an ex 
veslra prudentia istud processerit , quod illi, qui 
semper nostrae fuerunt Jurisdictioni subjecti , con- 



tum habet et gratuin, imminet utrique necessitas 
continendi, et sacerdoti ad praesens praeclusa est 
licentia ministrandi. Qui cnim ad presbyieratum 
accessit, voium continenttaa disslmulare non potest, 
com illud aut expressum, aul tacilum, etiam dia- 
conorum ordinationi ex decreto Martini papap do- 
ceatur incertom. Ait enim : Diaconos qoi eligitur, 
si contestatos fuerit pro accipiendo mairlmohio, el 
sedixerit in castitate manere non posse, hic non 
ordinetur* Quod si in ordinatione tacuerit, et or* 
dinatus fuerit, et posiea matrimonium desidera- 
verit, sit alienus a roinisterio., et vacet a clero. 
Consonat huic et Leo, tuba coelestis , qui subdiaco- 



cipientes spiritum sapientlae grandioris, [ad] voca- n nibus carnale interdicit conmibium, et omnibus 



tiones lllius , cui , etsi non episcopali Jure, tamen 
rnetropolitico subjecti fuerunt , dedignati sunt 
facere coplam sui, vel ad h»c ut fori praescriptione 
uterentur. Sclo enim haec ex alto processisse ron* 
silio. Non lanien haec allego ad excusationem mei, 
81 me esse in culpa pronuntiaverjtis , quia malo a 
vobis veniam postulare, quam uti rationibus juris, 
et allegare mandatum Domini, et necessitatem 
obsequendl. Ad reliqua seorsim rcspondebilur : 
oonsulo tamen ot Dominum meom ante concilium 
fideatis. 

EPISTOLA LXVn. 
An... 
Kv testimonio veslro accepimus, quia lairix prae- 



sacris ordinibus sincerissimam casilmoniae indicit 
puritatem. Erunt igiiur bi perpetuo conjuges, etiam 
separati, et in conjugio positi , tanquam conjugium 
non babentes, manebuntqoe , arcente se voto con- 
tineniiaey cui obligati sont, perpetuo singulares. 
Quod si ad opus canialis commercii forte redierlnt, 
sl quidem secum , voti fracti , si cum aliis , adul- 
terii realum incurrent. Nec in eo Juvator priesom- 
ptio saccrdotis, qood ab ipso josjorandom , ut se 
tempore contracti mairimonii subdiaconom fulsso 
doceret, ex abondanti accepistis, com boc solos 
asseruerit, et postmodum In praesentia domini Gi- 
cestrensis, utscribiiis, se dejerasse confessos sit; 
ut nec dicenii fides habenda sit , nec neganti , nisi 



55 EPISTOL^..- 

at conressFo ipsius contra te eumdeni sufficiat con- 
deflinare. Si eniro sobdiaconus erat, puniendus eet 
conteniptor ordinis ; si non erat , aeque plectendus 
est conjugalis fidei Tiolator , eo quidem magis qoo 
secandis noptiis, si tamen noptiffi suntdicendxt 
caosain irisiis est pnestiiisse. Ut enim ait B. Aogu- 
stinns in libro De adutterims eonjugiU : c Si ta 
abstines sine uxoris voluntaie , tribuis ei rornicandl 
lieentiaro , et peccatom illius tue imputabitur ab- 
stineotiae. > Qnid ergo, sl deseris? quld si decennio 
ant aniplias peregrinaris } quid sl revertens , caeli- 
bem Tilam, ignara conjoge» simulas, vel in alterius 
transis ampleios ? proinde tota fere culpa yidetur 
esse presbyteri, mulieris xque leris, nisl quaienns 
conseBsa secundo, ex quo primom virum soperesse 
cognovit, secondi Tiri qnidem aot omnino nulla, aut 
eerte minima, nisi et ipse forte prioris matriRionii 
conscios fneriu Quia ergo secundae qu£ tIs» sunt 
non fuenint nuptiae, roaritus posterior si continere 
non polest, ant non vult , quod forte magis expedl- 
ret propier liberos , quam voliierit ducat , tantum 
IR Uomino. Presbjler vero, qui rausam dedit dissi« 
dio, ad restiluiioneni dotis tenetur uxori, praeserlim 
cum in praesenlia veslra , iu verbo veritaiis , quod 
omni stipulationi praevaiet, in ore SQcerdotis se 
aestimationem illius promiserit redditurum. Si quid 
autem sincerins et uiilius a Domino charitati vestrae 
JHuxerit, ex olllcio vestro illud explete. Nos enim 
isla coitsalendo praescripsimus , sine praejudicio 
sententi» sanioris , cpiscopo Liucoliiiensi. Presby- 
ter, quem cuin latrice praesentium constat matri- 
rooniutn contraxisse» quia adulteril causam dedit, 
et uxore relicta, sacerdotium usurpavit , arcendua 
est a ministerio quod praesumpsit, cum uxor ejus 
continentiam elegerit. Illicituin est presbytero re- 
dire ad nuptias quas contempsit. Coiilinentiaesiqui- 
dem votom sacris ordinibus aut expressum, aut 
ucite insertum est, nec prodest presbytero, quod 
se teropore conlinentiae subdiaconum fuisse juravit 
80I0S, praesente et petente dominoWigornensi, cuin 
idem disquirecte episcopo Cicestrensi se dejerasse 
confessus sit. Profecio si subdiaconus conlraxit 
matrimoninm, ordine contempio et temerato sacer- 
doiiu indignus est : si acolyihus , aeque contempio 
sacerdotio indignus est , et praesuinpto ; caeterom 
qni dissidio causain dedit ad reatituiionem dotis 
tenetor axori, praesertim cum, In praeseutia Wi- 
gomiensisepiscopi se juramento obligaverit. Prae- 
cipimus itaque 9 ut ipsum compellatis restituere , 
quod in aestimatione dotis promisit in prapsentia 
dotnini Wigorniensis aut amplius, quantum ratio 
exegerii, si ad hocejus suppetunt facultates, 
EPiSTOLA LXYlll. 

AD,.. 

Charitatis zelus accenditur in praelatis , quoties 
deprehendnnt in moribus subjectorum, unde eis 
possit salutis dispendiam imminere. Nos autem ex 
tuaram conceptione liiierarum le decorem doinus 
Dominl desiderare coitfidiinus, eique operi diligcn- 



- AN. il59-6f. W 

A tiam praesiiturum , ut in tiia custodia mundi slnty 
qui ferunt vasa Domini, et ut Domino puritate 
actuum» et morum innocentia consecrentor, qui el 
debent ex injuncto sibi officio sibi subditos conse* 
crare. Caeierum quod a nobis in rebos non ambi- 
guis consilium exigere volulstl,humilitatis nota est» 
non ignoraniiae arguinentum. Siqoidem toa discre- 
tio nod ignorat quld sacri canones siatoant de con* 
tinenila clerlcorum. Nam et Siriclus papa alias In 
domo clerlcoruin esse non patitur : nisi eas tantam 
quas propter solas necessitudinum causas habitare 
cum eisdem synodus Nicaena permisit. Eas auiem 
tam ex dccretis Symmachi, quam ex concilio Car- 
thaginensi , variisque sanctionibus Romanoram 
pontiflcum facile est colligere, ut hae solae videaniur 

^ admitti, a quibus aut natura , aut revereniia mo» 
rum, aut bonesta causa , qualis est miseratio, in 
afllictis et corpore debllitatis omnem sinistrae opi- 
nioois maculam demit : et licet plerique canones 
matrem , sororem , avlam , amitam , materteram , 
neptes, domcsticainque familiam et personas quaa 
conciliant primi grados affinltatls, ex cobabitationo 
nolnit esse suspectas. Beatus tamcn Augustiuus 
nec cutn sorore clericum habitare consensit, eo 
quod cttiii sororibus inierdum cohabitent non soro^ 
res, obi, sicut ait etbnicus. ^ ^ , y^ /^^ 

Cognato poterit nomitu eulpa tegi, 
Ef his ergo quallier tibi agendum sit, cum R^i* 
niero, quem cum quadaro quondam fornlcaria soa 

Q sub paterni famulltii imagine habitare scripsistii, 
tua discretio poterit, habita ratione persouaruffl 
facilius moderari, quam nos quibus personae ignota 
suni, et opinio personarum. Neque enim quia co« 
habitant, eosdem fornicari consequens est» ciun 
possint, Domino propltiante, non esse quod fuerunt, 
et erraius praecedentes dielere pceniientia subse- 
quenti. Yerum si personae suspectae sunt, ad legitt- 
main porgationem urgeri possunt: demumqoe poena 
et absolutio consequetur, cum iunocentia eoruin in 
judicio apparuerit, aut reatus. Quod autem de jura- 
meuto, quod secunduiu consuetudlnem Llncolnien- 
sis ecclesiae praestatur ab his qui ordinantur, ad-> 
jecisti, non damnamus, quod a Patribus qui iii ea 
praecesserunt ecclesia meliores nobis, admissum 

D est, nec approbamus quidem, cum ex eo liqueai 
maxime causam periculi naum esse, et facilem 
materiam gravius delinquendi. Non itaque quod 
peccatum sit vovere sablimia, sed quia humana in > - 

ilrmitas c nititur in vetitum semper ( ( j jvtp. Am. liL 
IV, 17), > et quod non licet, etiam cum acerbissime 
urit, acceput : sic et lege data sublntravii et culpa, 
factonique, ut ait Aposiolus, supra modom peccaiia / 
peccatum, cum illicitorum prohibitioni datae legit 
accessit praevaricatio. Viderint auctores et*feutorei 
jurameiitiy qoid fecerinl. Ulinam cesset praevarica* 
tio, castitasque serveturt ut non ex delinquentiu^m, 
praesidentiumqoe consensu, suscipiat vlres pecca« 
luni, et negligentia vel tnalitia incrcmentum ! De iilo 
autem uacerdote, qui inforQicarix ubusuin Eccleslaa 



95 JOAMIIS SARES^BRIENSIS 56 

))Oin dilapidans» saiictuarU coRtemnit carani» cali- A cooTellendam poaUferam radicem Simonkie» pra* 



eeqi» tahabili et ioepio, redempiionis nostrae in- 
digne et periculoso tractavii pretium : boc prsecipi- 
mos» ut eum severitate canonica corripias, ui in 
poma uniua multorum corrigantur errorea. Sit ita* 
quo aollicitudinig tux attentias providere» ui li» 
omnibus ecclesiis tibi commissis, pro facultatibua 
^arum non modo argcniei caiices in^urentur, sed 
vestimenia, et omnia uiensilia sacri minlsierii sio 
repareniur, ut niodo possit honesie Ciomii\o mini« 
Strari* In hac auiem parte» non nionachis» nojn ca« 
iioiiicis, non alicui omniiio persona parcas, qjaltk 
Domino de bonis suis honoris primitiai persolvantuc» 
et piane quisque sicut Doininum diiigil, et animain 
auaoi» sic commisKam sibi honorabit ecclesiam* 



vitatis, quas in episcopatu Ciccsirensi de novo di- 
citur germinare. Nam vicarii, ut in ecclesils admli- 
lantur, singuli xii denarios coguntur eksolvere, ei 
hanc redcmpta quodammodo Doniino saBCliflcandi 
Ijcenlia« annuam ministris potius Saianoe qoain 
EcclosiiB, solvere pensionem. Hoc autem ampUus 
iieri sub anathemate prohibiiimiis, tradeotes Satansa 
principi suo eos, qui iiane Slmoniacaro praviutem 
ulterius exercebunU Prxcepiniua arcbidiaconos ei 
ministros eorum antiquis eonsuetudinibus esse con- 
tcnioa. Sicut autem iierata ciericorum de Dorbis- 
ria tacrymabiiis indtcat querimonia» jam dictus 
Alanua mandatum nostrum diu fraudulenier sup- 
pressit, donec ipse et complices sui suam in dispo- 



• ' , -^^ . - , , ^ r __. — _.,r_ 

liincolniensis vero sacerdos, si in judicio culpae, • siiione paiiperum potuerint explesse pravilaiem, et 



quse in eum iiupingilur, obnoxius appanierit, ev 
quod iila quse ei pepererat, sine confessionis ant 
communionis parlicipalione decesserit, et deiiide, 
ut Christianam baberet sepuUuram, in Ecclesia fe- 
cerit purlQpari, tam diu secundum statuta Patrum 
f^-difvi^ sui admjnistratione privetur donec ipsum 
pondigqsi paBiiitenlia, quanlumad humanum speclat 
^xamep, constet veniam meruisse. Sed et capeiia- 
pus ejus eidem poanss subjaceal, nisl suam conJignc 
valeat innoccntiam declarare. Eoque» si pnrgaiio 
praestanda est, magis videtur bic ouerandos, q.io 
minus meruii habere fidei, dura confessiooi proprbe 
yisus e&t reluctari. £t quidem ejus est mortuum 



quaai eos ad vetitum noslra prohibiiio animasset, 
iinminente soiemnitate Pascbali, sacerdoies quibu9 
ex necessitate sacrainenti sacruin chrisma deesse 
oon poterat# illud emere compolerunU Quod quam 
sit sacris canonibua adversum (idelis novit Ecclesia, 
nec ipsi poteraut ignorarCa cum consiet sancijo 
inemoriae Gaulerum episcopum vestrum hac vendi- 
tionem chri^matiik apud vos condemiiassey ei sub 
anatheinate prohibuisse, ne ulierius.distrabatur ad 
pretium. Unde qul^am ad nos venieutes deiuleruni, 
se a Joanne liexovlensi, el complicibus.suis grava- 
inina multa perpessos»' Quidam etiaiii queninlur 
quod eos per appellaiipnem ad nos fajctam al» olficio 



solvere et ligare qui solus potest morluos sasciiare» ^ suo suspendere conaius^si^ Inde est quod discre- 

. .«•!.• I •• • A' ' f I» t^ • • • • J I 



et qui potestatis hujus arbitrium discipulis coniulit 
auper terram, hanc speciali priviiegio divinae ma- 
j^statis in coelis retinuit dignitatem. Casterum, di- 
iectc in Doinino flli, ea cautelae diligentia versare 
in talibus» ut videri non possis sitire pecuniam de- 
linquentium» scd, qnod paslorem decet, quaerere 
salutem animarum. Nosti siquidem qtiod ei saeculi 
leges eos acerbisslme puniunt, lege Julia repetun- 
daruui, qui in facici^dis ex ofQcio, vel pon faciendis, 
sordldum sectanlur lucrum. Sed et canones praelaiis 
omnibus ordii>i^ e& oQicii sui periculum infligunt, 
qui interdictum subjjeclis o%i.uni pretio accepto aut 
promisso restituunt. Ergo ut in tua seduiitale glo- 
rificetur Deus, ei tuum miuisterium honoreiur, ex 



tioni veslrae prsecipiendo mandamus, quatenus rei 
verilatem exactissima diligentia. iniquitalis*. et si 
A. litieras nostras fraudulent^r suppressisse consti- 
leriif eum auctoriute noslra ab Qfiicio suspendaiis» 
donec vobis et Ecclesiae Cantuariensi condigne sa- 
lisfaciat. Joannem quoque Lexovivn$»em, el inini» 
slros archidiaconi Dorberiensis compellatjs auctori- 
tate vestra restiluere clcricis quod ex prava» quam. 
pncmisimus, consuetudine, vei sacri chrismatis ex- 
secrata vendiiione ab eis exiorserint, posU}uain noa 
hanc nequiiiam condemnavimus. Si vero vobis in 
lioc obiemperare neglexerunt, eos audoritate ve-. 
stra ab introitu ecclesiae suspendaiis, donec ablata. 
ciericis restiiuant, et satisfaciant nobis. Si aulein 



cute inanus tuas a sordibus et caluinniis, ne officiuro ]) aliquos post appellalionein ad nos factam suspeu- 



judicis, qiiod tibi a Domino coouuissum esi|^ nego». 
liationis species videatur. 

EPISTOLA LXIX* 

AD EPISCOPUH CESTRBNSEH* 

Domiiio Cestrensi. 

Qii» perniciosius Iseduni, et Ecclesiam immun- 
diorii)iis sordibus poltuunt, ex officio pasiorali «icr 
liemus ftcrius persequi, et a douio Doniini validius 
propulsare. Si quidero et nos ex consensu culpa 
snbditoruin involvil, et reoa convincii aiile Domi* 
num, nisi eorum delicta, cum vaJemus, studueri- 
rous emendare. Meminimus autem vos per Alanum 
de Wi/nai , archidiaconis et decanis, ei ofiiciaiibu% 
Conventrensis Ecclesise scripta nostra misisse ad 



dere prassumpserint, eos relaxeiis, et suspensores 
denuniietis a nobis esse suspensos a iiminibus ec- 
clesiae, qvandiu aliis in infiicta sibi suspensionis 
sententi.a persliierint. Quod si hanc nostram con- 
tempserint aucloritatem, prsecipimus ui cuin litleris 
nosiris adealis venerabilem fratrem nosiruni Herc- 
fordensem episcopum , ei conieinplores sanctae 
Caiiiuariensis Ecclesix faciatis publice excomma- 
nicari. 

EPISTOLA LXX. 

AD REGEM. 

hegi Aiiglorum. 

Audita uudique collidione regnorum, et emergeo- 
tibus novis rcrum nguris, ci increbresceniibus a 



nofttra iiiiqaiiate mafiSt j^neeipttam de nlote vettra, 
mide loc popttioram saliit est, eonce^nios soltici- 
tttdiiieni, qaae «aper flagellum Domioi, qno per 
graiiam e|ua fflagellaiitar in corperey die iiaetnque 
aiBigU in meote. UDdeeogimor statnm vealrnm. per 
nHnUan explorare, qni e«m si fleri povset, matle* 
nius prasentiaiiter inttteri. Memioimus autem noa 
Tobis supplicaase, ut salutem» cum prsseniiam 
vestram malilia lemporis iiivideal, arcliidiacoiuim 
nostrum, qui nobis unicus est, et oonsUii uosiri 
primus redire permitlereiis. ])ebuerat eoim venlsse 
noQ vocatiis» ftterstque inoliedieniie ante Dominum 
ei homines argoeodua, nisi eura vestra necessiias 
excusaret. Sed quia Toiontalem veslram oostraa 
semper praetulimus, et quaieous licuerit proferre 
decrevimos, ipsi quod deliqoit pro volunlsie Tcslra 
ioduigemus : volenles, ut quaodiu necessitas es- 
egeril, inststat olrseqoio vestro» et ot loiam fiaeoi 
suam et indoslriam neeessitati vestne aocouimodet, 
praecipimos; iia laroen ut quam ciio poioeriiis ca* 
rere eo, ipsom, si placei, redire perroiiutis. Nam 
et ego ipse, quem misericordia Domini afllixii lecio, 
eiiam coni lemporalis vite dtspendio, negoiia vesira 
libeiitis^ime porlarem in bumeris meis, dom pax 
reformaretur lerris et popoiu, qumr veatro regimioi 
temmisit Dominus. Spero aolem quod qoaoto ii* 
beoiius acquiesco, et semper acqoievi voiuiilati ve- 
sirae, unto si placet iwnignius condescemletis ne- 
eessiuti me»» et preces meas de remittendo can- 
cellario» et promovendo negotlo Exoniensis ficdesim 
facilios aodietis, noveritisque pro eerio quod id 
nollo modo peteremos, nisi itiod crederemos esse 
Domino graiuni, et vobis ulile et bonestum. Aoilite 
si plscet quod in isio ism affectuose postuiatoos 
ariieuio, forlasse nihil sniplius peiituri. 
EPiSTOLA LXXI. 

AO R. alCnilMACOOUtt. 

Archidlacono. 

Saepe jain revocatus es, qni ad omos patris seois 
et languentis vocaiionem rediisse deboeras. £t qui- 
dem verenduin est ue tardiialem tuam pttoiai Do- 
minos, si ab inobedieniia obsurdescis» i>enericiorum 
immeuior, palrisque, quem ianguetiiem in buineris 
perure debueras, contemptor. Eras omnino inex- 
cusabilis et iitaledictioni nostrs proximus, ntsi 
inam ai>scnliaai sob pr«iexiu necesiiiutis suae do- 
minus rex excusaret. Cseierum, quia pubticam ulili* 
uieiD, quae i» negotiis domini regis vertitur, prl- 
vaue uiiiitsli prxferimus, voiunialein ipaius, quam 
semper« quaieuus licuii, et expediebal, iiostrs pno- 
tuiimus, adhuc sostinemus nostro pra^udicasse 
maodaiu» sub ea Umen condiiione nt quaro cilo gra* 
tiam (jus potiieris obtinere, ad nos redire non dif- 
feras* £t hoc Um necessiUii luai. quam volunuii 
ej^ ad pratsens indtilgemus, veriii perieoium toom^ 
si, 00 ofl^nsQ redieris. Timemos eoim ue si pericu- 
lum amiss» graliai pro nobis incurras» eam per nos 
reeuperare iioo possls. Breves eoiro suot dies oo* 
siri, et quam sumus nos ipsi| aut nostri pro nobis 



EPISTOUB. - AN. itS9-41. 0i 

\ exiode graliam habitori» ooo satis expieraiom oal» 
Laoguec oolm plerumqoe gratia defoactofvm, et 
com ipsis meritorum memoria leviter evanescit, 
Speraasos tamen, et uiinam spea nustro noUom 
confondat, invaiescente chariiau in eordiboa ami^- 
corum nostromm per Spiritum sancluml To ven> oo. 
quid in fraudem btigus indulgentia facias, modis 
omnibus praecave, cerius, quia iusiitia Domini nul- 
lias homiois errore deiuditur. Ad baec lu promo- 
vendis precibus nostris apud domioum regem super 
negoiio Exonieosis Ecclesiae, diiectioDem etdiiigen* 
tiam luam experieodam esse decrevimos» rogantea 
atteoiius ut ea sic procures, ut hoe absenti» et 
domini regis, et iuio babeaiuus aolatium, ec pro* 
missi invicem amoris et obseqoii certiasimom ar- 
B gumenium. lo eo aolem somMS articoio, ot coosa» 
. lium oostrum suspeetum esse doo debeat, et qoo 
npn auderemos» praesertim in ecclesiasticis aliq«i4 
postuiare, quod non credamua Domino plaeitunim, 
et Ecciesiae el regoo conducere, et modls onMiiboa 
expedire. Utique si rem grandem peieremus, coo- 
Adimosesse nos audiendos* De mooacbo» qul so 
ahbaiem BoxeL gerii, rescribe votaouttm domfaii 
regis el consilium tuoro. 

EPISTOLA LXXIL 
ao laBATlSSSM DB aoaoBSBooi. 
Qooties personae ecclesiasticae oroni jure eonteon* 
pto ecciesiaaticas impugnant saticiiones» eo quidem 
gravius poniendc sunt, quo ad sacriiegii erimen 
et scdos aposUsiae qoodaromodo \iJeii4ur accedere. 
lu eos siquidem merilo exerceior acerhiias joris 
qui sub habitu religioois, et qoodam impio veiamioe 
pieutis ioipuoe jusiitiam subvertere rooliunlim 
Hoc lui esse propositi saepe audivimus, et si vera 
sunt quae dicontur, jaro paiaro eruinpit Impietasy et 
ut audaciam luam exerceas i» iniiooeotum laesionet 
BiHnaoo sehismati, et oostrae ioArmiUti aeqoe eoo- 
graiularia. Sed poieos est Domtnus, suam sereoare 
Ecclesiam, et nostrum pro benepiaeiio suo retevore 
laborem, et tibi pro meriiis respondere. Distoler»- 
mus poenam suspensionis ad leinpos; sed, ot dlcitur 
tu diutius pienam sus|>ensionis noo paieris sospen* 
dL Mieris eiiim sedis aposiolica) sutuia conveiiere. 
Et ad succidendain radicem (uodamlnis tui, seeo- 
rim provocas festioanlem. Gonstat enim dihsetum 
iiliuni nosirum Jordanum Saresberiensis Eedesiae 
tbesaurarium a domino papa Adriano in possesaio*' 
nem ecclesiae de Froila confirmatom : et to eum, 
sicul ejus indicat querimooia, io injorlam sedia 
apostolicas ei nostram , violenier et manu armaia, 
quod nec feminam, nec monialero, nec reiigiosum 
quempiam decet, desliinere praesunipsisti. Quia ergo 
ei in juatiiia deesse non possumus, tibi prceipiendo 
mandamus, qualenus ei autpraefaUm ecclesiam cum 
ablaiorum integrliate sine dilalione restitiiaSv aot 
io Qcuvia Assompiionis Beaiae Mariae nostro con- 
rpeelui super objectis appareaa responsora. Lioes 
enim de jore iuam possemus punira ioohedieotiam : 
malumoa tamen per patieiitiam exspectanadvm eiio 



89 JOANmS SARCSBERtCMSlS 60 

errtU corrigas, clslc imminci» flageilum cvadcre A fuifse a Romana Ecdesia conllrmatam. Uode ct 



raercaris. Munitoa cst Jordanus apostolico prifilc- 
giOt monilos est iiueris luis, mimitus cst testium 
sufBcicntia , sicut nosti, ct nicuiinisse debocras » 
qoam lidcliter, quam uiiHtcr ipsc ct sui persaepe 
sodATcrint. 

CPISTOLA LXXUU 

AD • • • 

Oplatos mihi succcssus fortuna invldct, ct pio aD^ 
fcctul saepissime impia rcluctaiur. In parlibus tc- 
suris eordis mcl thesaurus pridem locaius cst, ct 
qood in mundo pretiosissimum duco, apud vos mihi 
est fldclium copia amicorum. Sin auiem deceptus 
suffit gratus tamen est admodum labefacue ct crc* 
dul» opinionis error« Dc rooribus enim amicorum 



ipsum post edictum domini regis, in contemptum 
Ccciesia Romanse.Tioicnterct absqoe ordinejiidi* 
ciario ciecistis,sicutejus iterau indicat qnerimoBla. 
Scd quia adhuc in Tcstra conlumacia perscveratis, 
Tobis praecipiendo mandamus, quatenus joxla man- 
datum ilominsB regin», quod suscepisti , roemoralo 
Jordano pnefatam ecciesiam tcncre permiiiatis, sic- 
ut in transiiu domini regis auctoriute apostolica 
possidcbat. Aiioquin cum inOctavis Bcatae Mariae 
nobis apparueritis, coniemptum saoctae Romanae 
Ccciesiae pneierire non poterimus impuniium. Ct si 
domina reginai quod in edictum regis commisisiis, 
condigna correctione emeodaTerit • nos iliud ratuni 
habebimusi quoniam cx auctoriute caaonumt nisi 



sanctum scmpcr csse debet, Tencrandumquc Judi- jura talitcr conlcmnuntor , ad reprimendum mali- 



cium ; pcrTcrsi ingcuii est de cis facile perperam 

jodicare» recle quoque copiam dixerim, co quod 

multis amictts me Tice Tcrsa a niultis amari con- 

fido. Confido, inquam, a spe indubiiau non am- 

bigens, et scto quod spcs isia non confuHdit, eo 

quod charius nescit fi nem confusionis. Licet cniin 

inurdum crrorcm babcat ei simpliciute conscieiH 

tiae, oumcin vitat courusionem cx roeriio subvenieii- • 

tis graiiae» virtulisque perfeciae. Quid crgo dulcius 

quam taiem thesaoruin frequeiiter Inviscre, unde 

anima jucundalur, ct alios jucundilatis suae facit 

esse particlpcs? Ubi est amor,inquit, ibi est ocuiust 

et ubi est thcsaurus, ibi cst cor tuum. Quid crgo 

amariiis quain ab ^us contemplalioiie suspendi , q ™»<»U «' *<>«« venerabiiia polius deprimit quam 



tiain manus adhibenda est miliiaris. Prohibemas 
ellam auctoriuu Cccicsiae Romanae et iiosira, ne 
deciinas et boha ecclesiae anic judicii examen di- 
straherc praesumatis. 

CPiSTOLA LIKV. 

AD IBBATEM CELLEMSEX. 

Cellcosi abbati. 

QuanUm operam dcderim promovendo negotio, 
pro quo iu Angiiam miscratis, vcrius noviti et di- 
scretioni veslr» non sit incognilura. Ct licet nun- 
quam bene speraverim de profeclu , quia noveram 
niores hominis, qui semper adversus Ccciesiam di- 



quod aut solvit, aut prae caeieris cor appetit, et in 
quod radius oculi scmpcr Undil ? Uaec quidem ama- 
riludo mea jampridem, et ainaritudo amarissimat 
ut oeminem apud vos videre licuerit amicorum , 
uude Uste conscientia, ut huic inedcrcr angustiae, 
me uopcr inipeiii pennisi, ut desccnderein ad geii- 
Um amicam, sed causam inTisanu Acoessi quidcm 
adTos* sed ibidem gravalus, cumulatus, ct exuice- 
ratus est dolor meus^ Cnm enim deslderatam fa* 
ciem Tcstram noctorno icmpore , et ad modicumt 
et Ti& vidissem, eadem mihi soiito iurorlunio cito 
nimis subtracu estt ut eam nec ad saluiandum milii 
discedenll, et eo magis cupienti mane licuerit vi- 
dere. Qoaeslvi diu, diu exspecUvi, rogavl » soliicl- 



ex)fui, et quaCtuus permillitur, destructionl quam 
sedificationi magis insistii; eum umen primo per 
nontium et iitteras soiiicilavi absentem , itemqoe 
praescnlem in facie domini Canluariensis, et tandcin 
cum cx aliis causis' ad parUs illius dcsccndercm, 
accitis amicis et famiiiaribus ejus saiis insiiti, uisi 
non potcrat induci ut daret quod proniisisse dicius 
est, dispeudiom ecclcsiae vcstrae , et confusionem 
vestrami transmisso alicojus solaiii beneflcio com- 
pensa.ret* Caeterum, quod ab iniiio praesagiebam , 
quanto raagis poisabalury eo magis et magis inno- 
tuit. Dimisso crgo comite, iilum qui vos deceperai, 
persecutus sum, obtinoitque ut eum anatlicuiatis 
Tinculo Cantuariensis archiepiscopos innodarci, ct 



uvi multos, sed non fult qui adjuTaret, lioc In me D iransmlssis ad episcopos iiiteris juberet compre- 

bendi. Profugus iiaque factus est a facie Domini, 
ut a fldelibus ejus omnlno Doqucat inTeniri. Lati- 
tans antem forte ceilas et monasUrla circuil, et se 
uuiic Ciuniaccnscm, uun.c Remensem , aut cujos li- 
buerit profcssionis monachum gerit, et, sicut acce- 
pimus ab his,qiii eum Tiderunl, jain abjecitnomen 
infamiae, et se Rarathri fliium radendom omnino do 
libro justorum et omiii fidciiuin congregatlone, Ra- 
dulfuin Raratri didltctun Puto etiani quod qoi mo- 
nachom pridem abjecit , projecil et iiunc habitum 
ejus, in quometuit deprehendi* Sed auciore Domioo 
spero, licct hoc moram habeat, quia comprehcnde- 
tur iii operibus manuuro suarum. Fralri aoicm qui 
cum co vencrat, CTcnius negoiii impulari non de- 



tunc fortuna potuit; sed licet teiueraria sit amare 
etaaloUre absenUm, neo audebit, necquldcmpo^ 
urit prohibere. Valete et praesentiam Tcstram auimo 
roeo sobtrahi oon posse noTcritis. 

CPISTOLA LXXiV. 

AD ABBATlSSilf DB AHBEESBOEI. 

Rcgia Dos impeilit auctorilas, iit sanctae Romanae 
Ccclesiae Tindicemus iojuriam, et, ut de nostro u- 
ceamus, contemptom regiae majcstaiis. Nos aulem 
ne istud facere cogercmur, voi^ paterua mansueio- 
diDO oommODuimus, quaunus dilecto filio Jordano 
thesaurarid restituerelis possessionem ecclesiae de 
Froila, qoam ei constac pnesidente beato Adriano 



di EPISTOLiG. 

bel, quonUm ex contingenlibos nihil omisit, sed 
saiis Tigilanler InsUlit, donec ei, accepte corpon- 
liter comitls lesponsione» conslarel se frnstra 
laborasse. Hoc eniin a festo Beatt Remigil rQspon- 
snm accepit. Exinde, slcut vobis seripsisse me 
meminl» anqoantolam moram fecit, ut amlcos, qnos 
nondoro Tiderat, ▼isiiarel : rediit landem. Si pa- 
irocinio indiget alieno, et meom qnid potesl, qusesOy 
nt eum paierno recipiaiis afleclu » et ea tracietis 
mansueiodine,qoam moribus ejus novislis eipedire. 
An plos orare liceat, aut expedial, plenius nostis. 
Scio otique quia qui vos familiarias novil, rem im« 
probam aut peiere non audel, aul Impudenter pe- 
lii. Hoc itaque vobis ascribere ildelios ansim, qoam 
Portio Gatoni familiari suo Cicero prldem ascrN 
pserii. Mitto vobis munus exiguum eo fldrjcialius, 
quod abanliquo didici vos in lalibos non lam pen- 
sare pretium muneris quapi miiteniis afl^eciuro. Mu- 
nos tamen est acceplioiie dignum» si lamen cum 
mtlleniiB aflectu signiflcatio muneris aliendalur. 
Hoc otlque vas salarium est argenleum, aureas ha^ 
bens nous. Recte quidem, eo quod lllius salis ba- 
betis copiam, qood eo prxceplo legis sacriflciorimi 
esi omnium condlmenlum. Sed ei illud Domino of- 
fertis examinato eloqoii casti argento, et aurea 
Tirtutam imagines in specnlo verbi et operis reni* 
deni intueniibus, eosque provocanl , ui imiiaiione 
virtuiom possint esse speculum allorum. Sed et 
ipsa roiondiias form» congruit perfeclioni vesir». 
Noslis auiem qoia sacrarum rerum signa venera- 
bilia soDi et in maieria viliori. Ego autem arbitror 
qaod ei si munus vilescerei ab aestlmatione sui, 
convalescet Umen graiia ejus» eo quod n^eam cha- 
riutem ei vesiram cum capientia tignificat « san* 
ciilaiero. Quia fraler Thomas soluserat,ei servien- 
tem equiiem dedi, quem» com ad vos venorit,prooi 
magis placuerit reiinebliis aut remittelis, equitem 
sive pediiero, iarde qooque aoi cilo. Equum enim 
domino Thom» dedi, iia lamen ui euni sibi dis- 
irabere In Anglia non licerel. Exinde aulem, cum 
a aobis exieril, pro animt sui arbitrio uieiur vel 
abuieiar eo,sicut suo, imo revera 8uo.Nec ob aiiud 
legem dixl dpnailoni, ulsi oi boneslaii accipienils 
coosttlerem, et neeessiuti iiinerantis providerem. 
Nam quod ad sumpius necessarios quidem, et sl 
forie non omnes \olunUrios , libenti aniino mini- 
stravt. Servieuti quoque non lenelur in aliquo, nisi 
forie ex ctillu religionis ad charilalem et ad fanii- 
liarltaiem, jure convictus ei socieutis. Ego si qui- 
dem ei ex pacio teneor» ei auctore Domlno saiis- 
laclam. Mora ergo ipsios aui reditus a vestro pen- 
dei arbiirio, et per eum quod placuerit rescribeiis. 
Prvierea quia exposiiio magisiri Hogonis apud 
nosinveniri iion poiesi, illam, si placel. (ransmittiie. 
Recoio enim quod apod vos esu Boeiium quoque 
de TriniUU, quem apud vos, et libros quos apud 
dominum Simonem priorem Pruvini deposni, quo- 
niam els fraier meusindigel.si piacei,per eumdem 
mihi miuatls. 



— AN. ilSMf. ^ M 

A EMSTOLA LXXVI. 

kD Buiinui. 
Eidem Cellensi. 

Devoiionis meas ftdera Tobispridem arbiiroresso 
noUm, ut de ea non debeaiis omnl spiriui cbo- 
dere. Hoc dico ne, si frater Tbomas sinisirom 
quidpiam aaribus vesiris Instiilare praesumpserli, 
fldeni adhibeaiis» quoniam est aliquid InUr me et 
lllum, unde Tesirum « aut discreti cujuslibei non 
reformido subire judicium. Quod ui possiiis exami- 
nare facliius , rein pancis aperiam. Elapsis admo- 
dum paucis diebus, posiquam ad nos appllcuil, 
palani omnibus facium esi, quia ei labor perierau 
et vobis opera ei impensa. Deinde nobiscum, ei 
in circuiltt nosiro moralus esi per dies allquoi, et 

^ se levius quam expediret, In veri>o dunuxai et 
gestu (nihit enim cr Iminosum in eo argui poiesi> 
paulisper habere cmpit. Gonflouni ad nos mulii sa- 
pientes ei insipientes , ut error aui prudeniia 

. nusquam possli facilius deprebendi. Sicut ergo 
placefoai homlnis sobrieias ei coniineniia, slc levi* 
Us verbi, ei geslus , et coosiliorum Inconstantia 
displlcebat. Movebalar enim facile et intemperanter, 
sed iram inUrdum facile deponebat, et qoia con- 
vicius corialium , popularisque tumultus slmplicto- 
ribus anlmis nunquatu aut raro proflcit ad religio* 
nem,consulioipsum circa monasieria, etcanonicas* 
quibus famlliaris eram, dum apnd nos degebat, to- 
lol Immorari. luterim qiioque consoli , ul cognalos 

Q ^uos, quos volebat , inviserci ; ita utnen ut eis ne« 
quaquam darei spem reditus sut. Experius enim 
sum in moiiU negollis, quod cum tn turba Meculari 
soium monachum versari pericolosum est, in genu 
nosira periculosissiinum esi. Pueruni ergo, per 
quem vobis graiias egl de panibus, polum quoque 
peiens, quoniam non magis epulo qoam bibo sum» 
sicut Hosiis, ad vos desiinavi, ut v^strum super, 
niora vel rediui ejus consitium reporUret. Quo mo*. 
rain facicnte, cum hiic expedire cernerem» fratrem 
Thomam monui, ut redlret. Molesium quidemfuit,! 
nec ob boc desliii, sed eo magis insiiit» quod de eo 
reiiiieiido» plureSt qui eom ad modicum» ei, oi fit» 
in iransitu viderant , videbam solticiios. Nam et 
me quidam eorum solUciUbaut. Magis luque mo- 

D ios suin, et ui redirei, mijorem operam dedi. Nam 
de industria subtraxi sumplus, consilia reprobabam» 
et qiiasi calcaribus urgebam ut redireu Hoc aotem 
ei molestissimum foit, eo qood oaialiom dierom 
fesia inler cognaUs ei amicos, et noios, in locis 
plel>elis,ei ab onmi reverenlia exempiis iransig^re • 
decreverai ei condixerai. Malui ergo me opponere * 
indignationl e]o8 , qoam acquiescere oonsilio peri- 
culoso. Fraur enim mitis est , et bone YolonUiis 

. ut credo, sed slmplicior adhuc, quam ni in turbis . 
popoionim regimini suo commilii expediat. Itam 
prster leviuum aot nihil,aoi minimum In ipsoar- 

: goo, eo Umen excepto qood aot nullus aut rams 
est, In qoo non itiveniai quod carpat, ei hoc ab lo- • 
naim leviutis fomiie arbritror evenire. Yidebon 



u 



aOANNIS SARESBEklBNSlS 



6* 



qttidein mihi altolrQtraitf imminefe discriroen» ut ji^ mtore DoBikio, aiiODiitkiiQiB. Noa «d i^jttriam 



aut ego peridiiarer iu gralia cjus aul vestram me- 
rarer amittere. Fateor culpam meam » ddiberavi 
quideiy, el amfiUus, quam per mensero, sed lan- 
demcollecto spiriiu nie conslanier indignatione ejui 
opposui» ne fidei , quam vobis debeo, pericuium 
Caeerem. Compuii ergo id rediium, et Ikpc quoqu^ 
ett cilpa mea. Consilio meo iandem invitiis ae- 
qitievitt itd gratum iiabelor quod acquievlt t;rtidem 
vei inviius. Inde simultaiis causae, inde detractionii 
ronieSy inde lotins olBieil roei obsequii denlgratio, 
Misistis ad nos quandoque frairem Tbomam Nl>r- 
wicensero, frairem Willelroum, et aiiquoft alios. In 
eo aequieverunt omnesi sed neminem eorum piguil 
roeo aequievisse consilio. Soliit liic stanm meo arli- 



aJicuJiM baee seribo. Sed depingo organQm SaUDse, 
quod snb pailio bujus quandoque vldemnt laljtare ; 
laiiure, inquam, at iDsanire et debacchari recilvs 
diierim, Nomen enim bohestum et oiile» et a 
sanctis Pairibus prolnde Instituiuffi est, sed sub 
velamine pieiatis » rectique ofiicii, vesaoic aciio 
impudica,.c«ca ambitio , criideiitas impla, insignl» 
avariiia ^ iropurus et impttdena questus. Qiiid deia- 
tore sene, sacerdote, impurius, impudentiua, aut 
nequius? Nunquid tantam fam» el> conseientiae 
jaciuram faeiet, ut plaeeat satellitibua ciiriae ? aut 
quoinodo si eis ditplieuerit, ministrabit? In sum- 
ma, aut illos, aul vos habebit infestos» eum 
neutrum ei expisdiat, aut suis* Parctte ergo amieot 



qnandiu praetultt , sed tandem acqoieVii. An deli- ^ nec ei muliorum, et quod maxime veremur, I>omini 



querim, judicate. Ei qubntam fraier qiiijdem simplet 
est . et minime , ut ctedo , malitiosQS, pireeor ut 
eurocharum babeaiis, et utamini eo» quoniaro uti* 
Us est, et sicut sibi in locis publicis neqoaqiiam 
eammiitendutt , ita in obsequio Vestro neeetfsarins. 
Aiiud fbrle de se ipso teottmoQlttm perhibebit , Sed 
me nibil urget ad mentienduBU Solebatis et niihl 
credere. Nee adhue quidem demcroi, conseientia! 
et verbi mei testis in cmlo fidelis esi, et qui omne 
mendacium punit et mercede amicam sihi remu- 
nerai veritaiem; Latorem praBseniium minus dili- 
gere consuevit, ex quo eum coegit ad rediioro, 8u« 
spicattts quod nie induceret, adeo quklein ut illum 
vis ooegerim transfretare, sed ad boc me coegerat 



inimicitias ;procQreils. Noveritis autem quia do- 
minus archlepiscofiQS petitlonem vestram omoino 
reprobat» nec aliquem es amicis decanum hiH 
juemodi ^ iU est delatorem convicaueorum « fieri 
Sustinebit*^ 

EPISTOLA LHIVIII. 
AD GAHGELLaaiUll angLia. 

iuxu roandaium dileetioDis vestrae^ iiiteraa do- 
iniiii mei ad domiiium regem et vos sub ea aQCto- 
ritate conceperamt ut vobis redCQndi l^iinata ne^ 
cessitaa indiceretur , nisi crimen inobedientiad 
Malletia incurrere ^ et cum paina anatbematis di- 
spendium bonorum» qnae a GantuarieDsi Eocleaiai 
habetls» sttstiDefe. Caetenim ad preces regiaa ab 



„ , „ — — . , _ ^ _,„ 

amor vesier, cui debeo quidquid sum et possum» ^ insperato per ilugonem de fk>ura doroino meo por- 



iroo et quidquid ero et potero, et sl quid tamen am« 
plius poiuero. Yalete. 

EPISTOLA LXIYIL 

lEl. AD.«. 

Gratis» vestr» congratulor* qaae dum amicorum 
meorum ,. ui creditnr , profectum quaerit^ meum 
promeruii famulatQm. Gaeterum, slcQt non possDm 
Don approbare charitatis affectum, sic non possum 
aimplicitatis non reprobare consilium. Gradus enim» 
in quem ilkiin amieum vestrum vultia intrudere, 
ime proposuo efos eongruii , nec aetati , sed certe 
ncc salutir Desiderio quoque vestro cum multis 
allis ratio temporis refragatur, et ioci. Nemo potest 



rectas cum blaDditils et proroissiOnibus transmisais» 
bunc coacttts siim , urgente mandato domini mel, 
tcmperare rigorem , el necessitali publicas aliqQid 
indulgere. Si enim vera sunt quafc dicuniur a re- 
deuntihus^ et uiinam vera slnt, rex et tota coria 
adeo pendent de consilio vestro , ut nec spes pacia 
iroroineat « nisi eani vestra prudentia praeflgurec. 
Unde domiuus mifus quandoque haeisitare coepiiquid 
sit quod doroinus rex et vos super reditu vestrd 
maturando aut differendo interdum contraria postU- 
lastia et scribitis, eam in aure et ore vulgi sotiet» 
vobis esse cor unom et aniinam unaro, vd orgente 
famiiiaritatls amicae stimulo idem velle, et idem 



dnohus domiiiis servire, ut Itquidum sit justum non ^ nolle necesse sit vobis. Quaesivit eiiam qnandoque 



posse el profectui fratrum invigilare utiliter, et 
aatellltibtts curiai ad gratiam fanmlari. Noiine iste 
In patroctnlum Improbiiatis, ne dicam flagitiorum» 
ad singuia regiam opponunt auctoritatem ? Beiie 
ergoagenii ei lueMi ecclesiastiearo libertatero apud 
vos obstat regis, sed roale agenti reclaroat ubique 
auctoriias iegis DomiiM. Ouis senem in consulatus 
angttio poeitumy commode faciat circuire provin- 
ciam» et emergentibua novae difficuitatis articalis in 
rooroenlo transcurrere? Alienum fuil senper a prt^ 
posito hommis , alionim ob avaritiam explerare vi- 
tam 9 vicinorum insidiari operibus, amicos reos fa- 
eere» noioe pariter et ignotos, oi phiceret alil, 
aat qottstumr faceret sibi, spoliare. Sed amodo erit, 



an aliqua in re ista posset esse collusio. £t ego, 
quid veritas habeat niihi vidOor prxsentire» et quo- 
dammodo statum absentis et laborantis prassentia* 
liter intueri.Gum itaque litieras conceptas daronare 
compellerer, fluctuare crnpi, an expediret numium 
magis retiiiere» quam mitiere. Sed quia jam ac- 
cepta licentia^ quam praemachinati eramus , egrea^ 
surua eraty sedit tandetn animo» vestrum animuin 
exptoraret iitterasque quam urgentes pouii, lieet 
aliqQid indulgeat reglae voluntati^vdhis et iili trana-* 
mittere procuravi< Porrlgit per vos et per iitteraa 
suas preces dominos nosier regi» majestati » eon- 
fiditqae se fore aQdiendum, si vos opeaam dederiiia 
promovendis illls. Nec unquam meroinl ipsum ali' 



(5 EPlSTOLiE. - 

quhl affecinosiiis postiilasie : et quidein lioiiestae 
sunt, ct qiias jiiHtum est exaudiri, et quaniin re- 
piiisa ei noii modo confusionem , sed cl diflidea* 
tiara gratiae,qnain semper promcreri sUiduit, super 
omnia reportabit« Hoc aulero est ut de promovendo 
in ecclesia Exoniensi magistro B[arlbolomxoJ 
Cxoniensi archidiacono* \ia> Loncsto et liueralo, 
et pro quo (Idejubere audet, reginift consensum et 
aiictorilarem obtineat ; saDpeque fainiliaribus suis 
<!icit, illis tainen dunlaxat,qulbii8 boc yerbinu com- 
niuhicare licet, se non mullaiu babere gratiam do- 
mini regis, si repuisam patiatur.de persona bonesta 
el ntterata, cum Robertum filiuin Hardiiigi de pcr- 
sona illitlerata» el inutili pridein audieril, nisi per 
canonicos Exonieiises, et alios timeiites Duininuin, 
consensus illefuerit iropeditus. Scripsit enim super 
lioc doininus rex , ipsnmque arcbiepiscopum in 
lecto languoris decumbentem , quidam sollicitare 
aiisi sunt, ideoquedonari sibl petit, qiiod canonioe 
fleri potesi, quod conira canones pecunioso pridem 
indultum est. Faina est apud uos quod trium va« 
cantium episcopatuum rediius ad liberallonem ve- 
stram vobis dominus rex concesserit, sed non ideo 
niinus de patrocinio vestro in opere isto confldit. 
Aluha quidem suiit qus in bac parte poteritis alle- 
gare, nec diibiio de affcctu, si ei operam dare pla- 
ctierit. Kota est industria vestra, et quid Lincol. 
quld Eborac. et in aliis mulil« egeritis, neminem 
iiosiruin laiet. Diinittiie animam pairis veslri» ac- 
ccpto beneflcio petiiionis, bilarcm » et preces illius 
faclaiis audiri, qui, sicut ipse litteris suis domino 
regi scribii. nibil ulterius pelitnrus est : verba sua 
in ore nuntii posuit, eique dedU iu mandatis» ut io 
omnibus id loquaiur et faciat quod ei pnedicta- 
veritis. Noveritis autem , quia si distuleriiis usque 
ad adveutum doniini regis, petitionis effectum, eo 
ipso pntabit quod in niortem cjus dilaiio quxratnr. 
De bis saiis, prreserlim sapienti. De castero mibi et 
niagistro Willelmo de Slidis clerico vestro» du 
exbibenda justitia duo brevia domini regis neces* 
sarin, juxta rorniam petitionum quas vubistrans- 
utitto. Valete, et quod placuerit» transcriblte. Hoc 
autem sciatis quia vobis modis oninibus expedit, 
ot aute exituin domini nostri redeatis , et si vos 
incontinenti oporiiierit transfretare* Yalete ilerum 
et semper. Novit Doinimis quia ille, pro qiio doini- 
Dos archiepiscopus sollicilat» totius bujus verbi 
ignarus est. 

EPISTOLA LXXIX. 

Forma eiigendi, 

Ex relatione nobilis viri Uicardi comilis Devoni|e 

et Alani de Furnellis qui se interfuisse asserunt iis» 

quae sanctae merooriui R. prior vester agens iu ex- 

iremia disposuii, nuper accepimos» qood praefatus 

amicos Domini interrogatos a vobls quem fratrumt 

0i ipse forte in fata concederet» sibi duceret subro- 

emdoni, fntrem Ricordom ex oonioe designavit« 

^adens» et pia» qna pNediios erat » modestia , sub 

Imaglne eonsilii prcoipiens, ut omnes fpsiosobtem- 

PinoL. CXC1X« 



- A!i 1159-61. 6« 

\ peraretis arbitrlo. Observandum qnidem erat sanctl 
Palris mandatum , prxsertim illud quod dictabat 
Spiritus Deo plenus , cuin de carnis ergastulo mi- 
graret ad Chijstiim. Niinc autem , sicut nos ab in- 
termcantibus dc novo accepisse dolemos, post mor- 
tein saiicti viri expetlvil vos Salanas , ut per Pe* 
trum de Tantona et Willelmum fratrem ejus , vos 
in eribro veniilet levitatis , et ejectis parletibos 6 
regione , eam , quam in vobis sanctus Pater funda* 
verat, scindat ei dissipet uiiiiatem. Planequicuu- 
que lioc inoliuntur, quantuni in ipsis est, Gliristuin 
externiinant de medio vestri. Siquidem in sancii- 
tatis et jusliliae pace faclus est locus ejus, sinequa 
ncmo videbit Dominum. Inde est quod universilati 
vestrx in virtuie obeilientiae prxcipiendo manda« 
B nius» quatenus fratri memorato , quem vobis Paie^ 
decedens pneflci voluit , in omnibus quse ad Domi- 
num sunf« fldeliter obediatis, donec in ecclesia Exo- 
niensi, cui domus veslrae custodia duptici jure, spi- 
ritualium el temporalium , commissa est , auctore 
Domino, possimus ordinare pastorem, sine cujus 
pnejudicio interini boc prxcipiinus observari. In 
eos autem qul prxfati prioris dispositioni adversari 
prxsumpserint , jubemus severitatem canonicain 
exercerl , ratam babiturl senientiam quamcunque 
In Pctrum , et Willelmum , aut alios complices eo- 
rura, si qtios babent, saepedictus Ricardus a priore 
prxnominatus protulerit. 

EPISTOLA LXXX. 
p 10 .... 

Lator pnesentium, Londonia oriundus, ut aii. de 
geiiere suo diligemius perscruiatus, locuni nataleiu 
citra Cornubiam ulteriorem non potuit invenire. 
Is amicus ooster, si vera sunt qux proponit, a quo- 
dam decano vestro spolialus est , et louge alite.- 
injuriatos , quam civem Londinensem oporteret« 
Prxceperat dominus rex, ut accito decano, et coin- 
plicibus ejus, causain banc doniinus archiepiscopus 
examinarct; sed quia deprudentia veslra eijustiiia 
confldil plurimum, eam cominiitit vobis , ut ad fa- 
ciem poienlioris adversarii , Domiiium in paupere, 
si veritati innitituraitendatis. Alioquin ad exbiben- 
dam concivl nostro jiisiiliaui, regio inaudato, nou 
sine vexaiione decaiii , urgelur archiepiscopus, 
D Seria res est, ctsi pauperuin spolia decani et archir 
diaconi luduin ducant« Quidni ? alioruiii trisiilia iu 
eoruin gaudium ccdit, iu quorum inanibiis lniqui^ 
latcs sunt, et sinistra eorum aulVepIeta est luunc- 
ribiis, aut eis iubiat. Uxc eniin bominuiu luoiistra 
dextras non liabenl. Slcut enim quidam in virtuiis 
exercitio ambidextri sunt, sic isti ainbilxvi convin- 
cuntur ab avaritia et rapina. Haec adversum archi- 
diaconoruin rabiem , pro paupere concive uosiro 
queni secretus ulterloris Cornubiae sinus juxta lur- 
rem Londoniensem edidit. Quod aulem ad staium 
domus noslrae pertiqet, idem est qul fuit, et panlo 
lastior. Nam roetus itle, quero vobis epis^pus Rof- 
fensis ^t Ranulfus nosterincusserant, suporvaca*- 
neus exstitU , eis res seria agebatur, ct ad qttam 

3 



^ 



JOANMS SARCSREUIIilNSIS 



CS 



preseriim cupide fuer;il properandifm. Yocaiienim A fiat ex pluribns. ei sicut P^ato auclor est, eumde"^ 



eniiit, centum marcas et aliquid amplius accepiuri, 
Aller tamen eorum vigilias, e( sollicitudinem suam 
dolHit esse delusam , co quod sibi nihil acceperaU 
Alter enim i 0mne tnlii piinctum , et miscuit ulite 
du4ci (HoRAT. Anpoet, 345). > Nnnc inlelligam sl 
▼iget in te spiritus prophelix, ul respondeas iiicuu- 
ctanter, utrinam eoruui rcs ad voluin cesserit, qtio 
si fueris deslilnlus, consule adolescenieni nostriim, 
qui quoties accedilad ine, sicut doclior, ila tenuior 
abeo. Expedit enim ut quod loquor sit ahscondilum 
ab oculis ejus , ne si forle triuin vocaiium collisio- 
iiem deprehenderil, turpis soni ei irregularis vcrhi 
mulctain cogar exsolvere. Nain in pairocinium meuni 
Lbusiones auclorum fruslra pr.Tiendam nvcni rc- 



spirilum mnliis vere amantium corporibns prarsi- 
derc, qni licet unus sit ad innalae vel cognatae vir- 
lutis oflicia, interdum amplius convalescit in sin- 
giilis, aut pro qualitate corpurum retardatur. Cum 
ergo mt^^vohis amicum esKO professus sum , pani- 
cipiuui rerum ctanimomni libens agnosco, excepto 
afTeciu molestire qnanrde doniini et pairis meidid- 
turna ei dubia inflrmilaie concepi , cnjus miseriae 
eo cupio omnes esse expertiores , quo in flde et 
charitatc fuerint chariores. Istud quidem inierim, 
quoniam sic oportet, meum sil, vestrum enim 
esse nou expedtt : cxtera omnia, si vohis displicet, 
quoad expedicrinr, el liciia sunt, quantum ad mea 
spectat, noslra sint, elprasviahonestate sintoronia 



l^ulare jus opponenli, et qui gramtnaiicx pra^cepiis B „^^',3 communia. Nequeenim aspiro ad illa qiiaead 

invigiiat. Quod si secretum islud niinori, ut poenam 

exigat , fraier nosier major prodideril , lu meum 

procura negoiium » dicasque non aggressnm esse , 

Qt «um grammaiico adolescenle de grammailca 

contendam, sed ut quibuscunque verbis potero amici 

Londoniis a Cornnhia causam agam. Quod si alter- 

utrius periculum imminet, sailus duco cum dispun- 

dio grammatica! » causam lacrari , quam , ut gram- 

inatice loquar, caus» subire jaciuram. Cuiii eiiim 

duo quondam patroni causarum, nunc pasiores, ut 

dicitur, animarum , ei oHicio episcopi , Lexoviensis 

scilicet, et Cicestrensis, dispari via procedeient, et 

Lexov. «aus» mallet facere delrimeniam , quain 



societatem non admiitunl, aut dirimunt, aut repu- 
gnaniibus arithmeticis , physicis reclamantibus, 
Imo et ipsa stupente natura , insecabilein dividunt 
uniiaiem. Absit ut ego causam pnebeam ne in ap- 
petendis et fugiendis sit idem velle et iJem nulle 
in nobis, mallem uiiqueoperam dare» ni nobis in 
Domino sit cor unum, et anima una ! Sic sic parti- 
cipant inferiora superioribus, et so! , quanquam ItK 
cidissimus sit el purissimus, amnes cognatoi nubi- 
biis, ei f?cculenta lerrae ad receptionem sui caloris 
ei vigoris aguoscere non dedignatur. Muluis auxi- 
liis conslaiit omnia, et gravia vicissim levibustem> 
perautur, et profecto eo sic universa procedunt. 



verbi, qui nunc CiccStri» est, ei pictam cedehat ^ quod tantam dissidentiumconcordiamy et concor^ 

t:^^...^^ t»^A ii.:.«n>»K« «■!««.•■««..* «ISISMAniS Miiviim aI\— <1!..^ .lt_>:A>. _.:..... s.i^... t ;...•_ •_*. •.. 



lieguam « sed triumphi gloriani diligenti reruni ob- 
servaniia praeripiebat : neutrum iii^^itari valeo, sed 
alterius credo praeferenda vestigia. l^itur agamus 
-qiiodagitur, et pnuperis concivis noslri causam 
liabeas commendaiam. Quod ut diligcntius facias » 
ei crepidas dedi, quas amicus noster Jordamis sub- 
prior Lewcnsis tibi transmiserat. Paginam veiho- 
rum implevi foiiis, el quia ddlce erat loqui In aure 
•amici , el quia non erat res nova , quam libi signi- 
Ucari oporteat. Talete, et ut vateant , fratrihns no- 
litris denuntia, fraterni nominis sic appellaiione di- 
iatatQ,utnon modo ad magistrum extendatur, et 
peccatorem , sed et fllium Uemfredi , et alios (8) , 
«]ui nobis fralernitate cbaritatis juiiguutur, ila 



dium dissidentiam , idem unanimitatis spiritus, iii« 
tus alit , et ut sibi invicein vicario quodam niinis- 
terio consonent mundani corporis partes velut 
menibra disponit. Sic sic In huinaiio corpore sibi 
mvicein membra deserviunt , et singulorum officia 
pnblicis usibus deputantur : absunt quidem ha*c 
inagis, illa minus , pro inole corporis , sed in ef- 
fectu salutis ejus omuia uniuntur, varios habent 
aHectus : sed si nsum saluils peiises , in idem uni- 
versa concurrunt. Non tameii omnia coaequantur, 
scd superiorihus inferiora deserviunt. Pes eniin 
qui versatur in i^oeiio nequaquam aspirat ad capiiis 
dignitatem , sed et caput quod in coelum erigitur, 
non aspernatnr pedcm qui versatur in cceno. Sic 



etiam ut qui iifieitigatvr, et quae. Ilerum et seinper D et nos, si non displicet, vobis couianiur, et vestris. 



>alete. 

EPISTOLA LXXXI. 

AD ABBATEM CELLENSEM. 

Virtus amicorum oinnia invicem commonicanda 
csse praefinii,et a sacrario araicitiaecensura discre- 
lionis excludit , qui sibl pr;e amicis proprios vindi- 
cant affectus. Quis enim res ambigil pariicipandas 
eis, quoruin unus est auimus , si verilas professio- 
nis in amoris fide servatur? Siquidem is estqm 
compage charilatls animos unit , facitque , ut ait 
Cbalcidius, ut mirabili nexu graliae unus auimus 



£go autem quod in proinptu habeo proferaro , si 
tamen nugas serieias vestra dignatur admiltere. 
Yos itaque seria rependite nugis « quoniam et ego 
iii Apuiia experius sum, quia id sluppas aurum dis- 
trahitur. 

Edidi librom de Curialium nugis etvestigiisphi- 
losophorum, qtii mihi a veslro placebit aut displi* 
cebit arbitrio : incultus est, et ex edicto meo a vo- 
bis amicis desiderat emendari. Ad illustrem viniin 
regis Anglorom cancellarium properabat, sed eum, 
nisi processus expedierit, cohibeie. Garrulus enim 



(8) Locus corruptus» cut ne codices quidem mss. mederi videntur.Quod, semelmonitum,proomnilMis 
sulficiat. ' 



tO 



EPlSTOLiC. 



AN. 1159-64. 



70 



esl, el qoi vix amicum habebit lii curia. Nollem A anteqaaro ab eia graTeminl, appeiiem. QuaHta^un- 



lamen qoixl me carialibos faeeret Iniroicum. Precor 
ot cum incuncianier erudiatis, eumque exspeeianli 
amico remittite casrigatun. Non equidem ul fur 
ille Gantuar. Brito , de eujus mann aveili nonpo- 
tuit, anteqoam tolus depingeretur, forte ul facilius 
possil argui hostium oculis ingerendus* Hancltaque 
Graecorum cousuetudinem esse audieraro ^ sed es$e 
Britonnm ignorabami 

EPISTOLA LKXXIL 

AD EUIIDEX. 

Com hsec scriberem, notario risum moTlt pra^ 
missa salutationis inscriptio, cujus caUsam inquisi- 
tus, fidiculum me salutatorem monuit loqoi con- 



que sii concussio, nequaquam ex propo^iio roeo ad 
aures extranci perfereiur. Quod si Walterus adesse 
nequiTeril, cgo eum tecum facile abesse cousen- 
liam, nisi partes sulTragatoris impiere maluerii. 
Salutem ergo babeas» et me ipsum, el quod vo* 
lueris reacribas : ita tamen ol aui mlnus accepies 
oblatum, aut eiectum, dum tu absis» sobeai devotio 
mea judicium. 

EPISTOLA LIXUIL 

ID iLEXANDRCII LUfCOLM. BPISCOPUH. 

Lincolnieiisi episcopo Alexaroko. 

Totios Ecclesi» perlclitatur salus, ai remigium. 

cui Peirus praeMdet» manibus coromittitur impodi- 

I . . . • . I j ■ «u • . cis. Navem piscatoris egregii Ecciesiam esse sci* 

sttituis» et ne amara et msipida dulcibus misceam, n ^ .^ .« . .. . 

'^ . <> mus : Romanum poniiflcem priiicipis apostolorum 

iion ambigimus esse vicariomi qui, sicul reclor 

clavo navem» ila algilli sui moderamine Ecclesiam 

regit, corrigit, el dtrigit universaro. Uojus ergosi- 

gilli corniptio universalis Ecclesi» periculom est, 

cum ad unius signaculi noiam soivi et daodi pos» 

slnt qoorumJibet ora poniiflcuro, el colpa quxiibel 

imponita pertranseau el innocentia coudemnetor. 

Uiide in eos qoi boc atteniare praesomoni» ani- 

madvertendum esi, sicoi in hosies publicos et lotias 

Ecclesifls, qoantum in ipsis est, subversorea. Ho* 

rum unus apud vos iailtai» A. s. de Grimelinclie 

qui crimen falsit quod In apostolicis commisit api- 

cibus, perjuriocumulanst anathemalis vinculo me^ 

n.«lum iuque dcllberaiionem landem .edlt. «1 j«- c "1' L"I?it!ri!''"''r r*'"' "'•"'""" '*".'"'? 
.. ^ . ^. . . ' ^« excommunicatum denuntietis, ei si coBDrebeiidi 

poiest, sicuu manifesie perjurum et falsarium ad 



temperare : ait enim te sicut c saluiem i accepiare 
obiataro, sic aspernari quod subjungilur, c el se 
ipsum. > Porte qula amarum, quia insipidum, prse* 
sertim domi suae dulcioribus abundanti. Egoautem 
quid ad isla? routare inscriptionem lurpe qnidem, 
sed eam sine discussione iransinittere lemerariom 
videbator. Pra^terea coi liaec mandanda discussio, 
incertum : Si enim ipse discutiam clemens, tibi 
polero esse suspectos, si catumnianti, recolo quia 
calumniantis os non loquiiur veritaiein. Si llbi, 
aemulus non acquiescit, dicens, te sinceram non 
posse ferre senteniiam, qul aut de novo bostis es, 
aot de antiqua familiariiau amicus. Privata nam- 
qae afiectio sentenliam nOn paril incorriiptam. Posl 



«licem eligam domus luae, obi, le absente, praeaenie 
Waliero de Calna, qui tamen et ipse doli argui po- 
lest, caosa familiarius agiielur : pariis adversse, 
non limeo adjuiores» et licet Mandrogerus grunniat, 
Trimalchio intabescai, rideat Bromius, ei Merco- 
rialium clienium coetus niibi patronum subtrabat, 
vel Corydone pairocinanle a^jutus, non subterfu- 
gio venerabilis tribunalis examen, Tuum quando- 
qoe judicium non declinaremi qui me quandoque 
amabileru credidisti, et revera : 

Eram (ul dicebatur) iunc dignu$ amari 

(V)R0.,£c/. V, 89). 
Qood autero nunc declino» tibi imputandum, qui 



nos faciatis adduci. Ne vero crimen falsi tpsuni 
commisisse dubiieiis, exscriptum litieraroro do- 
mini pap« vobis transmittl praecepimus, quas pe- 
nes se bullatas esse ipse et Jordanus presbyter 
joraveronl. 

EPISTOLA LIXXIY. 
Ecclesia Sanctae Trinilatis Londoniensis» adver- 
sos Martinom de Waliham agens, decimas qoasdam 
periineDies ad eccieslam de Welcttmestont et qoaa 
in die consecrailonis jam dictae ecciesi» Radolfua 
Rotondusobtolerai, episcopo Londonieosi praesont« 
et approbaDie, sibi resttiui postuiavit, dicens se 



factem personae aiiendens, amorem novum amici- ^:. i «. u » j- • i. . 
, . .. .«t II -i^ n^'^^o>^^>QueJudiciospolia am, unioquejussuom 

lix veieri praetulisii. Nam quod ad me, idem suin U j._ , _ \ ,.' . „ /^ , \ ..^ .' . . . 

qoi fueram, possideo plus quam nos duo Pruvini 



babaerimns. Canto quidem non deierius solito, et 
dissimiliter Saresberiensibus muhis, etsi optimi 
caniores sint : 

Hu mnn adeo informii : pridem me in Uttore vidi (Pi- 

sano)» 
Ciiai placidum ventie etaret mare. 

(YiRG. Ec/. II, 25.) 
Caetera famiiiarios in aure ei ore JudiciSt cui eadam 
aol subo, revolvam plenius ei evolvam, et ot 
ipsios dicunie sententia amice licenter scripserim« 
et ae ipsom qoalemcunqiie senteniiam seoiian, ap- 
pellaiionem meam audlei nullus, sed modis omni- 
btts operam iabo ut partem gravem oppositam, 



dicebal es^e liquidius» quanto pluribus in vicinia 
coiisubat quod has deciinaiiones ab antecessore 
Mariioi el ecclesia de Waltham canonici Sanclse 
Triniutis evicerani. Com vero caosa haec diatios 
in foro Londoniensis Ecclesiae periracuu essel, ad 
aodieniiam vestram per appellationem translau 
eal : Undemqoe Martinus, qui delationes plores ex 
variis causis obtinuerat» posl juramentum de ca-» 
lomnia hino inde praestliom» el hoe de consenso et 
petitione partium, dies peremptorius, iicet boc 
Martinos inflciaretor, praettius est, quo cum suam 
canonici vellenl fundare inuntionem, }am dietos 
M. oraioriaa exceptiones eis opposoit« dieans sibi 
aliqaid per.canoaieos abesse» eo qood daiia Mo- 



71 



J0ANN1S SARESBERICNSIS 



7i 



lnssoribDS obligatus erat ao vonserrandas prxraias A nis congessit gpecies? liabet enim satieiatem sino 



«Secimas, usquc ad litis decisionein, ct quia eas dis- 
irabere non licebat, sibi praejudiciuin factam as- 
seruit. Ad haec canonici se nultam obltgationem a 
Martino eilorsisse, vel aliqueni ii<fiuiiie eoruni coii- 
sitanter asserebant. Ilie quoque qui fidejussores a 
Martino susceperal» se neque noniiiie, neque ntan* 
dato canonicorum eos sicut jurare parauts erat, 
accepisse dicebai; sed qiiia decinialiones iiligiosas 
esse viJebat, sibique nolebat in bac parte prospi- 
cere, ne forie ab eo repcil possent, si eas inipru- 
denier injuslo exactori solvisset. Idem ctiam iSdo* 
jussionis obligaiionem Martino reiiiisit, et fhlejus- 
soribus suis : nnde cum interluqnendo pronuntiare- 
tur, banc exoeptionem neqiiaquaiu sullicere ad 
causx dilationem, et ut Martinus in causa proce* 
deret ezigeretur, ad vestrain audtcntiain ap|>ella- 
^it ad Quasi modo genilu 

EPISTOLA LXXXV. 

ID PETRUII CELLENSEU ABBATEH 

Domiiio Cellensi abbati. 

Non est novom qood mihi vestra benignltas ali- 
-mentorum subsidia procuravit, quae sic meam in 
terra aliena paupertaiem excepit, nt nec patris 
inunus, nec maiernus mibl deesse videreiur affe- 
cius. Magnuro quidem eral sic exsuli providere, ut 
apud eileras iiationes civiiim coinnioditatibus 
fruercr, sed muUo inajus est quod mihi diligentla 
vcstra prospexit, ne a natalis soli dulcedine, qua 



fa«tidio, et dulcem siue defectu et inanitione esu- 
riem conferunl ; et miro <^oniiimeiiti graliap, quos 
terrena deprimit inbabiiatio , felici soperiorum 
evectione suspendunt. Undc iiianBm correclionis eis 
apponere non prapsuroo, quia nihil invenio in eis 
corrigcnduin, qui eos tanla aviditale vorasse volue- 
riin, ul nec de subsiantia sensuuin aut specie ver- 
boriim elabatiir inihi mica, vel tenuis. Micas eukn 
el criistiila, Dpmiito auctore, deghitiam : CjBlerum 
novit experienlia veslrn, quia non in solo pane vivit 
bonio, et qnod polationis assiduitas apud exleras 
nationes fecerit Anglbs insignes. Unde justum ar- 
bitror ut egrcgie cibato propinetis, et cui apposui- 
stis et paitein, porrigutis ct poculum. jain enim 
silio, poteroque voraior panum in siccitate stran- 
guUri, nisi clementia vestra niihi vinum provideaU 
Hoc itaque vobis paratius est quaro coelia, quae a 
nostratil)us nsu vulgari cervisia nuncupatur. Ego 
lainen utriusque bibax sum, et non abhorreo quid- 
quid iiiebriare potest. Sed quoniam vobis estcopia, 
lesie illo veteri amico ineo, qui nunquam c nisi po- 
tus ad artes prosiluii > versusque faclebat, qoi 
nuinero syllabarum et peduin Virgilianos versus 
excederent. Pr» caeteris iiiebrianlibus unum peto, 
ui sit, quod pane conOrmatum exhilaret. Porro In» 
ler cxteras, vinea domini Soreih vobis notior est» 
ei quae ad usuin ejus faciunt instrumenta omnia 
pencs vos esse non ambigo. Exstruxistis ibidem et 



loiius humani genoris universilas capitur, perpetuo (^ vos torcular, cujus interveniente officio vobisvinum 



exsularem. Vesirom namque munus est quod rc- 
versus sura in terrara nativilatis mcae : vestrum 
inunusest quod principum virorom assecuius sum 
notitiatn, familiariialem, gratiamque multorum : 
vesirom munus est quod florere in patria videor» 
ct auctore DoininOt multis preferri concivibus, et 
coaetaneis meis. Sed quid est quod liberalitatis et 
munilicentiae.vestnB titulos membratim exseqiior, 
cuin illorum numerus et immensitas sic totum ani- 
inum iinpleant ut effluant. et totios mentis capaci- 
tatem exsuperent? adeo quidem, ut vei illa sola, 
qux non sufficio recordari, debeant meruisse quid- 
quid sum et possum. Obligatus itaque suin, ut nulla 
gratiaruro actione valearo liberari, cum merita ve- 



frequenter exprimitur, in usum conversionis pec- 
caniiuini aut jucundilatem devolionis, et salutem 
fratrum,et oiiliiatem omiiium auditorum : et nnnc 
guidem rubei in calice passionis, nunc albet in 
sanclitate et mundiiia castitatis : nunc fervet cha- 
ritate, nunc redolet hilaritate conversationis ho- 
nestas : subtiliaiur interdum, ut conferat delicatist 
nnnc solidus est, ul rudioribus proficiat el ignaris. 
Suiit ct illae diflerenliae, qiias enumerare longum 
est, quaruin quamlibet Falerno practulerim aut Pa- 
normitano, aut Graeco, quo me Siculus caucellariua 
ad perniciem saluiisque dispendium potare con- 
sucverat. Peto ilaque, ul inde inihi faciatis copiain, 
aut miscricordiaro, ila tainen qiiod Anglico et potori 



stra oinnes couatus meos absorbeant, praesertim D sufficere debeat. Alioquln [>oiero vos nota prodi- 



cum devotio vcstra roe slbi contlnuis obliget bene- 
ilciis. Nam et mihi panem quotidianum procnrat 
«vestra dignatio, et quae pauperem pascere consueve- 
rut teinporalibus alimentis, nonc alias abondantem, 
aeterin« vitae quodamiiiodo dellciis reflcia. Profecio 
euicunque cibus hic non dulcescU, iDfatuatos est 
ioelpienti languore palati» et nescio qo4» paoe. 
eget 

. • . . Jam millitii potiore ptacentii 
iUque iaeerdotii fugitivm liba tecuiaU 

(HoRAT. Ep. 1, iO, 40). 
Quis eniro In lanta panum abundantia non reflcia- 
tur, cum nento reguro delicaiiorea in mensa sua 
'cottspexeriit ouis plures uoquaro delicaii^simi pa- 



tionis inurere, et convenire doli, qui me panibus 
Ingurgitastis, et quo in usum digeri possint subira- 
hilis poium, uiique Galloruro consuetudine, nt 
quos Invitant ad mensaro dimitlant saepe sobrios, 
nunquam siccos. Haec liactenus qoalher ille vilis 
aposlala Raduirus vobiscoro, et cum fratre Tboma 
egerit, me alia vice vobis acripsisse roemini, sed 
postmodum idero Radulfus ob hoc publice excom- 
muDicatus esl, jussusque comprefaendi si inveniri 
posset. Litteraa veslra, me praesente et inlerpretante, 
tradidil frater Tliomas comiti llugoni, sed non profe- 
cit quidquaro, e^ quod se totius negotii comes 
ignarunt esse dicebai, Moratus est bucusqiie no- 
btscum frater Tboroas, et circa nos, cum praecepc- 



7S £PISTOLi£. 

rtiis reversam. Sed qoia nemlnem cognaiornm 
Ttdii adliac, eos si piacet veslra liceniia visilabit 
antequam redeat. Ego aulem famulum inveni, et 
facienda pnrscribo. Ad bxc precor ut Thumam 
nostrura» qui diu Tobiscum et pro vobis laboravit, 
sicul ego conscius sum, commendatum babeatis, ut 
Um ipse quam alii Anglici, duni honeslas permise- 
ril, preces roeas sibi seniiant profuisse. Jacolmm 
quoque aliquo, si fieri polest, rcleveiis solatio. Pro 
ipso eoim spondeo confldenter, qiiia claustrum 
servat iuvitus, el sicut ipse mihi scripsit, sic cre- 
dit (9) : his qui se obcJientias contcmncreglorian- 
lury slcut lupos acquiescit. 

EPISTOLA LXXXVI. 

Raiio homanitatis exigii ut veritatis amator 
tesiimoiiiaro perhibeat veriiati, prxsertim ubi ve- 
ritas periclitatur. Indeest qiiod causain latoris prx- 
seniium, qoatenus in auditorio nostro venlilala est, 
prout series ejus in scriniis nosiris diligentiiis in- 
qoisita potuit Inveniri, transferre curavimus aU no- 
tiiiaro yestram, qui eam ex mandato aposlolico 
debetls lerminare. Conslat ilaque quod no8,urgente 
maudato feiicis meiiion;e Eugenii papae,jain dictnm 
n. de llameledona ab omni obligaiione, quas ab eo 
extoria fuerai» et ex qua veneraJiili fratri vestro 
WiniODiensi episcopo leneri videbatur, abscrtviinus« 
Ut ergo absolutionis hujus ratio dtscretioni vestrae 
lucidius innotescat, litteras apostolicai vobis ex- 
scribi praecipimus. Sie itaque scriptum est domino 
Wintooiensi pro H. clerico de llameledona. Juxta 
Osbeni derici tui suggestionem fraterniiati tuae 
nos scripsisse ineminimust postmodum vero idem 
Osbertus in prxsentia nostra super mendacio et 
falsa soggestione sua confulatos atque convictus 
exstitit, quoniam prsedictus U. neque cum amicis, 
neqoe cum rapina inveiilns vel captus fuic. Quo- 
circa. licet sicut homines decipi quaudoque possu- 
mus» tamen ut occasione liiteruruin nostrarum 
lleoricus ipse injusle iracletur, vel condemneiur» 
nec ▼olumus» nec pati debemos. Ideoque per pr»- 
sentia tibi scripta raandamus atque prxcipimus 
quod, omni occasiooe et dilatione remoia, eumdem 
II. restituiis omoibus, qu:ecunqoe sibi per te forie 
ablata sunl, omnioo absolvas, et liberum abire 
permiitas. Quod si effeciui mancipare neglexeris, 
neglectum luum non poterimus tolerare impuni- 
tom. Ad nos autem sic idem poniifex scripsit, sic- 
ut ex iranscripto litlerarum nostraruin coguoscero 
polerltis.' 

Venerabili fratri nostro lienrico Wintoniensi epi- 
scopo per apostolica scripla prscipieodo manda- 
ffius, quatenus il.!de llameledona omoino absolTat» 
et tiberum abire permittat. Quod si effectui man« 
cipareneglexerity prxsentium auctoritate libi man- 
damus, quod eumdero fralrem nostrum ad absolu- 



B 



- AN. !iS9-6i. 74 

A tionem et liberatioiiem ipsios Henricr,di«trici^ vico 
noslra consiringas. 

Nos ergo mandato apostolico, ot oportoit, prom- 
pta devolione parentes, procuravimus ut ssepedi- 
ctus llenricus, et ab extorta obllgatione absoluiuf, 
et custQdia qua tentus fuerat, liber esset, et prae- 
falo frairi nustro Wintonicnsi secundum formaro 
aposiolicai praecepiionis injunxiinus, ut ei ablata 
oninia cum inlegritaie resiiluere non differret*. 
H;ec apud nos gesla siint. Vos qui mandalum susce- 
pisliSy auctore Dominoy. rctiqua salubriter dispo- 
uetjs. 

EPISTOLA LXXXVIL 

AD ALEXJLNDRUM PAPAM. 

Causam qux inier Rogernin presbyterum de 
Guiga, et abbatissam de Berkinges in audiioiio ve- 
nerabilis frairis noslri Londoniensis eiiiscopi diii- 
tius quam conveniebat venlilaia est, cum ei diOini- 
tivae sententiae calculus inimineret, abbatissa qu« 
conveniebaiur super iilicita usurpatione quorumdam 
parochianurum et decimarum ad ecclesiani do 
Guiga, ut dicebatur, pertinentium, ad noslram au- 
dientiam appeilavit. Post miilias ilaque dilatioues^ 
quas variis occasionibus abbatissa obtinuerat, per- 
emptoria die praefixa partibiis, cum pars adversa 
sufficienler instructa lcstibus suain vellei fundare 
intcntiouem, terrila metu vano, ei imprudenti se- 
ducta consiiio » appellaiione nostruin decliiiavit 
examen. Nos autem sedi apostolic(e ut oporiuit de- 

C ferentes, nos ipsos exinde a decisione ei cognitione 
svspendimus, donec a sede vestra causae hiijus ju- 
dicium prodeat, aut judicandi auclorilas cui pla- 
ouerit delegetur. Interim de medio sublatus esi pia 
memoriae decessor vester dominus Adrianiis, et duni 
salvator fidelium precibus excitetur, invale:wcenle 
schismatis lurbine, et einergenie coliisione regno- 
rutn, suam Deus permisit turbari Ecclesiam , et 
velut interjecto infidelium obice, quem Deiisdissi- 
pel» chaos quoilamuiodo inter vos et nos firmaluiii 
est, ut sine luagno periculo non posset quis ab ailis 
ad aliospertrausire. Clapsum est ergo lempus, qno 
appellationein suam ex promisso prosequi debue- 
rat appeiialor : ila quidem, ut tain aclor quain reus 
ab exsecuiiune caus;e videalur omnino dcstitisse, 

^ deinde fere circa seqiienlis anni initium jani dictiis 
iiogerus ad nos cnm iilteris domini rcgis accedens, 
appellalioni quam fcceral, reniiniiavii, et pro reve- 
rentia regii mandati peiiit sibi justiliam exhiberi. 
Iiar|ue deinuin post unani et allerani appellalioncni 
tcrtio edicto perempiorio cilata est abbatissa, qu?R 
missis procuratoribus suam conata est abseiiii:Hii 
excusarer Insufficicntes tamencausas»ut videbaiur, 
praetendens, unde quia prohibita, dilationem ulie- 
riusobtinere non potuit, ad Tcstram audienliani 
appelhvit, diem praeligens Dominicam, qua canin- 
bitur : Quasi moio geniii^ dicens se ab adversario 
diutius injuste vexatam, e> ei nibil juris competcrt 



^) Anne legendum est cndiut vel forUsse auferenda est disiinctio inter cndU et hiu 



'#5 



JOANNIS SARESBERIENSI9 



7G 



in iii qo« moliebatur pcr ealumiiiain exidrquere ei A ameii ecclesiasiicum causa rcdfrei, ubl de Jnrccano- 



&e adversus eum longissimi lempcris prxscrlpiiQue 
iDntiam. 

EPISTOU LXXXYIir. 

iD HILIRIUM CICCSTRENSEH EPISCOPOM. 

Malignanlium excessus ii polissimum sufflciunt 
coercere, quibus merila parlium famlHarhis inno- 
lescuni, et qut corrigendi poleslateni a Domino ac« 
ceperunt. Unde et vos conlroversiam^ quae inier 
Keginalditm el Pag. vertitur , commodius decideiis, 
€um apud vos veriias latere non possii, et inter 
eos ez necessitate offlcii Juris dicendl debitum 
iliscreiioni et fidel vestrae immineat. Quod enitn 
fori veslri contrbverslae ad qos manant, nola defe* 



num, quos clerus novit, vulgus ignorat, quaeslto 
niairitnonii fincin debitum sortlretur. Partibusergo 
diem cx regio mandato prxfiiimus, et tandem post 
dilaiioncs quas Mabilia ex varils caiisis obtinuit, 
petilionem suain Richardus Inslauravft. Ut autem 
liquidius causam suam astrueret, et adversariam 
spuriatn esse doceret, avunculum suum Willelmum 
cum quadam Albteda de Tresgoro malrimonlum 
coniraxisse asseruit» et exlnde, llla contra fidem 
conjugii derelicta, duxisse Adelitiam flliam Amfridi 
vicecomitis» et ex ea Mabiliam et alios liberos non 
legitiiuos suscepisse. Asserebai etiam quod cuin 
Wilielmus Adeleiiam superdnxisaet, AIbreda,quam 
praeduxerat, in ipsis nuptiis pro se jus foederis con- 



ctus aut disslmulatlonis est, nec tani aiictorilatis B jugalis proieslata et auctorilaie ecclesiastica inhi- 



aut prudenliae qutsquam credai esse defectum»cum 
utraroque contuleril tibi Dominus. Date crgo ope- 
ram, ne Justiiiap implendae voluntas merjlo deesse 
videatur. Quod si dissimulalis» xque vestro insisti- 
Cls noslroque dlspendlo, cum et nobis iabor ao- 
crescat, et vobis, quod non expedtt, coticepLe 
virtutls opinio minuatur. Tobis eniin debemns, ul 
xuoi amlco liberius loquamur, quod nos Edwardus 
et Hellas diutius vexaverunt, et ut verbit vestris 
vobis respondeam, quod mihi de praefatis praescri- 
"pslstis, de A. et P. rescribo, respondeat scilicet 
utrique Justiila sua. Quod sl aliter in manifesto 
crimfne inobedienilae vel alicrius sceleris depre* 
hendatur, poena manifesta puniatur, ut c?eteri me 



l)ens ne superdicta in mariti sui illicitos transirel 
amplexus. Praeterea cum ibi pr£ turba, et marrii 
sui perversitaie non posset audiri , ad dominuiii 
Wintonitnsem tum aposiolica; sedis legaluin ac- 
cessit, et sicut idem suis ItUeris tcsiabalur, tandeiu 
per sententiam ejus obtinuit,utei,reIicta aduitera, 
inaritussuiis restitueretur. Ipsuin quoquejudlcluiii 
eplscopi Winioiiiensis auctoritate sedls apostoltcas 
dicebat roboratum, quoniam eam jam dictus episco^ 
pus, dum euin conlroversareiur , consultaverat, 
scriptum consilii a domino Innoceniio sanctae ine- 
moriae prsedecessore vestro , ut aiebant, reccperat, 
in haec verba. Nos enim orlginales nunqitam, sed 
domini 'Wintoniensis litteras super hoc dunlaxac 



,^ ^ — , - r "^ 

lum habeant, et recolant, quare vigor judiciarius accepimus. c Super eo quod inicrrogaslis de sacra* 



sit in medio constitutus. Novlt etlam prudentia 
▼estra quxdam tanta rerum luce clarescere, ut 
ventilatione non egeant, sed pcena duntaxat aut 
praeinio, 

EPISTOLA LXXXIX. 

AD ALEXAIfDRUM PAPAV. 

Assertlonespartiumfideli dcbeinus prosequl tesii- 
il)onio,cam causai recedenies a nobls ad apostoli* 
cam evolant majestatem.Inde est quod seriem con- 
iroversiae quae inter Richardum de Anestia et Ma- 
btliam de Franchevilla diutius in audiiorio nosiro 
ventilata est, ad notitiam vestram transferre cura- 



mento conjugii breviter respondeo, iilam quan^ 
dixisti a palre (.onjngem traditam, et ab eo ciir 
iradiia fuerat rursuin palri commendatam, donec 
statuta die in suam ille domum traducerei, dico 
quia legltiino consensu intervenienle ex eo statitii 
coiijux futt, quo spontaiiea paciione sese conjugeun 
csse consensit* Non enim futurum promittebatur, 
sed praesens Qrmabatur.Quaproplerquidquidpostea 
cum alia faciuin est, sive in coitu, sive In genera- 
lione prolis, tanlo reprehensibilius est secundum, 
quanto verius primum. Constante euiin primo, 
quanto amplius in secundo comniiititur, tanto ma- 
gis culpa augeiur.» Inde cum ex apostolico scripto 



mos, prout emergentes articuli colligi poluerunt, d ^"^''^^^*^^'''^"''" ^^^^^''^^"'"> "^^ elapso decennio. 



t!um itaque Jani dictus Richardus, cognaius Wil- 
Jelnii de Saccavilla et nepos, sicut sororis filiuin 
vulgus nepotem dicere consuevit, petiiionem haere- 
ditatis ad bona avupculi obtinenda insiilueret, me- 
morata Nabilia»filia Willelmi,se illi in foro saecu- 
larluni Judicum , Mbi res actitabatur, opposuii, as- 
serens filiani nepoti iii paterna bxreditate praefe- 
rendam. I\icardus vero ei nibil juris haereditarii 
competere respondit, ep quod non esset ex legilimo 
auscepta matrimoniOy sed adulterino procreata 
comple^u. ^qm itaque matrimonii quaestio veriere- 
tur, quod de regulis ecclesiasticis infirmatur aut 
oonvnlescit, decrovit curia catholici principis, sere« 
uk^mi regis Aiig'orum, Heurici secundi, ui ad ex- 



aut amplius slt aliquo jurls reniedio senteniia ai- 
tentata, illudesse matrimonium habendum quod le- 
gatus conclliavll, et adulierinum esse amplexum, 
quem sedes apostolica condemnavit. Ad haec, jaiii 
non est in quaestione utrutn illorum matrtmoiiluiH 
fuerit, ciim hoc liqueatex re judicata, ex divortio 
celebraio, ex eo quod usque ad dies viiae novissi- 
mos relicta adulierapriori cobaesit uxori. In omni- 
biis autem articulis sibi copiatn testium esse dice- 
bat, ut nec de matrimonio pritts contracto, nec do 
inierpellalione sequentis contuberiiii, necdedivortio 
canonice celcbrato quisquam possit ambigei^. Et qui- 
dem cum pro seplurima allegaret, maxime rei |udi* 
cataeinsisiebat articulo etseutentioe, quam in sjuodo 



rr EMSTOLiE, — AN. 1159 64. 78 

Londoniensi ubi divortiiim eelobraium, et advcrsus A rore novis gauJenliutn omnes provoearentur ad 



malrem Mabiliae a donrinoWintoniensi tunclegaio» 
el Londoniensis Ecclesi» vicario lalam esse dice- 
bai. Prodnxil etiam tesles quos eidem synodo et 
divortio interruis^^e asseruit. Quia ergo Hberi qui ez 
dainnato et lllicito coitu, seu ex efltisa concupiscen- 
tia geniii sunt ab omnis prorsus hxreditatis bene- 
ficio excluduntur, eosque nec Jura civilia, nec leges 
agnosGunt, canonumque adeo improbat vigor, ut 
Dcc aiimenta decernat, sed quodammodo juri quod 
illa subtrabily acquiescat» ipsam tanquam paterni 
crimlnis argumeutum, a lotius bai^redilatis sfie con- 
tendebat esse arcendain. Ad haec Mabilia,ad cogiiati 
siii calnmniam depellendaro, parcntes suos Wiltel- 
mum et Adeliciam legiiime conjunclos asserebat. 



omnia, matrem suam Adcliiram nullo jure a con- 
fnge separatam asscruit, sed viotenter a domo ma« 
rltiexclusam pariterei ejectain, et hoc machina- 
tione Gaurridi Londoniensis archidiaconi, q.ni ac- 
repto preiio eam indefensam, inauditam , sed nec 
indecitatam studuit condemnare, frettis auctorf- 
tate doinini Wintoniensis, qui et ipse, ut assAriU 
per sordes corruptns erat, nondum tamen hegatio^ 
nis otficio fungebaiur. Hoc autefn ea raiione nite- 
batur osiendere, quod Adelicia sanctum viroiB Al- 
bericum apostclic^ sedis in Anglia legatuin> cum « 
inarito excluderetiir, adlit» petens sibi super injaria 
a maritoet archidiacono illala jnsiitiam exbiberi : 
c»m cx ratione temporum constet , quod dominus 



et nuptiasnon claudestinas, sed solemnes in facie B Wintoniensis primum legationis oflicium naciusslt 



Ecclesix coniraxisse. Non multum tamen innciaba- 
tur, quin paler suus Willclmus, pactum sponsali- 
tjorum de Albreda ducenda, cum pater ipsius an- 
tequam duceret Adcliciam Mabiiiae matrem, inierit, 
sed iUud usqiie ad matrimonium pcrvenisse nega- 
bat, sed quia matrimonium in contrahendo et 
distrahendo lib^rum essedebet de consensu partium 
pactum sponsalitiorum, ulrumque dixit esse remis- 
som, quod ez eo prohare iiitebaliir, quod testes 
apparebanl parati probare.patri Albredae pecuniam, 
quam Willelmus ab eo receperat esse refusam : ad- 
jiciebant etiam Albredam, et patrem ejuf omnem 
oMigalionem, quaBintercesserat, oz causa matri- 
roonii» ut sperabatur, copulandi, remisis^e W:i 



post exituro a nobis jain dicti episcopi Ostiensis* 
Exinde vero cum ]am dictus Wintoniensis in synodo 
Londonicnsi, nt sedis vacantis impteret ofDcium, 
prsRsideret, saepedicta Adelicia palam prolato legatt 
mandato, qiiod obtinuerat, peiiit super bis quibus 
ab archidiacono el a inarito iiiJHriata fiierat, justl- 
tiae stipplementum, ticet iniquitatis et acceptarom 
sordiiim pondus sic judicantis animom depressisset, 
ot nec doinino, nec legato inandante posset erigi ad 
jnsliilam exhil>endam. Matrimonium vero priiisin*- 
ter Wiltelmum et Albredam vel ex eo non contra- 
clum esse constabat» quod tune primum inter eos, 
etiam sponsalitiorum solemnitas In Ecclesia ct nu« 
ptiarum rllus in popoli audientia solemnlter cela- 



letmo, et patri ejus, eo quod nuptiarum Willelmi ^ ^^^^^ <^stf quando per fraodem Jam dieti arcHi-' 



et Adeliciae paier Albredx conviva ruerit^el matri- 
nionii hujus prompiissimus approbator. Sponsatn 
vero non esse conjugeni, tam leges priucipumt 
quamdecreia poniincum osiendunty cum despon- 
sata pueiia possit monasterium praeeligere, viro 
dtssentiente, sicut Eusebius auctor est : et leges^ 
teste Gregorio» nullam iiifligunt poenam sponsae, si 
ad cellegiom evolaveril puellare. Prafterea conju- 
gtum iion esse perfectuniy quod iion coniirmat et 
perficit commistio corporalis, licet a prima despon- 
satioiiis fide initium sortiatur. Si crgo initialis 
perfecta praijudicant, omnino iniquum est ut spon- 
saluiorum pactio vero dic^tor prxjudicasse conju- 



diaconi et episcopi Wintoniensis, uxor a marllo 
projecta est, et hojus quidem rei testes pnesentla* 
liter apparebanl. Fuit ergo, iit dicebat, aut de fn< 
cto,aut de jure nnlla senientia, qiia absenscoii- 
demnata est, non contumax, sed indecitata, cun^ 
conslet sententiam nibil habero foriiiudinis, qtrie 
contra solemnem ordinem Judieiorum lau est. Re- 
plicabat et multa de privilegio personaruin et iguo- 
rantia juris cum parentibus aut propter militiao 
ciiigulum, aut sexus inflrmitalem liceret ignomre, 
iHud habere vim conjugit quod conjugii praecedii 
iniiium^ quod ex auctoritate legtim et eanonum» 
non ad niairimonii nexum convaluit, quod pirisca 



gio. Nam Evaristos papa, cum formam matrimonit n <^^i)suetudo apud nos hactenus in consummalione 



contrahendi,^ et sacrum ritom» qui in Ecclesia est, 
permiserit nuptiarum, iia subjecit : Ita peracta 
legitima scitote esse connubia» aliter vero pr(£suiii- 
pta, oon coiijugia, sed adulteria, stupra, vel contu- 
bernia, aut fornicationes |>otius quatn legilima cun- 
jogia esse, non dubiiatur» nisi voluntas propria 
soffragata fuerit, et vota succurrunt legiiima. At 
Willelmos, dissoluto pacto priore, sicut licet, licitas 
rontraxit nuptias, nec unquani consensum adhibuit 
utab iUa diverieret cui fuerai legitime copulatus. 
Divortiiim vero quod pars adversa objicit. aut om- 
niiio non fuisse, aut non recte fuisse celcbratum« 
Siquidein cum justilia, defuiiclo rege pacis ania- 
lorc, a regni flniJbus exsularet, ei iuvalcscenie fu.- 



matrimoiiii non agnovit : patrem qttotpie, doni age« 
ret inextremis, sicui Gilleberius,venerabili$abbas 
Colecestrlx» litieris suis, non slgnaiis tainen, sed 
testibusniunitis, ct alii religiosi qni adfaerant, tesl.v 
baniur, palam poenituisse dicebatur, qiiod fraudulen- 
tix jam dicti archidiaconiin ejicienda uxore acquieve- 
rai, Sed q^uidquid Inter parentes actum fuerit, sibi atil 
libeFis non dcbcre obesse asserebat, eo quod areht- 
diaconus aut episcopus Wintoniensis nibil contra 
iiberos prpnuntiassent, sed hoc quotics convenieban- 
tur. expresserint, siculplures lestabaiitur, se nihil 
pronuntiasse adversus libcros illius nalrimonti,quod 
tanien inflrmare moliebantur. Unde, ut asserebat, 
ct illustris Dlescnsium comcs Thcobaldus, prineeps 



79' lOAlNNIS SARESBERIENSIS 80 

qQidem Iusiiliae amator, etjuris Cismontani peritis- A les lestabantur, sxsmdictns 'archidiaconot inaudi- 

lam et indefcnsam in capliu|p Colecestrenst , nullo 



simus, ad quem ipse 'Winloniensis liberorum can- 
iam transmiserat, eo quod ad ipsiim res ipsa jure 
feodi periinebat, acciiis poiioribiis episcopis Galliae, 
ex consilio eonim alioruinque sapientum, cnusa co* 
gnita, paire defuncto, eos legiiimos agnovit baere- 
des, eisque obesse non dcbere censuit, quidquid in 
fraudem eorum dolus ariifex procuravit. In his au- 
lem omnibus se dicebal copia tesliiim abundare , 
cosque in plurimis producebat ariiculis, sed liicar- 
dus, insislens rei judicatae, ab articuio illo avelli 
non poierat, quin oporleat lenere sententiam, quae 
non modo elapsis deccni legura diebus, sed loio 
vicennio juris nullo remedio attentata est. Produ< 
cebat et tesiesquibus niiebalnr ostendere, se ab 
avunculosuo Willelmo institutumbaeredem, etaiios 
lanquam spurios abdicatos ; sed ncc privilegiam 
obesse personarum dicebat, cum facinm proprium 
nulli liceat ignorare. Licet euim Willelmus paier 
Mabilix milcs fuerit, tamen ignorare non debuit 
quid egeritcum Aibredam recepcritin uxorem,non 
fipequidcm futuri, sed praDsentiscoiiiraclu cunjugii, 
ct cum matrimonium conseiisas eiriciat, quidquid in 
injurium legitime praecedentis conseusns prxsum- 
yium esty neium iaseparabilem prioris mairimonii 
non dissolviu Quod si carnale commercium, et ex 
eo concepta soboles exinde conlra fidem conjugii 
processerunt, non ex eo inflciaiur primum, sed se- 
quentis contubernii reatus arguitur* Patet ergo« 



praecedenie jiidicio, pracceperat amoveri, et quod 
gravius cst, uxorem lotius hujiis quxstioiiis ignaram 
a domo mariii prxsens ejecit. Cum auiem in Jam 
dicia synodo Londoniensi roemoraium Wintonicn- 
sem Adelicia convenissel, non hoc qnidem egitf 
nisi ut illatam sibi ab archidiacono dcploraret in- 
juriam, el juxla mandatnm quod dominusAibericiis 
legalus Wiiilonicnsis feceratjustitiam conscquere- 
tur. Nulluni aiiiein aliud verbum, sicut probare ni* 
tebatury ibi babitum est cum fpsa, nisi quod querc- 
lam suam apud jndicem surdum deposuit. Quereba- 
lur etiam quod idem Winionicnsis ad dispendium 
ejus, consilium domini Innocenlii traliere dispone- 
bal, cum in supradiclis Hileris domint Innocenlit 
nihil de parentibusejusexpressninfuerit,sed nescio 
de quibus male conjiinctis : parentes enim ejus ne- 
quaquain sic convenerant; quod si eos conveatsse sa^ 
pedicius episcopus domino papx suggessit, et falsx 
suggesiionis culpa, etalienitncndacii critnen obessA 
non debeu In suinma sicut Ricardns praecipue iiisi- 
sicbat instiluliont avunculi, petitionem hanreditatis 
instituens, et ad damnalum, ut dicebnt, adullcriuni 
convincendum sententiae Winloneusis episcopi ; sic 
econtra Mabiiia niaxime palris novissiniae volnniali 
innilebalur, et judicio comilis Theobaldi. Nam 
utrutnque docere lesiibus promitlebat : ad hxc si 
non ns4|uequaque pars abcrraret aucioris, sibi et 



quidquidegeril, autscivit, antsciredebuU,sed iiec ^ diuturnilale icmporis etjuris ignoranlia, numero 

liberis cjus prodesse debet, si ex privilegio miliiari 

ftibi licitum e&se crediderit, nt recle agentium fidei 

impune illuderet : forte si materna peteretur hxre- 

ditas, iiberis prospici poterat in hac parte, eo quod 

mater potuerat in conirabendo conjugio sinisirani 

^onscientiam non habere. At quia de paierna suc- 

ccssione agitur, pairis fallacia nequaquam liberis 

suffragaiury parcit interdum mansueiudo legum bis, 

ob ignoraDiia convictis, qui rationecognationis ab 

Invicem separantur, liberosque eorum ab infamia, 

et liaerediialit damno liberat, quas ecclesix per 

igiiorantiam detentae conjungit auctoritas. Sed in 

eos rigor legum et canonum exerceiur»^ui inces- 

luoset aut illicite coeunt, scienter, jure divino et 

huniano pariter prohibente* Conlra hxc pars Ma- ^ 

biliae multa proposuit in sulTraginm rationum et 

legum, nultis uiebatur exemplis dicens, impossi- 

bile, aut diiBciUimum, ut liberi regis Francorum , 

aliommque» quos nominabant, exhxreditarenlur, 

ob hoc quod inter parenies eorum sii divoriium le- 

gilime celebratum : nec tamen inter parenies suos 

divortium legitime celebralum pars Mabilix laieba- 

tur^ jura quoque dicebai proniora ad absoluiioneni, 

pr^sertim innocentium, quos iniquum est alieno 

deliclo condemnari : separationem vero in syuodo 

Londoniensi a domino Wintoniensi non faclam eo 

nitebaiur ostendere, quod antequam synodus illa, 

quam solam jam dictus episcopus Londonio convo- 

cavity celebraretur, Adeliciam, sicnt multi praesen- 



liberorum, elauctoritale Ecclesix, qiix matrimo- 
nium illud conjunxerat, subvcnieudum esse prolc- 
stabatur. Nam in causa duriori divusMarcus et Lu- 
ciusbenignius responderunt, ila Flavix TertuIIx per 
mensorem libertiim rescribentes : « Movemur et 
temporis diuturnilaie quo ignoraulia Joris in inairi- 
mouioavunculi tui fuisli, etquod ab avia tiia collo- 
cata es, et numero liberoruai. Idcircoque cum hxc 
ointiia in unum concurrant, contirmanuis staluin 
liberorun! vestrorum in eo malrimonio quxsitorum» 
quod ante annos xl contractum cst, perinde ac si 
Icgilime concepii essenu i Si ergo tanta est cle- 
ineiilia sxcularium principum ut favore liberorum, 
ctiam incestui parcant, quxnani eritaudacia Chri- 
slianorum poniificum, ut eos, quos Ecclesix sinus 
legitime conceplos edidit, inaudila severitate con- 
demnenl? Cum ilaque hxc hinc inde proponeren- 
tur, et ad probationes partiuin producendas, tandem 
fcre in fine biennil, dies peremptorius eis prxfixus 
esset, post dilarioncs, quas parles emcruerant, rea 
tatnen frequenlius, ulpole qux intervenienie puer- 
pcrio aliave iuflrinitale, autex justa, utducebatnr, 
mariti absentia se excusabat, et ipsa missts excu- 
satoribus, suam ab hifirtuiialeabscntiam excusaret, 
Ricardus ad vcslram audientiatn appellavil, prxfi- 
gens Doininicam qiia cantabilur : Lanare Jerusalem^ 
in eo se gravatum asscrens qtiod dilationibus jain 
fere biennio vexalus eral, ei tergiversatione muli* 
eris delusus ne justttiam consequi posset. 



82 EHSTOL^. — 

EPISTOLA XG. A 

A» BARTBOLOXAUa ARCBIDUCONUM ESOIflENSCH. ^ 

Hagislro B. archidiacono Exoniensi, saliueai el 
graii.im Spirilus, qui aci bonum uiiiversa dispoiiiL 

Dominus lecom sil» dileciissime amicoriim, et te 

in soliditate Tirlulum stabilial^nt-nequaqitamanin- 

dinea innrmitate frangaris, nec omnem cjusdem le« 

Tiiate agiteris ad anrem. Fortis et potens est Do- 

roinos exercttoum, idemque soaviter disponit omnia, 

et eos» qui dispositioni ejiis reluctantur, potenier 

conteret sub pediims suis. Utiqne quod statnil tie 

te, siiic ledelilierat ipse, et in Actibns apostolorum 

ex senteulta Gameliciis, arbilrio lk\ commissa 

1'st nasceiis Ccciesia, uiitu cujiis omnia inftrmantur 

nui convatescunt. Ei iiaqne commtttascansam tiiain, 

«liioniam eo palrocinaute pericliiari non poiesi. ^ 

Noli pusitlaniinis esse in illo, quoniam corpori par-» 

vulcrum diclum esl : Jaeia cogiiatum tuumin Do^ 

mliiOf et ipse te enuiriet, Si quidcin adulti jam noii 

uiitricis alimento, sed conservationis egent pra^» 

fidio. Ergo ait dcsiderinm, sit oratio tua, ut noq 

inodo de te, sed eliam a le volnnla» Domini implea* 

tiir. Quo<i si ipse pro nobis, quis contra noi^ Non 

cril irrilum Yerbuni ejiis^jetsipleruuiquead gloriam 

dlsponcntis, malis repugnanlibus, uiipieatnr. Ste- 

teruni coiitraeuiu ab iuitic viri fortes, potentes, faa" 

bentesprudentiam bujiis S{eculi,etgraiiae collocatione 

fjiiiosi, cientesbeilum, sed praeclpiiaviteos Dominus » 

etdivisil iingu.is eoruin , quoniam vidit ab iuiqiii* 

tate manare contradiciionem in civitalc, qu» pr»- ^ 

figiirabat Ecclesiam. Moo iiaqnc verearis, si sit in 

parte adversa Dci, cui te miiitare coofido, os lam* 

padis, quoniani in partc orlenlis et loquentis ev alto 

atternttatis consilio, sermo lucidior, copioslor et 

CiScacior est. Necinovearis,si graliani Dei aiiquando 

umbratilis iinpugnet gratia, quoniam ilia, quiequai- 

ric quae sua sunt, evanescet. Licet enim exsuhet ad 

boraio in iiimine aiieno, deficiel plane, et obscura- 

bitur, cuin justilia in judicium convertetur. Quod 

si quis de soio jiitilur Ulpiano, iiiio de opinione 

Ulpiani Doinino propitio erudietur, nec de spirttu 

proprio, ncquam sit adversus eum, qui superbos 

kumiiiat, et exaltat bumiies. Singulis pro siio lo- 

quuntar arbilrio, sed penes unum est generalis el 

nccessaria interprelatio iegum et canonum totius D 

divini et bumani juris, et ouinium qu;e siatula sunt 

ab initio. Jpsum invoco tesiem, qoem velim noliin 

babiturus sum judicem, qiiia ex animi inei cons.cien- 

tia, tum nec actor bujus verbi fuisti, necprocura- 

lor, imo nec conscius, et ot vocationi divinac secu- 

rius acquiescas, sive arcbiepiscopus pro verbo iioc 

doniino regi scripserit, sive iionscripseril,scio quia 

ilie lilteras bnjus non soscepit. Sollicitaltatur qui* 

dein pro filio Hardingi , qui utinam vlr episcopatis 

essei, sed nec Simone impellente, nec inducenlibus 

Giezitis potuit incllnari, ut in alieoo compendio dis* 

pendium faccret aniroae su» ! Sic repulsam passus 

cst filius llardingi modo quidem dicendo potius 

quaro scribendo; ila tamf^n ui alterius ei beueficii 



spes relinquo^euir incolamis, ied» sive Ui epuliriii 
sive non, moriaris ant vivas, ilie nunqoam raf» no- 
stro aucu>reerit episcopos^ Profecu>, ut crediturr $«4 
oec Dommo,qttia semper nisiuest coAlraDowloaro^ 
et pro viribus suis, aut suorum, omnes tnrUivit ee« 
clesias. Gonsuluit nie magister W. arcbid. per Mh 
sonem socium souoh et dispositiqni divinae, adlii- 
bitis sociis, quos poterit, sedului acqoiescet. Sic et 
R. de Limesheia, saae si electiooem taam, qood 
tamen, aoctore Domino, non poierunt, aliqvo modor 
possent aemuli impedire, nibil oorom qaas voleiit, 
facerent, sed jam provisus esl qui cervieosis impo« 
neretnr, et quae ferre non possent. Yerbum qnod do 
te motum est, Ecclesi» Romaiiae, domino rogi« me* 
tropoliiano, coepiscopis, sed et omnibos qui illiid 
audierunt, placet, esceptis bis qiios iMUambilio» 
aut avaritia, ant immuiidilia, aut invidia, excaeca- 
vit. Quod si forle apparueriut in couspectu bono*. 
rum,in sua malitia persistentes, confundet eos Deui^ 
ne ipse dispositione frustrata confundatur ab eii« 
Siliieram qiiidein,.et dissimnlaveramgaudiuin ineum, 
qnia le, si fieri posset, vellein igiiaruin vocari a Uo- 
niino. Nunc autem, quia ei alitcr visuin est, et pii- 
erum suum Bartbolomxum consilii sui per mului 
ii.dicia consciiira fecerunt, consulo quod consulue- 
ram ante, scilicet ne pracvenias iuviiaturum, ne de- 
spicias invitanleni.' Si dixeril, ascende superiuSt 
obtempera jubenti : sin autem, dum ei placuerit » 
pcrmane in ea vocatione in qua vocatus es. Mam 
jubenti descendere obtemperabis. Unum esl quod ad 
redimendum favorem, si deesl, consulo scilicet te 
facias, non ut simules, meiiorem. Quod si virtutii 
odio displices, non multi lacias placere, quibus tpsa 
dis|)licei, nisi facias ut ipsa complaceat. Opportuno 
tainen omnia, nienior ejus, qui ut omnes lucriface- 
ret, oinnibiis oinnia facius est. Non est eniin apraa- 
cipiti et abrupto inilianda correctio : dehortari 
autem, ne aliqua ex causa promollonis luac paclio- 
nem ineas, superfluum scio, quoiiiam mihi toius es, 
necdearcliidiacoiiatu in filiuin Ilardingiconferendo, 
niovearis quouiamrumor vanus est, qiiimultos plo- 
runique sollicilai. Si qiiidem anlequain episcopiis 
sis, iiutlius auctoritate »111 dahitur, cum episcopiis 
fueris, tuum erit ipsum dare cni voluerls. Preces 
forte interiin, aut postea audies , sed ut exaudias, 
ex tuo, nnn ex alieno pendebit aibitrio. Quodsi ire- 
pidaveris ubi non esl limor, increpablt te Is, ciijus, 
auctore Donilno, ministerfuturus es, quibusincre- 
paliis est verbis : Modiccf fidei, quare dubitaHi f 
(Maith, XIV.) In sumina consilium tuuni ex magna 
parte in doniiiio^rcbiepiscopo est, ut tibi possil con- 
solere. Sine eo super lioc nihii facies, quldquid fa- 
ciant fiiil Belial, tu et fllii pacis ad diein vocationls» 
sicut vobis prxscriptum est, veuieiis. Veniant auieni 
ciim caeteris, aat pr;e ceteris magister B. filtus 
Keinfredi peccator, fratercultis roens, ot qnicnnque 
nostroruin sunt, imo Dei. Prior quoque Plinton, «i 
abbas Tavistock, si tamcn sapiunt pacem. Ettusi 
potcs sine turpitudlneconscicntiaeetfamxdcclinare 



9S OAxNNlS SARt*:SBERIENSIS 8i 

ifidlgtiaiUonein flBmutornni, id rocias. Nam qtixcura A aposfolkiim resiitnaiis, a divinis, secundiim siaiuia 

PatriiHi, absiinemes, donec domini papae mand;iium, 
ei noslnint implevcrilis: ecclesiam qnoqiie niillus 
vesirum praesnmai iiigredi, dum crimine iiiobedien* 
lia;» scelus ariolandi et idolohitrix perpeireiis. 



de mobillbus ? Ego le non curo , nisi prxcipwe 
mores CQvaveris. Yaleie cum rrairfbus ineis, et 
allis, de quibas optare debemus ut valeanl. Hoc 
iibt imperttuntur domesllct nostri, quos valere de- 
skteris* • 

EPiSTOLA XCI. 

AD... 

Gmtiu quanlfts possnin refero snblimitaH et fidei 
V€8tr», qu» me per tot terrarum et maris spatia 
Uignata est aerlpti sni solatie recreare. Fortun» 
ifoidero aaevitiam, dmn In utnimque nostrum sx- 
viebatfebementerexborrui, sed ex quo spiritusejns, 
vobi» reddita quiete detiimuii, auram mihi.etsi non 
•6ntire,veicerle,aactoreDomino, et veslrafaclebte 



EPISTOLAXCllI. 

AD EPISCOPUX N0BWICBM8RM. 

. Episcopo Norwicensi. 

Dilecti filii nostrl R[tcardus] de Dractona, et A. 
Trater ejus, sua nobis cotiquesiione flebillter siigges- 
serunt, qiiod in injurinm sacrorum canonuro et no- 
siram a fllio nostro R. archidiacono Norwicensi in- 
jnste tractaii sunt, nec eis poluerit.apud ennuleni 
archidiaconum interposita appellatio sufl^ragari. Ad- 
i<idn8trtay prospicere videor mitiorem. Qiiodsi exi- R jiciunt eiiam, qiiod, postquam rnerat ad nos appel- 



gentibus peccatis meis» speni meam , quod absit ! 
MU contigerit, forii et Ixio animo per misericor- 
dfam Doinini corpus meum flagello dispensationis 
diviuae subjiciam, cerxm quod nulla nocebil adver- 
sitas, si iniquitatis jugo colla subtraxero. Porro 
cientis ineae angustias screnat testiinonium con« 
scientiae iiiDOcentis, qu» illins solins veretur judi- 
duro,ante cujus tribunal convenient In brevi dives 
ctpauper, et cogentur omnes filii bonOnum pro se 
reddere rationem. Caetepum innocentiam meain quid 
aitinet excusare, cuni eam sanciitas vesira plenius 
et planiiis noverit? Sicut fueiil volunlas in coelo, 
sic flat. Bis exsulai, qui doini exsulat, et perogri- 
nantes interdum, gratiam praeordinaiae felicilatis 
non deserit. 

EPISTOLA XCIL 

AD MORACUOS DE N. 

Monacbis de N 

Oinnein animam poiestatibus superioribus subji- 
cit Spiritus saiicli per apostoluiu suum emissa prae- 
ceptio, cui quisquis resislit. divinae dispositioni 
convincitur coutraire. Virlus si quidein obedientiic 
est, qua divinis bumana, lerrena coelesiibus sociun- 
tur» Cujus contemptores, quantum in se est, sciii- 
dunt Ecclesia! unitatem, et dirumpunt compagen 
spiritus, quae consistit in vinculo pacis. Unde de 
vestra fraternitale, qu» permisericordiain Dei,ar« 
ciioris vitoi professa est regulain, et eminentissiin» 



Jaluin, fraternilas vcslra sub rcgiae jussionis obtcniu 
quadaiii imagine jndicil jam dicUiin A. advocaiiono 
ecclesias S. Aiulreae de Rlnget conata sii spoliare, 
ul in R[ad.] extraneiiin iransferrelur, uiule cl UleiA 
R[ad.] ausu sacrilego, assenliente sibi, sed el pa- 
trocinante R. sArcbidiacono, prsediciain eeclesiam 
memorato Ricardo qul eam judicio nostro, et fm- 
trum qui aderant, legitime possidebat, prxsuinpbit 
aiiforre. Siiper bis aulem quia testibus cl instru- 
mcntis nobis fidem facere parali erant non potui- 
mus iion moveri. Veinmtamen, ut ineiita totiiis 
causae partium assertione plenius agnoscainus, ter- 
minutn quein vesira dilectio postu!avil, partibns 
duxiiniis indulgendum, omnibus tamen in irriUim 
devocalis, quae post appellationem prxsumpin sunt. 
Licet enim Interdum proprias personx lequanliniter 
injurias siipportemus, iiijuriam tanien saiictx Can- 
tuar. ccclesix, et conteinptuiu sedis nposlolicae, 
cujus vice fungimur, dissimulnre non possunnis, 
nec debeinus. Ilujusmodi ergo auctorltatc sxpe fa- 
tumarcbidiaconum Doininica, qua canlabiturt CaH" 
tanle Domino^ nostro conspectui apparere jubeatis, 
pra:nominatis fratribus R[icardo] ei A. super dainnis 
et injuriis responsurum, et inobedientia, et contem- 
ptu doinini papa: et nostro, et participatione sacri- 
legii, R. quoqiie de Passu. generum arcbidiaconi ad 
sedeiu apostolicani excommunicaium iransmittatis, 
eo quod inslinctu di^iboli presbytcrum interfecit. 



rcligionis assecuta est gradum; satis admirari iion [) Noveritauiein arcbidiaconus quid eum consequatur. 



possurous, quodmandaium dominipapae et nostrum 
hactenus contempsistis. Cum enim vos ex mandato 
aposloHco sxpius, ul oportuit, ei forie saepius quaui 
oportuerit paierna diiigentia commonuissemus, qua- 
tenus deciroas Rofl^eusis ecclesiae Paridi arcbidia- 
cono nt justitia exigit restitueretls, iieratis praece- 
ptia non roodo iion profecirous, sed nec 8ubjeciio- 
nis, aut alicujus humiliiaiis verbi aul operis tcsli- 
inonio» nobis apparuere vesligia. Quia ergo, licet 
nostram aequanimiter interdum poriare possimus 
injuilarot centemptum domini papse dissimulare non 
possumus, nec debemus, vubis prxcipiendo inanda- 
unis, ut oroni occasloue ei dllaiioue remola, praefa- 
las deciroas memoraio arcbidiacono juxiamaMdalum 



si praedicio sacrilego coinmunicare ausus est, duiti 
a participatione ejns ecclesiam absiinet. Pra:cipi- 
inus ut ecclesiain dc Ringet cum ablatoruin inlegri- 
tale prxMioininato R|icardo] restitui faciatis. Quod 
si Rad. exlraneus nostris et veslrls mandatis obe- 
dire conteiupseril, in euni severitatem ecclesia^ti- 
cae disciplin» exercere nou difi^eratis. Si autein ail- 
versus Ricardum aliquid juris sibi competere credi- 
derit, iilud niedia aequitatc, ubi Juslum fuerit, posl- 
inoduui poterit obtinere 

EPISTOLA XCiV. 

AD MAGISTROM GAUFRIDCM. 

Atnico et cognalo suomagisiroG.. fuus JoAium 



J55 EPlSTOLii;. 

Sarefberiensis.salutenit et si quid eajuciindiiii. 
Cuni 8»pe, rarius tamen qaaro vellein, lilieras 
vestras receperim, nuilarum gralior fuit adventus, 
quam iliaram quae mihi sub domeslic» erudilionis 
auctoritate necessitatem veritatis indiierunu Gau- 
deo namqiie quod de lliesauro scientix vestrse nunc 
landein probitatis eiemplnm, quod vobis reserva- 
liatts, et mibi communicatam est. Potero quidem 
liis et similibus aaimari ad roriia, et Domino pro- 
vehente, ad altiora conscendere, si milii propilia- 
lionis suse manum porrexerit« qui iiloruin dunuxat 
operam flnem iilustrat, quoruin semeininit esse 
principium. Et licet ililus nostri, quisquis fiierit, sit 
jucnnda niemoria, et senteniia probabilis videaiur» 
est tamen, ut arbitror. unde, moerori suo poierit 



AN. H59-6i. 85 

BPISTOLAXCV. 

AD JOSSELIKUII KPISC. SARES». 

JossEUNo episcopo Saresberlensi. 
"Fratres Hospltalis, novo qnodam et ir«aiidilo 
hnmanitaiis tiinlo, ui privaias faciant eleemosjnas» 
calomnias ingerunt manlfestas, rapiunt ni dlslfft* 
buant, de alieno placant Altissimum.et in contome* 
liam apostolorom licandi el solvendi nsurpant ofll- 
cium, Hsurpant claves Ecdesia, liberaliute ponlili- 
cmn abnteiites, ecclesias» qnas semel oecupaveriul, 
episcoporum subtrabnni potestali, qaoriMi lutoniar 
potestate, vel auetoritaie, si aliquem provinclalium 
conveiiire voluerint. Si vero conveniantur ab alio, 
pontificalis aocioritas evanesctt, cum asseranl se 
foruin non habere nisi Romanoin vel Hierosoljrmita* 



qnis exbibere solatium. Magnum equldem esl bo- ^ "«"•• Un<*e suWimlUli vestrae consulendum el aiip- 



norum fascibas iliustrari, sed procul dubio roajus 
est eosdem virtuium tiiuiis promereri. Unde qui 
virtutis assecotus est 'ineritum, etsi reruni opuien- 
ia vei fastus non accedat bonoris, collaio lamen 
bono debet esse contentns: ne si impatientis con- 
scientiae stimulo, quasl ittjuria, muruiuraverit, vi« 
iio ingrailtmrinis, hoc ipso qood habere visus esl 
se feclsse videatnr indignum. £t uiioam, si sludio- 
rum pnenoUim non assequimur» saliem non desti- 
laamur el neriu» ! Non Uinen biec idcirco propono» 
i|uod a nenis noslri eruditione recedam, cui, Doroi- 
no faciente, tou vigilaniia mentis et corporis ob- 
leoiperandum esse decrevi: qood pusiiianimiuiem 



plicanduin decrevl, ne mallti» eorum, quam exer- 
ceni, adversus lalorcm praesentium, clericum ei 
saeerdotem vestrum, indulgeatis» cum causa eorum 
inagis vestram ladere videatur Ecclesiam, quam 
istius persoiiam. Omnem eulra ecdesiam quaiu 
eis concesseritis, vobis et soccessoribus vestris ao- 
feretis. 

EPISTOLA XCVI. 

▲0 PCTBHn ABBATEn CKLUUISEII, [▲• 0. 1160.] 

Abbaii Cellensi. 

Litteras beatitudiuls vestrae mihi lator prssen- 
lium attulit, sed ipsis Paschallum solemnlis feriave- 
ruiit. Increpationis ergo vestrse querelas graviier 



spiritua veremiui, et timorein tinietis suspicionuro, ^ accepi» et eodem aniino qiio eas noveram esse coih 



prudenter quidetn facitis et amioe. Moii enim Pom* 
lieio, aol eo qui ipsom vicit, major, aut Auguslu 
pnidentior, Ciceroneaui Curione disertior suro, qul- 
b-js quanium suspicionis aura nocuerit, vos bisto- 
riarara aeries trita perdocuit. Taceo quod toiies 
victorem Machabaeum anle fregerit pusillaniinitas, 
quam gentiom fortitudo. Unde coustat, quod illo- 
rom iinpeiom a me sustinere non pouro, nisi me 
interim foveat, qul protegit botninem a pusilla- 
nimiute spiritos et tempesUie: in illius autein 
virtuie non timebo, quid exterius iiigerat liomo, aut 
iMerioB mormorei caro. Csterum equus quam- 
libet velox eessante stimulo Qt tardior, et ut ait qui 



dam: 



(p, 



(Tr^' 



.11.^^ 



. . . Corrttmpant otia menlem^ 
Et eapiuttt niimm^ ni moveantur aquas: 
sicet roens mea, qu« sui viUo« ne dicam natura, 
bebes est, Innatam ignaviam non deponet» si iion 
crebrius exhortatlonom acoleis excitelor. Erit ergo 
iadostri» et diligentiae vestrae frequeniius somno- 
ieniix meae torporeiu excutere» ut quem ad bene 
agendum non propria, salum virtus accendat alie- 
na : in eo vero maxime venr amiciti« fidem agno- 
icaro, si me sic mihi reddideritis, ut vitils nonpar- 
catur, et ot de oeiero neeentur cauilus statoatis ea 
conira faciein meam, ne in eo deUrios semper aliis 
displiceam, in qoo roibi qooque non uoyero dis- 
plicere« 



scrlptas, nisi qood in aniina puriori sinceriorein 
esse credo cbaritaits affectum. Si enini super bis» 
vel viiio arrogantla et liigratitudiuis vobiscum con- 
Undero, prxur eam quae perspicuis ei perpetuis 
viriutum titulis illustraiur, domestica probaiione 
convincor. Gratia slqiiidem Dominl et vesira, suui 
quidqoid sum, si quid tamen som, el InstiluiiQnis 
vesirae beiieUcio me spero semper ruturum melio- 
rem. 

Scripseram quidem vobls de adveniu meo, qitod 
ex subjectis causls fore credideram. Quod vero 
senientiam mutavi vel distuli, non levius mea, sed 
consilium amicorum meorum fuiu Unde hoc aui 
nullam arbiiror, aut levem eolpam, cum et Aliissi- 
D mus senteniiam muiet, cujus consllium inaiiet In 
aeUrnom. Non enim fortonae insidias solus potni 
decliiiare, cum omnla quas sub sole sunt, lubrica 
sortis vana versentur in alea. FIuxus etenim tem- 
poris, motus rerum, caligo mentium, levitas ani- 
moruro» axem foriuuae tanta sui agiliiale circum- 
feruiit, ut non niodo roUm ejus, sed et totlus orbis 
molero facile constet esse volubiiem. Verom ne nou 
lam me excusare» quam rerum conditionem frustra 
videar accusare de omnibus, sed causa cognlta ju- 
dicare. Sutos iuque mei faciem parumper inspi- 
cite, sereitissiini domini nostri regis Anglorum^ ab 
anno praeterito, gravis iu nie studlo aeiuulorMni es- 
cilaia est indignaiio. Si causam quasriiis, professio 
iiberutis, veriutis defensio criuuna mea sunt: 



S7 JOANNIS SARESBERIKNSIS S8' 

testis est inihi scrniator cordium, qnein intuilis ei A coinmiMi snnl fldei domini Caniuaricnsis, a cujus 
perniciosa Yita mca toia sempcr el nruiis offendil. ««<> *»*<5re non reccdo ' '' - -'— 



quia alierius culpae/quod ad dominum regem, con« 
screntiam nescio. Ipsum, ut audisiis, adire dispo- 
stieram, meam innoceniiam purgatunis» sed per 
famlliarei suos didicit me nullomodo admittendum 
in absentla domini Cantuariensis el eo roedianlc 
milii posse graliam refonnari. Pra>ierea doinini 
rpgis reditus nobis in dies singulos promiuebatur. 
Qnid ergo faceremflnsuiam egreiJi imaginem vide- 
Lntiir habere diffugii: calumniatoruni decliuare 
i-ongressum, esset ream .conscientiam proflteri: 
priiicipis non exspeciare .conspectuin, caput nieoin 
la»sas majestatis obuoxium legibus faceret; ad sum- 
niam, lestimonium innocentis conscientias, aiictori- 
tas Romani pontiflcis, prudentum consilia familia- 
rinm preces tandem persuaseront, ut examen cau- 
«e, si fieri potest, domi exspectem, ubi flnis poterit 
csse, et sumptu facilior, et copia aniicoruni fcrti- 
lior. Sed haec, ui scrtbilis, renuntiasse debnerani : 
has equidein parles iidelibus vestris ainicis meis, 
venerabilibus virts, Joanni thesaurario Eboracensi, 
et magislio Willelmo comniiseram procurandas. 
Propriuin nuntiuni Idcirco destinare distuli, quia 
iiaiifragii brevis, nt videbatur, licet magni, adbuc 
dubius erat eventus, et quia inallem laeta quam 
tristia nuntiare. Unde et cursorem vestrum roecum 
reliiitii per dies aliquot in adventum lllustris regi* 
ndt Anglonim, et clarissimi viri canceilarii regis. 



inde utique ui emineii* 
tiam vestram nec per nuniium nieum lam dto 
poiuerim visiiare. Cseierum quid doloris et mod* 
roris animae mese nuiitius vester allulerit, pru- 
dens ei sciens laceo, ne, si super dolorero vulnerum 
vestrorum, meum quoqoe addidero, ampliori tristH 
tia absorbeamini, cum saucia meas recordatlone» 
nedum inundaiione tristium exulcerari soleatpo- 
tius, quam foveri. Malorum quidem roeminisse 
jiivai, sed cnm pr«elerierint , tunc demuni placei 
fuisse prostraium, cum foriior praevalueris. Mise- 
rum quoque fuisse jucunduin esi, sed jam de feiic^ 
tate gaudeiiti. Sic, sic infortuoii grata eslrecorda- 
tio, sed cum de forlun» injuria triuinpharis. Quis 
B xdiuni suarum niinam laetis oculis aspicit? qiiis 
domus suae flagrantis aut fumaniis incendia libens 
intuetur? Proinde, mi charissime, a tanti moeroris 
inemoria aniuiuin pariler paululum avcrianius, coii- 
versi ad eum qni fldeles siios lentari non patitur 
supra id quod possuut, factens qutdem de tenta- 
tione proventum, ut omnia coopereniur in bonuni. 
In sorlc namqtie juslorum peccalorum virga nnn 
permanet, et quidqnid ab ioiquiiate recedii, seu 
prosperi, seu adversi faciem indual, nihilominus 
proflcit ad salutero, «-t lonatur ad gloriam. Ex re- 
rum namque diflicultaie crescit meriiuro fldeit et 
glorlosior est Iriumphns, quem assiduitas labonim, 
ei pericnloniro suscepilo, et jugis patientia prgeces- 
serunt. Si de se praesuroit aliquis in quo deficlt, si 



qui, per misericordiam Doinini, procctlam niihi de- C j^ D,,,„jno, in quo non proficit :Sine me, inqiiit. 



tumuisse dixeruni. Poteus est autein Dominus ve- 
siris, et £cclesiae sux, pro qua palior, precibus, earo,' 
quanlacunque sit, in auram commuiare, ei inno- 
centiam meam perducere ad portum quieiis opiai». 
HtXC hactenus. 

Ex quo fldclem nuntium inveneritis, mihi, si pla« 
«et, epistolas beati Bernardi transmittite. Precor 
etiam, ui flores aliquos verboruin ejus, et vesiro* 
rum, et cantoris Trecensis, et si qui suni similes, 
colligi faciatis : ila tamen ut flnrum lalilia non pe- 
rimai aut minuat fnicius utilitatem. £go procui 
dobio, auctore Domino, vos in mea, aut proprii 
nuniii pcrsona, anieqiiam autumnus eicat, v!sitabo. 



mkil poleilii faeere (Joan, xiv); et in eo cujus spi- 
ritu agilur aposiolus, omnia polesl. Quis virorum 
fortium et sublimiuro illud iion iibeuler ample- 
ctitur? 

Ttt neeede ma/ts, ted conlra audentior tlo, 
Qua lua le fortuna sinai. 

(ViRG. jEneid, vi, 95.) 
Quid ergo [ille] queni Yerburo Patris inviiat ad 
fortia, et aniuial in iribulatione malorum , ei do- 
lore? dicens : Coi9/Sdt(tf tn me, ego vici mundum 
(Joan. XVI). 

Dilaiare voluil Dominns nomen suuni, et marly- 
ris sui (lO)gloriaffl iransferre ad esternas iiaiioiies. 



De liberalilate, quam in frairem metim exercuistis , j^ m quj ^^^^l sub modio Senonensis Ecclesiaj lalebat. 



qoai possum vobis graiias refero. CharisHlmum au 
tcm uosirum, T., praepositum vestrtim, nomine roeo 
persaluiale; his quoque salutatis qui vos diligiint, 
et roe uoveruni, quos etsi uon cbariae brevitasy 
ineniis lameu complectiiur iailiudo. 
£PiSTOLA XCYiL 

AD EOXOEM. [a. D. 1157.] 

In adventu nuntil veslri ad nos serenissiini do- 
mini nostri regis Anglorum, qui ad Alpioos et sub- 
Alpinos Briioues profectus est expugnandos, ei^pe- 
dilio nos lenehat oceupalos quidera tolius regni 
kiegoiiis,sed prxeipue soliicitos in custodia illustris 
rcgin« Anglorum et liberorum dofflini regis, qui 



respondeat in medio nationum, et multitiidine po- 
pulorum. In a*des suas tantum forle permisii inceii- 
dium, ut quasi beneficio ignis examinaue, auclore 
Doniino, cuni reaediflcatae fuerint, sicut mundiores, 
iia appareant pulchriores. Curo vero Ecclesiaui 
Angk)rum sollicitare placuerit,diligenti solilcitudiue 
prudentes et honeslos viros in hoc opus eiigere 
studeatis, quorum peccata minime ruborein incu- 
tiaiit iunoceDliae vestrae : veniant quidem muniii 
coinmeiidatitiis precibus principum veslrorum, non 
quo res aliter expedirL.non possit« sed quia facilius 
etrelicios promovelur Degotium, quod magnorun> 
virorum est anctoritate subDixuro. Affecturo spour- 



(iO) Ift cod. N. noia margisialis est : Stl Aigulfi- 



C9 BPlSTOLiB 

4Sei aommns Cantaariensis, effecuis antem Dominiis 
procnrabit. Quid de mo dicam, qiii tottis vesier 
siim, et illorum t 

De csetero liberalitati Testrae pro eprstolis beati 
Sernardi gratias ago, antiquis insistens prefibiis» 
ni Hores verborum ejus quos conquirere poteritis 
raihi transcribi faclaiis, et si qoid liujusmodi apud 
Tos paratum est, per noslros nunlios afferatur. 
Praeterea beati Aigulfl inihi prgnora promlsistts, 
«tri satts gratnlari non possum ; sed licet mihi sofl)- 
ciai gratia ▼estra, precor, si fleri potesi, nt de reli- 
quiis beaiae SaTina; , Bleniorii, Frodoberti, et alio- 
mm, quorum pane nutritus sum, per eosdeni mibi 
miltalis. Quod auieni bujusmodi niitii placuerii, 
manu vesira signatuin Iradaiur nuiitiis, ei littera- 
rom tesirarum prosecuiione fiat autbeniicusn. 

EPISTOLA XCYIII. 

AD mEICRICOM EPISG. WlNTONlENskEII. [k. h. 1157.] 

Hbxbico episcopQ^Winlonieiisi (II). 

^uot el qnania mala Ecclcsiis Christi procnrel 
pasroris absentia, etsi antea nobis ruissei iiicogii!- 
tum« ei solo peregrinationis vestrne dispendio po- 
ttiirnus didicisse. Bienniiim enini esi ex quo rames 
coepit in ferra Tesira, nbn equidem ranies victoa- 
Kum, quorum satietate a cultu Domini avertitur, et 
plerQinque recalcitrat popnlns incrassalus, impiii- 
gQaiiis^idilatatus, sed fames audiendi vcrbutn Doniint. 
Panrali siqiiidem petieruni panem, et non eral qni 
frangeret eis. Si ergo ad aliquem vicinonim solos 
Evaiigelii tres pancs, domni vesirse mutnnturi acce» 
dimns, creditorum continoo sustincmus difllcullates, 
ea se copia excusaiioniini oppoiiii, iit iliiis quie^ 
scentibttsin cubili, ad importunitatem noslram vix 
surgat aliquis et aperiat vel nobis pro revercntia 
noslra. Si autem ad extranenm vel peregrinum ur- 
gente necessitate confugiinus, timemus, ite pro 
pisce serpenlem, aut ne pro ovo porrlgat scorpio- 
iiem. Praeierea oves vestrae aut non audiunt, aut 
niinus audiunt vocein alienorum. Quid multa? jac- 
turam Domini,qu» quoiidie flt in rebus et nioribus, 
non saflBciunt enarrare. Audite ergo, dileciissiine 
fraler In Domino, planciom esnrientium, andite 
Toces vagientittin parvulorum, audlle vocem spons» 
qu£ aniore langnet, et vestro desiderio inlabescit. 
Aodiie denique vocem sponsi, qui vos constituit 
super familiam saam, ut ei cibuni detis in teinpore. 
Rediie itaqiie ad ecclesiam vestram, et totam insu« 
lam sapieniiae et virtutis vestne radiis illtistrate, 
Nee Tos moveant damna rerom, qtiem resplclunt 
pericnla animarum.. Procul dnbfo satins esi et 
aequitts, at soliiciiadinis testrae vigilantiam commis^ 
sis vobis eeelesiis impendatis, qoam tlienis. Domi« 
nus rex de secttritale vestra nos feclt secaros, el 
duobus» quos nominatim exdudil, exoeptis, qaos 
volueritia, ad gratlam e]ii8 peteritis introducere. 
Mos autem reditul vesfro congratuiabimur» et quid« 



B 



-* AN. 1159*64. «0 

A qnid auxilii vel eonsilil poierlmus, llbeBti autmo 
conferemus. Vaie. 

EPISTOLA XCIX. 
ad eomdbm. [a. d. 1157.] 
Amicis nostris, urgeflite ietitationis arHciito» 
illam consilii viam credidlmns ostendendam, qua» 
boiiestniis specie, aut uiiiitatis Irueta, videtor pne 
cxteritt eligenda. Et licet ambigentis animus recte 
consttlenti obtemperare detrectei, charitatis laroen 
instantia non quiescit, donec reluctantem amicum 
ad bona pertrahal, vel JMvitum. Sic nos, reverende 
et aniantissinie frater in Domino, fraierniiateiti 
vestram ail propria redire monuimus, omnino non 
credenles bonestati vestr;», aut ecclesiae utililati 
magis aliquid expedire. (Jt enim cxtera taceamus, 
qune longum est enarrare, profecto morum ruina 
longe miserabilior esi, qaam niimnvoruii*- ^^^ ®&t 
de temporallum amissione dolendum, ubi dispcn- 
dium incurritur aeteriiorum. Duorom namque doltf» 
rurn circa eumdein aniinum major denigrat alierum. 
Absit antein ! ot airquis de vestra prodentia audeat 
suspicari, qood vilissima reruin, opes scilicet, ani- 
ninni vestrum moveant ubl perlculum imminet ani- 
iiiarum. Absit 1 ut Invidia antiquo suo vobls posslt 
insultare proverbio diceiis : 

Quod deflei, iUud amatti, 
Uiiuin e dttobtts eligice, aui liiis diserimen trttltifl^ 
aiit pacero. Si litis incertttm prsferiis, adTertlla 
quia iiihil lurpius bt quam siils armis expugnirf» 

Q eiquasi miicroiie proprio jogttlarl. Si pacem, redlto^ 
f t pax e8t:sed tiroetis, ei quidem ubt non est tlmon^ 
duin. Nunquam enim venit in mentem serenisaiml 
domini nosirl regis ut innoceniiam viiae, integrita- 
tem fam», gloriam regnii taiito deturparet oppro* 
brio, ut manttin suara et quacttnque causa eztende» 
ret in Cbristum Domini, teialiqoam coniumeliam 
a quocunque pateretur inferri. (i* eo siquidom plo^ 
rimum motus est, quod conductum petere necess»- 
Ttum credidisti, cum neminem eorom unquam las- 
serit, qoantaecunqueprocesserint inimicitiae, qui ad 
se veniebau Qiiid ergo tlmebalis, cum vos sua, et 
emniiim nostrum voce et litieris revocareiTSed vos 
inandatom domini papae, et Cluniacensiom testro* 
ram oecessius detinet. Porro et ipse dominos papi 

D redltyi vestro eongratolabitur, nolens roandatam 
illud utlliiatl vestrae pra>judiciam lacere» et perso* 
nam vesiram Wintoniensl ei Glastoniensi ecclesiis« 
plus quam Ciuniacensi non ambigilis obligaCam* 
lllariim quippe regimen soscepistis a Clumacensi* 
bus absoioti. Qua ergo raiione ab istis ad illos di- 
veriislis? Nonqoid aequiim esi, istis esttrientibos* 
eorum pane ilios aatlari.? Ha^e non modo domial 
regis, sed fere omnittin querela est* Certo an Jttsia 
ali, Tos ▼ideritis. Praeierea ex abseutia vestro ae 19 
Becessitatibos regni a consiiio vestro et aaxllio 
quaeritar desiitotnm» cum, Domino praecipieBie»' 
Caesari reddi debcaiit qoae sunt Caesaris. Unde plii^ 



(11) la nomiiie Tbeobaldl Canittarieosii arcliicpiseop 



91 



JOANNIS SARESBERIENSI8 



92 



rimi stiaserunt» vi fn ooineft teslros diirius ageret, 
et iii bona ecclesias , usque ad thesatiros iniimos, 
mannm extenderet, Ipse iamen, inciiante se turba, 
conlinei manus suas, et adventum vestrum utcun- 
qoe exspeclat. Quod si ecclesiam, et omnes veairos 
hac proTOcatione regix indignationi exposueritis* 
iiniendum eai ne Tcniant majora nielu, et vos, quos 
deciinarenonTultispr;eviso8, sentiaiis aculeos posi- 
roodum duriores. Precamur ergo, et in viriute clia- 
ritatis consulimus ut redeatis , et ex quo vos 
audierimus esse Boloniae, vobis in ipso litiore nostro 
occurremus^ procuraturi qtiomodo ad duminum re- 
gam cum lionore perveniatis, et fiiiis jucundus tan- 
iia laboribus imponatur. 

EPISTOLA C. 

AD PAPAM ALEXANDAUII» 

Domino papx Alexandao. 

Ex mandalo sanctitatis vestne in pnesentiam no* 
siram citaviinus veneral^ilem viruni G. abbatem 
>Vesimonasierieiisem roonachis de Malvernia re- 
sponsurum super his qu» iii audieniia vestra ad* 
versus edin proposuerant. Iii ipsa autem ventila- 
iione causxnobis ex testimonio venerabilium viro- 
rumGileberti Hereford. episcopi, Hamelini abbaiis 
Gloucesir., Raginaldi Persor* abb. evidenter appa* 
ruit, quod monachi Malverniae graviora quam passi 
sont promjeruerani* viiio contumacin sux» et ino- 
bedieniiae caipa, quam beaius Benedictus iu mo- 
nasieriis docet ca*teris acrius puniendatn ; et quam 



desiderei, el pacem^ ei aecorilatem omnimodam 
repromittat, et ne de ea poasitis aliqua ralione du- 
bitare* eam in roanu nostra cepjmiis, ducatum to- 
bisdaniesi a mari usqiie ad regem» moram vobis, 
ci reditum, si expedierii, pr«paraturi. Si ergo di- 
ligitis ecctesiam Tesiram, si aniroam Tesiram^ imo 
quia utramque diligitis, accepta opporlunitate re- 
dire non differatis» ne, quod absii 1 quod saepe di- 
ximus, flant conditionis Tesirae novissima semper 
deteriora prioribus. Potesiatis enim a Domino con- 
sittutae geminabitur indlgnaiio, si porrectam gra- 
iiam contemni praesenserii. 

EPiSTOLA CIL 

AD ALEXANDRUH PAPAH^ 

Domino papae Alkxandro. 
B Sanctiiaiis vestrae inandaium debita veneraiione 
snscipientes, creditoribos vesiris satlsfecimus, pa- 
rati semper aposlolicis obedire mandatis, sed apos- 
tolaius vestri tempore paratissimi. Nos eienim per 
misericordiam Domini a flde Roman» Ecclesiae, ab 
ot>editniiae famulaiu, non carcer, non gladiiis, non, 
si qun gravior esi persecuiio, separabli : pneser- 
tiin com illum videamus in throno Petri regnantem, 
a quo doloribus iioslris solatium exspeciamoa. 
Multa siquidem suni, ei fere ImportabiHa / quae 
pro doino Domini libenier, cum;iia oporieat fieri, 
austinemus, ei cerie majora qnam quae scrioto com- 
miiii expediai. Speramos auiem quod ea in brevi, 
auctore Domino, In auribus vestris commodius prae!>> 



iota fldes Catholica, et oinnis ecclesiasiica disctpli- ^ senies exponerous, eo quod tos ad Galliarum par 



iip, quasi scelus idololatriae deteautnr. Tandemcon 
versiad cor ab abbate suo, quem multis injuriis ei 
Texaiionibus graviier laeserani, saniori consilio usi> 
prostraii ad pedes ejus, veniam petierunt, et saiis* 
faciionem promiiieutes, reailiuto prlTilegio^ quod 
ainaieaiate vitiosa suggestlone obiinueraui, inier- 
Teoieiiiibua nobis.et Tenerabilibus viris qui ad- 
erani, G. Roffieiisl episcopo, Silvestro abbaie S. Au- 
gustinl, in ipsius graiiain recepti sont, ei sic con- 
cordia reformata. £i quia cellulam Malvemiae 
Ecclesiae Westinonast. pleno jure ab Initio constal 
ease subjectam, excellenttae vesirae preces porrigi- 
rous, rogantes ne conira consueiudinem omniuin 
roonaaierioruro, earo patiamini jure suo privari, ei 



tes descendere, fania fcre omiiium consona voco 
concelebrat. Siippltcamus ergo majeslati Testrae, ui 
noa de adTcntu vestro, si placet, dignemini pra*- 
rounire, quo paiernitaii Tcstrae, ui decet, prom* 
ptius occurrainus,.et desideratissimo beatitudinis 
vestrae tIsu ei alloquio citius gaudeamus. Intcrim. 
Pater dulcissime, nos scriptorum Testrorum soU- 
tio, et apostolicae salulallonis beneficio petlmussaR- 
pius visitari, ne pii desiderii noslri dilatio, aui 
serviiuiis nostrae contemptnm, aui defectum graiiae 
vestrae, autveterlsamicitise oblivionein,$i non no- 
bis, aliis lanien sicnificare videatur.Ei quia inde- 
fessa soSlicitudine super afflictione matris nostrae 
sanclae Romanae Ecclesiae jugiter conciianiur tIs- 



juftas peiitionesabbatis,dequo meliora speraiiius, ]) cera noslra, et ora filioruin infidelium dilaianiur» 



roisericorditer audlalis. 

EPISTOLA a. 

AD ■CNRICUil BPISCOP. VfllCTONIBNSEIf. |a. D« 1157.] 

TBBoaALDi episcopo Wintoiiiensi. 

Super Incolymiiate Testra, quam a nuntiis Testris 
accepimus, ketarour pluriinuro, sed de ea menlis in« 
legritate, quae rerum damna non sentil, congraiu- 
lamurAliissimo«boiiorum omninm largiiori. GraTia 
quidem fuerai de rerum )aciura ienlaiio, si non tn 
foriem animuro incidissei; Tcruro fortitudo clariua 
elnceseei, si iribulailonis igne probau redierit ad 
OTile,quod ex paltoris abseniia insidiantium roorsl- 
bus patei. Nec est, dilecte fraler, quod tos amodo 
Tereri oporteat, cum ipse rex adventuro vestrvm 



qui laborem capiiis pro languore nobis Itnprope- 
rant, expedit ui vestrum, el sanctae Romanae Eccle- 
sis statum, et si lempestas adhuc cessat a saeculo 
ei serenum fuiurae pacis alicunde resplendeat, lii- 
ieris quas in gente nostra ad confirmationero Gde- 
liuro possimus ostendere, nobif signiflcari praecipia- 
iis. Me gravis languor, exigentibus culpis roeis» 
aestate pneteriia adduxii ad portas rooriis, cui nie 
ad modicum facio jam lestamento, rebosqueomni- 
bus usqoe ad Ticium tenuem erogatis, demens Om- 
nipoteniis manus, ut hac urbe morula liceat com- 
missa deflere, subduxit. De reliquo namque breves 
suni dies mei. Verum ui anima de carnis ergasiulo 
laetior exeat, ad eonspeeturo Akissimi fraiiaa pro 



^ AN. Ii39-M. 9i 

Al (12) Gelebris fama esl dominum papam adCania- 
rum fiiies accedere. IJt ergo promplius illi el Tobis 
ocrurramust me per lalorem praescDiium» si pla- 
cei,.idl)ibiiaccleriute prxmoneie. Vivat et valeal 
pateruitas vestra» memor mei in orationibus suis. 
EPISTOLA CIV. 



95 EP1ST01J£. 

Iiendactoribiis acuira» ad pedes clemeiitiae vestrae 
lota mentis inletittone jaceo provoluliis, ui proFes- 
lionem abbatis Saucli Anguslini» quam omnes prae- 
decessores mei babueruut, et mibi novissiiiio, et 
onuiinm niinimo nuuc pro bene placiio ve^lro sub- 
irahitur. ecclesiae mes restitualis. llic est enim 
dolor ille unicus, qui corpus ineuni depascitur, la 
ceral animuui iu)um ei invalescit lantuui boc sub 
periore vulnus, ul me paiienter audiat clemeqtia 
vesira : mo?ror ei dolco, quod praBierila hieine, nec 
in una petitiuncula poiui exaudiri, cum monacbi 
S. Augusiini conlra me muliitudinem obtinuerint 
litieranim. Litteras illas, quas sohis pro nobis, de 
iirgQlio illo nostri vobis nuiitii attiilerunl, Domino 
teste, pro reverentia et bcnore vestro, quem con- 
servari desidero seinper illxsuin, iiulli adliuc credi- 
iK oslendendas. Ego, cum illis piacet, ex mandato 
vestro, ad suffragaueorutn mcorum tribunal pro- 
trabor et invitus. 

EPISTOLA Cm. 

▲D R. GAHCELLARICV. 

R. cancellario. 

Graiias quanlas possnm^quia qiiantas debeo, rel- 
dere non suiBcie, refero paternitati vestrae, ' pro 
bonore el bcneficiis mibi et meis a vobis seinpcr 
eihtbiits, ci maxime eo quod solus inter luulios, 
qoibns devotio mea quandcque innoiuit, nie litie* 
ris vestrrs in manu nuntiorum meorum, adbibila 
consolatione curastis inslruere. Vestro itaque coti- 
silio acqoiescens, convocalis iis, quos oporluit, in 
verbo« sicnt me docuistis, processl, a niandakis 
aposiolicis, nec pro temporali viia et in minimo re- 
cessonis. Yideat Ecclesia Roniana quid prxcipue 
veiit, aut quid expedial, pro ipsn, si necesse est, 
paratos sum, et carcerem, et in moriem ire : quis- 
qais in Ecdesix auribiis Romanae de me aliiid dicit, 
de suo loquitur^ quia mendacium loquitur. Exbibitio 
praeteritorom probatio futurorum esl. Me jam ter« 
tio, pro mandatis aposiolicls, pericnlis, imo et inor- 
li exposai. Nonquid In fine via: el viix senex aeier- 
num iongl laboris el jiigis obedientix prxniiuni pro 
qnaconqne lemporis lallaci promissione inimutabo? 
Anle mibi pereat lolns mnndus, quam ego pro ipso 
peream Deo meo. Haec idco quia quosdam domino- 
rum meoruin cardiiialinm aliter quain niibi el ec- |v scieniia mea prodeileuie, mo quidam 4k>ihiDorttm 



▲D CARDINALES. 

ioANNi Scor. etJoAN. Paul. card. 
Ab ineunte aetaie amplexus obedientiam, nibil 
exinde ei praetuli, pro qua ab initlo universa onioi% 
reliqui. Cuin vero placuit ei qui me Yocavii, ut pud« 
ruin suum Caniuariensi Ecclesiae praeficerct, licet 
indignnin, niliil poslea potius credidi, quain ut ine 
sanciae Ecclesix Romanae lota devotione submi ito- 
reni, etei famulatum pro viribus semper promptis- 

Q siinum e&liiberem. Mihi voluptas erit et gloria« 
meain siiigiilis annis, aiit saepius deTOtionem sedi 
apostolica! praeseutare. Miror aiilem et admoduui 
doleo, quod quorumdum dominorain roeorum car- 
dinalium citra ineritum meum in me incanduit iii- 
dignatio. Mibi siquidem in nullo conscius sum : ve- 
rnm si deliqui, bumililer saiisfacientem admittant 
ad gratiam : si non «deliqui, misericordia et Jusio 
Domini inierveniente judicio, beue scmper de cae- 
leri promerentem fraterna charitale recipiant, et a 
persecutione cessanles, nostri non declinent famo* 
latus obsequia. Nostra baec peiitio vestrls manibus 
promoveatur, quia nuntiorum nostrorum praesenlia 
minus bene recepta esi a quibusdam. Sinceri amo- 
ris secura est petitio. 

C EPISTOLA CV. 

▲D BOSOMKX CARDINALEV. 

BosONi caocellario. 

Pro boiioreet beneficiis a vobis mihi et meif 
saepe collatift bonitati vestrae gratias ago , orans • 
ut iii me non tepescat vestne charitatis affectus, 
quia mei obseqiiii devotio non quiescit. Yemn qiia 
amicoruni sibi invicein reseraiida suat peclora, qaUI 
aiiimam ineain maxiroe ton|ueat, paucis ^periam* 
£x qito promotus sum in episcopnm, aaoct« Roroa*' 
nae^cclesiae studni lotis viribus insenrire, credaoe» 
amore et cullu jiuiiiiiae, et jugi devotionis exbibi* 
tione me pos^e ipsius gratiam comparare. CaetenMi 
seciis accidit« Nullo siquidem malimerito^< 



clesiae roeae expediat, aut qiiaui ego de couscientia 
mea menierim, in uie audio animadversos : quilMis 
si deliqui, qiiod tamen non recolo, tanqoam domi* 
nis et patrlbus debita humiliiaie libentissime saii»- 
fadam. Si non deliqui, obsecro per misericordiam 
Domini el justum judicium ejus, ut amoveant con*. 
ceptae indignationis aculeos, et aniequam mihi bene 
promerenti amoJo restituant gratiam. Et quia niin« 
tii mei a qulbusdam minus l)ene recipiunlur, peti- 
lionem banc, si boc tamen audercin postulare, do-' 
minis meis cardinalibus per manum vestram de&i- 
deix> praesentari, et responsa eorum per Iitier?s ve- 
itras recipere. ' 



nieorum cardinalium, uia quibusdam andio, adoKH» 
dnin persequuntur. Quod ex eo verum esse maxima< 
perpendo, quod detractoribus ineis favent et adver- 
sarioa fovent. Sit ergo sollicitudinis Testr», ut si 
hoc culpa mea^promerui, cum debitae satisfaclionls 
rructu noii respuant poenitentem. Si non, ut credo, 
promerui, contemplatione misericordiac, et justi Ju- 
dicii Dei , molestias hnjus acerbilatls amoveant , et 
a se nOn rejiciant nostrae devotionis oliseqoium. 
Praeterea, quod inentem meam dolore graviori exul- 
cerat, dominus pnpa, qul praeterita hieme petiiio- 
nes meas non adniisii, adversariis meis, et praeser- 
tim monachis Sanctt Augnsiini , fasciculos, quibus 



(13) lluuc pnragrnphum adfinem episioijD seqncntis aducciit codex Caulabrigiensis. 



»d OANNIS SARESBfifllENSIS 9% 

senectutem meain obruerent , contulit litterarnm : A appendere: sub hac cxcusationis Imaglne» m in jus 



ad abbalem Sancti Augustini de facienda professio- 
ne lilteras mihi indulslt» qu^^e, ut pace ejus loquar, 
ei non essent honori , et inihi ruisseiit dedecori , et 
abbaii esseni fulurse contemptui. Scripsit entm le- 
nuiter, ut professio fieret. At diu cardinales econ- 
tra litteris irisUiixerunt abbaleni ut appcllarel. 
Quis non videt Utieras binc inde luissas , nisi ad 
anciptlis pugnac discrimen invilasse? Pi-scepit item 
ut pro beneplacito monachorum ad If ibirnal Londo- 
iiias liiigalurus accederem. Qiiid niulta ? ego ncc iii 
niinimo, qui totel lanlos aiiiicos in Ecclesia Roma- 
na habco : monachi illi suiil in omnibus exaudiiii 
Ka*c fn orihus veslris corde et ore mobsto depono, 
01 quandcqtie similibusohviare studealis. De caclero 



traheretur juxta inandatum vestrum a doininoNor- 
wicensi saipius impetravit, et causam quse inier 
ipsum et magistrumWillelmum clericum domini Can- 
tuariensis vertebalur super ecclesia de Alveslona, 
diulius distulit. Beneficio tamen litterarum vestra- 
ruui, diclante justitia, in facle ecclesia; Norw. perpraD- 
sentiam episcopi, cui causam commiseralis, absque 
rcmedio appellationis infra prsBscriptiim termiiitim 
finieiidam , in ea prostratus est, et a jam dicla ec- 
clesia dejecius. Si ergo causam iniquain reparare 
lentaverit, non dccet bonitatem veslram , ut ipsius 
preces, ne dicam fallacias admiitaiis, sed poiius 
punialis, quod se procuraiorem vesirum , et gesio- 
rem negotiorum menlllus est , aut inepie glorialus. 



creiiiloribus vestris satisfedmus, nihil accipienies B Kale enim sonuit in auribus omniam glorialio 



di> pecunia sancti Beriini 

EPISTOLV CVI 

AD ALEXARDRCM PAPAM. 

Domino papoe Alexandro. 

Nosirum , et ecclesi» , qiia; apud nos est, sla- 
tum, vobis per Iterebertum vestrum missis litieris 
signlficavimus , ai ille aut pcr maliliam prodidit, 
aut perdidii per negligeniiam, aut eas amibsas esse 
frandulenter simulavit. Cuin eiiim dimissus a vobis 
apud cancellariuin regis Anglorum per mensem et 
•mplius contra prohibitioneni vestram exspectassei, 
remisso in Angliam nuntio per litteras memorati 
cancellarii sollicitavit, ut ei liiteras prioribus simi- 
Ie8,quas sibi sublatas querebaiur, remitieremus 



EPISTOLA CVIII. 

D ALEXANDRDII PAPAM. (a, D. H59.) 

Domino papuB Alexasdro. 

Possein temeritatis et arroganiiae argui , qui au- 
res vestras toties pulsare prajsumo, si liniiditalcrn 
meam Pairi» benigniias non exciiaret, et ausum 
non excusarei fraiernae charitatis oflicium. Sua- 
dente ergo pietaiis ve.slra» dulcedine , et ui^ente 
pauperis bonesti et liiterati iiecessitate» mi^estatis 
vestne pcdibus loto animo provolulus , quas licet 
clementios vestne preces offero , quatenus laloris 
prassentium personam benigne rcctpiaiis etcausum, 
eiei solaliuin vitae Senoneiisis arcbiepiscopi violeii- 



ad vus fidelius deferendas. Qiusl igitur parum fide- ^ lia non pcrtnittaiis auferri. Quid justitiam ejus 



im- 



lis in primis exstilit , malumits proprlum nuntium 
desiinare qaam secundo decipi per alienum. Vos 
nuntium vestrum pro beneplacito vestro convenie- 
tis, et si placet, eum, ut cautius et fidelius negotia 
vestra exsequatur, instruite. 

De eaeiero roonachi Sanctl Augustini ecclesias in 
fimdis eorum sitas nobis subtrahere machiiiantur, 
el qula In oculls Ecclesise Romanae gratiam inve- 
neront , si quis salutis nobis , aut ecclesiae nosir» 
decernitis relinquendum , preces eoruni ulterius in 
diapendia noetra iion admittatis. Praeterea noveritis 
libertttn ess^e omnibus appellare. Quod ex eo vobis 
constare poterit , quod aliqui ad vos confugientes 



pediat, ipso referente, si placet, audielis. Praeterea 
prxceiitor Senonensis , et honesiate morum , et lii- 
terarum eruditiotie, et speciali , qua vesleresi de- 
votione, in quantum aequitas permiserit, dignus 
est cxaudiri. Niinc ad me redeo. Episcopo Lexo- 
vicnsi, cum excellentix vesira: visuin fuerit, gra- 
tiaiti rependetis, pro eo quod in ine servum veslrum, 
serenissimi domini regislantam conflavitindignatio* 
nem, ut morari inAnglia mihi tutum non S!!, et 
exire aut impossibile sit, aut diflicillimum. Senes 
nostri iiicolumes sunt ab abliate Radingeusi, licet* 
vos cum Thoma suo circumvenerit. Ad opus U. 
nostri vix aliquid extorquebitnus. Osbertus Ebora- 



hoo solo remedio evaserunt.^Vos qualiler agaiis p ceiisis archidiaconus iti purgaiione defecit. Quis- 



com eift provideie, et si qiiid in causis eorum nobis 
dtbeiur bonoris, prooi placuerit, reservate. 

EPISTOLA CVII. 

AD EUMDEM. 

Domino papae alexandro. 

Norwicensls archidiaconus , vir malitia, dolosi- 
iaie, ei arte mentiendi conspicuus regnum nostruro 
pneterita sestate rumoribus suis concussit, et opti- 
mates regni adversus fideles vestros, imo Ecclesiain 
Dei graviter coneitavit, vulgo dicens, in episcopaiu 
Norwiceusi se a vobis in Angliain destinatum, ut.a 
AVillelmo comite Warennae, fillo regis Stepbani, dgg 
fiiarcas reciperel , quas pro audiendis petitionibus 
suis contra regem vobis prxTaius comes debebat 



quis vobis suggesserit aliter iioii credutls. 
EPISTOLA CIX. 

AD EUMDEH. 

Domino papae Alexandro. 

Andreas clericus de Lenham, ecclesiam suam de 
Lenbam quibusdam decimationihus injuste spolia- 
iam esse , in prxseotia nostra conquestus est, po$- 
iulans sibi de G. presbytero de Wichelemera, qui 
eas occupavit , et quodain mllite Ricardo , qui fuodi 
dominus est, et occupanti patrocinatur, justitiaiu 
exhiberi. Partibus vero tandem pereffipluria dic 
praefixa , cum praefatus Au. adessei » pars adversa 
iergiversatido, ad frustratorias dilationes confugit, 
quas cum e*r iuris ratio de;iegasset • iam ikv^* 



97 EMSTOLiE. - 

Diies siU a noMli Tiro WillelfDO fratre regii» do- 
mino 8U0 , dixit esse prohibilum , ne, eo absenie, 
super decimis de qoibus agebaiur, causam ingre- 
dereiur. Praememorstus quoque fpresby ter , cum 
cedere Tideret mililem » cujus patrocinio nitebalar, 
se non litigaturum respondit. Cum ergo acior, pro- 
doctis idoneis tcstibos , quibus abundabat , sumroa 
instantia, ut ipsius probaiio reitipereiur, a nobis 
iropetrasset, et ea recepia consilio synodi cum pro 
eo lattiri essemus senicntiam, saepedictus presbyter 
ad Ycstram andientiam appellavit, diem praefigens : 
Quasi modo genitL Yos itaque prout Deus vobis 
ifispiraverit, causae debitum flnem iroponetis* 
EPISTOLA CX. 

AD EUMDIV. 

Domino papae Alexandro. 

Magnain, dulcistime Pater, conceperamas laeii* 
tiam, speranles, ut fama erat, nos ciira Alpes posse 
praesentiac vestrac solatio recreari. Yersa est lamen 
in luctum cithara nostra, et gaodiuin transiit in 
mosrorem, ex quo pro certo nobis innoiuit , quod 
urbs lieatiiadlnem vestram invidens Cisalplnis, no- 
minis Testri gioria maluit illustrari. Cum ergo apo- 
stolatus veslri colmen nequeamus pro voto visilare, 
qiiod |»ossomus, iierum per nuniios, celeritaie adlii* 
biia, consueue visiiaiionis supplebimus obsequiiim. 
Placeai itaqne dlgnaiioni vestrae, usque ad iltorum 
adventum causam monachornm Sancii Beriini, et 
Osberli Eborac. , archid. et si qua nos et regnum 
Angliae negoiia contingunt , suspendere , quoniam 
illi super his omnibos discretionem vestram facient 
certiorem, el auditis eis ad singula, Doinino propi- 
lio, tatiiis et atilius procedetis. 

EPISTOLA CXI. 

▲D EOMDEIf 

Domino papae Alexandko. 

Praelcr opinionem» et conlra spem, litterae ve- 
sirse, qnarnm jucnnda solet esse concepiio , nobis 
nioeslitiam attulerunt. Cum enim ad Galliam cum 
siimmo desiderio pnestolaremur adventum vesirum, 
accepimus vos ad urbem, uiinam salubriler I esse 
reversos , et spei nosirae sic evacuatam esse laeti- 
tiaro. Praeterea petiiiones nostr» caruerunt effectu, 
qoia scriniarii vesiri« ut scripsistis, noslras forte lii- 
teras amiserunt.Nos autem quo modo possumus, acer* 
biiatem atriusqae infortunii relevantcs » nuniios qui 
vosvice nostra visitent» et lillerarum damna re- 
siaurent, sub omni celeritate ad sedem aposiolicam 
dcstinamus: rogantes ul^causam monacborum Sancti 
Bcriini, et Osberti Eboracensis arcbidisconi , ct si 
qua ad nos, vel regnum Anglix negotia spectant, 
usque ad illorum advenlum proiralii faciaiis. IUis 
eoim auditis» auctore Domino» singula salubrius 
statuetis. 

EPISTOLA CXIL 

AD AnNCLFUH. 

Aniico suo charissimo ER.^ULro, suus Joainbs, sa« 
lutem et verae dilectionis obsequium. 
Dominum cancctlarium scio emergeulium tumultu 
Patrol. CXCIX 



- Alf. !l5«-64. •§ 

A negotiorum , variis curiae |occnpationibas, et rel 
lamiliaris 'necessitalibns impeditum , amicomm 
peiiiionibus pronmendis , nisi alio incitanle » va- 
care non posse. De veslra ilaque famiiiariiaie 
praesumens, precor ut, inspeciis litteris quas ei 
miito , ipsum ad rerorniandam mihi domini regis 
gratiam animeiis, et recurrcnie scripio vestrum 
mihi consilium sigtiificeiis. Quomodo vero dominus 
rex , domini papae, Canluariensis episcopi, et can- 
cellarii sui preces accipiai, diiigenier liiieris ve- 
siris, si placet, rescribilc. Amicum siquidem longe 
honestius est veraciier praemuniri, quam fallaciler 
decipi. Jacula quoqueminiislxduntqiiaeprsevideutur. 
EPISTOLA CXIU. 

AD RF.GIS CANCELLARICM. [a. D. 1159.] 

Q Cancellario regis. 

Iiiter muliiplices et gravcs in me saevieniis for- 
tunae injurias, nihil eo molestius fero, quod amico- 
rum solaiio destitutus neininem cururum sociuni, 
aut participem mocroris invenio. In quo calcnlo 
sors inea verseiur , ciira meae conquesQunis judi- 
cium, ex his quse videiis et audiiis, et quae longo 
didicistis experinienio facile poierilis intelligere. Ut 
tamen quae sit, paucis aperiam. Ex quo socii nos'.;i 
a vobis redierunl, communem Dominum, me fere 
excluso, nisi cum onera fuerint subeunda, suuui 
promissis et rumoribus eiTecerunl. 

Nott equidem invideOf miror magis. 

(YlBC, £1:/. I, 11 ) 

^ Si quid ergo potest apud excelleniiam vesiram 
parviuiis mes devoiio, si qua est aniiquae familia- 
ritaiis luemoria, si speciatae amtciii» fidem, for- 
tunn iuipetus non subveriit, id agite, quo sercnis- 
Simi domini nostri regis gratis in me conccpta 
indigualio miiigetur, ut pro arbitro ejus exciisem 
innoceniiam meam, aut si in aliquo graiiam ejus 
demerui, saiisfactione congrua eamdem mibi liccat 
promereri , et exiode honestius et liberiiis, vel 
graiia liiieraruro , vel occupatione alierius siudii« 
taniae sollicitudini, laboribus, suspicionibus ei peri- 
culis me ipsum subirahere poiero. Nunc enim, si 
quid recte fiat, alii; si quid male, mihi ascribi* 
tur. Mon est malum in civitaie quod cgo non fa- 
ciam 9 me forte excusabit commodissime absentia 

mea » ut ejiis animum facilius possitis inclinare. 
Litteras domini paii^e pro me facieiites dileclioni 
vestrae transraitto, quas, si placet,milii restiiui. 
facialis : eas milii sine rescripio non rogaius 
atlutit nuntius doinini Eliensis. Ilanc domini papae 
peiitionem dominus Caniuariensis lillerissuis pro- 
sequiiur. 

De caeiero rerum vestrarum me curam hnliere 
praecepisiis : libens pareo, etiam ubi non proftcii 
cura mea. Dominus nostcr propriarum ecclesiaruni 
vobis subtrahi prxcepit auxllium. Uesisleniibus 
mihi aliis, frustra contra torrenlein direxi brachia 
mea. Vos auiem super haec ei rescribite. De slaiu 
insulae» et curiae familiaribus vobis plura scribero 
vereor, cum pcr invidhai fortun», litleraruin 

k 



^9 JOANNIS SARESBERlE^iSIS • iOO 

ineanim ali«. Inciilont m lairones, ali» naiifraglum A ciim apiid nos viderem hoininem » <|ttem ad vos 

palianlur, alije meo dispenJio se impiidenier prin- *' 

cipiim oculis iiigrTnnl. In his lamen, el alHs, quid 



nie oporieai facere, rescribelis 

KPISTOLA CXIV. 

AD MATTBiEUM PRiECENTOllEM 8EN. [a. D. il59.J 

Hatthjco praeceiiluri Senoneiisi. 

tliror, ainice, el doleo, si dominus pnpa indiil- 
vgenliae sux beiieficium revocavit, et te illorum prae- 
cepit subire judicium qui tibi meriio possunt esse 
SMspecti, et absque suprema et fere invincibili dif- 
ficultate non polerunt conveniri. Mibi quidem, licet 
paulisper haeream , persuaderi non potest , quod 
parlis adversx sinistra adversus dexteram Uontani 



credebaro reversurum. Nunlio igitur salutaiionis 
vestr» benigne suscepto, cum eo de referenda vobis 
salntatione contraxi » sub accepta cautione , qaia 
persona mihi erat incognila. Qux ilaque circa nie 
siint, ex parte describo, et possem utinam scrtbere 
laeliora! Postquam ab Ecclesia Romana reversus 
suro, tot acerbilatis suae molestias in ine fortnna 
eongessit, ut fere nihil adversitati exisiimem me 
antea praetuiisse. Miramini forsiian , et obstupesci* 
lis, quid metantopere potuerit periurbare. llaRC in 
aure vestra paiicis aperiam. Serenissimi doinini, 
pptentissimi domini regis, invictissiini prlncipis 
nostri tota in ine incanduit indignalio. St causam 



nartis aaversae sinisira auversu» tic*iciaMi Ati^iKau. . . . r • ^ .^.:^..; ...-. 

* ° . . .. t . . ^ ...»».:.«.. int^ Quaer is, c forie pliis justo favi, promotioni suae 

j>oniific8 prteva uerit. Levi tamen gestamine inte- » 4»«=»" '» ^ .... j,..j.,. 
^ "" ^ . ... ,_ , ... " iilirA niiam onoriner l nst li. ad hoc loto desiderio 



45ritatem virginis oppressam majesiaiis verbis, frau- 
<lulenta Senonum irriiptione fere suhvcrsam niemini. 
Debuerat Homa Senones [et dona ferenies] habere 
suspecios. Sed cubicularii et asscssores principis, 
«tsacri palatii qusestores diligentissimi , sub iina- 
finejurispraBsldentis forie religtonem circumvene- 
iiint, et Gallos, diim emungerentur censuerunt ad- 
ifiitli. Non equldem invideo successibus eorum, sed 
iiias et doinini praBCcnloris laesioni compatior, lanto 
inagis, quanlo miniis bis malis mederi possum. 
Fai ies namque reruin quae apud vos sunt mthi 
ignotaest, negotii vires ex absentia mea plena non 
possum inquisitione discutere , Incidentcs ariiculos 
<citra partium assertiones examinare non valeo, et 



iillra quam oportiierit instili, ad hoc toto desiderio 
rordis suspirans,ut quem fortunae invidiacredel»am 
exsultaniem , miseratione divina regnantem cerne- 
rem in pairum solio, et jura diclantem in populis 
el Aationibus. Sic forte decrevit Doininiis puiiire 
inipatientiam desiderii mei. Quidquid eniin iinpa« 
tienier appetitur, vel fuga vel accessu doloris im- 
portat aculeos. Hujus tamen culpae iion arguor, sed 
qnod vires meas oinnino transcendit, et parvitatem 
nieam magnitudine sui poterit excusare, iu iiinp- 
centiain meam impingiiur. Sohis iu regao regiain 
dicor minuere majesiaiem. Cum admissi mei fa* 
cluiii diiigeiiiiiis expnmutil, liaec iii caput ineum 
intorquent. Quod quis noineu Romanuni apud noi 



<.ilra partinm asseri.ones examinar« -":-".- j^.^.^^^ ^ji,; i^ponunl. Quod in eleciiouibus ce- 
^b hoc in re Incerta tibt non possum cert. cons.ht C ecclesiasiicrs examiuandis, vel 



facere copiam : hoc tibi, auctore Domino, innata et 

exquisita prudentia, amicorum llda sedulilas, sa- 

pientuin •flTeciaia iiisiruciio longe commodius prae- 

siabit, verunilamen sine consilii praejudicio, inter- 

venlu domini Ahissiodorensis episcopl, ut preces 

domini papae pro te porrectas adiniltat, studiosius 

^olliciiabis, et per eumdem, et alios mysierium 

consilii partis adversae dlligenier inquires, ut ex eo 

.^^ausam tuam facilios et felictiis possis insiraere. 

Si preces conteinpserit, eum quasi invitus Irahes ad 

Judices, maxime si litteris apostolicis aliorum judi- 

cio .stare non cogeris. Neque enim in hac parte 

adversariorum vocibus credes , nisi principis apices 

prapsentaverint. $1 Judicibus tuis exscculionem 

mandati apostolici consequl potueris , acqulesces : 

sin auiem , honesum itineris causam , si ad domi- 

num papam proficisci disponls, amicitui forniabunt, 

^uos rerum qualitas et causae calculus visibili spe- 

cie plenius edocebiint. Ego quoque in quo possum 

4ibi non deero , litleras quas ex parte mea domino 

pap» trades, acciples a latore praesentium , tibi 

et fralribus doinini praecentoris bonum optantes, 

et utiuam obtinentesl Si affectum effectus non se- 

«luiiur, animum veteris amici non argues, sed for* 

lunam. 

EPISTOLA CXV. 

AD PBTROIf ABBATftll CELLENSEM. [a. D. 1iS9.1 

Cellensi abbaii. 

Occasionem ^scribendi vobls gratantcr arripui, 



lebrandis, in causis ecclesiasticrs examiiiandis, vel 
umbram libertalis audet sibi Angloriim Ecclesia 
vindicare, niihi iniputatur;.ac si doiiiinuiu Caiilua- 
riensem, et alios episcopos, quid facere uporleat 
solus instruam. His de causis totus coiicuiior, 
quibiis etiam urgentibus mlhi crediturexsiliuiu iin- 
niinere. Ego illnd propter jusrtitiam, si oportiieril, 
non niodo aeqnaniii/uer , sed etiam cum gaudio lo- 
lerabo. Unde infra Kalendas Janiianas me opiiior 
^h Anglia exiturum, et quidem habitoconsilio vestrd^ 
et moratnruni in Galliis, et inde ad Romanam Eccle- 
siain transiturum. Interimquantas possuui bonitati 
vestrae gratias ago pro tiouore et liberaliiale, quain 
in fratrein meum exercuistis, et ut vice mea abbati 
D Bullecurleiisi de visitatioiie fratris inei gratias re- 
feratts exoro. Post quani prior de Cantuinerulae 
litieras istas secreto inspexeril , ue ad oculos et 
aures plurium transeant providete. 

EPISTOLA CXVl. 

AD THOHAM PRiBPOSITUH GELLBNSBM. 

TuoM^ pr«posito Cellensi. 

Inspectis litterisquas doinino Cellensi transmltto, 
statuin meum pro parie conjicere poterii prudetilia 
vestra. Quod autein specialiter ad vus spectat, aiiii- 
cuin vestnim P. sanum esse sciaiis, el incoliimeiii, 
et in magna prosperitate versapi. Illum vero quein 
vesiris precibus doinino caucellario regis coiniiii* 
siiiius, ego, ct thesaurarius Eboracensis, nnper sa- 



m 



EPlSTOLiE. <-AN. 1450-64. 



101 



nHni iii bono siato YldfniQS, licei nb eiactionibm A dictnmar€bidiaeonuinan(Iierant»otereDte epitcopo 

remissionem onnium resiiiuiionum qiias reposce* 
bat, et instiper de proprio lx mareas argenti ,<ea 
conditione ul ei absoluiionem criminum sttorom idem 
episcopos iinpelrarel, ei episcopum repudiasse, par- 
lim quia non poterai, pnrtim ne videri posset pro 
tanlorum criininum redemplione marcas recepisse* 
In quibus cum universi, lam clerici quam laici, su* 
pra inodum scandalizarenlur, di^simulare non po- 
tuit nec voluit doininusLond.prcdictas probationes 
iunc lertio prodiiclas Tuisse, sed Wacliel. nuUa 
Irium cilationum perenipioriaroin apparuisse : ei 
adjecit quod sine Wigorneiisi eptscopo, cui conde- 
legaia erat causae cognilio, et nou apparebat, die 
condiclo nibil decemere poierai, ver debebat. Sil 
iiaque vestrae dlscrelionis tn brevi , si placel, Siff- 
pedicli arcbidiaconi subterrugiis, in qnibus confldit, 
obvlare, et vexationibus tandiu aflQicti episcopl» 
pacis remedio subvenire. 

EWSTOLA CXIX. 

AD ALEXANDRUM PAPAH. 

Domino papx ALfiiANDRO* 
Adversus Osbertum presbyierum siiper ecclesia 
de Tricbestana , Jordanus prior Acrensls insiituii 
«oniroversiam , dicens eum prasfatam ecciesiani 
possidere, quaro sine prioris assensu, et aiterius 
advocaii, ciira soleinnem ordinem juris, et regnl 
consuetudinem, invitis, ei reclamamibus parocbiaula 
ingressus fuerat. Ad bsc Osbenus se in eamdem 
Q ecclesiam canouicum ingressuin babuisse respon- 
dil, advocaio comile Waren. ipsum praesenlanle,et 
Willelino arcbidiacono Norwicensi vice Ebrardf 
bonae inemoria Norwicensis episcopi, iiiircduccnie, 
ei ei cum omni jure suo jam dictam ecclesiam con- 
cedente. Adjecil eiiam lioc legiliinonim tesiiuni 
assertioiie in praeseniia venerabilis fralris nostri 
Willelmi Norwicensis episcopi se probasse, quod 
et episcopos destinatis ad nos liiieris testabaiur. 
Se iamen minime cogendnm esse dieebat, ui pos- 
sessionis su» laudarei auclorem, aul tiiultim dice- 
rei, cum rens, ei si nibiipResiet, obtineai, auciore 
non probante, qnod iiHendit. Cum ergo venerabilis 
frater noster episcopns Cicesirensis insiarei, nt 
prior, si in caosa veilet procedere , sii:tm rundarei 



regrs ihhi omnino possit esse immtinis. 
EPISTOLA CXVII. 

AD ALEXANDRtlH PAPAU. 

Domlno papae Aiaxandro. 

Causa, qiiae veriiiur inter Suanum ei Baldewi- 
nom, sacerdotes, super ecclesia de Chiliedic. ab 
aiiditorio venerabilis Trairis nostri Ricardi Lon« 
doniensis episcopi, appellalionis auxilio ad nosiram 
iracia esl audieniiam. Agebat itaque memoraius 
Suanus ui jam dicia sibi resiiiuereiuv ecclesia, qna 
se querebatur esse injusieet sine jiidicio desiiintum, 
qni vicarium suom ut diceb.it violenter expiilcrat, 
Baidewinus ad baec dilatoria excepilone opposita, 
se su))er memoraia ecelesia de jure conveniri non 
posse dicebat , citra resiiiutijnem bonorum ejus-> 
dem ecclesiae, quae sibi vi ei Traude pra*raii Su»ni 
dicebat aMaia : paratns tamen de principall negoiio 
resfiondere si Suanus innocenttam suam delato sibl 
jurainento pnrgaret. Suanus vero nec subire voluit 
jiiramenli discrimen, nec referre , asserens judiclo 
«tomini Londoniensis inlentionem snam iion posse 
alrcujus excepiionis obsiaculo submoveri : qitod 
cmu pars faieretnr adversa, dicens se ideo appel- 
bsae, qiiia ona die ab eodein Londoniensl cuin isto 
alia duo perversa judida reporlavit, Suanus ad prae- 
sentiain appellavil veslram , praeflgens Octavas 
aposloloruin , cuin tamen uirique parati esseinus 
oinneni justiiiaui exliibere. 

EPISTOLA CXVilL 

AD ALCXANDROII PAPAM. 

Domino pap;e Alexandro. 

Charitaiis fraternae compassio nos admonet, pro 
venerabiU fraire nosiro Willelino Norwiceiisl epi- 
scopo vesirae majestati supplicare, ui vexatioiiibus 
ei iiijuriis quas ei Wacheliniis archidiaconos inces- 
saniercontinuai, finetu debitom imponi prxcipialis. 
Qiiod qoam necesse sii, vcsirae sincerilati innoie- 
scere procuravimus, iniquiiatis odio et abomina- 
iione scandali potins» quain aliquo personanim 
iiiiiiiin. Faciiim est siquidem Londoniis nuper cum 
conveiuum celebraremus » exigentlbus qutbusdain 
necessiiaiibiis, jam diclos episcopus veiierabilem 
fratrem nosirum Lnndoniensem episcopum, cui vi 



deiicct, et Wigorniensi episcopo cognitionem accu- D iiiientionem, pr«faiiis presbyier ad vestram audien^ 

tiam appellavii, diem praefiuiens Dominic.im qiia 
caiitabiiur : Latare, JeruMlem. 
EPISTOLA CXX. 

AD ALEXANDRUM PAI»AM 

Doinino papx Alexandro. 

Venerabills fraier iioster Roberlus Batboniensis 
episcopus dilecto fllio nostro, fideli vestro WIU 
lelino Cumin ecclesiain de Cerda resiituit, Juxta 
maiidaiuin misericordia; vesirje, quo prajceperalis 
eamdeai silii,a|>peilalioiiereinola, resiilui, si ipsum 
Dunelinensi ecclesiae |ilene s.ui^fecisse cuiisiarel. 
Dicitiir aulein clericus quidam nouiine A. u| hpc 
beneficiuin clementia! vesira iuarmei ad sedem 
aposiolicam proflcisci. Nos iiaque qnas possuinus 



sationis , qua Wachelinus impeiilur, delegastis, 
miscrabili admodum supplicalioue convenii, ut 
saliem ea die,qn» ei itinc tertia fuerai peremptoria 
constiiuia, post mullas, et multorum bonoruin vi- 
rorum vexationes ejiis admiiteret probationes, quod 
jam diclo archidiacono jiixia mandati vesiri for- 
niam ablata resllluisset , vel justitiatn exbibuisset, 
nisi in oinuibus per Ipsum Wacheliiiuni sietisset. 
Produxitqiie in mediuin copiam virorum religioso- 
niin, abbatuin, archidiacoiivrum, priorum el cteri- 
coniin,corum testiiiionio.qiiod aUegaverai, probaiu- 
rus Processeruni et alii quainplures illaesae opinioitis 
viri, qui amore jusiitlae, et ad confusionem iuiqui- 
taiis ilicebaiit se paratos esse probare, quod saepe- 



«05 JOANiNIS SAUESBERIENSIS \tn 

fNajetlail Testr» pro W. preces porrigiinus suppli- A cum summa difficnlfale, in mam» valiJa, ei cum 



canies» ut quod el misericordiier conferre dignala 
est bonitas vesira, fideliler conservare digneiur, 
ei ul ipsum in petiiionibus justis clementer au^ 
diaiis. 

EPISTOLA CXXI. 

AD ALEXANDRCM PAPAM 

Domino papae Alexamdro. 

In omnibus qu» gessU bonitas vestra, nlhil do- 
mino regi Anglorum graiius est beneflcio qaod 
Willelmo Cumin fldeli vestro misericorditer im- 
pendistis. Hoc autem nllilur evacuare fraler quidam 
nomine A. de Cerda, ullnam melioris vila* et inle- 
griorisfamae! et majestatem vestram leviiati et in- 
conslantiae, quod absit ! submilti dcsiderat. Rectius. 



indignatione regis, et omniuni procerum, Jam di- 
ctam cnusam ad exanieii ccclesiasiicum rcvocavi- 
iiius. Cuui ergo inlervenientibus miillisdiblionibus 
qusBStio ex necessilale protracla essel, et actor, S. 
scilicet, secunduin subtilitatem legiim et cunomim 
accusattonem non posset implere, inspectis sacris 
canonibus de coiisilio venerabilium fratniin no« 
strorum Ricardi Londoniensis, Hilarii Cicestrensls» 
Jocel. SaresberiensiSy Robcrli Exoniensis episco- 
pornm, et aliorum sapientum qui aderanl, quia 
verbum istud per lotam insulam divulgabalur, jam 
diclo arebidiacono purgationem indixiinus irHim 
manu archidiaconorum, adbibitis secuin aliis qiia- 
tuor diaconis, diem praeslandx purgatiouis prxfi- 



^Aier, fuerat, omnino nou audire clainantem, qiiam R nientes, qua imroinente aecessit ad nos memoraius 

gratis destiiuere restitutum, et absque culpa deji- 

cere legillme possideutem. Placeat ergo dignationi 

veslrae jusle conservare quod mlsericorditer contu* 

lislis, et ipsuin in petltionibus jusiis clementer au- 

dite. De ca:tcro episcopus Lexoviensis iiialleus Ini^ 

qiiitatis est ad conterendam Ecclesiam Dei ; hic in 

me pauperem lantain regts coacervavit indigna- 

llonem, ut domioo Canluariensl et cancellario stio 

rex Ipse denuntiaverit, me majestaiem regiam inU 

Duisse, et ob hoc ab amicorum et fidelium nu- 

mero excludendom. Auditis eliam litteris, quibus 

innocentiam meam vestra benignitas exrus^vit, 

mendosos ille et mendax dicere ausus est : « Do- 

minus papa scripsit quod voluit, ergo domiiio ., 

regi referOy quod verum novi. i Provideat igitur 

inibi pietas vestra, et regis gratlam studeat refor* 

mare. 

EPISTOLA CIXIL 

AD UOIiDEM. 

Douiino papap. 

Clericiis quidam de familia Wiilelmi bonae mc- 
moriae Eboracensis archiepiscopi^ nomine Sympho- 
rianosi in praesentia regis Stephani et episcoporum, 
et baronum Angli», iu qiiodam convenlu celebri 
O^beriura Eboracensem arcbidiaconum impetivit 
super crimine veneficii , quo praedictum arcbiepi- 
bcopum dicebat exstincium, veneiio slbl per archi- 
diaconum in mensa Domini propinato, promittens 



archidiaconus, dicens se malle innocentiam sunin 
demonsirare in facie Ecelesiae Romanae, ad qiiaiu 
verbum forle pervenerat, se et oinnia sna vestrai 
protectioni subjicienSt et auclorilaie aposlolica 
inhibens. ne in laesioneni ejus quidpiam ab aliqiio 
statueretur. Adjecit etiam quod iii Octavis Epi- 
pbaiiiae se vestro conspectui praeseniabit. Nos crgo, 
ut oporluit, apostolicae majeslati deferentes delitti- 
tioncin negolii vestrae rescrvavimus sauciiiail. 

EPISTOLA CXXIIL 

AD EUIDEM. 

Doniino papie iNlexandro. 

Ad hoc excellenliam vesiram cnpiti omuiuin Fc- 
clesiarum dispositio divina praeTecit, ut, cxtenni- 
natis viiiis de domo Domini, virtus jucundum c:i- 
piat incrcincntum et ut iinperfectuui totius hunia- 
nitalis, vesirx majestatis siippleat consummaLi per- 
fectio. Causa quae veriilur inler dilectos frairesi 
nostros Uud. Dunelmenseiu et monachos Cantiia- 
riensis Ecclesix, appellaiiouis auxilio nuper ad exa- 
men apostolicum a nostris manibusevolavit; eacst 
hiijiismodi. Memoratus Rad. rediiilus Lxx tibraruin, 
quos in ecclcsia Dovurensi habuerat, o^cio noslio 
sihi reslilui posiulabal, aut aliorum reddituum aequain 
recompeusaiionem sibi reponderari ; dicens eos ad 
hoc teneri ex juramento, qiiod Auricus Camerariits 
nomine ex niandaio conventus praestiiit, quaudo 



constanter se hoc ferri candentis, aut aquae ferven- D ^^^- cessii ut in ecclesiam Dovurae monachi in- 



lis, aut moiiomacliiaey aut alio judicio probaiurom. 
Osbertus vero constaniissiine crimen inficialus, 
privilegio dignitatis et ordinis se non laicorum, sed 
ecclesiastico tanlam judicio aubjacere, et se illi 
per oiunia paratum siare respondit. Daits ergo ab 
lUrisque fidejussoribus de lite exsequenda juxia 
con&ueludiiiem gentis nostrae in maiiu regis qui, 
iiobis et fratribus nosiris reclamantibus ei reniten- 
tibus, causam Iiauc proptcr alrocitatem ciiiniiiis, et 
quia eo praesente iiiiliata erat, ad forum suuin per- 
linere dicebat, usqae in Octavas Epiphauiae dilata 
est conlroversia. 

Inierea regi Slcphano serenissimus dominus iio- 
ster rex Ueuricus successit, de cujus inanibus, vix 



gredereiitur. Iloc quoque se legiliinls tcstibus pro- 
inisit probaturum. Prior vero el mouachi liaiic ejus 
petiiionem inanem csse dicebant, eo quod sibi seui- 
per praedicia pactioiie in assignaio redditu fueril 
satisfacluin ; adjicieiilcs se paraios esse ad calculi 
rationem accedere, ui suppieant pro arbilrio boni 
viri, si quid ei ullerius competieril. Ad haec Rad. 
se cilra audieniiani veslraiii iniiiime supcr haec liti- 
galuruin respondit, invitans priorem et roonaclius 
super pruestito juramento ad vesirum exaiueu , ei 
priorem specialiter, et Hug. fralrein ejus super con- 
teinptu vestro, co quod in parochia iliius proie- 
ciiouis vesirae prsesidio gaudenies, me inviio coii- 
tra juris revercutiam capeilam consiruxerut, pra*- 



lOS EPISTOLiB. — AN. 1t59-6i. toe 

ttxil Itaqiie lermiiiuni Oominicam in Ramis pal- A aiil Inslrucli ad simiira nequaqiHmi audiani a»- 

pirare. 



marum* 

EPISTOLA CXXIY, 

4D EUMDEM. 

Domino papa Alexandro. 

In ae ipsuiii, tesie Anaiiia, provocal sententiam 
nioriis« qui Spiriium sancium, merilo \iriuuiin, 
succeAsionis graiia, prxrogaiiva sedis habitaniem 
in vobis, aliquo mendacii fuco circumvenire pr«- 
siimit« praesertim curo in dispendium juris* et alte* 
rius laesionem mendax precator invigilet. Porro 
lator praesentium Nicolaus a venerabili fratre no- 
stro David Menevensi episcopo» arcbidiaconatu , 
qoem caponice babebat, contra omnem reveren* 
ciain jurls absens spoliatus, inaudiuis, non conven- 



EPISTOLA CXXVI. 

AD EUMDEV. 

Domino papx Alexandro. 

Juxta sanctitatis vestras mandatai», nobilem vi- 
rum Hugonem de Dovera di!igenler comrooiiuimus, 
ut monacbis Sancti Bertini ecclesiam de CbiUeham» 
quam ad |u8 monasterii sui, ut dicebant, pertinen^ 
tem» sibi violenter, ei absque Judicio querebanlur 
ablalam» restitueret. llle aulem se mandaiis apo^ 
stolicis ei ]uri promisit devolissime per omDia pa« 
riiunim : verum ralsiiatem precum, quas vobis 
monacbi porrexerant, In muUis arguebal*. Primo 
quidem jam dicum ecclesiam ad jus monasterii 



tus, oecasione lilterarum quas qnidam Jordanus, j. non pertinere asseniit, quam nunquam ipsius» vel 



forte vobis incognitus, falsis precibus, non siiie 
adiiiiratione totius Anglican» ficclesiae a vesira 
ciementia impetravit. Hic cst, Paier oplime» bic est 
ille publice perjunis, bomicidii ex prsecedenti insi- 
iiiulatione pnblica respersus infamia, qiiem, ob cri- 
nien falsi in apostolicis apicibus commissi, sanctiis 
decessor voster Eugenius oQicio et beneflcio eccle- 
liaslico condeninavit, qua illo proslratus senteiitia, 
cxquisilis ignoiarum geiitiuin aogulis latuil, donec 
praediclum palrem rcbus bumanis cognovil exeni- 
plum. Supplicamus itaqtie niajcstati vesirx, qua« 
lenus laloris praesentiuiii iiispecla juslitia et inise- 
rabili paupertate, quod in eum enormiter factuin 
i?st, misericordiler coprigalis, ct eo resiitulo cau- 



alicujus praedecessorum suorum assensu babuerant» 
prxsertim cum, non asseniiente, nedum reluclanie 
fundatore, status ecclesia muiari non possil, aui 
subjici serviluti. Deinde monacbos nunquam suo 
nomine possedisse dicebal, sed cujusdain Odonis» 
quem famosissimus ille tyraiinus el ecclesiae nosira 
gravissimus persecutor, Wilielmus de Ypra, eiba»- 
redato domino fundi, utcunque in possessionein 
admitti impelraverat. Fraude vero collusiouis in- 
tervenieniis, ui eis praefatam ecclesiam cederent, 
monacbos praefato Odoni certos redditus assignasse,. 
el hoc eliam publice notum esse asserebat, el iia 
medianie Siinonia delentionem ecclesiae qualem- 
cunque iiabuisse, venerabili fratre noslro Rogei* 



ftain juliealis per legitimos tramites suo marte dis- ^ Eboracensi qui iiunc est, lunc Cantuariensi arcbi 

diacono. Uoc ipsum apostolica aucloriute mhi- 
bcnte, poslremo abbatem et monacbos Sancti Ber- 
lini, qtii aUfuerant, cum supradicius tyrannus a. 
regno Anglix eiterminaretur, liti et delentioui 
quam babneranl, in perpetuum renunliasse dtce« 
bat , ut frucius supradicis ecclesia;, permiitenie 
Doniino, liceret asportare. Hxc quidem omnia pro- 
niisii se suflicientissime probaturum. Praeterca se 
ad majeslatem vestram, ut ibi frandein et malitiam 
monachorum detegeret, jam nuntios destinasse 
dicebai : nibilominus in noslra audieulia suam 
paratus innocentiam et justitiam demonstrare. Cum 
ergo de veritate precum, ul oporiebat, cognoscere 



cutere, si tamen decessoris vesiri sententiam eva- 
cuaiidain esse decerniiis, el bomini jam daiunaio 
actioneni potius deberi quam poenaiii. 
EPISTOLA CXXV. 

AD EUMDEU. 

Domiiio papx Alexandro. 

Cuin oinnes fldeles sancl» Romanx Ecclesia» pr»- 
Mio gaudeanl, ad sinum misericordiae ejus fidu- 
ci.ilius in iiecessilate confiigiunl, quorum desideriis 
jubruia suffragatur, qui saiiclae conversalionis in- 
ciiainenio virtutes promovenl proiiinornm. Tales 
esse fratres qui apud Theocbesberiam Doiniiio de- 
votissime famulantur, pubiico praeconantis famae 



lestiinonio didicimus. Pro eis ergo tain sinceras d volentes, monachis praeflgererous diem, Ipsi se non 

qiiaiu securas preces vpstrx porrigimus niajestati, 

qiiania possumus devottone supplicaiiles, ut eorum 

jiisla desideria compleatis, ui exitu negolioruin 

lacili ei felici exliilarati, utriusque vitn successus 

vobis prxecordiaiius studeant ab Allissimo proine- 

reri. Iiiter caetera iniles qiiidam ecclesiain, quain 

XL annis inconcusse lenuerunl, eis niolilur auferre 

bub praeiextu advocatioiiis qnam adversus Eccle- 

»iam Dei laici apud nos perniciosissime vindicanU 

Traliunlur ob boe ad sedem apostolicain, acsi pos- 

senl inde iiijnnariiin reporlare inolcsliatn , nbl 

jura nascuutnr. Scd, auclore Domino, saiictorum 

liecessoruin vestrornm vesiigiis iiilixrendo , ita 

uniiis temerilaicin relun^lelis, ut ejns exeinplo 



subiiuros causam, nisi citra cognitionem restitue- 
renlur, responderunl. Nos ergo in praejudicium 
rei, el snbversionem juris procedere nolentes, 
mandatiim exspeclamus, vobis in omnibus, ei per 
omnia pariiuri. 

EPISTOLA CXXVII 

VD EUMDEM. 

Domino pap» Alexandro. 

Licet in ore nunlioruin nostronim, quibus merilo 
honeslatis el fidei fidem baberi oportet, posuerimus 
verba nostra, litterarum tamen indicio paiernilati 
vestrae significare cnravimus, qualiter in prarfteniia 
nosira processnin »it in cansa monachorum Saneii 
Ueriinisuper ccclesiadeCliilleham. Mobilis vii irugo 



1*7 JOANMS SARESBEUIENSIS *0S 

de Dovera a nobis ex niandato vesiro commonitus, A necessitate deserere. Supplicamos erj;o dignaiioni 

▼eslr£ quatenus ea modcratione quod placfbit su- 
per hoc pra&cipiaiis, ut mouaclii, si quid jum li.i- 
bent, id ita coiiseqnantur, iie nos iudigiiationeni 
doinini regis, et persecMliouetn oiunium proceruni. 



ut praefatam eccleslam cum ablatorum integritate 
resiiiueret monacbiSr qui se ab eo violenter spo- 
lialos esse coiiqueruhantur : respondit eis nuHo jure 
resiituiionem conipeiere, cum desliiui non potoe- 
rint qui nunqttanifuerant lnstitiiti. Deieulionem si 
quideni rerum jnm dictae ecclesiae, ex qua nili vi* 
debaiitur, non suo, sed nomine alieno habiiisse di- 
cebat, cujusdam scilicet Odonis, qucm nos ipsi 
sciinus meinoralam ecclesiain {lossedisse; sed qnod 
ei renuniiaverit, aut eam alii cesserit penitus igno- 
rauius. i^erluiii quoque habemus archidiaconum 
iu)slrum, Qui nunc est Eboracensis archiepiscopus, 
appellatione interposita prohihuisse, ne monachi 
rebus illius ecclesiae se immiscerent. Yerumtamen, 
qiiia dies maii erant, et famosus ille tyrunnus, et ^ 
ecclesiae nostrae gravissimus perseciitor Willelmus 
de Ypra, cui jain dictus Odo adliaprebat, uoslris 
eapitibus iinmineb:it, iioGeKse habuiinus dissiiuu- 
lare, quaodo patrimonio Willelrai coiiteuipta appel- 
tttione inoiiachi res Odonis, qui sibi prospiciebat 
in posierum, nomine ejus contreciare cwperunt. 
J^raeterea.eiiam si constarct nionachos suo noiiiine 
possedisse, petition^m eorum submovebat, dicens 
eos possessioni et lili reiiuiitiasse, quumlo eis Tru- 
ctus ecclesiae asportare pcrmibit, offerens se hoc 
sufiicientissinie probaturum. Cum ergo mtles iii- 
staret, ut monachi suam fundarent iulenlionem, 
aut exceplioiils ejus ailmitteretur prol)aiio, mouachl 



qui scanilalizati suul in hoc vcrho. incurramus, 
precamur ut fidelem veKtrum, dileclum Bliuin ve- 
strum Joannem Ihesaurarium Ehoracensern, cui 
vitiosa monachorum suggestione aliqiiaieniis laeli- 
tiam excussistis, debilac consolaiiouis beueficio ex- 
hilarelis. 

EPISTOLA CXXYIW. 

Ab WILLELUUM EPISC. MORW 

(A. D. 1156.) 

Episcopo Norwicensi. 

Niiiitios nosiros a doinino rege redeuntes sanos 
recepimus, promitientes in adveutu regis, optaium 
pelitiouihus nostris effectum. In oiuiiibus euiui eon- 
silio domini archiepiscopi acquiescet, et hoi.oii, cl 
ulililati Ecclesiae toia nieniis iiiieniione studiobius 
iiivigilabit. Verum interim scutagiuin remiiieie iion 
polesl, ei a quibusdam exaciiouibiis absiiiieret qiio- 
niam fralris gratia male sarla iie^uid(|uanicoiil,sed 
ob hoc perniciosissime scissa est, qiiod doiuino regi 
fraler totam haereditatem pateruaiu , nomiii»liui 
terramt cujus ei possessionem vis mujor abstiilii« 
noluil abjiirarey cuin tamen et muniiioiies regi ce- 
dere, et obsides dare paratus esset, ut lerram qiiarn 
dono patris habueral, recuperarei. Profectus ergo 



declinantes conOictuni se citra cognitioncm cuusx q ad regem Francorum, comiiis Tbeobakli fretus 



restitiii postulabant. Ad h£C niiles ve&lram maje- 
staiem uon pra*cepisse, ul illi iiistiluereniur, sed 
restiiuerentur, et ex verho restituiionis, aliis quae 
in sacro rescripto vestro continebaniur, causae 
cognitionem nobis plenissiiue demandari : et quia 
religionem vestram, ut dicebui, falsa suggestione 
circumvenerant, ii in probatione procedere nole- 
bant, se omnia ad consuhatlonem vestram dixit 
relaturum, et vobis lanquam Patri et domino in 
omnibus parilurum.Procedente vero tempore,aule- 
quam ejus nuntius ad vos perveuisset, mandatum 
▼estruni de coercendo milite iterastis. Nos itaque 
mandatis vestris debitam revereiiiiam et obedien- 
tiain exhibenies, licet iiiiles se jusiiiiae seiiiper of 
ferret, et econtra monachi eventum judicii fugeient, 
ecclesiam cum omnibus pertinentiis suis, eiiain cuni 
periculo nostro sequestravimus, eam retiueutes iii 
manu nostra, donec vobis et rei verilas, et nobis 
voluutas vestra«plenius inuotescat. Si vero chartam 
Domine nostro conceplam illi protulerint, eam, ut 
imperfectum nostrum fateamur, a nobis vi et meiu 
supradicli tyranni scialis extortam. lioc quoqiie ei 
veltram noii iateat majesUitem, quod devoius vester 
Joannes thesaurarius Eboracensis, quem moOachi, 
saepe nominatam ecclesiain per manura laicam as- 
serunt occiipasse, nunquam ad eam maiium exten- 
dit, aut causas ejus se aliquo modo immiscuit, nisi 
quod fideliter aslitit veleri amrco, quem sine dede- 
cwre, e( amicorum eitormi dainno non poierat in 



auxilio, Francos solliciut iu dispeudia nostra, vl 
jugulos corum divitiis nostris, virihiis, el potesiati 
teiilat opponere. Agit forle ut vel sic.fortuua possit 
graviiis promereri, quomodo regem et genlem Frati' 
eorum, favenle justitia, det in mauibus nostris. 
implebimus in eo niensuraiii Patruin nostroruni, si 
tamen eorum sorte volucrimus esse contenii. Sed 
piofecio majus est quod iiohis rcsliluio Yenione 
fortuna promitiit. Speralum colloquium nobis sub- 
iraxerunt Franci consilio comitis Theubaldi. Donii- 
uus rex ab Aiidegavis ct Pictavia rediens ad nos 
transiuittet qui summam reruiii geraiii, et ubseiites 
ipsius damua commissa sibi juris administrationc 
compenseiii. 
) EPISTOLA CXXIX. 

AD ALEXANORUII PAPAM. 

Domino p:)p£ Alexamdro. 

Habent a capile meiubra ut vigeant, et a sancia 
Rouiana Ecclesia, Douiino auctore, saliis est oin- 
niiim Ecclesiarum. Unde necesse est ouiiies ad vos 
recurrere, incumbeulc iiecessitatis ariiculo, queai 
per se nequeunl expedire. Est auteiii apud iios causa 
difiicilis inter veiierabilem fmtrcni iiostruui Mi- 
chaclem Landaveiisem episcopuiii , et UobertiMii 
liliiiin antecessoris sui, quain, nisi aposlolica au* 
ctoritas inlervenial, fiueiii diebus nostris non cre- 
dimiis habiturain. Yexali sunius in ea diuiius, sed 
temeritatem praefati Roberti^ iiullo correclioiiis ge- 
nere potuimus cocrcerc, quiii uo\issinia cjus, prout 



i« EPISTOLiE. - A». 

n«bi8 referebaotur, ^wptt essenl deteriora priori- 
biiB. Ul eniro de corporis immuiidilia laceamus, 
incendia, rapinas, el varias figuras criniinum e jus 
ad nos plurlini perferebanl. Qiioties inier eum et 
adrersarios suos muUo sludio inultoqiie labore re« 
foriiiavimiis pacem, toties ab eo paz scissa et reforw 
mata recessit : taodero excoinmunicaius ab episcopo 
siio vetttram adiit majeKlalero, sed an absoluiienis 
Testrae meruerit gratiam ignoramus. Apostolica.s 
taroen litieras reiulit, quibus venerabilis frater no- 
ster Wigornensis episcopus prscipiebalur illi, e( 
quibusdani complicibus suis, de episcopo Landa* 
Tensi, ei Rad. arcbidiacono suo jusiitiiim exhibere. 
DeindCp paucisdiebus eiapsis» adversarii ejus nobis 
▼eslrs i^eatiiudiuis apices atlulerunt, pnecipienles 



A tiiae famam corredllone celere studnerls refonnare. 
Apostolicum namque mandaturo et Increpationes 
suscepimus, quae nobis Indicunt non esse parceii- 
dum, si tibi ulierius pepercerimus in erroribus tnis. 
Prbinde in virtule obedientiae tibi prasoipiendo maii- 
damus, ut praefatum Hugonem a faiuiliaritate ei 
conYersatioue domus twe amoveas infra sepiiiiium. 
diem a susceptione praeseniiiiin litterarum, ei ad- 
ministrationes eeclesiae lu» gerere noii permiU;is». 
ne,siadversus baee venire praesumpseris, te domiiiL 
jMIMe aucioriute sentias cofideinnaUm.>\altt. 
EPISTOLA CXXIU. 

AD ALEXAHMUM PAPAM. 

Domino papas Alexandro. 

Ut de bis, quae a nobis ad majestatis vestrae exa<^ 



causain fiue debito sine appellatioiiis sublerfugio ^ men transeunt , possitis coiumodius judicare, sau' 



termlnari, non obslante rescripto quod Roberius a 
vestni mansueiudine per siibreptionein obtinuil. 
Parlibus iuque in nostra prxsentia juxia manda- 
luiu aposiolicuin convocatis, pricdicii Roberti peii- 
tionibus adversarii ejus crimiiia muUa in iuodutu 
excepiioiiis, opposueruiit, iu quibus eiiam conve- 
niebani eum super crimine laesae majestatis, di- 
centes euni comuiisisse falsum in litteris veslris 
quas profereb^t. Vobis quideiii, et fralribus vestris 
qui aderaut obsiiti , dissimililudiiiem , el litieras 
quas de industria iecisse visus est, oninino suspe- 
ctas , et Ideo, ut nobis visuin est , ad celsitudiuis 
vesti*ae exanien reniitiendas. ipse vero conslanter 
se causam a vobis accepisse dicebal, et omiiium 
quae coutinentur in litteris, Romanum ponlificem 
iaudabat auctorem. Uude babito fratrum nostrorum 
consilio, accepU ab eo joratoria caulione quod ve- 
stro siabit mandaio, easdem vobis iransmittirous 
per dilecturo fiiiura vestrum Rad. Landavensem 
arcliidiaconuin, rogantes ul eiim in justis posliila- 
tioiiibus suis audiatis, etmiserias Laiulav. Ecclesiae, 
quas vobis exponet, oculis propiiiaiionis vesirae 
rcspiciatis. Prieterea nubis, si placel^ rescriltilt^, 
qnsk aniinadversiotie feriendi suiit cornipiores lil- 
teraruin vestraruiu. Difficile enim est ad singula 
bujusiiiodi qux emerguut, majeslaiis Yesirae coiisi- 
linm exspecure. 

EPISTOLA CXXX. 

AD AUBATISSAU. 

N^ligentiae tuae, ul inierim sic dicaiur, muttipUces 
ei graves excessos uiterius dissimulare uon possu- 
mus, cuin ad aures Romani poniificis dellcta lua 
perveiierint« et adversus inDoceuiiam vestram san« 
ciae Romauie Ecclesiae provocent indignatioiiem, 
Te quideiii sx*pe moiiuiinus, ut a famosa familiari- 
taie et eobabitatione Uugonis olficialis, toti qui tuae 
religioni est iu offeiuioiieui et scaiidaiuro, luodis 
oninibiis abstiiieres, cum ex mandato Dominl etiaiu 
pes vel oculus sit ob bujusmodi causain projicien- 
da$. Hucusque coutemplum vestruiii, utcunque 
porumus, adiiuc de pericuio auliiiae luae et lamae 
doiemiis, et te profecio siiie mora dolere faciemus, 
nibi vium tuam iii melius commuiavcris, et domus 



ctilati veslrae gestorum series esl ttdelileriniimanda. 
Apud nos inter Pbilippum de Danteheia, et Raginal- 
dum de Ledescuiiiba bujusmodi coiitroversia verie« 
batur. Osmundus de Saresbr. nomiiie Jam dicli Pbi- 
lippi, ecclesias de Reuebera, et Lidescumba, ei Fa» 
iesieia possidebat. Porro jani dictus Reginaldus ec- 
clesiasde Lidecumba et Falesieia pra;fali procuratoriA 
noiuine, Osmundi videliceC, possidebat, reddeiis ei 
anuuaui pensioiieui. Cum itaque meuioratus Osiiiuit-^ 
dus infirmitate gravalus se religioni regularium fi-a* 
trum canonice cootutisset, Pbliippum, qui posside* 
iat» vocaviL ut ei res suas resignaret. Rationibuft 
ergo procuratoris eipletis paciflce Philippus iii- 
gressus est iii ecclesiaui de Reuteberia. Transieii» 
auleiii ad Lidecumb. et FaJebleiam, a supra^Iicto Ru- 
giualdo miniine admissus est. Itnplorato auiem ad 
Tim propulsandsm praesidio judicis cuni iu posses-* 
sioiiem iiiduceudus videretur, Itaglnaldus, qui Jaui 
possessioiieui iuduerat, ad nostraiii audieniiam ap- 
peilavii. Die igitur coiiiplacita assistentibus pariibus 
uostro conspeciui, P. teslibus, et iustrumeutis ei 
cbartis Sar. eptscopi, et monasierii Aaibresberiensis* 
sufficieiiter iijuniiiis, ecclesias de Lidecuinba et Fa- 
lesleia suas ebiie, ei se eas per 0. possedisse dicebat. 
Ad ha*c Itagiualdus se eas diu tauquaiu suas quiete 
possedisse dicebal,sed luinus iiistructuiii venisse,cuiu 
instruinentis et teslibus abundaret unde ei circiler 
'quorum [qualuor ?] spatium mensium ,. quo causam 
D auain procuraro siifficeret, duximus induIgendum.Quo 
fere elapso, saepedictus Raginaldiisnobis apparuit dt- 
censsecuriam nosiram baberesuspectam, etlesliuiu 
et insirumenlorum sibi ob hoc deesse copiam , quod 
anle dictus Pbilippus domesiicus iioster et cogiiaius 
esset,et eum ideo mullis esse lerribilem. Nos autem 
parati eranius compellere testes, si quos haberei, ut 
darenl testimoiiium veritaii , aut causam alii epi** 
scopo, dequo niagis coiilidereiit, deicgarent, nesibi 
nosira aucioritas iu aIi<)uo obesse videreiur : ipse 
vero ob lioc iiiUilomiuus, ad veslraiii appelUns au- 
dientJam, fe^tuin beati Andreaf exaniinaiioni causas 
prdescripsit. Nos itaque vestro pro voio etdebito de-> 
fereiUes lionori, vobis causam iransiiiitlinius, id so- 
lum postuiautes ut, servata utriusque Justiiia» cau- 



ill 



JOANNiS SARESB£RIENSiS 



Ut 



tain ftic ab aliis decidi iubeatiSy ul nobis omnis au- A loruin veriiaie plenlos cognoaeera Tolebamus, Cftusa 



apicionis occasio, el laboris necessilas sublrahaiur. 
EPiSTOLA CXXXil. 

AO ALEXANOROH PAPAH. 

Domino paps Alexandro. 

Ecciesiam de Wacheringeriis Ricardus de Ambly 
nomine monachorum quorumdam, de qvorum jure 
esse dignosciiur» asserii se possidere : eain quidam 
Rad. apud Londoniensem episcopum a praefalis mo- 
nachis petivii, Ricardo de Ambly nec praesente, ne- * 
que citato. Verumtamen episcopus, sicui sui post- 
inoduni nobis nunlii monstrayerunt , confessione 
adversariorum, et quibusdam molus instrunieutis, 
jaiii diclani ecclesiam, volenlibus ita forsan mona- 



In aiium diem dilEerenda videbatur. Igitur saepe- 
dictus R. causam appeliationis suspendi noo debere 
allegans, ad apostolicae sedis audientiam appeilavit, 
diem prxfigensDominicam, qua cantabitur : Leelare^ 
Jerusalem, 

EPISTOLA CXXXill. 

AO THOMAM PRiEPOSITUH CELLBlfSEa. 

Thom^ praeposito Cellensi. 

Suscepimus oiim mandalum fellcis recordationis 
papae Eugenil , ut inter monachos de Croilanda , et 
Haldenum quemdam super ecclesla de Sutertona, et 
decimis quibusdam causam decideremus. Igitur idem 
mandatum exsequentes super praefaio negolio, et dl- 



cbis, Rad. adjudicavit/quamvis duo clerici Ricardi j. iigentercognoscenies, praefaUmecclesiammonachis 



de Ambly adessenl, quorum alier se gesiorem nego- 
tiorum Ricardi assevcrabat. Ambo verp publice pro- 
lestabanlur Ricardum absentem et non citatum mi- 
iiiine debere condemnari : a senientia igiiur domini 
Londoniensis ad nosiram audientiam appellarunt. 
Die prarfiniio coiiiparuerunt iiicardus et Rad. cum 
nioiiachis sibi favenlibus. Cuin ergo causa diu ven- 
tilarelur, protulit memoralus Rad. duo insiruinetila 
qit:e apud uos fecimus detineri , quoiiiain alteruin 
viiio inanifestae turpiiudinis praedituin est» alierum 
fuUilatis arguitur. Nihilominus inemoratus Rad. re- 
petebat ecclesiam sibi adjudicalam. Porro quia 
prior tnonachorum aberat, qui de causa nos dili- 
;;entiu$ iustruere poterat» quia etiam de instruinen- 



adjudicavimus cum abiatorum plena resiituiione, 
quae ad aestimationem xv marcarum fuit idoneonim 
teslium sacramento probata. Monachis ergo fre- 
quenter restilutionem exigentibus, eleasdem decinias 
in proisentia domiiii Liucolniensis, tandem Haldenua 
ad nostram audientiani appellavit , cumque anibae 
paries ante nosconsisiereut,cGepit Haldenus causam 
diu definilam super ecdesia Sutertona inslaorare. 
Porro cum monachi in peliiioue sua perseverareni, 
XV niarcas sibi adjudicatas cuin quibusdam decimis 
exigenies, Haidenus» asserens se non debere supcr 
his respondere, ad audientiam sedis apostolicae ap- 
pellavit, diein praefigens Dominicam qua caniabiiur : 
Quasi modo genuu 



Hucusque epistoIeB quas Joannes scripsit dum adliuc esset in Anglia; sequuntur epistol^ 
quas scrij^sii posl aanutn Domini 1164, cum in Francia una cum sanclo Thoma exsularet. 



EPISTOLA CXXXIV. 

AD THOMAH CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPDM. 

Tenerabili Palri et domioo charissimo TnoMiE, 
Dei gratia Canluariensi archiepiscopo, suus Joannes 
Saresberiensis, saluiem et felices ad vota successus. 

£x quo parles attigi Cismarinas, visus sura mibi 
aeiisisse lenioris aurae temperiem, et de ttimescen- 
til>us procellis tempeslatum cumgaudiomiratus sum 
rcrum ubique copiam, quietemque el I;£iitiam popu- 
lorum. Egredientem vero de navi servienies comilis 
Gisnensis ex mandato ejus, procurante Ernulplio ne- 
pole ipsius, honorifice susceperuiil, ei mihi et meis 
doinum et terram comitis pro vestra revereniia ex- 
ponentes, liberuin abomniconsueludinis onereper- 
duxerunt fere usque ad sanclum Audomaruin. Quo 
cuin venissem, procurante quodam Marsilio mona- 
clio, qui apud Chillehain et Trulegam morari con- 
buevit, in domo S. Bcrtini honesiissime receplus 
bum. Ct pntenter intellexi, quod ecclesia iila ad bo- 
norem Cantuariensis Ecclesix et vestrum exposita 
est. Et si placet, tam comiti quara nionachis, oblata 
vobis opporlunitate, gratias referatis. Exinde cum 
veiiissem Atrebatum, comitem Philippum apud Ex- 
clusam castrum, a quo lyrannus Yprensis tam longa 
^bsidione exclusus est| e^se audivi. lliuc itaque di« 



G vertens, Domino mtsericorditer Iter meum in omni- 
bus prosperante» non longe a strata publica obvium 
babui quem quaerebam. Ul enim more divitum, quoa 
oblectat hoc nugandi genus, in avibus caeli luderet, 
fluvios, stagna, paludes, et scaturigines foniium |)er- 
agrans circtiibat. Cavisus est se invenisse hominem, 
a qiio fideliler audiret Angliae stalum, ei ego magis, 
quia euin mihi Deus oblulerat; ita ut sine mulio viae 
dispendio mandatum vestrum exsequerer. De rege 
et proceribus mulia percunctaiusest, sed ego leiii- 
p»;ravi responsum, ut me nec de mendacio conscieniia 
reprehendat, nec lemeritatem meam in his, qux ad 
regein speciant, quisquam possit arguere. Vestras 
vero angustias audiens vobis compassus est, auxi- 
liumque promittit. Naves eienim procurabit, si iioc 

^ necessitas veslra.exegerit, et ipse ante, utoporiei, 
praimoneatur. Si vero ad hoc vos tempestas impu- 
lerit, praemitiite aute aut Philippum emptorem ve- 
strum, qui et comitis auctoritate uiatur, et cum 
nautis et vectoribus, prout expedierit, contraliat. 
Sic a comite recedens, die sequenti Noviomum veni. 
£t nescio quo praepetis et inquiet» famx praeconio 
calamitas Anglorum, ecclesiarumque vexatio, quo- 
cunque veniebam, fuerat diyulgata ut ibi muita au- 
direra gesta in conveniu Loodonieosi ei Wiutonieo- 



iiZ EPlSTOLiG. • 

8l, qim In Anglta nunquam iuJierain. Et quidein 
pleraqiie, ut fit, majora ei pejara veris referebaniur. 
Iigo auiem haec oinnia , quae per ora populi Totiia- 
liuiit.studiosissimedissimulabam : sed necsimulanti 
prospera plene credebalur, iiec adversa dissimulanli. 
Qiiodque niiremini, comes Suessioiiensis ea die, qua 
fioviomi eram, oiniiesarticulos Limdoniensis, nescio 
concHia'buli aut disciliabuli dicaro, decano ita scria- 
lim eiposuit, ac si interfuisset omnibus pneseiis, 
non modo liis quae in palatio gesia sunt, sed quae 
secreiissiiiie ab bis vel ab iilis dicta sunt in coa- 
clavl. Nec facile crediderim , quin ibi sive de auis 
sive de nostratibus cauios exploralores babuerint 
Gtflli. Decanus autem Noviomeiisis, vir inlegerrimae 
tidei, concussionem ve^irani non sine niullo dolore 
amlierat : el se ad vos recipienduni praeparat, non 
itiodo saa omiria expositurus pro vobis, sed pro Gan- 
iiiariensi £cclesia, si oportuerit, seipsuin positurus. 
Decreverat aulem transire ad curiaiu, sed quia de 
biatu vestru iocerlas esi et soliicitus, donec cerlio- 
reiur, domi exspectai. Ibi a. quibusdam pro certo 
accepi regeiu Francorum esse Lauduni, et prope 
eiini dominum Remensem ejus cxspectare colio« 
i|uiuin.£os ergo adire proposui. Sed propier guerras» 
i|ua5 coines de ttocceio ei alii quidaui procere» ad- 
versus dominum Aemensem exercebant, a proposito 
revocatus iter Parisios deflexi. Ubi cum videreiii 
viciiialium copian», laetitiam poputi, reverentiam 
cteri, et totius ecclesiie majestaiein el gtoriam, ei 
Tarias occupaiiones pbilosopbantium admlraiis vel- 
ui illam scatam Jacob, cujus summilas coelum lan- 
eebai, eratque via ascendentium et descendentium 
aiigelorum , laetaK peregrinationis urgente siimulo 
coaciiis suin profiieri, quod vere Dominui e$titt loco 
HiOy ei ego nescietam {Gen. xxviii). Illud quoque 
poelicum ad menieiu rediit : 

Felix exMilium^ cui locut iste datur. 
Evolutis autein paucis diebus in conducendo bo- 
spiiio, et sarcinolis componendis, regem Francorum 
aiiii» eique ex ordine exposui causam vestram. Quid 
ijiulia? CofDpatiiur,promitiit auxilium, et pro vobis 
duinioo paps£ se scripsidse asseruit, et iterum, si 
oporiuerit, scripturum, et actiirum quod poierit 
vjva voce. Cnm vero eum ex parle fili» su», quain 
niiper sanaiii videram, quaiido a domino regina li- 
ceaiiam accepi, salulassem, respondit sibi graiissi- 
iitum esse, si illa jam ab angelis accepta esset in 
puradiso. Cui cuin ego subfungerem, quia islud per 
uiisericordiam Dei quaiidoque veniet, sed ante mul- 
tis gentibos Ixtitiam dabii, respondit rex : « Hoc 
quidem Dco possibile esl, sed longe verisimilius, 
quod niuliorutii fuiura sit causa malorum. Sed ab- 
sii ab illa quod paternus pnesagit animus! Quia 
vix, inquit, spero ut ab ea possil aliquid boni 



- AN. lt64.6S. tli 

A esse. > Regem uosirum Franci liment pariier rt 
oderunl, sed tamen quod ad illos, quieloeialto 
somno dormire polesl. 

£t quia ttemensem adire ncn potui litieras meas 
ad abbalem S. Reniigii amicissiinum niibl tlirexi, 
ul in hac parle suppleat vices meas. Caelerum mihi 
videlur esse consilium, ul per aliqiiero monactium 
Boxleiae, aliumve nunlium fldelem lilteras veslras 
cuin aliquo munusculo transroittatis ad dominuni 
Remensem, conirahatisqnecum eo faniiliaritatem , 
quia ille, quisquis sit in persona, magnus esl iii 
regno Franciae, et in Ecclesia Romana multum po- 
lest, lumpro rege,lum proemineniia ecclesiac suae. 
Ad Ecclesiam Romanam nondutn ascendi, deciinans, 
quaiitum possuro, ne suspicio probabilis conira roe 

^ coiicipi debeat. Et lioc ipsuin, sicut ex lilteris do- 
niini Pictaviensis accepi, doinino pnpai el curiae sa- 
tis innoluil. Rccepiis aulein liileris veslris, illico 
scripsi domino Henrico, el Wiiielmo Papieiisi, et 
saiis explanavi, in quanlam pernicicm Ecclesi^c 
Romanae tendanl baec, si proci^ssum babtierint, quas 
cunlra vos praesumuiuur. Distuli auieni iliuc ire, 
quia de transilu abbatis Sancti Aiigusiini, aul 
episcopi Lexoviensis nibil cerluin erai ; ei si ad cii- 
riani venerint, iiobis per magislruro Henricum, qui 
ibi moratur, cito polerit innoiesccre. 

Yerum quid libi lunc possinius, iion clare video. 
Conira vos enim faciunt mulia, pauca pro vobis. 
\enientenim niagni viri, diviies in efiiisioiift pecu- 

Q nia;, quiiin iiunquam Roma contempsit (15) : eruiilqiie 
noii iiiodo sua^ sed domini regis, queni turia in nullo 
audebit offendere, auclorilaie freti. Ad htec munili 
eruiit privilcgiis Ecciesiae Roroanaey quae in bujus- 
niodi causis nunquam cuicunque episcopo detulit 
sut raro. Dominus papa in.causa bac nobis sempcr 
est adversatus, et adbuc uon cessat reprcbeiidere, 
quod fecit pro iiobis Canltiariensis Ecciesia; amator 
Adrianus ciijus inater apud vos algore lorquetur el 
inedia. Nos buniiles, iiiopes, imiuuiiiii , nunquid 
potcrimus verba dare lioinanis ? At ilti pridein suuiii 
coniicum audieruul, ut iion eiuant spera prelio. 

Sed scribitis, ul tandcm, si alia via non patuerit, 
promiltamus ducentas niarcas. At certc pars ad- 
versa, anlequam fiustretur, trecenlas dabit aul 

j^ quadringentas, 

Aer, si munertbus cerias^ poncedel lotas. 
(ViRG., EcL II, 53.) 
Et ego rcspondeo pro fiouianis, quod pro amore 
doroini regis, et reverentia nuntiorum mallenl plus 
recipere, quam sperare niinus. Facit autem pro vo- 
bis, quod pro libertaie Ecclesiae tribulamini, sed 
bonestatem causae nostrae extenuantes cxcusatores 
regis, et aemuli vestri, hoc lemerilali quam liber- 
taii magis ascribere conabuntur. Et ut eis cilius 



(t5) nx'C iniellige dequibiisdam curialibus, varia 
eirca res ecclesiasiicas niun*;ra explenlibus, quos 
intcrdiiiii, ui|K>ie homiiies, vesana poiesl inficere 
irupitliiaK, quiu beaii Peiri successor vel catbedra 
iuLuriU|aji: sanctitalis detriiuentum paiiantur. Joaii* 



nis lamen Saresberionsis, nlmio causae quain susce- 
pit sludix) indulgeiis, vix, duin liaec ei seqiienlia 
scriberei, revcronlia: suiniiio poutiiici debitae me* 
luoriam habuisse videlur. 

Ei^iT. Patrol. 



i ll^ iOANNIS SARESBERIENSIS 1 1C 

credalur, ipsi domlno papx» qula venas hujut lu^ A longe semper amiclssiiDQS, ciqns omDia lam pro- 
turrii jam audiit auris mea (Job, iv), dabuiii spem .. spera, quam adversa a niullis relro lemporibus uo- 



venieiidi in Angliam, dicentqiie regii filii dilalam 
coroujitioiieni, ul nianu apostolica coiisecrelur, el 
sciaiis ad boc promplos esse Romanos. Jam eniin 
qiiidam nobis iiisiillant, dicenles doiniiium papain 
ail Caiiluarieiisem Ecclesiam accessnruin, ul mo- 
veal cdndelaliruiii vestrum, ibi(|ije aliquandiu se- 
deat. Ni!C (aiiien criMlo quod doiniiius papa islud 
adbiic coiiceperil. Nam, ut aiidio, niultam ejiis pro 
conslantia vestra babelis graliam. Sed unum pro- 
cul diibio scio, quia Lexoviensis, si venerit, nibii 
asserere verebilifr. Noius eiiinj mibi est, et in lali- 
bus experlus sum ejus fallacias. De abbule quis 
dubltat? Postmodo scripsil niibi episcopus Pi- 



8lra sunt, litterarum erudilione et nraruin boiiesuie, 
lanto cuiiciis probatior, qiianto notior, ab Angiia 
exsulat apud nos, et nos doml Hosirae exsulamus 
cum illo. Suslinet eniin indigiiationem regis An- 
gliae, non suo quidem merito, ut de nostra et ipsius 
loquamur coiiscientia, sed quia domino buo Can* 
tuariensi archiepiscopo, ut oporlnil, servivil. Is eiit 
magisler Joaniiesde Saresberia,bonuin testimoiiiuui 
babcns in partibus ci&marinis et transmarinis. Ul 
ergo a nobis ipsis tam proprli quaro futuri exsilii 
amovealis augustias , dilectioui vestrse allenlius 
supplicamus, ul eum interveulu coinitis Flandreii* 
sis ei vesiro , reconcilietis regi Anglorum, et stcul 



clavieiiiiis,quodadversusabbatem Sancli Auguslini B yjjeritis expedire, ei iilleras regls patenles per 



nihil poliierat impelrare, elsi plurimam dedisset 
operam. Iblmus tamcn illuc, auclore Deo, quoniam 
ila prapcipiiis, et quid possimus, experiemur. Sed 
B] frusira. nobis imputari non debet, quoniam, ut 
ait eibicus : 

S9on eit in medico semper relevetur ut eeqer : 
Inierdum docla pln$ valet arte malum. 

(OviD. De Pont. i, 3, 17.) 
EPISTOLA CXXXV. 

AD GUIDOMEII CATALAUNENbBM EPlSCOPffM. 

GuiDoNi Caiaiauneiisi episcopo. 

Gratias ago paternUati veslrac, quae me in oblalae 
consolaiionis gratia diguala esl praevenire : et qui- 
dem tanlo me veslra benignitas ad obsequiuni 



quiraiis, quibus secure redeat, et suis in pace fraa- 
lur bonis. Sclaiisque pro certo quia nos in nulla 
re magis poteriiis promereri, nec esl quod dissi- 
muleiis, quia constat pluilbus, polestatem vobis 
esse collalain, si voliinias adfucrit. 
EPISTOLA CXXXVU. 

AD MILONEM EPISCOPUM MORINODUM. 

Domino llorinensi. 

Tentatio fidein probat, et affeclio mentis ex ope- 
ribus fidelissime inuolescit, et quidem cuin tou 
Cantuariensis, imo Angloruin Ecclesia fidem ve- 
siram experla sit, el probalam jure aequissiiuoprae- 
dicel cbarilalem, eo qiiod Patris noslri et domiiii 



suum amplius aiiimavit, quanto liberaruas vestra C P*'»'""^ omnum naufragium excepistis, ei paien.e 



non modo ex relaiione amici vestri abbalis Sancli 
Remtgii, verum ipsa operis exhibilione Odelius in- 
jiotescit. Esset auteni laudabile apud boniines, el 
niagni ueriti apud Deum, in ulnis misericordiai 
Tenientcm excipere perngrinum ; sed longe glorio* 
sius el procul dubio remunerabilius est exsulem, 
imo pro Domiiio, et libertate Ecclesi^ exsulameaa 
ad bonorum parlicipium invitare. Quid ergo ad 
haec respondebo domino meo ? Sed profecio chari- 
tati veslrae respondcbit Allissinius, qui non modo 
opera manuum, sed uberi retributione in eleciis 
suis bonani reinunerat voliintatein. Is, serenissime 
Paler, is super vos aperiet ocnios misericordiae 



recepistis exsules suos, eteis non modo eiposuisiis, 
sed el communicastis bona veslra ad libituiu suuui 
supra vires vesiras; sed lamen infra animuro li* 
bertate nobili generosum. Ego lamen ad graliarui» 
aclionera spirilualius leneor, quetn iii magistro 
Ricardo cognato meo spirilualiter recepistis, et 
aniplae niiseralioiiis inipendistis solatium, el quia 
tantae bumanitati ut decerel respondere non pos- 
suin, desidero ut quod eis fecistis el facitis, vobis^ 
retribuaiur a Domino» quipolens est, et mensurain 
bouaiii, et coagulaiam et superefflueiileni redilal, 
el superfundal in benefacieniium sinus. Ego aulcm 
tolum id quod possuin, obsequio vesiro ilbeiis de- 
voveo, acturus Deo graiias, si luisericordiler deiie- 



6UX, quia vos in me aperlos oculos faabuislis. Ego 

vero, quam cito poiero expediri, veniani ad vos D "•» "l possim vobis oHiciosus esse in aliquo 
gaudens, si niihi uiiquam divinitus collalum fuerit 
ul vestiae valeam obsequi Yoiunl;iti. 
EPiSTOLA CXXXVl. 

AD HUGONEH ABBATEM S. AMANDI. 

Amicorum fidem articulusnecessilatis examinal, 
et qua quisque moveatur ad alinin affeclione con- 
yiiicil. Nobisauieni, qui jampridem tolum aniniuro 
devoviiuus obsequio vesiro, devoiuroque, Domino 
auclore, iuviolabiliter conservamus, gravis el one- 
rosa incumbit necessilas , quain veslra gratia, de 
qua pluriiuum confidimus, sperainus, el petiinus 
sublevari. Nam quod foriasse mirabiininl , addicti 
SQmus exsilio, et in eo jugl soliicitamur ei lorqiie- 
mur anguslia. Si quidem dericus quidam nobis 



EPISTOLA CXXXVm. 

AD THOHAM CANTUAEIENSEM. 
(A. b. 1165.) 

Cum dominum papam iiuper soliicitarem, el aui- 
marem, el viani, quam mibi videbar iiilcllexis^e, 
ad paceiu sibi et nobis reformandam , siudiusiiis 
iniimarem, respondit se spem concepisse pacis ex 
verbis imperaiorFs, quae per abbatem SancUe Uaria: 
de Voto tunc transiniserat, proinittens regem An- 
gliae facile posse iiiduci ad quaecunque vellet dO' 
ininus papa, si ipse reges, ul diu pelilum esi, vei- 
let coiifoederare. Ad quod qiiia domiuuspapa proiius 
est, el rei Francorum faciiis iuclinari, de colloquio 
suo et i-f guiu cerius esse videbatur ; et jam regeiu 



117 



ErisTOLii:. 



rrtncoriim evocaverat, ui PiiriGcationis festumagc- 
i«i&ecu!n.Iiideverodigrediens, regemobviuni habuj 
prope Parisios , et cum eo diu loculus sum ; et 
iirel vohis et exsutibus veslris compalereiur, et 
linuc (toniiui regis duriliam iniprobaret , niinori 
lanien fiTvore toqiii videliatur de causa vesira, 
qiiaiii lonsueverit. Cuiii autein ipsuin iiislantiiis 
aniuiare saiagerem, respomlit se qnidein salis te- 
iicre diligere personani vestraiii, ct approbare cau- 
sam, s^ed vereri ne, si ipso siiadeiiie aliqiiid Tacerel 
dominus AJexander papa, unde regein Aiiglortim 
adiiiitlerel, ei de caBiero impularel Ecclesia Bo- 
niana, quod propier euin tantum ainicum amisisset. 
£t banc causam saepius inculcavit. Quod versans 
apud me attentius revolvebam, el metiebar in 
iniiuo, quid sperare possimus, cuin rei AugliaB 
pnc&ens fuerit propoiiens inulta pro se, mulla con- 
tra vos, el inore sno nunc niinis, nunc proinissis, 
uuuc variis pactionibus faciles et fluctuantes ani- 
uicissit moturus, praesertim cum atlexerit sibi pin* 
ceriiam regis, et» quod iitagis est, coiuiteni Rober- 
tuiu, cujus uxur, abttatis niei coguaia, cuin aliis 
niuniisculis trecentas uliias telarum Keuiensium 
regi Rupcr iraiismisii in Aiigliam ad cainisias fa- 
ciendas. Est eniin prudens mulier, et practer mu- 
nera, quse frequenter accipiunt maritus et ipsa, 
sperai, quod tiberis eorum, quos mulios habent, 
pruvidtral rex iu inatrimoniis nobilium personarum. 
Arcbiepiscopus vero Remensis Robertum comitem 
lenerriuie ditigit, ei liberos ejiis. UnJe timeo ne 
auiicos bujusinodi, cum ad id ventuin fueril, facile 
fortuna exculiat. 

Proinde consilium meum, et desideriHm, ei sum- 
ina precum esl^ ut vos toia mente converlatis ad 
Dominuro, ei orationum sufTragia. Quia ui in Pro- 
verbiis scriptum est : Turri$ fortis$ima nomen Do^ 
mfAi ad quem $i qui$ confugeril , de omni angu$tia 
liberatur [Prcv. xviii). Differte inlerim omnes alias 
occnpaliones , quaniuui poierilis, quia licet neces- 
sari» plurimum videanlur, quod soadeo pneeligen- 
dum esl, eo quod inagis est necessarium. Prosuni 
quidem legcs ei canones,sed inihi credite, quia nunc 
erit bis opus : 

Noti hoc isia $ibi tempu$ $pectacuta po$cit, 
(ViRC. jEn. VI, 57.) 
Siquidem iion lain devotionera exciiaiit, quam cu* 
riosiiatein. Nuniie recolilis, quia in angiisiia po- 
puli, ui scripium esi: Inier ve$libulum et aliare 
plorabunt $uceTdote$ et mini$tri , dicenle$ : Parce, 
Domine^ parce populo tuo (Joel ii). Exercilabar^ in- 
quit Propheta, et $copebam $piritum meum^ in die 
tribulaiiouis Deum exquiren$ manibu$ (P$aL Lxxvi). 
Ut doceal quia spiriiuale exercitium et mundatrix 
discussio coitscieiitiae avertit flagellum, et impetral 
niisericordiaiii Dei. Quis a leciioRe legum, aut 
ettam cauoiiuni coinpunctus surgii ? Plus dico : 
scbolarjs exercitalio interdnm scientiam augel ad 
tuinorein, sed devotionein aut raro aut nunquam iii- 
flainmal. Mallcui vos Psahnos rumiiiare . et beati 



fi 



- AN. 1163.* **• 

A Gregorii morales libros revolvere,quam schofaslieo 
more philosophari. Expedit confcrre de morlbai 
cumaliquo spirituali, ciijus exemplo accendamini, 
quam inspicere et discutere litigiosos ariiculo» sa- 
cularium liiterarnm. Novil Deus, qua inenle,qua 
devoiione Isia proponam. Vos accipietis ut ptacel. 
Si autem isla feceiiiis, vobiserit adjntor Deiis, iit 
limeri noii oporleat quid machiiietur hoino. Ipse 
novitquod jn niillo morlaM nobis, ut opinor, spe- 
randuin est in praRScnti anguslia. Audivi tameii 
qiiod rcx Franciae pro vobis sollicilaverit dominum 
papam, et Poiiliniacensibus gratias egefil. 

Audivi quod scripseritls archiepiscopo Remensi, 
ut resvesiras perFlandriamconducifaceret iioinine 
suo, quasi sux futurae eranl. Quod si verum esi, 
mlror plurimuin. Praelerea dieitur , quod frater 
Hugo de Sancto Benedicto redierit ab Anglia, el 
qiiidain alii, legatione regis nostii fungenles ad 
dominuin papain el regein Francorum , sed quid 
atlulcrini, scire desidero. Dicilur etiam quod ler- 
rxmotus nuper fueril in Anglia circa Cantuariani, 
et Londoniain,el Winioniam, sed iniiri de veritaie 
non consiat. liem, diciiur quod episcopi, in quo- 
rum episcopatibus ecctcsiae vestrae sunt, in eis 
modo jurisdictionem exercenl, eo quod clerici ve- 
slri atloniti nunc inulire non audenl. Sed miror si 
veruin est, nisi quia facile crediderim eos libeuier 
Tctle irrepere quocunque modo , ul quandoque di- 
cere possint se p(»ssedisse. Nam, ut audio, Sefridus 
Q Cicestrensis vacanle Cantuarieiisi Ecclesia sic oc- 
cupavii ecclesias illas , de quibus nunc contendit 
successor ejus. £t licet incredibile sii quod hoc fa- 
ciaii», inihi iamen boiiuin videtur, ut vobis prospi- 
ciatis apud doininum papam , iinpeiratis litteris 
ejus patentibus, ne Cantuariensi Ecclesiae in poste- 
runi noceat, quidquid tempestate hac adversus eam 
luerii usurpaium. Sed quae geruniur in Anglia, 
saepius auditis et ceriius. ideo precor ut de staiu 
vestro et curiae, ei an abbas, quem dominus papa 
in Angliam iransmisit, redierit adhuc« ine per l<^ 
torem pra:seutium ceriioreiis. Praeterea noliie obl** 
visci verbum Lugdunense, unde sollicitastis domi- 
nuin Henricum Pisanum. 

Valeie, et reducite ad memoriam, quAm impiger 
ad obsequium Dei fuerit decessor vester ea ipsa 
die qua obiit. Valeant oinnes vestri. Saluial vos 
abbas ineus, ei episcopus Caulauncnsis , cum quo 
locutus suin» ut unuin de clericis vestris recipial, 
qui libens acquiescit,id duniaxai petens, ut atiqueni 
probum hoininem miltatis. Recipiet iamen quem- 
cuuque miseritis. Vos autein sicubi transndseritis 
aliquem, instruite euin, ut modesie se habeal, quia 
bomiues hujus regni modesii suiit. 
EPISTOLA CXXXIX. 

AD BENRICDM BAIOCENSEM EPISCOPUM ELECTDM 
(A. D. 1165.) 

Domino Henrico electo Baiocensi episcopo. 
Non parvae lemeriiaiis est, si quis evacuare ni- 
titur coiisiiium Domiui,cujus, etsi muleiur senleu • 



•119 JOAKNIS SARESBERIEIfSSIS m 

liit disposilio famen gemper impleiur; proinde A postquam ab Aiigtia recessistls, prorsus Igiioro. 



nec foriuns saevieiills acerbilas, nec) aduianlis 
blandiiies coniposituin aiiimuni sui reddil imnie- 
iiiorem, ut slaluin speret, nisi dc graiia, vel casum 
timcat, nisi de malorum conscienlia merilorum. 
liaque qui se eiisiimat slare» videat nc cadat, et 
quem mundus perscquilur, clainet ad Dominum ; 
per cujus cst miacricordiam liberaiidus, si conversus 
claiiiaverii coiifldenler , quia in quantum quis 
desper&tdegraiia,co ipso gratiam deniereiur. Nain 
quis speravit in Doniino, ct derelictus est ? Ut 
vobis ha!C conslenl, iion magis poteslis legere in 
Palrum libiis . quam oculata lide conspicere in 
>ii8vestris. Nam et ego hoc video recoiens annos 
adolescentiae vcsir;»^ et processus, licet se adversi- 
tatuin lurbine's frequeuier ingerereni, jugiier pro- ^ 
speraios esse in Domiso. Boc furtasse sanctus , et 
tanta prole dignus paier vesier, velui ulier Jacob, 
praesagiebat in Spirilu sanclo, qui vos sicut suuin, 
ct sibi notuui Joseph, in gerinine virtuluin succre- 
■centium, quas videbai, ampleciebatur pr^e cieleris, 
ct fere usque ad invidiaiii fratrum se totuin indul- 
gebat ei, quem a Doinino noverat prarelecium, ct 
pro aliorum salute per prospera et advcrsa, per 
infamiam et bonam famam» in principum gratiaiu 
praeinitiendum. Si quideni vos pro Doinino !et 
Ecclesia , pro palre et frairibus gusiatis de calice 
isto , et eiiani citra sitim vobis absynlhium propi- 
ii.-ituro est et acetum ab his, qui nobis miscent et 
poriiguiit calicem, et uiinam caliccm Salutaris! 



Nam iiiterim spes erat certior, ut ante saepe scripsi. 
Non difljieor quin ecclesix et archiepiscopo Canlua- 
riensi debitain fldem servaverim, sed ex conscieti-' 
lia contra honorem regi debitum, aut utilitalem, 
me in nnllo versatiiin esse monstrare paratus sum, 
aui'si alicubi deliqui, sicut regi ct domino condigne 
saiisracere, juslitia dictante, si placuerit illi. Nec 
esi quod possem cum intogritate fama et conscit*n- 
tiuc fucere , quod pro recuperanda pace et gratia 
ejus, animo libenti non faciam. Placeat itaqim 
vestrae dignaiioni me in hac parte ad honorem Dei 
iiisiruere, et niihi per iinperatricem et alios, ut 
coinniodius visum fuerit, pacein sub a^quis condi- 
tionilius, scilicel siiie turpitudine, procurare. 
EPISTOLA CXL. 

40 THOMAM CANTOARIENSEH. 
(A. D. 1165.) 

TuoiiA Cantiiaricnsi archiepiscopo, Joanres de 
Saresberia, 

Ejl relatione laforis praisentium , ei litleris qiias 
mihi ainici inei ab .\iiglia transmiscrunl, poteritis 
advertere, quis Ecclesiac st:)tus sit in regno. Mitlo 
eliam vobis litteras , quas niihi misit episcopus 
Buiocensis, per Quniium mcuni , quein ad ipsuin 
deslinaveram, iit per ipsum certiorarer dc stalu 
fratris mei et rerum noslrarum. Rexenim ei coin- 
niiserat reditus nostros, quos in Sarcslieriensi 
episcopaiu habebamus. Quos autein habebanr^s in 
aliis ecclesiis partim Loiidonicnsi commisit» p2?*/u:; 



Gustasiis, inquain , et ulinani ainodo subtrahatur, ^ aliis: qui tanlam dirigenliam adhibent , ut iiihii 



ut pro voio vestro Domino possitis familiarius et 
quietjus inhxrere : si tamen sic vobis expedit, et 
Ecclesi;e Domini. llaec aulem, uipote conscius via- 
rnm vestrarnm, quia coaluimus ab antiquo, re- 
toxui, promotioiii vestrae congaudens, et gratias 
agens qiiantas possum Deo promotionis auctori, 
licel ineo, iino toiius ecclcsix vestr» infortunio et 
irreparabili jaclurae compatiar. Didici enim apud 
eChicum, quia suis incommodis graviter angi, non 
amici, sed se amantis est. Sed quid faciet illa 
quondam nobilis et gloriosa prae cxteris , nunc a«- 
t^em, quod siiie lacrymis nequco diccre , vilis et 
abjecta inter filias Jerusalem, Ecclesia Snresbe- 
riensis tanto Paire.orhata? quis episcopo naufra- 
ganti porrigat dexieram? quis cleruin consola- 
bitur?Nam hinc mihi audire videor vocos cjulanlis 
c.leri el populi una voce clamantiuni : c Cur nos, 
Pater, deseris, aut cui nos desolatos relinquis? > 
Ijiiqiie inter eos quos rumigeruli subslitueruiit vo- 
bis, vix quisqiiam occurrit vobis dignus sedere in 
scabello pedum vestrorum : et profecto nullus , 
etiamsi libertas adesset , nunc mihi apparci ido- 
iieiis magis quam si sole sublato de inundo qiiaera- 
tur iiiter nuiic existcntes, quis impleat vices ejus. 
Doininus tainen poteus est de lapidibus suscitare 
liiids Abraha^. 

Sed jain a iuctu publico ad causam redeo pro- 
priaini qui, iu quo caiculo versetur condiiio mea, 



inde posslmus habere ego et frater ineus, nec aii- 
quis noinine nostro; et sicut ref^^runt qui de parti- 
bus illis redeunt, rcs nostrai dilapidaiitur omniiio, 
utnec ecclcsi», nec doinus reficiantur. Ego super 
Iioc et ipsi Londoniensi scripsi, et Uerefordcnsi, et 
Wigornensi, et Cicesircnsiepiscopis, et archidia- 
cono Pictaviensi. Cicestrensis auiem se a domini 
regis gratia excidisse conqiierilur, et hxc verba 
subjungit : c Quia solus Loiidoniensis censetur iio- 
niiiie suo. > Nullus alioruin inihi respondit. Ex- 
specto tamen ut saltein verba dent mihi veteri 
aniico suo in redilu nnnlii meL 
De Cantia autem nihil audivi. Verumlamen posi- 
D quain piier meus a vobis reversus est, audivi quod 
rcx Scotoriini scripserat vobis, etqiiodoblinuernt a 
rege pacein vesiram. Sed non potui fideni liaberi! 
vcrbis : tuin quia audio Scotorum regem non ac- 
cessisse ad iiostrurn, tuni quia negotium tain acriicr 
incepium video, ut non possit sine miraculo facile 
per litteras cxpediri. Praeterea dicitur quod coiii^ 
Flandrensis rogaku imperatricis et regina: magnoi 
viros misit ad regem, agens de pace vesira, et qnod 
redierunt. Sed quid retulerint , incerium halieo. Ad 
hxo q.uidam de domesticis vestris, ut audio, ab ex- 
pedilione Wallise ad vos reversi suni. Eapropler 
iiiihi rescribi prccor, et de nuntio . quein ad vus 
transmisit rex Scolix, et de nuntiis comitis Flan- 
diensis desiiiiaiis ad regeni, ei quod audistis de do- 



iU EPISTOLiE 

mluorejife, et Wallensibus, el si qiikI de ilomino 
ptpa Tobis innoioit , poslqnam venit ail montem 
Pessulanum. 

De^iiiero aotem de eo andire prospera, eo magis 
qiio ilii ex magna parte. inter qiios moror» ei vati- 
^cinaniur adversa. Dicunt eniin quod Pisani et Ge- 
ntienses, ac eliam Arelatenses inare iiigrei^si sunt 
fx mandato Teutonici tyraniii, ut ei teiidant insi* 
(lias, et piraticam exerceant; ut sine inunuductioae 
eorum nulli oinnino liceat navigare in illo marl. 
Adjiciuntetiam quod in ecclesiam Mogunlinam velit 
iutrudere illum non Chrisiiaiium, sed Autichrisuim, 
aposlatam suum, qui Heginuldo siiccessit tn ollicio 
eancellaria^y et persecutione Ecclesia: , el coUisione 
ac slrage gentiuin , et eversione civitatuin. Dieitur 
eniin hoc promeruisse in eo , qood Tusciam lolam 
Temonicis subdidit, et Campaiiiuin, ut RoinaDis 
iiibil relictuin sit, iiec in agris, nec in oltvetis, aut 
Tineis, extra moenia urbis. Uiidc, ut alunt, inclusus 
populuSy et quasi affcctus inedia obtiiiuit multis 
precibus, ct pecuiiia dala inducias usque ad festuin 
8. Micbaelis; tunc, nisi dominus papa interim ve- 
nerit et subveiierit, recepluri Guidonem Cremen* 
sem, el in verba Teutonicorum juraturi. Et ne ali* 
quid subtraham , asserunt nescio qnas propbetissas 
Teutonicas vaiicinalas esse , unde furor Teutonico- 
nim potest amplius inflammari, et unde schismatici 
animantur. Sed profecio poiens est Dens conierere 
superbiam Moab, valde adversns Dominum super* 
bienlis. Et arrogantia ejus major est qtiam fortitu» 
do. Unde in tanio rerum turbine nibil salubrius 
srbitror, quam ut confugiamus ad cletncntiain 
Chrisli qui, etsi iterum crucifigitur, non occiditur, 
led crucifixores suos in uliionem Columbx faciet 
acerbius crucifigi. Ei jam crucifigit pro parte, con- 
^ocans adversus eos pestem etgiadiuin, et alios 
angelos suos, per quos gloriosius punit contra eum 
iicmaniler glorianies. Si vobis adfueriiit sauct» 
Cantuariensis Ecclesix patroui, quorum memoriaiu 
haberi jugiter expcdit, Deo auctore, uiiliter sedubi- 
lur baec procella , et nos feliciter ad optatuui ena- 
vigabimus porium. Nec difOdo quin eos babeamos 
propitios, si posuerimus corda nosira super vias 
nostras, et ita versati fuerimus in exerciiio legis 
dtviiiae, ut eain non luinus studeamus facere, quam 
audire. Nam, ut ait sapiens quidain : c Rerum ex-^ 
peneotia est magistra inielligentias. > Yalete» 
EPISTOLA CXLl. 

A» BARTUOLOM^OH EXORIENSEII. 
(A. D. 1165.) 

Domino Exoniensi. 

^st reccssnm doinini papaenulla apud nosrelatu 
dlgna emerserunt, nec de curia imperatoris aliquiJ 
certttin est, ideoque ab eorum quae publica dicuntur 
relalione desisto, et propriis incuinbo negoliis. Pro- 
misitniibi Piciav. archid., utantc jam scripsi,quod 
• reeoiiciliationi me;e operam daret, sed, quatenus 
profecerit, uon respondit. Nunc autem eoro et epi- 
»copum Londoiiieosem qui regis graliam dicitor lia- 



*-AN. 1165. m 

A bere pr»caKierls, Iteraio sollicitavl scripto, sieot 
vobis lalor praesenlium polerit indicare. Si vero 
alicubi in praesentia vestra de pace mea actum fue* 
rit , ad e:im, quosso, formam per vos et alios labo- 
relis, qiix nec pcrfidiae inaculam, nec turpiiudinis 
irrogei iiotam, alioquin malo perpetuo exsuiare. Si 
entm exigeretur a nie, ut abnegaram archiepisoo^ 
puin ineum, qiiod nullus suoruni fecit adhiic, nee 
aliquis de tota Anglia : absit ut acquiescam tantaB 
turpitudini pritnus, aut ultimus! Servavi quidem 
debitam fidem vcneraiido meo archieplscopo , scd 
ex conscieniia mea» salvo honore regis,conCra quein 
si quis dixerit me esse versaium, ubi hoc excusaro 
iiequivero, ad honorem ct beneplacilum ejus, di- 
cfante justiiia, paratus sum emendare. Novit enim 

B cordium iiispector, et verbum judex et openim , 
quod saepius et asperius quam aliquis morlalium 
corripuerim doininuui archiepiscopum de his, in 
quibus ab iuiiio dominum regem ct soos, zelo^uo- 
dam inconsultius visns cst ad amariiudinem pro- 
vocasse, cum pro loco, et tempore, et personis , 
multu fuerintdispensanda. Credo autem indubitnn* 
ter quia et mihi saltem cras rcspondebit justitii 
mea per misericordiam Domiul, el procul dubio 
doinino Canluariensi , quod nd litleraturain et mo« 
res, plurimum profuit exsilium istud , et aiiqnan- 
tulum niihi ipsi, ut dispositioni divinae gratias ha- 
beam. Nollein quidem expromittere q^iod Cantua- 
riensi de caetero non servirem, et tamen inihi Deus 
tesiis est quod ex proposito vestro ero de caetero 

^ curialis. Si vero mibi Dominus redeundi viam ape- 
ruerit, rescribite, si placet, an me redire oporieat 
euin cibis et tota sarcina. Nam si hoc fueril, plurrs 
equi necessarii erunt, el plura qux ad praesens du- 
sunt. 

EPISTOLA CILII. 

▲D MAGISTRUM BONFRIDUM BOVI. 

(A. D. 1165.) 

Magistro Hoifnioo Bovi. 

A sapienie quxrendum esse consilium, Scriptu- 
rarum monila docent , et lidem amicoruin ia angu- 
stiis comprobandam ; et qua qiiis erga alium movea- 
lur affectionCt arliculus necessilatis examinal. Cum 
vero minu# dabiio de sapientia vestra, qujin liile- 
rarum copia, tum rerum experieniia coinparasiisy 
tuin, quod primum est, aaMCOpistis ex gratia; nee 
de ea apud vos quain uatura et virius vestra multis 
probaia' inilii poUicentur, charitate diflido. lude est 
quod a vobis iu hujus meu^ uecessitaiis ariiculo 
consilium petens, precor aUentius, quatenus milii 
per nuutium , queni ad dominum Baiocenseni di- 
rexi, snper slatu meo rescribalis, quod salva hoiie- 
state sine qua nihil expediens arbliror, inaxiuie 
videbilur expedire. Ut autem de consiiio daqdo ple* 
nius instruamiui» causa mea bxc esl. 

Ecclesiae el arcliiepiscopo Cantuaricnsi debitam 
servavi fideni, ct ci ubi juslitia et modestia videban- 
tur adesse» et in Anglia, et in partibus cismariiiis 
fideliter astiti. Sicubi vero aut exorbitare a jysti- 



I2S 



lOANiMS SARESBEIUENSIS 



lU 



lia» aut modum excedere videbalnr, resiiii ei in fa- A niilliis boni poiesi esse processus, id assecuUis suin 



ciem. Horuni mihi Deus leslisesl, et conscienlia, 
et ariiicl, ei socii, c|ui nobiscuin versali suut. In b's 
aiitain omnibus contra bonoreni domino regi debi- 
imn, aiit ulilllatem, ex proposilo nibil feci, sicut 
dicianie jiisiiiia docere paratus snm, si liberum et 
luiuin fueril ; anl si in aliqiio invenirer obnoxius, 
condigne et animo libenti salisr^iciam. Tractaliim 
.est boc anno de pare mea, ei oblcnuim est a rege , 
ut mihi liceret redire, si tactls snnctls jurare veU 
lem , quod contra houorem vel uiilitatem ejus non 
fiierim in pariibus ctsiiiarinis. Reiuli boc ad doml- 
iium papain, et respondit regem et curiam interpre- 
tatiiros fuisse conlra ejus honorem , si quid a me 
facium agnosceret contra Ipsius voluniaiem, ei 
(tissuasit iie sub ea condiiione redirem, sed exspe- 
clarem, ut ira cjus aliqnantulum deferveret. Deinde 
Bollicilaverunt me quidam, ut prxsiarem securfta- 
l^>ni , qnod in nullo deinceps juvarem archiepisco- 
piim, ut sic redirem in gratia Kgts. Egoautem» 
licet non tencar archiepiscopo ad fldeliiaiem ex 
boiiiinio vel jiiramento, iiec Gdei obligatione, utpote 
qiii nibil ei debeo, nisi obedienliam, quae oinni epi- 
scopo debetur asubjeclissuis, quia tainen inhoiie* 
stiini credidi esse doiiiiunm abnegare, et renuotiare 
obedieniix, quod nullus adbuc de loto rcgno fecit^ 
conlitionein hanc recipiendam esse non credidi. 
Aliasau(e;n quidquid salva coiiscienlia ei fama pos- 
seai, libenler facerem. Cum huec domiiio Rotbo- 
iiiagHiisi, dcquomullum confido, expoiierem, inibi 
consianler auxiiiuin reproinisil. Placeat ttaque vo* ^ 
tis inihi Hiiper hxc rescribere coiisitiuin veslrum « 
sciatisque pro ceito, quia milii proposituin est, ut 
non siiu de casiero curialis : et hoc ipsuin beiie nO'- 
vit doininus CanUiarieiisis , a ciijus ine sublraxi 
coiisortio, sed nec lldein siibtraho, nec cliaritatein. 
EPISTOLA CXLill. 

▲D HENAICUU COMITEX CAHPANlA 

(A. D. 1 165-66.) 

Comiii Hbnrico. 

Ouod proscripius et cxsnl , lantam alloqiior ma« 
jeMiatein. et publicts incumbeiilem utilitaiiUis, ad 
philo (i|dianiium exercitia, tiiculto praseriiin siylo, 
et exsangui gAiiere dictionis, vel ad ittoiiicnium 



unde mibi exinde post Deuin et bonorum nolitia , 
et mundi prospera , quibus in patria inea supra et 
conterraneis meis abundavi, ul piiblice noium est , 
praevenerunl ;'mibique facile persnnserim, qiioniain 
credibHe est tanli Falris merilis acquisilum, ut b;e- 
redem relinquerel, qui rpsuin, licet optimus fuerit, 
in virlulum cullu et magnificenlia operiim anteiret. 
Sed quid bicredein dico relicium , cnin omnes lil*e- 
ros tales reliqueril, ut qnilibel eoruin merilo probi- 
tatis, non tam opiiiiii comitis decedentis repraesen- 
tare videatur imaginem, quam regis iitslar esse; 
verum juxta conslitutionem AUissiini in primogeni- 
to bona duplicia resederunl, el qiii fralres pra*cessit 
tempore, eos bis antecestiit, sicut amplitudine re- 
ruin, ita el eximiarum splendore vlrlulum. Iriter 
alias vero duae prae cxteris radiant, iiberalitas iii- 
signis, quain tolus mundiis prardicat, et excelleiis 
humilicas, quara ago divinarum litlerarum propo* 
sitisquxslionibusad recreationem in angustiis ex- 
silii mei Ixtus experior ; qiias cum mihi Xlbericiis 
Ueinensis, quem cognomiiiant de Porta VtnerU^ 
quae vulgo Yalesia dicitur, nomine veslro, adbibiiis 
aliqiiot lilleratis viris proposuisset, ut veruin , do- 
mine, falear, obstupui . nec qunerenli potui babere 
fldem, donec venerabiletn virum fldelissimiim et 
devotissimum vobis abbalem Sancti Remigii addu- 
ceret, qui et ipsas propotierel quaestiones, et ad eas 
cuin niulta precuin iiisutniia , pro aiiiore vestro ct 
suo, peteret respoufleri, pro certo asserens vobis lu 
vita nihil esse jucundius, quam cum liiteralis vi- 
ris, et de liiieris habore sermonem, adjecitque in 
aurefamiliariter, vos iiide ssepissime imperit;e inul- 
liiudinis offensam contrahere , quia vos a studendi 
exereiiio iiequeunt revocare , et pro arbitrio suo 
negoiiorumettunuiltuum procellis iuimergere. Opi- 
naiitur enim omiie lempus eilluxisse superfliie, quod 
non aul io curialibus nngis, aul in lumutliiantis 
niaiilia: voragine, aul causarum inrbitiibus exerce* 
lur. Nebciunt quod philosnphia paucis est couteiila 
judicibitg, oOiciique sui siiiceriialem vulgari arbi- 
trio coinmitterc dedigiiaiur. 

Mihi itaque pni vobis complacuil, ul propositas 
exciperem qua^iioiies, et eis, habiia ratione leaipQ- 



revocare ausiis suin , lemeritati posset ascribi, nisi D '''^ ^^ inevitahilium necessilatum, lespoiiderem, etai 



parvttalem meaiti supereiniiientis boniiatis vesirae 
exigeret contemplatio , et me ad scribondum non 
laui iuviiaret, quaui cogeret mandati vesiri aucto- 
ritas, cui corde, uiagno aiiiii.o et voleuli desidero 
iu uiniiibus obtemperare. quae fieri possunl in Do- 
niiiio. kt quideiii eo iiie vobis obnoxiuin faieor, quo 
tam mihi, ituam niuliis aliis, certum est me iii lerra 
vestra pluriuin bouoruin cepis^e profeclum, et sub 
beato p»tre vesiro, cujus meiiiona iii beiiediciioiie 
esi, eo (|iiod eieemosyiias ejus enarrat omnis eccle- 
bia sanctorum , et plurimarum viriutuin ejus prae- 
coiiia celel>rai, ine pr» omnlbus coa*laueis iiieis, eo 
patrociuante , cuui adhuc adolesceuitor essetn, 
floruisse in Francia; et praeeunte gratia, sine qua 



iion pro volc, cerie pro tcmpore. Ouassiiuiii vcro est 
qiieui credain iiuuierum esse librorum Veieris ct 
Movi Testamenii, et quos auciores eorum, quid 
Hieroiiyuitts iu epi^tola ad Pauliitum presbyienim 
de ouiiiibus libris divinae pagells ascripta dicat 
nieiisain solis a pirilosopbo Apollouio liiluras per- 
seqiicnte visam in sabulo : quid iieiu Yirgilii cento- 
nas, et iiomeri ceiiiouas in eadctn dicat epistola : 
pustreiiio ubi scr.ptum sit, et quo tendat, qiiod le- 
gitur, et usurpatur, a plurimis, quia deirurniiora 
sunt ea quae iion suiit, quain ea qu^e suiit : boc 
quoque precibus iiiscriuin esi» ut ba^c omnia ratio- 
num suarutu subnixa fuAdaiueiitis aucioriiatumque 
lestimoniis diiigenier et citoin fleiiedula vobia traiis- 



m EPiSTOLA. - 

mitieiftdi» omnt oceasione postposiia, explaiiarem : 
qaod qiiam diffieile sit, aiit poiias iinpossihile, facile 
perpeiidit prudentia ve^tra, cujus acuiiasimnm in- 
genium , linguam ad dicenda omnia expeditam » 
capactssimam et tenaeissimani memoriam aptas no<- 
8tra stiipet et veneratur. Nam, ut ait Apuleius io 
libro De Deo Socraiis, landem celeritatis ei diligen* 
li:e nulliis assequiiur, sed et grandiuni librorom 
graves inaleriae in eamdem schedutam nulla unquam 
diligeatia compinguntur. Nam de primis ditahas 
quaesliotiibus, de numero scilicet lihroruin et aiicto« 
ribns eornin, Gassiodorus eieganiem composiiit li« 
bruni ; sed qnia in hac p.irle fliles mea disculilur, 
Biea Tel alioruin non multum iiiteresse arbitror, 
quid credatur : sic eiiiin hoc credalur, an aliier, 
iniliiiin saluiis affert dispendium. In eo auiem qnod 
nec obesi, ncc prodesi, aut in aUeriilro paruin mo« 
nienli affert acrius litigare : noniie idem est ac si de 
lana caprina inter amicos acerbius conteiidaUir? 
Proinde magis Oilem arbitror iinpitgnare, si quis 
Id de quo non conslat, pervicacius 8(alu:it, quam 
si a leiueraria deAnilioiie absllnens, id nnde Patres 
dissentire videl, et qtiod plene iiivestigare non po« 
lesi, reUiiquat inoerttim. Opinio tamen in alteram 
parten* polesi et dehet esse proclivior, ut qiiod oin- 
nibus ant plurihus, aut maxime notis atqiie prae« 
cJ>ui8, aot unicuique probato artiflci seciindum 
propriani videiur facultatem, facilius admillatur, 
nisi ratio mauifesta, aut probabilior in his qu» ra- 
tioni suhjecta suni, opposiluni doceat esse veruin : 
raiioni vero subjecla inserui, propter illos articulos, 
qol omnem oinnino iraiiscendunt rationem, iu qui- 
hiis siulia esse praeelegit Ecctesia, ut in in&ipieniia 
fidei apprebeiideret Chrislum, Dei virtutein ei Dei 
sapienliam, qiiain cum philQsopbis genlium, qui.di- 
ceutes se esse sapieules sinlli facii sunl, et evaiiue- 
rj»! iii cogitaliouibiis suis, ut darenlur in sensuin 
rcprobuin, per superbam professionera sapieniiae 
Dei sapientia el viriute deslitiii. 

Qnta ergo de numero libronim diversas ei multi- 
pUces Patrum lego seutentias, catholic3 Grclesiae 
docioroin Hieronyiiiuro sequens, quem in consiruendo 
litterae fundamenio probaiissimum habeo, sicut eon- 
siat esse xxii litteras Hebra^ornm, sic xxii libros 
Veleris Teslaiiienii in iribus disiiucios ordinibus 
iiuluhiunier f redo. Ei primus quidein ordo Peiita- 
ieacboin contiiiet, quiiique scilicet libros Moysi sic 
pro sacrameutonim varieiale divisos, et si coull- 
nuatn de histcria coiistet esse maieriam. Hi sunt 
Genesis, Exoiliis, Leviiicus, liber Nuinerorum, Deu- 
leronomiuro. Secnndiis ordo contiuet prophelias» 
ei ocio lihris expletiir, qui quare prae eaeteris dicaa- 
lur prophetiae, cum aliqiii eorum nudaro referre 
▼ideaninr bisloriam, et alii propheiiam lifxeates, 
sicui Daniel, liherque Psalmorum, in propheticis 
non censeantur operibus, nec in quaestione propo- 
siiom esi, nec tempons, aui sche<Jae angusiia nunc 
paiitur explicare, sed nec instanlia poriiioris. In 
his ergo numerantur, Josoo, libor Judieam» eui 



- AN. 1I55-H6. it^ ^ 

jl compingiiur ei Ruih, qiioniam in diebus JLdieum, 
facia narratur historia, ilemque Samtiel, qui in 
duobus primis Regiim voluminibus, et Malarhim, 
qui indnobus sequentibus expleiur, quos sequuniur 
voluminibus singulis, Isaias, J(*retnias, Ezechiel» 
liber xii prophetarum in hagiographis conslstii* 
Teriius onlo couiinens Joii, Psalterium, Eccles. 
Cantica caniicorum , Danielem, Paralipoinenon , 
Esdram ei Eslher. El sic colligunlur insutntna xxu 
lihri Veteris Testamenii, licei nonnulli libruin Rutli * 
ei Lameniaiiones Jeremiae, lii hagiographorum nu* 
mero cetiseani snpputandos, nt in xxiv sumiiia om- 
nium dilateiur. Gi haec qiiidem inveniuntur in pro^ 
logo libri Regiim, quein beatus llierunyiniis vocat 
galealuni principein omniutn Scriplurarum, qttaeab 

B ipso de fonle Hebraeonim manaverunt ad intelli- 
gentiam L;itinorum. Liher vero Sapieali», ei £c- 
clesiasticus, Juilith, Tohias ei Paslor» ut idem Paier 
asserit, non reputanlur in Canone, R(*d neqiie Ma- 
chabiuoruin liber, qui in duo v.duinina scinditur, 
qiiorum primum Hebnenm redolet eloquentiam , 
aUeriim Gr<Tcam, qiiod siylus ipse convincil, ille 
auiein qui Pastor inscnbilur, an alic.uhi sii nescio« 
sed cerliim esi qiiod Hieronyinufi ei Be«la illum se 
vidisse et legisse tesiaHlur. His aildunlur Novi Te- 
stamenti octo voluuiina, scilicet Evangelium Mai- 
Ihaei, Marci, Luc», Joannis, Epi$iol^> Pauli xv uno 
voluniiiie coinpreheusae, licet sil vulgaia, ei fere 
omiiiuin cominiinis opinio non esse nisi xiv, decero 
ad Ecci^sias, qiialuor ad pcrsoiias ; si lainen illa 
qiiae ad Hehrxos esi, connuuierauda est Epistolis 
Pauli, quod in pr.x'fn(ione ejus asiruere videtur 
doctorum docior llieronynius, illoruiii dissolveiis 
arguiias, qui eatn Pauli nou esse conlendehant. 
C;rteruiii, quinta decima est ilia qiia; Ecclesiae Lao« 
dicensiuin scrihilur, et litel, ul ait Hieroiiyuius, 
ah oninihus explodalur, titnen ab Apostolo scripia 
est : ne(|ue senlenlia h:ec de alioruin pracsuniitur 
opinione, sed ipsius Aposloli testiiuoiiio roboratiir. 
Mpininit euiiu ipsius iii Episiola ad Colossenses hio 
verbis : Cunt l$cta fueril aimd to% hac epUtola, fueilQ 
ut tn Lttodiceniium EccUsia legatur, el ea quo' Lao* 
dieensium e$i legaiurvobi$(Col. iv). Soqnunlnr Epi- 
stohe Canonicae vii in uno volumine. deinde Actus 

Tt apostoloruiu in alio, ei taiideiu Apocalypsis. £i 
buiic qnidcro iiumeruui esse lihroruin, qni in sa- , 
crarum Scripiuraruin canoneiu adiniiluiitur, cele- 
bris apud Ecclcsiam, el iiidnbiiata iradilio esl, qiiae 
lanlaapud ninnes vigeiit aitctorilaie ut coniradiciio- 
nis aut dubielaiis locuui sanis nieiitihus non rHin- 
qiianl, quia conscriplas sunt tligiio Dei. Jure ergo 
ei merilo caveiur, et coiiileinnaiur ut reprohns, qui 
in morum verborumqiie commercio, praeserii n in 
foro fldeliuin, hiijus divini eloquii passitn el puhUco 
non admittit argeninm, qitod igne Spiritus saiicii 
examinalnm esi» purgaium ab omni faece isrrena 
ei macula piirgalur seplupliiin. Isiis ergo secure 
fides iacumbat ei illis, qu» hinc probatum et debi- 
ium accipiaat ftrnameniam, quoniam infidelis ei 



Ijaereticus esl , 
' De Hbrorum vero aucloribus ▼arianlur opiniones, 
licet isia pnevaluecit npud Ecclesiam eos ab illis 
esse prsescriptos, qui in slngulorum litnlis prsno- 
tanliir. Istilorus seito Etymologiarum libro, cap. 2, 
ralionem nominum qua: libris indita suiit, a fonte 
Kiteraniin l!ieron.]rmus muiuatus exponit, et aucto- 
res eorum. Rahaiius quoque in Itbro De ecclestasti- 
cis ofllciis, qnein nonnulli de sacrameniis dicont, 
et Gassiodorus in libro De instltutione divinarum 
litteranim qux ad hunc articulum pertinent, latius 
exsequiinr. Gassiodorus enim non modo de Scri- 
pturisGanonicis et earuin auctoribus disserit, sed a 
qnlbus exponaniur, eleganti.ut solel, describit elo- 
qiiio. 

Praelerea singuH Patruni Hbrum aliquem exposi- 
tLri, sicut raiio exigit» de auctore ei matcria ejus, 
in'.en(ione et cnusa, et litulo, et si qua alia sunt quas 
audilorihiis, et lectoribus faciliorem intelligcntiam 
tcqucnils operis praeparcnt, in tractalibus suis 
prxinittere consiieveruiit, et licec quidem habila ra- 
lione loci, et temporis, et eorum ad qiios sermo 
dirigitur, ut nd formam evnngelice inslitulionis, 
famiHae Doniini mcnsuram cibi snhitaris opporlune 
dispensent. c Nnm, ut ait Palladius, mngna pnrs 
prudentiae est, consuUa ralione personam illius qul 
scribit perinetiri. i Unde nb ex&eculione vnlgatae 
opinionis de industria siylum suspendo» ad alia 
transiturus, nisi rorte dignalio vesira praeceperil, ut 



JOANNIS SARESBERIENSIS 



Itt 



qni eis ansus fuerit refragari. A Lamentaltonibas edidit, His au(em omnibos vnlgata 

non contradicit oplnio. Ezechias et viri sapientes, 
quos in scholam Tirtntum et Htterarum sociaverat 
sibi atinis xv, quibus Deus prorogaverat vit.im cjus, 
divinis de caetero vacans, in unum volumen compe- 
genintvatlcinia Isaiae,quae illein populo declamnsse 
(quod ex verbis ejus apparet) vlsus est potius qiiam 
scripsisse : nec repugnat quod in grandi libro scd- 
bere jussus est siylo hominis, quia liber ille jain 
scriptus erat, ei grandis; nec ad ipsius propbetias, 
ut aiunt, pertinent colligendas , quae excepis siint 
ab auditoribus, et a praefato rege dispositae. lidftm 
et Parabolas compilaverunt» ante quldem a Salo- 
mone diciatas, etsilenter ab excipientibus,ui utsii, 
itsu Tulgatas. Utide in iisdem parabolis bae quoqn« 
" sunt parabolae Salomonis, quas iranstulerunt viri 
EzecbiaQ regis luda. Transtulisse autem dicuntiir, 
quia qnasl de loco ad locum, ab usn vulgari, 
et privatis fortasse schedulis singulorum, publica 
aiicioritate traduxerunt in Ganonem Scriolurn- 
rum. 

Indeetiamroboratnr hsec traditio, quod lu 111 
Rcgum scriptum est (cap. vi) : Locutu* est Salo- 
mon tria millia parabolas, et fuerunt carmina ejut 
quinque miilia, et disputavit a cedro Libani uufue ad 
hyssopum^ elc. Hoc enim dixisse potiu^cFecMtttr, 
quam scripsisse. Simt qul carmiiia ejus referant 
ad Gantica canticorum : dispu(alionein naturaliurn 
a maximis ad minima procedcntetn, ad significn- 
et hanc diligeniius exsequar. Interim certuin hahent G lionetn eorum qun Ecclcsiasies lu lodus mundi 



veslra discretio, quoniam Philo, cujus nicminit 
HicronymuSt undecimo capiluro libri l)e viris illus- 
tribus, ab aliis dissentit in libro qui inscribilur : 
Quare quorumdam in Scripturis mutata sinl nomina, 
Hunc sequuntur Theophilus Alexandrinus in Ghro- 
nicis suis, et Epiphanius Constandae Cypri cplsco- 
pu8 in libro De viris illustribus, quod et Tbeodorus, 
qui urbano scrmone libros eorum de Graeco trans- 
tulit in Latinum, attestatur. Dicit enim quod et 
Ganialiel, ad cujus pedes Apostolus se gloriatur di- 
dicisse legein, et publica asserlio Hebraeoriiin, qui 
deliltera legis rectius sapiunt, cutn Philonis opinlone 
concordant. 
Sed ne protendam verbutn, cum ad reliqua pro- 



concionatur auditn. Sed de hJs nltas. Nam et Er- 
clesiaslicum, et Gantica canticontni Canoni Scripiit- 
rarum rex Jerusalem Ezechins et conscholarc.s 
sul dicuntur adjecisse. Salomonis tnmen auctoritnio 
prolata, quem in his conscribendis inveniorem, el 
quasi publicae utllitatisprxconein habueranl.lloc tn- 
mencontra vulgatamopinionem, sed ancoutra verit;i- 
tem dictum sit, diOiniat ille qui novit. Agga:us, 
Zacharias et Malacbias, adhibitis xv viris, niaxiniA 
fidcliter Synagugas Ezechielis oracula coniposue- 
ruflt. Ipse eniin prasdicavit visiones, ct infixit 
memoriae auditorum quas in terra polluta scribere 
noluit, ne sancta profanaret, sed prascepit ut scri* 
lierentur In terra Domiiii. llic autetn suspensiont 



peraiidiiin sit, et islorum proponalur opinio. Ea D alludit Psalinus, dicciis : In salicibus in medio ejus 

suspendimus organa nostra, etc. (PsaL cxxxvi.) 
Et ab hac quidem opinione, vulgaia non dJssentit» 
sicnt Isidorus altestatur. lidem. prophetn scripse- 
runt Daiiielem. Nam Daniel et propter causani, 
qux iu Ezechiele rcddiia est, se a scripiiiatione 
suspcndit : et quia praepediebatur administraiioni- 
bus publicis. lidem qitoque ires prophelai, et coii- 
scholares eorum conscripsentnt libruin Esiher, 
quein vulgata opinio ab Esdra coinpositum asserit, 
librum quoque xii Prophetarum, quem vulgus ab 
ipsis xii prophelis conipositum tenet. Praefauis 
auiem Philo cum sequentibus suis superius nomi- 
natis, menioratcs ires prophetas hujus libri et 
praecedeniium, ot dictum est, laudat auciores. Qw* 



auiein ost quod Moyses Pentateuchum scripsit, elsi 
de flne Deuteronoinii, ubi de inorte ejus agilur, 
non cunvcnial» aliis asserenlibus, etiam hanc par- 
ticulatu proplielali ccrlitudine, sicut ct illain quam 
de inundi creaiione prxtnisit in capite, et quam in 
benediclioiiibus palriarcharuin de fuluro vaiicina' 
tus esi, ab Ipso Moyse fuisse conscriptam, aliis 
autem a Josue, aliis ab Esdra dicentibus eain fuisse 
appositani. Josue librum scripsit, qui denominalur 
tfb co. Sophilhim vero, id est judices, item librum 
Ruih, et partem libri Regutn, qui dcnoininaniur ab 
ipso, scripsit Samuel, reJiqua excepit David, sed 
tandem a Jeremia scripius esi Malnchim, id est duo 
posteriores libri Regum. Idem Ubrtnn suum cum 



m KPlSTOLiE. — 

enim breves erani ftjoguloruin viiiones, saiis viMim j^ 
est ipsii propbetis eas prasdicando publicare, et 
stc aliis demandare scriptoribiis, praeseriim cnm 
qnidam eorum rostici fuerinl, ei paslores, aol aliis 
ofliciis dediti» lilleraruro fuisse credantur ignari. 
Librom Psalmorum composuit David, utens inier- 
dum ministerio virornmy qui in quorunidam psal- 
morom titulis ascribuntur. Fueruntauiem bl virix^ 
qui licel aliqnos psaimos coroposuerint, qiiod et 
vulfata, quaro Isidorus refert, non negai opinio, 
auamen omnes psalml dicontur esse Davidis, qoi 
eis suam accommodavit auclorilateni, juxla quod 
JustiDlanus docet in Codice, dicens : c Omnia mo- 
rita nostra facimus, quibus Dostram imperiimor 
auctorilatem, quia ex nobis eis omuis iinpertilur 
auclorilas. i Nam qui non subtiliter faclum emeu« B 
dat, laudabilior est eo qui priinus invenit. Esdras 
librom composuity qui praenotalur ab ipso» et Pa- 
raiipomenon, usque ad dies suos. Reliquum vero 
scripseruol sapieniissiini ttdeiiter Syiiagog;e, qu« 
lcmplum reaediiicavit In Hierosoljfmis. Mojses scri* 
p»it lob secondum islos» de quo ntbil defliiire prao- 
somit vulgata opinio, licet in eam pariem vtdea- 
tor esse prociivior, ut ipse beatus Job subactis len« 
uliODibus propriuni scri|»serii iibrum. De Tobia» 
Judith, et libro Marhabaeorum, qui uon siint re- 
cepli in canone» a quibus auctoribus scripti sint| 
nec volgau docet opinio, nee de bis sequaees Plii- 
lonis faciunt mentionem ; qoia Umen fidem ei reli- 
gionem aedificant, pie adinissi sunU Librum Sa-^ 
piontise composuil Pbiio, diciturque Pseudogra* 
phui, non quia male scripseritt sed quia male io- 
scripsil. Inscripius enlm est Sapientia Salomonis^ 
cum a Salomoiie nou sit ediius» sed propier stj- 
•um qiiem induerit» et elegantiam moruni».quam ei 
similiter informat» dicitur Salomonis. Ecciesiasti- 
cum sc4-ipsit Jesus filius Siracb, qui et ipse» stjli 
coofomiiuie el morum» Salomonis diciiur» sicut 
econira a Laiinis usu vulgato dicuntur esse qu«- 
dam <le libro Sapientis quae non ibi, sed in Para- 
boiis inveniri baud dubium est. Uude iu ficclesia, 
periocha Parabolarnm quae sic incipit : Mulurem 
forism qm9 iwenitlT (Prov. xxxi) liiulo Sapfenliae 
pranioutur. Itec de nuniero et aucioribus libro- 
runi Veteris TesUmeuti, in quibus pro parte prie- 
faii auctores a vulgau opinioiie disseutiunt. Nuine- 
ros librorum Novi Testamenti cerlus Cbt, et aucio- 
res, et fere nulla est aliercalionis qimtio. Siqui- 
dem singuli evangelisiae siia volumina ediilcrunu 
Panius suas Epistolas texuit, eisi illam quae ad 
Hebraeos est su«piceuiur aiiqui fuisse Barnabae vci 
Clement4s. £pistolas Canonicas iili sciipserunt 
qiiorum nominibus iuscribontur. De duabus Uineu 
Epistoiis Joanuis novissimis qiiaeslio esi. Actus 
apostuionim um fideli et salubri, quam dulci 
sijlo, Liicas digiioscitur exarasse. Apocalypsim alii 
a Joanne apostolo» ^^ii > quodam sanctissiind sa- * 
cerdote CpbeSino Joauue» sicut litleratorum Pater 
beatus Uieibiijnius referi, debcripUiu opinaniur : 
Patrol, CXUX. 



AN. 1165-66 150 

sed apud crediiliutem Ecclesis vincit aposioins. lla>G 
interim de numero et aiictorjbus librorura Novi 
Tesiamenti dicta sint, quorum conceplionero si 
quis nosse desiderat, epistolaro beaii Hieronjmi ad 
Paulinum de divinis libris legai, quia^ ut de con- 
scientia mea loquar, nusquam melios invenietur 
aul planius. 

Sed qii» cura est, serenissime doroine, bas atque 
alias in investigatione auclorum discutere opiiiio* 
iies» cum unum omnium sancUrum Scripturaruin 
consiet esse anctorem Spiriium sanctuin? Nam 
bcatus Gregorius in Moralibus verissime et elc- 
ganiissiine, cum constet libri beati Job, quein ex- 
ponebat» Spirilum sanctum esse auclorem, de 
scriptore iibri postmodum quaerere» proinde ba- 
bendum esse, ac si, cum de scripiore cerium sit» 
de calaino, quo liber scripius est, dubiieiur. Nou 
ergo magni facialis si Scripturjruro leueaniur au- 
< tores, sed si veraciler intelliganlur : iino certe si 
pie et fideliter impleaiilur. Non enim audiioree U' 
gi$, ut ait Aposiolus, apud Dominum jutti tunt, $ed 
fuctoret (Rom. ii). Ad baec in illis occupari opli- 
inuro est, quia, ut per fidelissirouro organuro suum 
\erilas ipsa eloquiiur : Amascientiaro Scriptura- 
rum» ei caruis vltia non amabis. Proinde intelli - 
genti oiium sine liiteris mors est, et vivi bomicis 
sepultura. 

Ad tertiam progredior quaestionem : Quidn:im sil 
mensa solis in sabulo, quam famosissiroain Inter 
gjmnos^bistas scruiator verlutis, et' litterarum 
diligentissimus persecutor Appollonius conspexit 
In sabulo, siiper quo omnes consului, qui in Fran- 
cia primatum videntur babere !5cripturaruro, sed 
quia eos gentilis bistoria latoit, non multuin re- 
prebendo, si quod non didiceraiit» docere iiequi- 
verunt. Quidam tainen imprudentiam suani iinp> 
dentius detexerunu id solum inepu responsiou) 
persuadentes , quod a doctoribus, qiios diu et 
nmlia mercede conduxerant, nibil scire didicenint. 
Historia autem hxc quam veriiaie rcferius et lit- 
teris Hieronjinus in prxfalis apicibiis Ungit, apud 
Valerium Maximuro reperitur in lib. iii, cap. i, 
tiiulo De moderatione, Accidit enim, ut referi, quod 
a piscaioribus in llilesia regione everriculum tra- 
bentibus, quidani jactuin einerat. Eiiracta demuni 
roagni ponderis aurea Delphica meiisa, orta con- 
troversia est, illis se capturain pisciuin vendidisse ' 
aflirinantibus, lioc econtra dicenie se emisse duii- 
taxat fortunaiu jactus. Audita quaestione populus 
civitatis, propter noviutem el magnitudiiiem rei« 
causam ad consultaiionem Dclpbici ApoIIinis cen- 
suit referendain. Consulius vero respondit ei dan- 
dain esse, qui omnes alios snpienlia antecederet« 
alioquin acctpienti injucundum fore ct noxiain. 
luque quia Tbales Milcsius judicio audiiorum , 
inur septem, quos tunc prae cxteris Graccia cele- 
brabat» sapientissimus babebatur, denuntiaverunt 
ei, ut jam diciae mensx possessionem adiret, qoit 
audiu consulutionis forma et responso Apolliuis, 

& 



131 



J0ANN1S SAnESfiERIEMSIS 



432 



prndenti humintate, non se, sed Biam Pyrenaeiini, A 
dixU ApoHinis oraculo designntum. Aditiis esi et 
iste priori Rimiliier, el in eumdem modum condi- 
tionem in Mitylenaeiiin Pidacum transtulit ; interim 
mensa jacenle in sabulo, et propier novii3iein 
eventiiset moderationero sapientum : et qoia nul-. 
his de populo praesumebat invadere aurum, quod 
a -se tanlo studio sapientissimi removebant, ca- 
suni iiunc iion tam mirabilem quam stiipendumy 
taliura praeconatrix fama longe lateque vulgavit. 
Ilensa itaque famosissiina facta esl, dum ad sin- 
gulos sapienluni sepiein sic ipsins proc-edebat obla- 
lio, donec venium esl ad Solonem, qui et lilulum 
ainpiissimse sapieniise, et munus oblatuin contulit 
in ApoHiiiem, in quo sol colilur, quia omnia con- 



EPISTOLA CXLIV. 

AD MAGISTAUIf GAUFRIDUM DE SANCTO BDHUIfDO. 
(A, D. i166.)f 

^OANiiES Gaufrido de Sancto Edinundo 
Cuni in solemnilale Paschali reforinandaB iniln 
pacis gralia Andegavum profectus esseni ad re- 
gcin, ipsuin ante Dominici corporis perceptionein 
per abbatein Sanoti Vicioris Parisiensis, et alios 
religiosos, feci diligentius coiivenirl super pace R. 
llliiTestri, adhibitis etiam aliis ainicis, de qiionim 
fide in curia spem conccperam pleniorem : solli- 
Giiaveram enim antea super hoc virum optimum , 
ei suis merilis mihi reverenduin, inagisiruin Galle- 
rium de Insula, et per ipsum alios Paires quoruin 
fides mihi videbatur esse sincerior. Rex auCem et 



teinplatuT, et cujns virtus ignea sic peneirat uni- B pro Dei religione, et intercedentinm reverentia, re* 

spondit benignius ; aodito tamen quod ad doniiiiium 
Beali Edmundi res ista pertineret , Willelmuin de 
Hastingis, per qtiem verilaiem inquisivit, fecit 
acciri, ne quid per subrepiionem diceretur ab ipso. 
llle autem quatenus potuit et ausus est, benignius 
exposuit causam vestram. Prxcepit ergo rex pue- 
rum ad se initti , ut indults remissionis praesens 
reciperet liiieras, quas ad regni ofiiciates, nt de 
pace ipsius constaret, omnibus reportaret. Redieits 
itaque piierum cum festinatione, sicut Domino 
pSacuit, etiiostra nectssius exigebat, ad magi- 
strum Galterium de Insula transmisi, ciijus fideui 
el charitatem nobis eihibitam remuneret fundator 
£cclesiae Ghristi , pro cujus fide et amore , sicut 
nobis eonscientia testis est , txti , qoandoquideni 
ila necesse est, damna, injurias, contumeiias, et 
exsilium sustinemus , certi quoniam fidelis est Do- 
niinus , qui non tentari nos patietur supra id qnod 
possumus» sed de ipsa tentatione profectnm salutis 
et anteaciae vrtae purgatione eliciei. De me lo(|uor 
et quibusdain aliis,qnos scio in hac tribulatione 
congratulari, ut crebro raeditentur, et dicantei : 
Secundum muUUudinem dotorum meorum in corde 
meo , elr« (Pial, xciii.) Patimur eniin per gratiam 
Dei , non ut aduhcri aut homicidae» noo nt 
incei\diarii aut sacrilegi, sed velut GhrisdanL 
Hanc fidem nostram insaniain reputat mun- 
dus, et conslantiam fldei pertinaciam vocat, pro* 



versa, ui ei niliil possit esse abscondituin : iinde 
et mensa solis dicta est, quain Apollonius in sa- 
bulo jacentem » dum liiteras persequeretur, in- 
spcxit. 

Restant adhuc duae de quinque proposilis qnsslio- 
tiibus absolvendae ; sed teinpus rcspondendi deest 
€l otium : quas quidem si dignaiioni vestrse visuin 
fuerit lubens aggrediar meisqne connumerabo 
successibus, si mihi cciJiius dalum fuerit honori et 
voluniui} vesirae in aliquo inservire. 

Ru$ticu$ ayricolam, mUe$ fera bella gerenlem^ 
Rectorem dubiw mvita puppi$ amai. 

(Ovih.De Po»<o, 11, ^l.) 

£t principein pliilosophi» cuUorem, et qui littera- 
niruin honesia sludia amplectitur, et fovet, liltera- 
rnmpossessores non amrabunt? Nec iuficior quih 
priiiceps iUiiieratus interdum reipublicae commo- 
dus esse possil, sed ad pariliiaiem litleraioruin si 
rlte procedat, ulcrque aut nunquam coiiscendet, 
aut raro. Nam, ut vesier ait Vegethis, nullus esl 
quem oporteat aul plura, aut nieliora scire, quam 
pciiicipein, ciijus scieiiiia potesl omnibus prodesse 
subjeclis. Nec ambigo super his quae hic scripla 
&UIII, diversos diversa censuros, sed assecutus sum 
lincni meum, si placiierit vobis epislola , qiix sicui 
uon habet unde placeat ex sui veuuslale, sic ex 
devolione scribejilis iion habet uiide debeat displi- 



cere. ISec illorum fonnido jhdicium, qui antequam D fessionem veritatis ei xiota et noinine vanitatis 



exaudiant teiiierariain scnlentiain feruut, eo quod 
uiemiui Scripturse dicenlis ; Uia priu$ re$pondet 
quam audial $tullum $e es$e demon$trat, et eonfu* 
$ione dignum (Prov. xvrn). Nonne et vobis notuiii 
est geniis homiuuin, quos Salomonis parabola tan- 
git, asserens quod stuUus non respicit verba prn- 
denlis, nisi ea dixerix quae versantur in corde ejus? 
Tunc demum credam parvilatis meae devolioneni, 
gloriosissime comes, non esse conieniplam, sijaiqnid 
eoruin quae mihi possibilia sunt, eniineiilia vestra, 
quam in teiiipora longa beaiificel et conservet Oin- 
nipoiens, dignelur injungere inihi, mandatis veslris 
iu ouinibus fideliler parituro. 



inurit, cultuin religionis appellatioiie hyp«crisis aut 
supersiilionis, aut alterius faisitatis dehonestare 
conaiur, sed Princeps aposiolorum aliter sentlt ei 
conlrariuin docei : Uasc e$t entnt, ut tit, gratia 
apud Dominum, quia in lioc vocaii e$ii» a Chri$to , 
ut $equamini ve$tigia eju$, Sed et^ hi quid patimini 
propter ju$litiam , beati eriti$ (l Petr, ii). Aderit, 
dilecle ini, in brevt, aderit arbiter conscientiarum 
et judex, cuique redditurus ut meniit, et tunc pa- 
lain fiet quidquid modo garriai mondu8,qua mente 
qiiisque vixerit. Interim, qua:so, tufs, et sanctoruiii 
quos nosti« me facias precibos adjuvari , ut, si in 
iiivio suin, quod non credo, me Ghristus via Ju- 
siorum reducat ad scinitain : si in via suni, me 



f35 CPiSTOLiG. ' 

per prospera vel adve^;i , tit sihi beneplaciinm A 
fuerit, penJucat ad vitam. Si magistrum GaUerium 
videris, ei perte, et per amicos quantascoiu|ae 
|H>teris gfatias referas, el maxime per comitem 
Gaufndiim, qii«m diligit, el , si racollas adfuerit, 
euro recipias,et abaKis recipi facias tanquam ange- 
him Domini. quooiam et ipse, ut arbiiror, Dei 
Bunister est , et qnanium licet in curia membra 
Clirisli mnUipliciler consolatur. Quos piier invene- 
rit adjutores» ^isve sit nieus staius» proparte 
poterit jttdicare. Imputabisque fortunae, non milii, 
quod 10 eum liiiinaMiialein ampiiorem non potui 
cxereere. Oiinam araicos ainodo meliores inve- 
niatl Ego profui quatenus teinpora p<»rmittebani« 
Audio magisirum Galterium Juramento arctari, ut * 
neque litieras^ neque nuntios recipiat exsalantium. 
£x quo palei qiiim misera necessltas bonis viris 
imniiiieat, quos non licet jnandata Doiniaic» legis, 
oAicia videlicei cliaritatis, iroplere. 
EP16T0LA CXLV. 

10 BARTHOLOMJCUX EP1SC. EXONIENSEH. 

(A. D. im.) 

BAinOLOUoExoniensi episcopo,JoA!i. Sareslier. 

Licet ex raore scribentiuin ad amicos salutis 
vouim pagina noii prsteiidat , nihii lamen affectuo* 
siusest in votis« ei oraiionibus inels, quam ul 
vis vestrae jugiter prospereniur in Domino. Salu- 
lationem enim domino et Palri debitam nequa- 
quam saspendit defectus, aut immutatio cbaritatis , 
sed consulta dispensalio et officioruin , et omnium ^ 
qu» recte gerantur ratio moderatrix. DtspensaiiO' 
nis vero causa in propatulo est , ul eam omniuo 
nou oporteai, aut paucis expediat allegari. Mam 
insidils domlni regis dicunl omnia plena esse, ut 
bonis hivicem colloqnendi aut scriliendi lulum non 
possit esse cominerciuin. Nescio quid frivoluin 
conira iunocentiuni molitur iniquitas, et urgente 
slimnlo couscientiae incessanter pungeniis et uren- 
tis, omiies suspectos babet et omnia ; jure quidem 
ei nierilo, quia pax impiis esse non debct, bosles 
soos justiiia iinpiignante, el praevalente. Et profecio 
qood timet linpius, venlet super euiii, jusiiisque de 
angustia liberabitur, quouiam os Domini locutnm 
esi. Ad monientuni lurbinis adversiis Ecclesiain ^ 
niaiitia debaccbatur, et adversus Dominum videniur 
praevalere Impii , quibns in brevi Gbristus , quem 
perseqountur, sic respoiidebit ad merita, ut pne- 
poiiderare videatur libra vindicia, ei quos poieiiter 
ponlei, mn tam exaniinare lance aequitalis , quani 
molis magnitudine praegravare. Non quidem qdod 
iDjoriam inferat, sed qnla sine mensura et modo 
peccaniibus immensam et Immoderatam ingeret 
poenam. Mec opiiieiiir qiiispiam ine in loiiga tem- 
pora prophetaroy licet oraculi divini sicut aucto- 
riias , sic et fides perpetuetur, cum planum sit jam 
aliquaienus incboatuin esse judicium , imo exsecu- 
tionimi^ndari senientiam. 

Nonne Teatonicus lyrannas^, nominis sui fama 



- AN. 1166. 151 

nnper orbem perculerat , ei fere subegerat regiia 
vicina » et etiam imperium Graecorum terrore con- 
cusserat, ut maKis deditionem quam confoedera- 
lionem legationibns mlssis videretur oiTerre ? sed 
ecce, Domino auctore, timelur mlniis , et qui ante 
tam vicinos quam remotissimos solo nutu terrebat 
princeps , Teutonicos suos ab injuriis cobibere uon 
potest; qui solo verbo pacem genlibus ad arbilrium 
indicebat, et bella, nunc a suis et inier suos pe- 
litis et acceptis treugis gratulatur. Nam sicut 
ipseroet conquerltur, ex quo Lalouam venit, ut 
regem Francoruin et Gallicanam Ecciesiam sepa- 
raret a lide, et in suain haeresim perverieret, ui 
adorareiit Idolum suum, successus ejus relapsi 
sunt, et qux eum extulerat , In depressionem ipsius 
cospit loriuna fluctuare : spes auiem fidelium est» 
qiiod ad bonorem Dei,in brevi amplius depriinetur « 
donec eum omnino Cbristus, cujus sponsam per- 
sequitur, conlerat sub pedibus suis. 

Noniie et apud vos jam judicium exercelur ad- 
versus toriores Ecclesiae? Intuemini quanlus erat 
rex Anglorum » cum parvulus videreiur in ocuHs 
suis : et ad Ecclesiam Dei vel speciem fidei et re- 
verenlias prxtendebat , et plaiie videbaiis eum in 
nullo frusiratum conatu. Sagiita ejusrelrorsuin non 
abiit, clypeus ejus non declinavit in belio, ei basia 
ejus noo esl aversa : super praedam accuinbebat ut 
leoy ut nullus eum excitare prxsumeret; vei visu 
terrebat bosies, vicini se. inclinabant obsequiis , 
reinoti] principes aniicitias expelebanl ; colebatur 
a suis, honorabatur ab exlraneis, praedicabaiur 
a cunciisy a bonis dillgcbalur, sed m<ixime a clero 
qui eum colebat supra vires , pro viribus venera- 
baiur, et unanimi proposiio diligebat super amo- 
rem mulieruin. jQuid mulu ? Rerum expelibiiium 
omniutn abuudantia , quodad bumauum judiciiiii), 
fruebaturisublato tiiiiore et soilicUudine, nisi quani 
non necessitas , aut raiio , sed volunias , aui im- 
petus ingerebal. Sed quo flne baec univer&a Dei doua 
conclusit, si lamcn sine poDnitentia et saiisfaclioiie 
subsiiierit in finibus istis? Ulsingularum ecctesia- 
rum, quas ante per ignoruntiam, ut putabaiur, 
aut sui juris prastextu Ixserat, injurias taceanius, 
Tolosam bello aggressurus, oronibus couira anii- 
quum moreui et debilam libertalem inilixii ecclesiis, 
ut pro arbitrio ejus , sairaparum suorum coiifer- 
renl in ceusuin , nec permisit ut ecclesiae salieni 
pioceribus cosquareniur in bac contributione vel 
magis exaciiooe lain indebita quam Injusta. Naiii 
ecclesiae in deieriori calculo vertebaniur, uipoio 
quae rebus suis aui hoiiore videbaotur indi^nae. 
Sed qnein successum attulit b»c pecuniaruin iin- 
uiensitas, tantis exaclionibus et injuriis acqui- 
siia ? nonne projecla est in saccum perlusum , ut 
bosli suscipienti proliceret, et effuiidenli non modo 
esset inniilis , sed damnosa ? Nunquid uon ab ea 
die fortuna ejus retrorsum cessit , et successaum 
ubertas emarcuii? 

Sed dicet aliquts,quoniam baec indiciio census ct 



,39 iOANNlS SARCSBERICNSIS ^^ 

ccclcsianim vexaiio.in canccllarinm ejus^qni mmc. A poBDilcnliam revcriaiur. ct roagls pio numr consi 



»tit erchiepiscopalur, ul credo, aui archiepiscopari 

««ontcndil, ul amuli menliunCur, penllus relor- 

•^cnda csl. qui regem Uinc ad omnia pro arbllrio 

^mpellebat, et haec sicut alia muUa niala indnxit. 

'Qood elsi ego falsnm esse noverim . ulpole qni cum 

scio lunc non auciorilaicm praestiiisse libidinl sed 

obsecundalionem neoessitati , tamen quia eum mi- 

nistram iniquitaiis rulssc non aml^igo , jurc opiimo 

taliier arbitror pnmendom , ot eo poiisslmum pu- 

iiiaiur auciorc» quem hi ialibus Doinino bonorum 

omniumauctori praefercbat , eique sit vicc vcrsa in 

pCBnani, quembabebatct laudabat soae pcrversilalis 

auctorem. Nam In sapientium cordc et ore celebre 

cst Mlnd Sapienii» : Quoniam per quw peccat quis. 



lio. Nam, ul propbeta loquitur : In dicbus et regio- 
nibus nostris invciiti sunt stulti principes Taneos^ 
qni regi suo consiliutn dedcnmt insipiens {Isa. 
Kix). Urunt cum undiquc sollieitudines » sed bel- 
lum quod advcrsiis Christum et Ecclcsiam cxcroet» 
uilerius pra:gr»vat, ct ei videtur inextricabilis 
labyrinthuset exsccrabilis labor. Accitis crgo nupcr 
ad colloquium Cbinonensc magnatibus suis ciim 
familiaribus, qui reruin malarum industrlam baberc 
dignoscuntur et usutn , ct sapicntes sunt ut dictent 
et faciantmala, stndiosiusinquisivityCum proinis- 
sis, minis , et obtestatione quamplurima, quonam 
consilio sibi utendum csset advcrsus Ecclesiam, 
de Gantuariensi arcbicpiscopo gravisslmc conquc- ^ 



t>er itaie-tt rmniturtSap. xi). 8ic Cain primusbomi- b "»». «"» ?•»• Keiniubug ei sutplnu mnllis : et 



cida occisns est; Chanaan servitutem ingcreiis 

«liis, perpetua scrvKuic damnatur ; Pharao in 

4iquis submersus est cum poientalu suo , quibiis 

Hebr«os submcrseral innocenies. Patenl in bunc 

jnodum quamplurima ; sed esio , nunc pcBnilcniiam 

agil : agnoscil ei confilelur culpam , el,8i cuin 

-Saulo quandoque Ecclesiam inipnguavll , nunc pro 

cacum Paiilo ponere paraius est et animam suani. 

Onis ergo negabil judicium jam coepisse a domo 

vDomini, cinii jam principes popull in palibulis sus- 

^^endaniur ad solem. ut justitia Del in conspeciu 

«eniium reveleiur ? Nonne enim principes populi 

«;.ui hi duo , quorum alier dispensat spiritualia, 

alter icmporalia administrat : Nonne lex dispensa 



ut tunc prsesentes postea relulerttni, lacrymatus 
est, diccns quod idem Cantuariensis ei corpus et 
animain pariier auferret: landera dixitqnodonities 
prodiiores erant, qui euin adhibita opera et dili' 
geniia ab unius bomiiiis infcstationc uolcbant cxpe- 
dire. Ad haec dominus Rolhomagensis aliquantu- 
lum excanduit,rorrip]ens eum, mitius tamen more 
suo in spiritu lcAitatis, cum causa Dei inagis exi- 
gcret, scvcriiatem ct auctortutem poniincis uiorbo 
langucntis, rationis et fldei fuissc adhibiiam. Erat 
autein dolor acerbior , urgcnte mctu , quem concc- 
perat ex litteris quas jamdictns Cantuariensis iUI et 
inatri suae transmiseral. fiarum cxemplam vobis 
Iransmiuitur.-Timebalnr qiiidem, cl merito» no 



Alter icmDOralia aominisirai : nuimc ic* uiopv...» ...... .. 

tnis et ministerii hujus . manibus istorum tra- C 1» .««". e^ "r^\!'''.!T!::i^ 



ctaiidacommiitimr?Hienim suni duo cherubim, 
quorum alis lex et propiiialorium adumbraiur, 
M muiuo resplcientia, versis lamen vultibus in 
propitiatorium, qula sic sibi' invicem debent as- 
peciu muiuo complacere, ut legem Dei In arca 
j)Ccioris jugiler insplciant et venerentur, nec pro 
«e, ad invicem , ob aliain causam admitiant , unde 
pn.pilialionem Dei debeanl demereri. Non cnim 
»lcet aiK-opiiiaiorio vullus avericre. Si ergo in his 
Mis angelis reperii Oeos pravitalem , eamque pu- 
niat. quissubditorum causas apud Altissimum jam 
vcnlilari diffidit, anl esse venilIatas?Circumferat 
quis oculos inentis et intueatur quot et quales ad- 



matis scntenita citissimc ferrctur, ex auctoritatc ct 
mandato suniini ponUficis. Cum igitur his angu- 
tiiis prcfflerenlmr, Lexoviensis episcopus unicum 
dixil essc rcmedium, immineutem senteniiam ap- 
pellationis obstaculo prsepedire : et ita nescio quo 
pacto, nisi quia verius vcDtilata plus pollel , et 
justitia, quo magis concutitur , eo niagis convalcscit, 
duin rex per avitas consuetudines appdiationuni 
jus cvacuare conatur, magis conarmat,dum ipscnici 
pro capite suo ad appeilandi refugiuiii cogitur 
cvolarc. 

Ab illo ergo concilio cgrcssi sunt a facie domini 
ei regis sui Lexovieiisis et Sagiensis episcopt , ad 



nuis ocuios iiiciiw» c» ii»%«^-— • 1 — -' T T « . . . -I 

wrsarios ei Dominus su.diaTeril. es quo adversus j^ gaspediciBm Caiiiuariensem properanles. ut appel 



Domiiium in depresslone Ecclesiaj erexit calcaiicum 
Buum, elplanemirabitur, et sl prudensest vene- 
rabitur Judicium DomiTii, qui non imperatores, non 
regcs, iion principes nationuin , ni ipsuin domarei, 
ciegit, sed exirenios lioininum Briiones, Nivicolli- 
»08 prinio, ei poslea illos ad contradictionem et 
solcmnc cerlameii aninwvit, qiii vesligia pcduiii 
cjMS consucveranl adorare, et hac quidem, ut non 
glorieluromniscaro, sed nomen Dominl sit bene- 
dictum in s«ciila. Sic ad puniendam ingralitudi- 
iiem Salomonis reccdcntis a Domino , non tam 
prtnctpes crexil, quaiii latmnculos et servos ci 
abjectos. Nec suspicciur quispiam ut amodo pro- 
apcreiur eondilla cjus, nisi Domino propitianie per 



latione inlcrposita usque ad Ociavas Paschae sus- 
pendereni senientiam ejus. Rotbomageiisis quoque 
cuiii eis profectiis est, non quidem appellaturus, ut 
ait, sed de pace quaro desiderabat tractatnrus. 
Arcbiepiscopus vero noster in procinetu fercndx 
scntcntiae constitutus , iter arripucrat ad urbeiii 
Suessionum, oralionis causa utbeatie Virgini,cujiis 
ibi meinoria celebris cst» et beato Dransio, ad 
quem confugiuut pugnaturi , et beato Grcgorio 
Angiicaii;£ Eeclcsiffi fundatori, qui in eadeai urbe 
requiescit, agonem suum precibus commcndarcu 
£st autein l)eatus Drausius gloriosissioHis confessor^ 
qui, sicut Franci et Lotharingi credunt , pugiles, 
qui ad luemoriaoi ejus periioctaut « rcddlt iuvictoi^ 



iM 



EPlSTOLift:. 



ul et de BurguDdia el lulia in lali necessiiaie A 
confugialQr ad ipsum. Mam et RolMsrtus de Monte- 
forti ei Vernoctavil advarsus Henricum de Esse&ia 
diinicalurus. Sio ergo Doniino facienie delusa est 
soirtcitudo episcopororo regalium , quia curo Tenis- 
tent Ponirniacum , arcliiepiscepum quem appella- 
reiit non invenerunt , sed fruslrali a proposito suo 
reversl suut, queruli quia sua coiisumpserant, labo- 
raveranty etnon perfeceraot. 

Arcbiepiscopus vero cum in praefatis sanclorum 
nieinoriis triduo pernocUssei« die proxima post 
Ascensionem versus Vesiliacum properabat, ut ibi 
iD die Pentecostes in regem et suos anaibemalis 
sententiam daret: sed nuiu divino contigit, ut dum 
esset in Ecclesia Reginensl » yi feria jain dictam 
precedente solemnitatemy nuntialum est ei eer- ^ 
lis^iine et verissime quod rex Aoglorum gravis- 
slma laborabat inflrmitsie» ut ad colloquium regis 
Francuram» quod multo desiderio, et niagnis inu- 
neribus expetierai « accedere non potoeril^» sed 
miserit excusatores Ricardum Pictaviensem et 
Ricardum de Humsz » qui causam banc absentiaB 
ejus praestito juramento voiebant sstruere. Hac 
ergo ratione cum boc per nuntium regis Francorum 
jonotuisset arcLiepiscopo « in regem seDientiain 
ferre distulii» sicut el ante consuluerat Joannes 
vester suadens, ue ad poBoitentiam properaret. 
joannem vero de Oxeneford. publice denuntiavit 
excommunicatom« et aucioritate Romani pootiflcis 
excommonlcavit, ut verbis ejus utar , eo quod in ^ 
facresim damnataui iuciderit, praestaudo imperatori 
sacrllegum sacramenium , et communieaTit Golo- 
uiensi scbismatico, et coiilra mandatum doroini 
papae usorpavit decaBatum Saresberiensis Ecclesias. 
flas auiem causas allegavii in pulpito in audiiu 
emuium qui Yiseliaei de dlversis naiiooibus ad 
diem festum convenerant. ibidem etiam ailegatis 
variis caosll et justis, excoromunicavii Ricardum 
Pictavlensem arcbidiaconum, Ricardum de Luci, 
Jocelinum de Baillol, RanduJfum deBroc, Hugonem 
de Sancto Ciaro» et Tbomam fitium Bernardi , et 
omoes qui de c9tero io possessiones et bona Gaii- ' 
tuarieosis Ecclesiae manus extenderiut, ot els 
sbutaDior,. aol eorom osus impediant, quorum ne- 
cessitatibus deputata sunt. Regemvero, quein D 
ante per litteras et nuntios secundnm rcgulam et 
morem Ecclesiae vocaverat ad saiisfactionein ,'pu« 
blicata Tocatione ad fructum pceoitentiae inviuvit, 
commioaiis se in eum taturum sententiam anatbe? 
matis In brevi, nisi reslpuerit, et de tantisadversus 
Ccclesiam ausis satisfecerit : quod tainen non nisi 
invitus (a4;iel, inec novi aliquem douiesticorom 
suorom,qoi ad lationem hujus senientiae pronos siu 

Praeierea scriptum illud, in quo coutinentur 
praviiaies malignaniium adyersus Ccclesiam, quas 
aviua consuetudines dicunt , publice condemiiavit, 
omues Imiodans anatbematis vinculo , quicunque 
de caeiero auctoriute illius scripti utentur , et no- 
aiiuatim de consilio Eeclesiae Romanas baec capi- 



- AN. HW. f3i 

tula iu primis damnau soni : Quod non lioeat 
episcopo excommuiiicare aliquem, qui de reg» 
teneat, slne iiceutia Ipsius : Quod non liceat epi- 
scopo coercere aiiquem paroehianorum suorum pro 
perjurio vei fide laesa : Quod ad saecolaria judicia 
trabaulur clerici : Quod laici , sive rex sive alios» 
causas de ecclesiis vel deciinis tracteiit : Quod non 
appelleiur pro causa aliqua ad sedein apostolicam, 
iiisl regis et officialium suorum venia impetrata : 
Quod non liceat arcbiepiscopo, vel episcopo, vel 
aliis personis venire ad vocationem doniini pap» 
absque licenlla regis : alia quoque in buncmodum, 
quae dtvinis legibus , et coostitutionibus sanctoruiu 
Patrum inveniuntur adversa. Episcopos vero onince 
absolvit a promissione , quaro de scripto illo ser- 
vando conlra iustituiionem ecclesiasticaiu fecerant. 
Uoc etiam per litleras suas archiepiscopis et cpi- 
scopls denuuliavit,sicut ei ab Ecclesia-Romana coik 
sultuin fuerat. Ilaec quideiu interim gessit arcbi- 
episcopus ; et res-H|uod ad vestram noiiiiam venisse 
non aiubigo» — viruin bonum magistrum Walterum 
de Insula mistt ki Angliam cum litteris a coUoquio 
Ghinonensi, ut insulanos super facta appellaiione 
praemuniret, et portus et transilus faceret diligeii* 
lius observari, etclerum ab oliedlendo suspenderet, . 
cum tamen noudum facta sit appeUatiOi et arcbi- 
episcopus possit fscile inveniri. Nec dublto quiu . 
praedicto DKigistro Waltero- machinatio isia dis- 
pliceat, cum omnibus quae praesumuntur adversus- 
Ecdesiam Dei, quoniam Doiniiium tlmei. Accivit. 
etiam ad se rex doiuinum Gister. et alios» per 
iiuorum prudentiam , malitiam. consilii sui adver- 
siM IVoroiuum posse credit annari : sed profecto, si 
saperent, vel sibi et suis parcereni iu hac causa^ 
quouiam 

Pmna nversura €$t in eaput i$ia $uum. 

(OviD. A. Am. 1, 5i0.> 
De caetero domiuus papa iii urbe prosperatur. Gre- 
mona eontra Teulonicum cum aliis oclo civitatibus 
pro cerio dicitur rebellare. Episcopus Tusciilauus 
ei Humbaldus cardinalis diem obieruiii. Obiit quo- 
qiie Willelmus rex Siculus, cul successeruut filii 
sui aiier iu regnuin , altcr in ducaium Apuii» , et 
in extreiuis agens LX millia florinorum Joanni Nea- 
poliiano tradi fecit ad usum domini papae. Filius 
quoque ejus, qui ei successit in regnum , toiidem 
misil. Rex Francorum Gantuariensi arehiepiscopo 
patrocinaiur in omnibus, et eum inagis veneratur 
quam fratreni : quaeautem circa Aiigloruin curiam 
iuuovaniur, ubi rerum crebra: inutationes suut, vu- 
bis notiora esse arbitror quain nobis. Yigeat et 
prospereiur in Domino paterniUs vestra, et nos 
sanciorum orationiiMis studeat commendare, ut uos 
consoleiitur i» omni tribulatione nostra. Ueverte- 
mur auiem cum ei placuerit, qui nos segregavit ad 
exsulandnin, et pro quo , quaienus ei beneplacituui 
fuerit, voluuiate promptlssiiuadecrevimuseisulare, 
et adversa pati qpae jusserit , et ad baec perfereoda 
roboraveritiuflrmiiatemnostram. Det utinam soa 



439 



JOANNIS SARESBERIENSIS 



t^O 



gralia palienliaB perseveranliam , qui indlgnis pro A liorari contingal. Scripserunt enini inibi aocii Pa- 



ae paiiendi coulBlii Tolunialem ! 

Vaieai pro voio ei orallone mea, Ccclegia, ei do- 
iiius vesira tota , et omnes qui iniercessioituro be- 
neficlo communicanl necessiuti noslrsB. 
EPFSTOLA CXLVI. 

AD JOANNEU PICTAVIENSEM EPISCOPUM. 

(A. D. 1166.) 

Domino Pictavlensi. 

Llcel apud nos fortuna novorum parens, et fama 
nutrix ei propagairix eventuum verorum el flcto- 
rum» niiiil renovaverint relatu dignum, et quod 
vobis oporiuerll intiinari, scribendi taiuen necessi- 
lalem rumor tristls invexit, ex quo post discessum 
Loni, et utlnam semper beati doinini nostri, nibil 



risienses, qndd illi qui quaeruni aniuiam domini Pi- 
clavieiists, neseioquoruro uieniesminislerioeiarte 
luerli et oinnino exsecranda, ej veneiium propiua- 
vernnl : ex qiio jam quidam religiosus prior, qui 
calicis loxicali fuerafpartieeps, obiity et episcopuSv 
ut aiunl, incidit iii languoreiu. Timui ergo, et timeo 
supra modum, eo quod audivi quorumdam invidiam, 
et aliqueiu de episcopis Piciaviensibus iwper ve- 
iieno peremptum. An fama bnec fttielltcr asserat 
iiicerium csi» allorum vero taiila crudelitas est, ut 
nec vicinos lateat iiec remotos. Cunciis auiem iii- 
notuit qoam prasceps et audax sil, et ignara limons 
Domini, caeca ambiiio, ut metus quam tiduci» cau- 
S9C plurimae concnrrere videanlur. «Precor iuque. 



omuino, quod verbis meis Dominus et conscieulia ^ "^ *"*^ ®"^"*' festinatione, qua circa vos suiit, dili- 



aitestaniur, irisiius audivi vel vidi , quamvis sors 
mca periculis cunclis exposita sit et jactata procellis 
Indesinehtlbus, ab ea die, qua Pairem nobls et do- 
iniiium disposilio divina subslraxil. Siquidem socii 
iioslriy qui Parlsiis morain faciunt, mibi nuper 
^cripseruni, se a quibusdam rumigerulis acceplsse, 
(|uod vos lecio decumbere compulerat aegritudo, 
quam non iiaiura, vel soliius, nt llt , bumanitus 
casus iiitulerat, sedmalitia veneficoruin,qui (nescio 
cujus instinclu) vobis , et cuidam viro religioso 
toxicum miscuerunl. Dicium est et quod vir ille 
religiosus ex ea causa jam pbiii. Quia ergo invidiam 
quorumdam vobis cohabitanlium a niultis diebus 
uudieram, el alionim noveram crudeliiatem , non- 



gentlssime pcrscrlballs, ei domino episcopo, si 
aegritudine, quae absii? non praepeditur, persuadea- 
lis, ut et ipse scribal, quae fuerint scribenda pro 
iQinpore. Fueram rogaturus ul ipse et vos scribe- 
retls de his qiiae gesta sunt in colloquio Chlnonensi, 
ei postea, pro nobls, et contra nos, et quid videatur 
vobis de boc, quod me talller absentavit, ul nec 
pacem recepertm ctim aliis sub jurainento el con- 
ditionibus oblatis, quia extuiic iiou vidi litieras vr- 
stras ; sed causa major, quae me nunc coinpulit ad 
scribeodutn, oinnes bujusinodi curas absorbuit, si 
tainen, quod utinaui Dominus largiatur, cuui do- 
mino episcopo riie, quod ad incolumitatein dico, 
agitur, lunc et ad hoc responderi gratissiine acce- 



itullorum eliam audax ambitlo venii in menlem, C P*«bo. Caeterum, quia haec sollicitudo ab animo 



timui, el timeo, et donec veriias ipsa sit ceriiut 
explorata, tiinebo supra modum, ne diabolo et an- 
gelis ejus , qui roodo fere pro iibitu in Ecclesiam 
debaccbantur, ealenus in bonos saevire concessum 
sii. Anie quidem timueram ne caslrum Ecclesiae 
vobis auferretury ne vos bonis vestris iniqui pro- 
scriberent, ne illi qiii libito coaequant licitum, 
compellerent et vos Ecclesiae filiis et fldelibus 
coexsulare. Sed ecce, dubrum timorum circa eum- 
dem dominum el amicum major denigrat elomnino 
absorbet allerum , ut perinde hanc accipiain ac si 
animam meam pertranseai gladius, ei humerus 
meus a junclura sua cadat , et brachium cum ossi 



meonon recedil, si, quod Dominus avertail donii- 
nuro episcopum sic aegrotare eontigeril,omnem, 
sicut vir sapiens et prudeus, operain date» olin 
hujusmodi periculose exhibeatCbrisiianumt et mor- 
tero, si necesse fueril, lanquam Christi sacerdos 
exspeclet, et domo disppsita, uaturae inunus, quod 
eviiari non potest, patienter cxcipiat. Confido aii- 
lein in Doinino Jesu Chrislo, quod qiii ei dedlt 
prudentiam transeundi per bona lemporalia, ei in 
consunimatione cursus praeslabit grallain, ul cujns 
vlta apud comniensales effulslt, mors ejiis eliam 
inorituris omnibus proficial ad exemptum : fidcm 
devotionis et fidel nullo quls unquam arguinento 



bus conieratur. Spiriiui meonon eritrequies.donec o 0/««"» fac»««' <!«»«» " «?«"•»"» ^"^^'^ ^"»8.«^ ^' 



Teriias certiusinnoiescat. Placeat itaque dignaiioni 
veslrae, quae circa vos suni, sub omiii celeriiate 
rolbi interim ceriitudinis desiderio langueiili sigiii- 
llcare : et si vos ipsi, quoduiinam absiil huic peli- 
lioni meae vacare non poleslis , precor aitenlius ul 
magisier Scholarum eam cuin onini diligentia et 
festinaiione exsequatur. 

EPISTOLA CXLVII. 

AD MAGISTRUM RAIMUNDDM. 
(A. D. 4166.) 

Maglstro Raimundo. 

Rumor acerbisstmus exulceravil , et gravissime 
affligii animam meam, nec eril requies donec me 
liiicris veslris super his quae maxime timeo eer- 



ligentiaiu, ut quos in carne coexsulanles, et in Du- 
inino peregrinanies amavit, exhoriatione virlutum 
et insignibus bonorum operum, et maxiine in fine 
vi» promoveai iranseunies, el quasi geminae cha- 
ritoiis brachiis persequatur et impellat migraiiies 
et ascendenles ad Christuni. Si vero pcr misericor* 
diain Dei rescirca vos laetius agitur, precor alleii- 
lius, quatenus inlerprelera nosirum modis oiniiibus 
ad haec iiiducere studealis , ul quod de bierarchla, 
ciijus unum librum Iranslultl, residiium est, ad foh- 
inam suam iransferat et emendel ; quia id quod 
prasinisit , his, qui illud viderunt in Francia, satis 
placel. Piuru scripiurus eram,sed fcstinalio iio-:i 
permiltii. 



r4l EPlSTOLiE. 

EPISTOLA CXLVIIL 

4D I04N1IB11 PICTAVIBNSBII BPISCOrUM. 

(A. D. 1166.) 

DoaaMO Pictayiensi. 

Pairi misericordiaruro, ^lii T99^*^onorem suuoi, 
ei Ecclesis uliliutem, ei Danfragii iiosiri solaiium, 
ile graTi inOrmilaie erexiti muliiplices ei otnnimo- 
das gralias ago; deinde vesir» dignatioiii» quae inei 
aolliciludineiD iiidesinenler et elDcaciler gereos, 
iimoris et doloris mei, de ?eslra «gritudine conee- 
l>ti, litlerarum solatio miiigavil angnstias* Sed qiiia 
postea, oec de plena convalescenlia vestra, nec 
de proiiiissa el speraia pace certioratus sum, lato- 
retn praesentium ad vosceiisiH transmittendum , 
per quem mifii gingula , quae expedire noveritis , 
diligeotius rescribi tota mentis affectione deposco : 
et quidem pacem vestram desidera plurimumy nec 
video quibus in causa Jsta p<issitis uti iosirumentis 
ad recoperanda vel conservanda jnra Ecclesi» ve- 
strae» uisi his qux Ecclesia ipsa et fllii ejus ministra* 
verini vobis, aui qwt de jure conununi eaiteris 
ecclesUs sufiragantur, praesertim eom homo a!ie- 
iiigena, et apud exteras gentes nutritus et instiio- 
tus, speciales-Aquitauorum consaAtudtnes, et inau- 
diu jura non suSciai etfoeere. Unde cum vos nihil 
ex cootingentibus omiseritis vel omittatis, si caiisa 
Eccle&i», filiis ejus dissiroulantibus, aut prxvari- 
caotibus periclitetur, non est quod vestne negli« 
geutiae debeat itnputari. Quis enim nisl parum san» 
mentis, et praeceps aut hostis , consulet , ut sine 
raiionum et virium suffragio solos contra torren- 
lem, qui omnia post se trahit et subvertit, brachia 
iacassam piaesumatis erigere? Nam complacita pucis 
forma speciem prxteiidit lequitatis, et revera, si 
fidei sinceritaie simpiiciier ulrinque in cootrabendo 
geratur negotium, plenam continei fiequiiatem, nisi 
forte tempore pacis aniecessorum vestrorom a parte 
alteruira consuetudo usurpata sit contra Dominum. 
Nollo enim unquam traciu temporis aut placito 
coDtrabentiom continebit, ut quod contra Dei man- 
data scienter praesuniitur, licenter, nedum Juste 
fiai, imo ut non crimiiialiter committatur. 

Caetenim mibi suspecta sunt, et infldeliias qoam 
auilio gentis vestrae, et terribilis ac malitiosa po- 
tentia, quam mulli experiuiitur, partis adversae, ut 
non facile credam quod voluutati ejus quisquam 
audeat reluctarl, et fortasse cum archidiacono ve- 
stro, cujus verebatur industriam , et ramiliaritatem 
ejus ad vos habebat suspectam , exercuit iniiiiici- 
tbs^ ut cum ei recoiiciliatus fuerit, de caetero con- 
tra eum mutire non audeat : sed nec alli, quos 
hujus exemplo terruit, sed magis nostro, maxime 
aoteiny quia se talem exhibet ut videri velit siue 
timore Douiini, et revereniia homlnuin. Poteiis est 
autem Deus erieCre et dirigere causam vesiram, 
iiiio suam in luaiiibus veslris. £t qiii Israeli ex 
mandato Domiiii ad proinissionis patriain fesiliiaiiKj 
gFaiiam coutulit iuimicorum, veslros quoque Mgj- 
piios poterit aut placare, aut oinnino subvertcre. 



-AN. 1166. iift 

A IJnum scio,qnod juslus taudem de anguslia libera* 
bttur, el tradetur impius pro eo. Gaudeo autefu 
pacem et grattaw ejos vobis plenarie restitutam. 
Sed timeo, quod absit ! ne more homiuis , omnibus 
iioto, simulatoria et motnenunea sit haec pacis et 
gratiae restitutio : eo quidem magis quo celebre est 
apnd omnes incumbere consilio locustarum, qoa- 
runi potestas duDtaxat in linguis est ei eaudis ea- 
ruin. Qiiod si momenUnea fuerit, cevtuin est eam 
fuisse simulatam, ex ea praectptie catisa, ut vel eic 
exlorqueret obligationein fideliutis^et. uisi fallor, . 
aliquid iu eam venire opinalury ad quod ralio fidei 
Chrisiianum noD stHit obUgari, ut scilicet amodo 
his qitos odiese decreveril, subtrahatis debitae cba- 
ritatis officia, et impugneiis orones , saltem ope 

B coiisilii , quos suos dixerit iuimicos : et si aliier 
urgente religione fidei Ghristianae %ersati fueritis 
cuin eo, vos, sicut veteres amicos, beaia» consue- 
vit , nolam noii servatae fidelitatis in auribus na- 
tionum teniabit inurere : a suis quoque iocustis 
conclamabituriin, et ranas in coeno fovet, qnae fki- 
tus sui pure impuro oninem incrusteotsinceriialem, 
et Juramentorum falUcia quemlibet nrgrum in can- 
dida vertaiit. Haec snnt membra carnium coliaeren- 
tia sibi, ubi squamma adhafret squammae, ut ne 
spiritus quidem incedat per eas, sed liceat eisquod 
voluerint opinart, et ut qui in sordibus sunt, sor- 
descaiit ampUus, iropudicitiam mentis scurrilital^ 
gestuum et oris turpiloquio praetextenlur, quia Chri- 
stiano neduro sacerdoii nii licitum est, ex obtentu 

C fldelitaiis, obi charitas periclitetur, qtioe vita fldei 
esl, et operuin lestimonio declaraiur. Nain fidcs 
siiie operibus morlua est. Hla tamcn expressio,qiia 
sibi ei baeredibus suis oonlra oinnes inoriales ca- 
veri vult, quanti sit apud euni, ex liiteris T^uie- 
nici tyranni, quas misit ad comitem Henricuin et 
qiias i^obis transmisissem, ni»i quia mihi elaps» 
sunt, Domino Canluariensi iransniisisse , perspi- 
cuum est. Naiu. cum Joannes de Oxeneford. no- 
mine regis Teutonico tyranno eonjuraturus esset, 
et opem auxilii et consilii sacrameiiio promitteret 
contraumnes homines, excepto solo rege Franco- 
ruiH, ait Teutonlcus per iiiterpretem suum, sicui 
attestaiitur inagni, etroulti, et religiosi nostraies, 

l^ de proviiicia dico Remensi, qui interfuerunt : < Rol- 
latidus hostis ficclesiae et imperii, honio qutdem est 
mortalis, et oinnes cardinales sui, et nuUus eorum 
rex Fraiicorum e^t : undo iiuIUku eernm exceplum 
inielligu nec volo iiileHigi iti hac confaderalioKd 
mei et regis Anglorutn ; si vero iu sentitis. an 
aliter, publice profiteamini. i Cui Joannes : c Nos, 
iiiquit, et dominus iioster ita inteHigimus ut vos, 
et sub hoc inlelleetu vice regis nostri juramenla 
proesiainus. t Quid multa T exinde adversus Dotni- 
num et Ecciesiain, sicut in ea conftederatione, pro- 
cessum est, quod eliam plenius adverteris ex lil- 
teris inibi nuper a Colonia transmissis, quarutn 
vobis exscripium mitto, in quibus rex nuntiis suis 
adversus CantuaricBsem ituris Romain, conductum 



iiZ 



JOANNIS SARESBERieNSIS 



pelif, elqua deToUone Roman» Ecclesiae facilein- A <'"'»er iiiteHigaiiUir, aul allam aenlenli.^ftn.facere 



nliakn^l 



lii 



Lotescet. VeTum in laqueis «uis comprehendeniur 
Iniqoi, ef qoi fralri foteam parat, incidet In tam 
priof. Felii lamen est qui in tantis insldiis mere- 
tricis magn», et impeiu besti» conscieniiam aer- 
vare potest el famam, alteram Domino, alterani 
proxiino , «tramque sibi. Nam qui ex jnsia causa 
arguitur alterotrius dispendium facere, unde sola- 
tinm habeat, nisl vlrtute redimai quod amisil, oin- 
nino iion video. 

Inde est quod novlssimo litterarum yestranim 
respondens articulo , precor attentius per inelfabi- 
lem charltatem Domini, quatenus, si de pace mea, 
vel per archidlaconum vestrum, vel per aliom, quod 



videantur. Eapropier, ubi congraum duxi, dictionom 
ordinem conservavi; allciibi vero propter facilio- 
rein iiiiellectiim .-ordinem commntavi ; nbi vero 
€r»ci8 diciibmilm^iasq^ollentes Latinat non re- 
peri, vel iocutionem a Latinortiin Idioroaie disere- 
pare comperi, vel Graecas dictionea deiorsi, vel de 
aensu auctoris quod potui ei ut potui Latims dictio- 
nibus designavi. Saepe autem, ubl duae vel Ires 
dictioncs Latinas pro nna Graeca posui, eas quasi 
onam coiijunxi ; iion qnod unam dfietionem eas 
esse veilem, sed ut plenior inteilectus fleret, et 
quantum eleganii» ex inopia Latinx locuiionis tra- 
ctatus isie perderet, appareret. Gonfert ofutem iiber 



quidem desidero, censueritis agendum, earo in tali »1« plurlroum ad InielUgeniiam omnium divinaruui 
forma procuretis, quse famae, imo conscieniiaB fa- Scripiurarum, in qnibus de faciis aut dictis agitur 



mam integram conservaniis non possit afferre dis- 
pendiom. Quid enim prodesset mundum iucrari 
iiniversum, et in his pericliuri? Et si me videritis, 
quod DeusaverUl! pronum ad aliquid turpitudinis, 
quod in inei similibus, ssepe ex infirmitate, semper 
autera ex culpa contingit, snbievet , quaeso|, me 
dextera veslra. Ego autem nomine turpitudinis ar- 
bitror contineri qoidquid de indusiria praBSumitur 
coBtra Dominum. Licet eiiiin et rei familiaris ango- 
stia, et refrigescens charitas amicorum meorumt 
me et fratrem meum, qui mihl ex nccessitaie 
coexsulat, acrius videatur urgere, Domino tamen 
iirgenle : 

Nondum eedo malit^ ted contra audentior ibo^ ^ 
Qua mea me forluna $inat. 

(ViRG. jEh. VI, 95.) 
Scio autem quod de consilio vestro nullam recipiam 
conditionem, quae vel speciem habeat inhonesii. 
DoininuB Interim , quae necessaria fuerinl, sicut fjs- 
cit hacienus, providebit. In raiione dati et accepti 
paucissimis teneor, sed abbati meo et vobls super 
omnes, et fere solis. 

EPISTOLA CXLIX. 

mMflS SARIUCEMI AB MAG. JOlNNEIf l)E SARESBBRIA. 

(A. D. 1167.} 
Quoniam prodentiaB vestne sinceritaiem in librrt 
beaii Dionysii perpendi delectari, librum ejus de 
angelica Uicrarchija vestr» transtoli charitati. Fa- 
teor tamen elegantias roe dictionum eruditissiroi et ^ stris, et sanctoruro qui voblscnm sunt, orationibus 



angelornm. Mam tribus hierarchiis omnes dlvincc 
Bpiritus oomprehendlt : singulas autem hierardiias 
in tres ordines distribuit, et de slngulis aUiseimo 
disserit. Ponit antem quasJam de angelis qoaestio- 
ftos, et earumdem apponii soiutiones. In fine vero 
raiionesexpooit ftgurarum in sacris Scrlpturis ascr»- 
ptaram. Erit autem vestrae dlsGretionis hane ineaiii 
translationem c«m iranslatione Joannis Scoti eoiii- 
parare. Quod si forte commodiuB illo visus fuero 
iranstulisse, ui librum quoque de ecclesiasiica Hto- 
rarchia trausferam poteris iropetrare. 
EPISTOLA CL. 

AD ABBATEM S. EDVUNDI 
(A, D. il66.) 

Abbati Sancti Edmundi. 

Super slatu vestro, quem Deus prospemm faciat, 
non solliciurl non debeo, prae mente jogiter faa- 
bens merita sinceritatis veslrae. Si quidem nec cha- 
ritas elabitur per incuriam, nec fraude subripitur, 
nec excutitur violenter, eo quod in mentibus electo- 
rum solidius a Ghristo et in Cbristo fundatur. Obsc- 
quinm meum vobis sublrahlt malilia lemporis, sed 
voluntatem nullus aurerre potest : ad hoc nulla 
proficiet violentia , toliusqoe fraudulentiae conatus 
evacuabiiur, eo misericorditer largieole profectum, 
qui gratuita bonitate charitatis dedit Inittum. 
Erit itaque dignationis vesirae naufragium Ecclesix, 
ei exsulum Christi soUlcitudines » et labores, ve* 



disertissimi virl oratlone Latina exprlinere nequi- 
visse. Nam apud Gr»co8 . quaeiiam compositioncs 
inveniuntur, quibus eleganter et proprie res signi- 
licaniur ; apud Latinos auiem eaedem res duabus 
aut piuribus dictionibusineleganteretiinproprie et 
qnandoque insufficienter designantur. Ad coinmen- 
daiionem enim alicojus personae vel alterius rei 
pulchre articuli apud eos repetuntur, et per eosdein 
ariiculos nuiltae oralioues sibi invlcem perpolite 
connectuntur. Taceo de insigni conslructione par- 
ticipiorum et infinitorum articuiorum conjuncto- 
puiii. Hiijusroodi autem elegantiae apud Latinos ne- 
quivcrnnt inveniri. Gontingit enim qiiod si dicliones 
co ordinc quo suoi positx transferantur, aut diffi- 



sublevare, ot qiii noe tentationl exposBit, ei pro se 
paiiendi contulit anlroum, patieniiae perserertntiam 
largiatur : Hwc est , enim , gratia, sicoi Petrus io- 
quiiur (/ Petr, ii), ot ChriBti et sanciorom passio- 
nibus saltem aiiquatenus comiminicemus, certi quod 
compatientes et conregnabunt. Nunquid cnlin cle- 
rus institntus esi ut comedens, biliens*» stertens, 
mortem exspectet , et variis luxuriae Incitaroentis 
inflammel gebennam ? Ridet ad haec prudentia can- 
nis, et perfidorum vocibus Judaeornm Insului, ei 
maledicit ei qui cuin Gbristo pendet in ligno; sed 
interim, juxta vaticiniom Deborae : Nova betla die- 
ponit Dominu$ , porta$ ho$tium ip$e $ubvertli 
{Judic. V). 



^*5 EPISTOLiE. 

EliSTOLA CLI. 

AD HICOLAUII DE IIONTE 8. b[iLAR1Ij. 

(A. D. il66.) 

Micolao de inoiite S. H. 

NoTii fraiernltis tiia qnam paiienter svstlniieri- 
miis damna» Injurias et cnntomelias nobls et nosiris 
itbtas a dHectiasimo domino nostro illustri rege 
Aiiglorom. Ipae autem alMsus patientla noatra ad 
sanctisairo» malris su» proropit injurias» spfmsam 
toqiuaiur Cnicinxl, et iHinn non est verilns ancil- 
lare, pro cujos liberatione Filius Dei Dominus morie 
torpissima ¥01011 condemnari. MoiMiimns eom s«- 
pitts aO«cl« patris, lide Domino debita supplicavU 
DQS, corrjpuimusaoctoritnte pnstoris : ipse aiitem 



— AN. 1!6& 146 

A inveniet. iiiteriin morientem filinm pariter, ei eo- 
deiii liigeamus affecto, qul saliitem ejiis et bono- 
rein, Deotesic, consiinili desiderioopiamus pariier 
ei optamus. Haec cum dolure, lacrTmls, singullibus 
et suspiriis loquimur, tanquain Ti&cera nostra de 
claustro pectoris acerbiiate ferri extracla ardore 
cauterit inuramns : qood etDeos scit, in cujus in- 
Juriam exercere utierius non debemus iinpiam pie- 
tatem, et in lerris, matrem, patrem, sororem, prae- 
fereodo, et Dominnm : noii est doior sicut dolor 
iste : sed cbaritas Dei , et utilitas, et honor eios 
qui cDrator , nos urget ut b»c forii animo soffera- 
mus. ¥ale, saluta el sollicita rratres nostros, irt 
nobis impetrent spirittim consilif et rortitodhiis, 
•rantcs pro domino rege, ut ei adstt apiritus scieii- 



10 persona noslra pairem suum itidem Odelem con- B u» et Terilalls, qnaienus pax ejus Ecdesi» Del ei 
lempsit, el paslorem, et ne quid de cxtero yeritati nobis reformetar in floniino. 



sobiracium sii» quod Ecclesi» pericnlosius» et sibi 
perniciosios esi, iUatn, cujas iiiesse gerimus, con- 
spuit Cbrisiom. Habeantur bxc Tana, el contemnat 
ttisoiet, si Filius Dei ficclesiat non dicit pastori* 
Iws : Qmi vos ipemii me svemil , ei qui tangit vo§ 
u»fit pujfHlem oeuii mm {Eack. ii). Processlt alte- 
rios solliciiado nostra, at pro pace Ecelesi»sain- 
mus pontifex •dcTotas preces porrigeret , sed non 
estexaoditus : exbortationes adhibuit, el sunium 
reperit audiiorem : increpatieaes adjecii, contem- 
pis sont : tandem aposiolica tuba comniiiiaiiones 
inionuit, sed nec ^c potuernnt iides et reiigio exci* 
tari. Neqnid aiitein oniitteremus ex conlingenlibuSy 



EPISTOLA CLIL 

ID VriLLELMDH £T ODOlfEM PBIOEES ECCLESIJC CAN- 
TUABIENSIS. 

(A. D. 1166.) 

Prioribos sanctie Ecclesl» Cantuariensis» Joankes 
Saresb. 

Meuiinisse potesl et debel vestra discreliOi quaiii^ 
re¥erentia sit Patribus exbibenda» ei qi^aniaro bu- 
maniiatem sancia Caniuariensts Ecclesia arcbiepi* 
scopis Sttis impenderil. Licet aaiem iUiim* q«i modo 
pnesidet nobis^ non aiidean suis decessoribns ca- 
aeqttare, qui in Ecciesia noairacoruscaartmiraculia* 



rex Francorumy qui ei csi aniicus et doininus, om« ^ tamen causain, qnam iste tuetur, iureiioreni 



nem adbibuit operam et diligentiam ; sed nec ille 
pro sua rcYerentia meruit exaudiri. Ad coHoquium 
ejns accesslrons ; sed nec ad conspectom ejus so- 
roos admissi, nec Tcstri nomiiiis aot caus» Del per- 
niisit fieri mentiooero. Misimus ei postea nnnlios 
TeoerabiJes viros , et lliteras patentesy ut par erai, 
in qnibos expressa eral et justitia Ecclesiae, et no« 
sirx petitioDls sententia : sed nosier et eonini labor, 
qusRinm ineo est, cessil incassuin. Secuti cramns 
f dem dominae imperalricis , sicut lu nosti, et ipse 
ignorare non debet : sed nos osquequaque delusil. 
Qoia ergo baec palientia nostra Ecclesis Del pemi* 
ciosa esty sed perniciosior illi cujus novissima flnnt 



non arbiiror. Eadem enim esl, c«m otroblque pro 
Uberiate ei salnle ecclesise certaiuro sil. S|Mro au- 
leni in Domino, quoniain ei Ecclesia Romaiia nuil* 
lis indiciis dal ausum coulidendi hanc Patris nosirl 
peregriiiationem el laborem couvalescere ad restan- 
rationem Cantuarieusis Ecciesiie, ei intagram ro» 
fomiaiionem digiiilatuin et privileglorutt , quiiwc 
beaio Lanrranco prvsideote gaudebat* Sed boc in 
auribus vesiris diclum sit, uude el vos decei oinncni 
pro viribus , lino et fere supra vires, opem ferra 
Palris iiaufragio, el eum beneQciis proniereri, ui 
cum Deo auctore obiinuerit, vestri possit et dcbeai 
meminisse In bono. Monne enini indecens est el 



in dJes deteriora prioribus,iiobis autein perniciosis* d probrosum, si episcopo pro jusiilia eESuiauti alieni 



sima, qoos oporiebii anie Iribanal Sponsi non modo 
de operibns propriis, sed el de sanguiiie qjus, ei 
afflictione spons» reddere ratioiiem : pro cerio no« 
veris, 01 dominss tmperatrici iniimes, qaod in per- 
sonam ejus ei lerram in brevi, imo in brevissimoy 
viia comrie, et Doniino auciore , exereinas gladium 
Spiritus sancti, qui oinni gladio ancipili peiietra- 
biiior esiy ot sit in niinam Induratae cami, et so* 
pito, im6 fere exstincto spiritoi in salutem. Persua- 
tieas ergodomiiix nosine ut iios de caetero habeat 
eicusatos in eo quod uliro dissiinularc non licei : 
^iaique pro certo quod si revixerit filius ejus, et 
coiisdiura matris recipiat audiens vocem Domini, 
nos ad honlorem Dei, et voluniatem suam paralos 



8ubveniunt« et necesaitatibus ejus filii, cujiis [f. qui- 
busj honorem et gloriam Ibesaarizal, communicaro 
noluerint? Nonne el in capitulo omnia, ei eliani 
saiiciorum capsas oblolistis, nl kmc vobis acqutfe- 
ret? Ergoquia ob banc cavsaro Roroaii» Ecolesim 
teneiur in aliquantuia peconia, sopplicat ipse, el ego 
fidelis vesier consilo, qoatenas ci in bac neoessitaio 
subveniaiis» ne doroinuro papam beiieficii sui posni- 
leat, el vos pudeal el pigeat iiibomaniintis vestnB 
in perpeiUNm. Animenl vos ettraneoruin eiempla, 
qui propriis usibus el necesaiuiibus soblraliniit; 
etiam bibore manuum exqniaiu, qn« exsalibus 
vestris impertinnt. « 



147 



EI»ISTOLA CLin. 

▲» MACISTRUM R. REDOnENSfiSI. 

(A. D. «1660 
L R Redouetisi. 

Diu esi, amicorum amantissiroe, quod de staiu 
tuo, ei aliorum velerum amicorum ceriiorari desi- 
derOi eo quidem ardeatius quo rarius soUicitudineui 
meam vel de te, vel a te certiorari contingiu De te 
tamen aliquid interdum audio, et hoc beneflcio in- 
lermeantiuro, sed a te niliii unquam audivi : quod 
unde coutingat, non plane video, nisi quod te 
coi^lcto, quoiiiam dies mali sunt, et tu vir prudenst 
•xquadamsiluisse caulela.Egout iufirmltatem meam 
faiear in auribus tuis, et iiisipienliam meam amico 
revelem, tanquam mihi nunquam haiic potui habere 



lOANNIS SARESBERIENSIS 148 

A niunt. Est autem p<ena diiple3t«cam et ipsa sentitur» 
•t causa ignoraiur. Si lamen divina: miseratlonis 
est, ut nie pro Jostitla pati velit, gratissimum habeo, 
ceriiis quoniam ita amicos beare censuerit, qiiia 
per mulus trlbulationes itur ad regnum. Faieor me 
Ecclesiae Dei senrasse (Idem, et arcbiepiscopo meo^ 
ut oportuit, fideliter obedisse; uec mct Domino 
auctore, unquain servaue fidei aut obedientispceni- 
tebit. Spero autem quod et archiepiscopus Tesier 
recto calle Pairum sequens vestigia per viam roan- 
datorum Dei pergit ad vitaro. Unde paterniuti ve- 
sirae, et dominis, el fralribus vestris, qjiianta pos- 
suiii devotlone, supplico, quaienus agonem nosirura 
Doiiiiiio precibus comroendetis, ut si in invio au- 
luus, reducamur ad viam, si in via, quod utique 



cautelam, quin vellem amicorum opportunitatibus " crediipus , proficiamus et perducamur ad vitam. 



communicare, et eorum pro modulo ineo gerere 
soliiciludinem. Cum ergo libi saepius scripserim, 
ei (u Biinquam scripseris, amplius succensa sollici- 
tudo ncquit uherius cohiberi, quin per proprium 
inquirat uunlium, quis tuus vel veterum sit slatus 
amicorum, nec slc veieres disisse arbitreris, ut iu- 
▼eieraios in quibus charitas rerrigescit dietos iii- 
telligas, cum ego nec senserim, nec dixerim eos 
aliquod cliaritatis dispendium sustinere. Quis enim 
egO sum, ut servum judicem alienum, qui Domino 
suo stat aut cadit? Stabit aulem, Deo auctore, et 
mibi utiqiie charitas officiosa est , ignara totius 
mali , fortls ut mors. et sinceritatem snam mulUs 



Nihil «niin nobis aliud necessai^ium est, nisi nt 
Doiuino placeat causa nostra. 

EPISTOLA CLV. 

AD BALDWmUM ARCHID. EX0N1EN8III. 
(A. D. 1166.) 

JoAN. Saresb,, Baldewino archidiacono ExonieneL 
Licet a inultis retro temporibus diiectioai vettrae 
obnoxius teiiear, lameu vestrae sinceritatls>non tam 
frequens quam jugis solliciludo devotiontm meain 
sibi reddit in dies arciius obligaiam. Qnem eniiu 
non promerealur in adversis iiifatigata el indefi- 
ciens fides. cujus pectus non succeiidit et inflain- 



etperennibusproditindiciis:habetliaectcsiimonittm^ niat in periculis et conflalorio tentatiouum, chapi- 
Jtigiier majus ioanne, quod ei perhibent tain opera ^^^ incorrupla, ofliciosa, et siipereminens ? Quod iu 



J 

qiiam frucins operum. Si vacas, ei iicet; et id cu 
ras, per latorem praesentlumt quem ad lioc misi, 
de statu meo et aliorum poteris certlorari, idemque 
aperiet tibi quoniodo me de tuo faclas certiorem. 
Noveris autein quoniam mihi licet, et ad hoc vacutts 
suin, el tota devollone sollicitus, ut tuls ei tuonim, 
si quid peregrinanti dignaris iiijungere, mandatis 
libenier obediam, mihique loco inagnl niuneris erii, 
si me aliquo obsequlo tui, mandato luo coniigerit 
occupari. Aude ergo, amice, aude aliquid peiere 
aut praecipere amico se et sua tota affectione animi 
exponenii* 

EPISTOLA aiV. 

A» eobeetum priorem hekitonensem. 

(A. D. il66.) 

RoBERTO prlori Meritoiiiae. 

Ubi biimanum consllium deficlt, ex necessitate 
confugitnr ad divinum, quod, ul opinor, nulia via 
f^cilius aut fellcias obtliietur, quam si amici Dei 
Ulud precibtts studeant obtinere, quod culpa patro- 
cinio indigentittm demeretur. Ego quideni exsulo 
et proscriptus sum, et quod ad hominem, alter- 
iitrius poeiias justam causam noii video, licet apud 
Dominum me acerbiora meruisse conscius sum, et 
fortassis peccatls meis exigentibus evenit, ut his e.t 
flagellis aoerbioribus feriar, et tamen causam |iercus- 
sIoqIs Ignorem.Eo autem magis timenda judicia Dei, 
quo de occulliori jusiitia et secreiiori ralioiie prove- 



vobis coinmendo, in me multum exfiertus sum, 
sed in fralre meo magis experior : naro soriem ejus 

. mea reputo duriorem, nisi quod inca et illius ex 
animo sunl cominunia, et sic eadein conditio cst. 
Gravius tainen exsulat, qui doiui exsulat. Sic eniiii 
in civiiaie sua florere gloriosum cst, et jucunduui 
nobiliiari in patria, ita apud suos egere, aut vile- 
scere calamiiosum est. Miuoris iiamque erubescen- 
tlx est apud exiraneos mendicare. Nonnulius au- 
teni, iino et mulius esi usus adversiiatis hujus, 
uirique nosirum, per quam et nos nobis, ei mun- 
dus, et fldelius cifamiliaritts .innotescit. Tandem 
enim disciinus, quod a niullis temporibus audiera- 
D luus, ei scripium est a saeculis niuliis : c Qui in 
prosperis ainicus non apparet, in adversis non latet 
inlinicus* » Ergo, dileciisslme, in proceila turbinis 
hujus larvam quisque deposuit quam induerat, et 
fallaces absier&ii fucos^ei suom osiendii vultumfacie 

. revelaia. Lnde quia fidei ei chariiaiis veslrae fa- 
ciein in vestra, quae videiur, tribulatione, eamdeni 
quidem cernimus, sed utique clariorem et illii- 
siriorein, eain jiire et incriio amplius approbamiis, 
ei ui ei coiidigue respondeatur a nobis crebris 
suspiriis optainus, et inaximo desiderio : et quideni 
interini respondemus affeciu. Deus autem charitaa 
nostrai charitaii procul dubio respondcbit effectu, 
ut juxia qiiod proiiiisit, mensuram bonain et co* 
agiiaiam, et supe eflluenlem refuudai in sinum ve- 



EPisTOLi*:. — AN. im: 

ln qnt aulem eoDdilione Terseiur causa A 



sirum . 

vestra, domino episcopo scripsi, ei exinde qnse 
circa nos sunl nobis plenius innoiesceni : precor 
itaqoe ui peregrinalionem nostram vestris ei san* 
cloroin qui apud vos sunt» oralionibus adjuvetts, 
ne deAcial fides nostra, aut aliquid Taciamus ad 
lurbinem bnjus procelia^, unde Dominus o0endatur, 
sed quod suum est faciat, cum tentatione eiiaui 
proventum : et qnidem jam coepi, quia et devolio- 
Dcm coiitulit pro justitia patiendi, et acerbilatem 
niitigaTit exsilii; levius eiiim esl modo quani fuit 
die prima. Monquid enim aliquid defujt nobis? 
noone eniui plures babemus inodo nulos et fumi" 
liares, et qui amorem quem profitentur, otliciorum 
el beneficiorum exbibitione declararunt? AITerunt 



150 



EPIS70LA CLYII. 



A0 ROOBEUM DE SIDBBKRIA. 
(A. IK 1166.) 

RoGKRO de Sideberia , J., salutem, et ad optatum 
benedictionis fructum, omnes alio sine praDvobntis, 
aul praecurventis aut praepedientis obstaculo vel 
molestia feliciter pnevenire. 

Spero , dileciissime , quia desiderium roaam In 
hac re facile adimplebitar, nisi forie Ric. Je Side- 
beria , juvenili alacriiate , diligeuiire tua; pracriplat 
palinam. Sed si istud in mentein ejus venerit, Deus 
ei tantam laetitiae et jucundilalis inaterlam tribuat, 
ut ei excutiat necessitas reddendi quod tibi jtiTenl- 
lis temcrilas praeripere moitebatur. Si tameninboc 
vel in aliud patrem fuerit imitatus , qnod et perti- 



ergo ad auioris comprobatiuneiii testimonium ina- B ncre videaiur ad culpam, nos qui provectiores sti 



Ittsioanne : opera enim quae ipsi faciunt (esiimo- 
^um perbibent de eis. 

EliSTOLA CLVL 

AB BICARDUM FBATREM SUUM 
(A. D. 1166.) 

R. fratri suo. 

Tibi perpaucis scripsi, quia statnm meuin tam ex 
liiteris domino episcopo niissis, quain ex ipsa voce 
latoris agnosces. Cum vero quid relalu dignum 
emerseril , llliid tlbi signlficare non differam. Tii 
vero iulerim consillum el volunlaiem doinini epi- 
scopi et m[agistn] Bfaldwini] arcbidiaconi diligen- 
isr explora , el animum alioruin aniicorum , ut ex G 
bis, auctore Domino, aul rescribas , aut exsequaris 
quod maxime videbitur expedire. Nec super mco 
movearis exsilio, sed memenio quia nihil iutulimus 
in huBC mundum ^ sed iiec efleremus quidem. Deus 
caosam jusiificet » quoniam et ^go coiifido justam 
esse , quia conditio mea' noo modo mihi tolerabllis 
esl, sed jucunda, pneserlim cum ad causam respicio : 
nec dlco quin amariora ineruerim , sed illa mibi a 
persecutore non opponuntur, sed pecc.il um puni- 
tur* Flagelluin piirgationis meae graianter excipio, 
si probatur patlenlia « spero quia proficiet ad coro- 
nam : si sic ut superbia conteraiur afDigor, scio 
quia devota humiliias consceudit ad gloriam. Con- 



mus aelate, et grndu, et similes nostri, corripiauius 
eum In spiritu lenitatis : considerantes nos an et 
Ipsi quandoque tentali fueriuius. Noiineenim puero 
Indulgendum est, si semei inclinaiur in nocte, cuni 
et justus in die seplies cndat? quid si iiicessisset 
Iter, qiio altus non fuisset ingressus : si mater jam 
Don meminit pressnrx propier gaudium, quia natus 
est bomo in mundum , cur ainodo sentiel paier 
angustias parlurientis? Ergo hactenus punialor, ut 
nostrum i benedicite i usque ad praefinitum diem 
ei proclamare non liceat, nisi venia impetrata,duia 
tamen fructiis benedictionis communicet. De caite* 
ro» de bonore et amore , qnem mihi exbibetis , el 
fratri meo , vobis graiias refero. Nam quod ei fii, 
mihi fieri arbitror, adeo et ut de velleribus oviuiu 
vestrarum in ipso calefacla reputem latera inea. 
EPISTOLA CLVIII. 

AD ALFREDUM BB CRRDA. 

(A.D. 1166.) 

Alfbedo de Cerda. 

Tanio dilcctioni vestra ad plenipres gratiarum 
teneor actiones, quanto sinceriori et ferventiori 
charitate mei compassionem habuistis exsilii , prao- 
sertim cuin mea non praecesseriot merila , licet 
semper adfuerit voluntas promerendi. Et quia ad 
praeseus et meritis vesiris respondere non possum , 
interim me ipsuro obsoquiis veslrls prompiissima 
voluiitate devoveo, quandoque devotioni promptae. 



siai auiem quod oiune flagellum prodest pailenti . j^ ^uctore Domino, exhlbiturus effectum. Deus aiitem 



qaod ad contemptum mundi et virtutum exercitia 
reddit animuin proniorem. Si enim induratanimum 
acerbioris gebennae stimulus , opinio bruiorum ho- 
roinum est merita ex evendbus esse pensanda, cuin 
iiisii sint impiis in derisum et similitudinein impro- 
perii; sed exspecla nsodicum et. . • . eliam res- 
pectuB eorum el inlerim iion est pax impiis; ct 
aeijuisslmo Dei judicio persecuiores justitiae a sein- 
vicem colluduulury prosternuntur, coafrlnguuturet 
pereunl. Jostus autem etiam dormiens de inimicis 
suis uuto gloriosius, quanio innocenlius triumpha- 
l)il.Quis speravit in Domino,et dereliclus esl?qiix- 
reiur ab ioltio temporis , scU nec in novissimo die 
poterit reperiri. 



procul dubio vestrae cbaritatis remunerabitofficiumt 
et licet nobis subtraxerit retribuendi facuhatem , 
ipse cujus manus nec Inops est , nec avara , nec 
impoteDB, benignitati vesirae quod ipsum decet r«- 
spondebit,in miaertcordia nberi mensuram bonam 
et coagiiaiam et supereffluentem refundens in sl- 
nuin vestrom. 

EPiSTOLA CLIX. 

AD BOBEBTUM FILIUM iEGIDliS. 
(A. D. 1166.) 

RoBEBTO filio Egidiae. 

A gratiarum roibi inclpienduin est actioue , uisi 
et conscientiam et famam velim Ingratitudinis vitio 
deiurpare, Hoc enim muliipUciler promenibti » 



«91 JOANNiS SARESBEMENSB 152 

innhttin qiiidem in penoDi mea , sed niaiime in A innocenliam » alMque conlradlciione concedo me 



fraierculo uostro , cuju$ praedlcarik communicare 
necessiuiibus; el eas supporlare ut luas , et u( eis 
coromuniceul alios aniroare. NosU enim iiiud apo- 
sloli Petri : Si ut ChrUtianut qui$ patilur^ non eru- 
btscatf ud glori^cet Dominum (I Petr» iv) , hxc est 
eiiiin gralia apud ipsum. Certus es auiem, ut arbi- 
iror, quontaro isle uoster fraterculus non paiitur 
quasi bomicida , aut fur» aul maledicus « aut appe- 
liior alienoruin » ei boc ipsum , ut audio » per te 
allis innotescit, ad consoiaiiouem quidem nostram, 
scd gloriam eorum ei salutem , qui ei officia buma- 
nilalis impendunl. Graiias iiaque inlerim maximas 
tibi agil afleclus meus, dum aiiud non permiilit fa- 
cullas exsulanlis, auciore Domino, qnandoque 



prodiloris pcena puiiiendum. Qiiod si innocentia 
mea claruerit , qusso ne antiqui aniici et domkiil 
gratiara debitam subtrahant innocenii :si Terocri* 
minalor meus tacendo delrabere maiuerit, qoam 
palam arguere» prccor ui porgatione» qu« dominis 
ineis placuerit , accepu , babeaiur absolutus. Ncc 
boc dixerim, ut ab eis emolumentum lemporaleex- 
apectem » cui jam pcr iriginia mensium curricuia 
exsulanli 8ufflcitiii>eraliias Gbristi, quiet cobIi pa- 
scii voiaiilia, ei lilia vesiit agrorum. Inquis ergo, 
quid peiis 7 sane quod illis magis quam mihi prosii, 
anliquam et debiiam in Doniino chariiatem ; eos 
enim, auclore Ghristo« diligam quandiu vixero, ve- 
lini nolini. Quod si iiii diligere iioluerioi diligen- 



maximas cxbibiiurus efleciu. Precor autem ui iu ^ tcm se, cras respondebii mihi jusiitia mea, si quid 



humaniiale quam incoepisii ad fralrem ineum luu- 
dabiltier perseveres, quia quod veslrae subtnibitur 
faculiaii, libi a bouorum omiiium reiribuiore sup- 
plebiiur« Vuiete. 

EPISTOLA GLX. 

AD M4G. GAUF. U£ S. EDMCNnO. 

(A. D. 1166.) 
Magislro GAOFaino de Sanclo Edmundo 
Precor, feverendissime» ut innoceutiiB meae pa- 
trociniun pr.'estes adversus» vel apud iilos, apud 
quos, Deo lesie» gratis periclitalur,ei apud quosme 
ipsuiu posse praesure palrociuium efficacis&imum 
confidebam, el adhuc quidem non diffiilo, si lamen 
aniicis nosiris el dominis veriias innoliieril. Gausa r 
auiem haec esi. Soggeslum esl domino Norwicensi, 
el magistro Micolno nie a Senonis acripsisse Bene- 
ilicio de Bedigeham liiieras adTersus hoiiorein et 
«lilitalem , ei pacem ei securilaiem eorum , quas 
quideui iionpossein scriberesiiiedispeodio conscieu- 
liae et nola prodiioris. Exscriplum earum mibi 
iransmisii fraier lucvs , ei ego remilio libi. Domi* 
iiuin in animam meam judicem el leslem iuvoco, 
quia nec ego illas scripsi , nec esi iu conscieulia 
luea quis scripseriu Plus dico sub eadem adjura- 
lione lesiiiicaus , quia iieque de maudaio, modo , 
iieque deconscienliaaui voiuntaie, aut ralihabiiione 
concepi» aut scripi» sunl. Adbuc amplius dicam : 
iia Deus reducal me in lerrain naliviiaiis meae , el 



in monle Doniinusvidebit. Sed diciiNicoiauainous, 
ut audio , quod siylus meus eat : ego platie illuai 
meuin esse non credo, Dominusque mihi lestis esi, 
quod magis doleo, quod solidiiasejus laniaB faisiuiis 
admisit suspiciouem facilem , quam ex jacuira 
quain ex muliis dlebus perpeasus sum. Non enim 
erat leviier aroplecienda occasio ut abamico disce- 
derel, praeseriim lempore islo. Ego, liberauie me 
cordium inspectore, facile evadani. Et uiinam ipse 
deloviuie judicii adversus amicum iniioceiilem, 
uoo racile turpitudinis incurrat nouiu I 
EPISTOLA CLXI 

AD MAVtSTaUH NICOLAUM 

(A. D. i1G6.) 

Magislro Nicolao. 

Diu quidem a scriplitalionibus quas libi miitere 
f oiisueYeram continui calaimim : sed eo niagis fervei 
affeclus. ^nta el dolor pkrumque immoderains af- 
feciaus suspendil lacryinas, eoque niagis cruciai 
animum in exulceraiae meuiis clausus aiigustiis, quo 
diulius egrediendi et diffundendi se et prodeuiidi m 
iucem libertas^enegatur. Nec hnc dixeriin Unquam 
inundantis procell» subacius impetu, cuiu philoso* 
pbia docenie didiceiim, quod sicut niale cuncU 
roinistral impetus, iu vigor ejus diulurnus esse ncii 
poiesl, impulsus turbine snrgenle ab insperaio, 
subito cuncta confundit, sed in momenio disparet, 
sed fere ante deficit quam languescat. Cum ergo 



iiio etaliorum amicorum coucedai frui tI&u, et al- D figura buiuB muudi periranseal velut uinbra, ei rao- 



ioquio, sicut nunquam in viu inea jain dido Beno- 
dicio, ut ex ceriissima conscienlia ioquor, vel istaa 
vei alias meminerim liiler.is misisse. Adjicio ad 
lia;c qula cum potui ine pro Nicolao lotis viribus 
Beuediclo opposui. Sed forusse Benedicius ipseme 
liiUrarum laudavii auctorem, Nunquid verbo ejos 
credi debuit, qui sicut mihi adversario suo graiiam 
detrahere studuit ainioorum , iia illis ineuin sub- 
irabi desiderabal obsequiuro? Ulique callide cir- 
cumvenit credulos hosles suos, ui liiierarum falsiis 
ciuretur auclor, el nou caverelur verus, sed effi- 
cacius Ixderet non suspecius. Si lamen calumnia- 
lor meos Benediclus , aut alius me velit arguere , 
procedal, el paiam argual, el nisi ineam dcfcndero 



menlo turbinis, ut fumus evaiiescal in conspeciu 
piiiiosophanlluin, et magis consiel ex fltle Chrisiia- 
iiorum, quonam pacio iu prosperis vel adversis, sa- 
pienli aliquid videbiiur esse diuturnum. Qiiod autein 
momenlaiieum est, cujus pliilosopbanlis animum de- 
jiciei vel extollel? Mihi itaqiie persuasum est quod 
viiare non possuin aeqnanimiier suslinere, ei nbi 
me conscienlia non remordet, gaodere In tribnla- 
tionibus ei iii rapiiia bonomin, divinae dlspensaiioiii 
gratias dare. Sed iicet me super injnriis et daniriia 
iliatis iristitia non absorlieat, moveor Umen quod 
auiicos videre non Itcet, quod grata iieneYolortim 
colloquia sublrahtintur, quod eoruni qua: mib. ea- 
seut ex oOieio gerenda, denegaiur maieiia ol facul- 



<53 



feplSTOL^. — AN. \m. 



154 



us : super bis, Inqnam, mOTeor, moveor, inqaam, a n»»^'" «««"»• '^"'" <^«'^ ^f »«t<«««>re. coDiped- 



super bis; sed saper afflicUone Eccleslae longe am 
plttts moTeor, et in turbatione amieorora, quam 
coniinuis fere diebus audio, concuiinnlur omnia tI- 
scera mea ; Tenim iiuila doloris causa valenilor 
aut Tiolentior est quam liaec, quoniam vis turbinit 
hojus qoorurodani menlibus, de quibus confldebam, 
etqul videbanlur aliquid esse, excussif, ot operum 
tesUmonio convincitur, chariuiem. El hoc eat. aml- 
cissime, quod in auribus luis, quem illis dissimilem 
opinor, deploro, quod colorem opiimum video iiii- 
muutom, ei argenlum fldelium versnm esse In sco- 
riain. Qiixris foriasse nnde isia conjlciam. Ad quod 
ego:Ex eo hac non conjicio, sed convinco, quod 
cum mulios amlcos babuerim in prosperis constitn 



torum turba concorrit, sed si quis sit qnein aiiiinua 
Rieus conjicit alios pnecessurum» decesaoris bablta 
collatione» perinde habelur ac si Phaetoii corrus 
paternos usnrpet. Cujus ergo tam ferreum pectus 
est« ttt continere lacrymas poasitT Et prolecto con« 
ceptum de promotione vesira gaodium emergens ab 
Ecclesiae deaolatione triatitia absorberet, nlsi ethoi* 
cus aniitto iniimaret» quia i suis incommodis aogif 
non amici, sed se amantis est. » liaqoe animo con- 
aolatus acquiesco, et gratiaa ago Deo, qoi solns pi^ 
lens esty et splendore vestro ad gloriam suam, et 
aliud regiiom voloit illustrare. Verom qoia iionc 
a partibus nosiris receditis, precor attentius. ut 
ante diseesaom vestrum mibl semper et ubique 



cum muiios auiicw uauucruM ••• |/»w«|.^..« ^^-— — - . - 

in% «X nniis ei alter Inwnll tnnl, qui in tdwrel., b '««" P«««'" «'<>'"•«« Mu4eali«, «t frttn dm. 

' . . . « 1UAB.It .MkSaM ' I\abmimma MiaaA lk«kn/k •■i4l»«rn^ltAn*m mA 



ot creduni» posiium, aut velini aui aodeantsahiiare: 
veromunien si saluiationis mibi impertiiie spes lis 
damiiosa erat fulura, malo, dum tamen charltas 
non periclitetur, ut a periculosls desistaol, quara 
occasione mei periclileniur. Sed forlasse meas re- 
cipere iitieras criminosum est, et sic potfero cohi- 
beri ne acribam, verum Domino auctore, ut amicos, 
el eiiam minus diligentes, aut omnino adversos non 
diligam, nulius poterit iobibcre. Sed de bis hac- 
tenus. , 

De Mtero precor, ut fralrem meum. qui ei si 
noii plenam grailam. quam nunquam demenilt, pa- 
cem uraen domini regis adeplus est, babeas com- 
iuendatum, et domino meo episcopo Korwicensi 



Novit enim Doroinos quia banc indignationem me 

promeroisse non eredo. Providete itaquet Paler, 

si placei» in quo calculo relinqoHis amicos vestros. 

EMSTOLA GLXIIi. 

AO BOaBRTOII mORBll «BBITOllBZfSBM. 

(A. D. U60.) 

Priori Meritonx. 

Gratias ago vobis, qood, sicot ex iitieria vestris» 
et plurimorom relatioiie didici, mei sollicitodinem 
geritls, et spero quod per miaericordiam Del roihi 
proderit aomcitudo vestra. Gredo iam profoisse» ei 
vestris et amicorom ascribo precibos, qood roihi 
prospere cesserunt omues dies peregrinationls roc«* 
Et quia me vestrom seinper ei obiqoe repoto, precor 



iuendatoni, et domino roeo chim;uhu *w.^.v^ ^. ^ " "^ ' . , J . 

commoiidea: et quoniam mihi tres marcas depra-G „iientlus, nt pro me intercedaiis ad Do«.inum, ne 
.. « f 1 j.-^ ^^» ik..<iik..*i nrA. •»« «nMM lii nnnil nAftanm teouri oatlator. aed con 



seoti fcsto bancii Joannis reddere non aoderei» pre- 
cor ot eas quoconqoe voluerit nomine iransferat in 
fratrem meuro, quia quidquid ei bonl feccrit, gra- 
liua accepiabo. quam si roibi in propria persona 
esset exbibitum 

EPISTOLA CLXIL 

AP HENRICOM BAIOCENSEM BLECTOM. 

(A. D. 1166.) 

Domino Hkhbico electo Baiocensl. 

GBiideam magis an doleam dc verbo islo qood fa- 
ctoin est de nobis a Doraiiio, fere incertom est, 
etiam miUi diotius deliberanli. Cum eiiim subve- 
ctionem vestram praeserlim de bonis meritis proce- 



me supra id qood possom teutari paiiator, aed 
trntatiooe proventum faciam : qoando, et qoomodo 
sibi visoro est, sl Uioen hoc visom fuerit, me redu- 
cat in terrain oativiutis oieas aioe dispendio con- 
seientiae ot faro», et cooecptam indignationem do- 
mini regis, qoi me» Domino et eonsclentia teste, 
gratisdiopersecatosest, el adboc perhftquitor, miti- 
geu Parcat illi Deos, et non sinat oi procella lurbi- 
nis bojos ab aoimo meo excotiat charitatem, Guu- 
fldo aoiem quod dominus liondoniensis et archidia- 
conus Picuviensis, si opportonitatem viderint» ageut 
de pace mca. Nec diffido de Ricardo de Loci. Pre- 
cor itaqne ot et vos, si opportunitaiem videritis. 



denteiu inloeor. divii.» dispensalioni congralulor. p isios pro m« «)lllcileiU. quaienu. umen eeclesw 



et virtotibos qoas a priroxva aetaie vestra velut in 
altero patriarcba Jacob succrescenies eiproflcien- 
tes aroplectebatur, ei ut omniiio nescirent defectum, 
eas eoiiiinoa oraiioois et qootidianaB benedictioiiia 
aoxilto roborabat. Scd cum ex alio lalcre illa, qua 
qoondam fuit ioclyu Saresberiensis Ecclesia vclot 
orbaia too sole se nienii ingerit, et clerus occurrens 
mastos lacryniabiii vocc ingeminat: Poier m«, 
paur mu currus hrael H auriga iju$ (/ V Reg. n), 
cor nos dcseris, aut cui nos desolatos relinqulst el 
ia hunc rooduin plura muUiplicaos, quae facilius est 
cogtiare, quaro scribere; lacrymas coniiiiere non 
possom quiu liigeain cum lugeniibus, et participa- 
lione doloris roatris me» Saresberieiisis Ecclesise, 



vestras non credlderitis obfuiorom. Si aoiem boroi- 
nes interpellaretutum non foerit, Domioom qu«so, 
devotios exoreiis, ot gressos roeos dirigat in semitia 
suis ; potens enlm est ubiqoe locorom mibi patriam 
facere , et qnidquid aofertor dorol» peregre sabi- 
briter coropensare. 

EPISTOLA CXm 

AO BICABBOM ABCBIB. PICTAVIBMBBM, 

(A. D.1t66.) 

RiCABDO arcbidiacono Pictavienii. 

Meroinisse potest vestra discretlo io qoa spe o 
vobis discesserim, qoando me sinceritas vestra quo 
daro reconciliaiionls et pacis via pr«ootenaa exhl- 
laravit: etquia roiUi nonduin liinotiiit qnaleiMia 



45S JOANNiS SARESBERIENSIS 150 

oonvnhieriC fldei vcslr» promtssio, quscso yel nuitc, X ad Dointniiinv qnoniam et mibi die craftUna erit sa- 



ine, qaem inceria spe fecisiis non siiie teiiiporis 
renimqne dispendie gravi liacieiiiis fluctuare, a du« 
bitationia bunc aml)iguo absolvatis, ut de caetero 
semper vester «im et vesiroriim. Natn si redire tu* 
luin fuerit, paraius snm domino regi condigne sa- 
tisfacere, ubicunque non poiero meam iitnoceniinm 
cscusarc. Vos rortasse ab bujus verbi iractatu mill- 
t.ires tumultus baclenus prspedierunt, aut dome- 
sticus boslis, et cui, si decretum fuerit, nunquam 
bnbebu pacem. Non enim ante nociiil quam fldem 
et amicitiani pollicitub est, et multam promntionero. 
Ntinc autem obsecro mibi signiflceiis, quatenus me 
sperare oporteat» et qua via inccdendum sit, si alla 
nunc placeU quam quae prius ostensa est : et si alt- 



lus, coiH incalueril sol , qui Fcvelabit abscondiia 
tenebranim» et manirestabit consilia cordium, cui- 
que respondente jusiiiia vel iiijuria sua. Licet enini 
bacdierum bebdomada premal meas cum Ammoniiis 
suis, populo scilicet moerori:?, et filiis gehenn», cum 
Cbristus in brevi aderit, et consolabilur in eleciis 
suis, in quibus nunc palitur ad momentum. Conso- 
lare ergo diiecte mi, dilecte mi, cunsolare, qtii sl 
modicum pertransieris, nec locus eorum invenieiur, 
quia impii ut Tumus .evanescent. Quod si interim 
baec angit exspectatio , in arbilrio tuo et consilio 
episcopi eril, ut declines ad me, a facie tribulantis, 
quia si ila complacnerit, te sincerissime bracbiis 
cbaritatis veoientem excipiam, babitiirus te non 



qiiombdo mtbi redeunilum Tuerit, providete, utper B modo comparlicipem bonorum omnium, sed eiiam 

quatenus ipse permiseris» tain niei quam meorum 
custodem ei prasceptorem, et sl dici sustines. af- 
fectione pairem. Cxtera perpendes ex liiteris aliiSy 
et luas» quibus soles, non vcreberis communicare. 
Rex Francns, ei Gallicana Ecclesia coeisulibus no- 
stris moltam exbibent humaniiatem. UiiDaro tu non 
inhumaniores invenias concives tuos ei domesticos 
lidei compromissx ! Quod si necessltas urgeat, licet 
praeseiites babeas fratres, nullum ine bumaniorein 
invenies, quia nullus sanguine gravioi est, sed nec 
cbariute, ut arbitror. Salutabis amicos, et saneios 
soUicitabis, ut necessitaiibtis vestris communiceiii» 
sublevaiido eas intercessionibus suis. Felices tibl 
seinper ad vota successus Aliissimus iargiatur. 
EPISTOLA CLIYi. 

ID HICOLADM DB SIGILLO. 

NicOLAO de Sigillo* 

Erat, ui memini, genus bominum, qui iu Eccle6.a 
Dei arcbidiaconorum censentur nomine, quibus ve- 
sira discretio omnem salutis viam querebaior esse 
praeclusam. Nam, ut dicere consuevistis, diliguiit 
munera, seqnunUir retribuiionss, ad injurias proni 
•unt, caluniniis gaudent, peccata populi comedunt 
et bibunt, quibus vivilur ex rapto, ut non sii bospes 
ab hospiie tutus. Qui in eis prxsianiissimi sunt, de» 
bent uiique servare legeiii Doniini, sed non faciunt. 
Hgec et similia solebat in miserrlma conditione bo^ 
minum vestrae pieiatis miseralio deplorare. Ronis 



Caiitlam secore transire possim, memineritisque 
ininarum, et verbi qiiod vobis exposui Parisiis. 
EPISTOLA CLXV. 

40 EICARDDM FRATREM SUOM. 
(A. D. 1166.) 

RiCARDO fratri suo. 

Si afl^ectum aut preces a tua saltitatione sospen- 
derem, mibi sainiis proprbe, quae sinetua essenon 
potesi, meriio viderer gaudia praeclusisse. Ciim 
ergo enm de more scribeiitium ad amicos pagiiia 
non praRtenderit, non facit boc defectus charilatis, 
aut meoc pusillaiiimitatis motus, sed conlemplatio 
necessitatis luae. Ut ergo nieo de le desiderio sa« 
lisflat, illius te saluiis {larticipaiione saintet Altissi- 
miis, qua Virgo poerpera, ciijus incorruptissimam ^ 
nieniein esse et fuisse non ambigo, flliuin suum 
sincerissima cbaritate cupiebat esse salutalum. Mi- 
raris foriasse com populo, et cum auiicis doles* 
quod pacem, qoae mibi a serenissimo rege Angliae 
oblata dicitur esse, non recepi, praesertim cum lit^ 
leraiores et menores viri non modo admisetint, 
sed avidiiate rapnerint eam. Meroineris auiem eam 
sub ea mibi fuisse conditione oblaiam, qua Nave, 
qu! vertiiur in serpentem, princeps filiorum Amon, 
qul coangustans ac comprimens e&t, aut populus 
moeroris, in confoedcratione volebat reclpere babi- 
talores Jabes, quae dicilur exsiccata, in Galaad, 
aculeo videllcet tesiimonii. Inquil eiiim in Scriptiira 



Feriam vobueum fadw, li eruam omnium venrum d «ulem viris et amicis vesiris agendiim est graiias 



oeutoi dexleroi, ponamque vos opprobrium univenit 
/!/tts, 01 finibue hrael (i Re(j. xi). Polueram nam- 
qiie recipere qii» mihi, ut opinor, per injuriam au- 
feruntor , si aetema vellem usquequa poslponere, 
ei libertatein spiritus periiicioso, et cerle periculo- 
sissiino arctare juramento. In suo sensa quisque 
abundat. Ego dextruin oculum in ccelestium con- 
templatione, et fide invisibilium, et futurorum spe 
occupari non dubilo, et sinislrum ad caduca el tetn- 
poralia, et ad luomentum defluentia inclinari. Illi 
beniguius admissi sunt, et Domino auciore, poterunt 
in fidei suae siiiceritate salvari. Ego, prout exlgeba- 
tur, sine dispenilio salutis et famae, petitam non pos- 
seiu praestare caotionem* Spero iiaqite conversus 



Deo et domino Llncolniensi, qui aperuit oculos ve- 
stros et viam docuil, qua boc genus bominum non 
roodo pervenial ad salulem, inenairabili salvando* 
rom corona decoratum, sed et superiorem conse- 
quatur aureolam, quae sicul martyrio laurealos, et 
virginitate vernantes, sic praedicalionis officio coru- 
scantes insignit. A Domino quidem factum est istud, 
qui oculos caeciuiis vestrae aperuit, et patefacia ve- 
ritate in causa arcbidiaconorum perniciosam fecit 
routare sententiam. Licet antem merito gaudeant 
arcbidiaconi veslro judicio absoluli, credo ine nori 
minorem quam ipsos concepisse de vestra promo- 
tione b!tiliam, quia ubicunque locorum sim, me ad 
boHorem ei obsequium veslrom,iD quibus discretio* 



«17 EPISTOLif:. 

nis Testrse censnra pnescrtbere dignarecur, proni' 
ptissima voluntaie devovi. Magni siquidem muneris 
instar essel, si mii)i aliqoid infra vires meas yeJte- 
tis injungere, et peregrinantis alTectttm utcunque 
experiri. De caetero lator praesentium in obseqnio 
nieo, et frairis nostri diutius immoratus est, et in- 
Tenias us4|neqnaro fidelis. Habct antem scribendi 
peritiam,etplurium experientiam ulilitatuni,quem 
si pro amore vestro vobis in obsequio vestro.reti- 
oere placeret, et uti obsequio ejus, nobis esset 
gralissimum, qnia ei ad pra^sens pro voluniate no- 
sira non possumus providere. Confldimus autem 
quoftiam apud vos opera sua et diligentia promere- 
l)itar, nt exinde nostra vel aliorum commendalione 
Don egeat. 

EPISTOLA CLXVIL 

AD ROBCRTUIi FlLtUII JBGIDIJB. 

(A. D. 1466.) 

RoBERTO filio ^gidix. 

Prxter eani quam alTectiofraierna rememonitio- 
neo) vestraim mihi excilat, crebro in menle mea 
congratulMiili vobis eausam et graliam, coll<H]ueiidi 
occasieneni saeprisstme praestat transmissum mihi a 
Tobis sigiiaciilum fidei et devotionis insigne. Ipsa 
eiiini nialeria muiieris. si qualitates ipsius diiigen- 
liusinlueainur, utcum B[aldwinius]arcbidiaconus, 
R[cgenis] de Sideberia et fratercuiuB vester non 
(lisseDiiaut, espresse indicat quid principaliter do- 
minetur in atilmo mittentis. Aurum enlm imputri- 
bile, largum ad dilataiionem, nec igne nec tiinsio- 
nibos minuitur, nec incontaminabile, utpote qiiod 
nuUam a<lniiilit robiginem, unde el aliorum nietal- 
loruni cusloditivum est, nonne fidem imputtibilem, 
iargam et dilataiani figurat, charilatem constantem 
in adversis, moderationem viriutum conservairicem 
in prosperis? ea enim, slcut melius iiostis, cai re- 
rum natura physlca docente innotuit, auri natura 
esl quam prxdixi. Unde prudenies, qui pecuniatn 
{uam volttul imputribtlem conservare, auro roiscent 
argeoturo, ut ex auri consoriio argentum absque 
nibigine conservetur. Fortnae vero rotuiidiiBS per- 
feciionis indiciara est, ut miltentem doceai, in prae- 
fatis virtutibtts consommatum.Gemmeus fulgor elii- 
centis pradentiae et scientiae imago est. Qifid, quod 
color ipse ccelestis reclis&ime innuit, quo in actibus 
>uis praecipoe tendat animos mittentis? Ipsum vero 
lapidis nomen Terboram et operum designat venu- 
iiaiem. Jacjmbus enim, si de formae graiia, dictio- 
ais altend^imus orlginem, loltts /loi, ye\univer$aliter 
ioTens interpretaiur. Ja eteniin universalem sonat, 
ei cyntbus vertitur in florem. £t ne in hujus teni- 
ptsutis articulo ddeM vacillet, aut humanis persua^ 
lionibas ratio sedttcalur , et superscriplio fldem 
conlirmat, et illaminat ratioaem. Nani rationem ab 
errore pargans eum mittit ad GhriBlam, et ne tribu- 
lationtbus et pressurisGhristiani fides ab infirmlute 
«ieficiat, victoriam ascribit Christo. Quibus duobus 
verbis et fldes ab infirmitate, el raiio ab errore 
pvrgatur.Rt quia flnispognse vicioria est, et fruclus 



— AN. 1166. m 

A ▼ictorlae corona, Cliristo conseqaenter regnoro aitri* 
buit, at cam eo conregnaturos dbceat; qai caui 
Chrisio Gertaminom et laborum diserimlna pertnte* 
runt, et adversarios ejns,quBndo justitia in jitdlcium 
cunverletiir, contritione et confusioiie duplici con- 
lerendos. Si quidem honor regis judicium dlligit, 
et ocoli cjtis vident qula diligit aequitatem. Nam abi 
amor, ibi oculus. Et haec milii videtur esse duarani 
coiiceptio ctausarum ; teriia Yero nomen Christi re-> 
petit, et intperii reticct dignitaiem,ea dispen8ation«!t 
ut arbilror, quo et aniinus suscipientis in perseco- 
toroin suorum vlctore, et regum Rege flgatnr Cbrl- 
sio, eique cohaereai inseparabiliter, et \n osiendatiir 
tion csse hodie imperatorem, qni ad Christiiiii perti* 
ncat,cunt scliismaiicusper vim et fraudem et labeia 

B baereiicorum, ntiens insecabilem scindere anitaietn, 
integritatem corrumpere, incestare pndicitiatii, et 
quantuin in ipso e8t,evertens dispositionemDomini^ 
et promissiones veritails evacuans, Ronianum inn 
perium Christo machinatur auferre. Instat ergo nt 
nomen Christl de imperlo deleaturt sed ut muneria 
tui docet inscripilo , npmen Christi sitigolarlier 
permanct in asternnm, et praesamentis imperinm» 
et de falso gloriae nomine glorlantis exinanitus est 
honor, et profecto humiliabit ettm, qui est ante saB-* 
cula. Haec omnia et plora, qtise brevitatl iiisisiena 
praetereo, in annulo conteinplatus sum, fraiernam 
charitatem agnoscens in nianere, el ad virtutem 
Balabriler et muhipliciter erudilus ex muneris qua- 
litate. Nonne ergo tal/r omni jure et merlto amaiidos 

C est et colendus? et quidem amare semper licet,nec 
prohiberi potest, et boc indesinenier et intensive 
efllcio, et habeo in proposito, ut cain licuerii, dtbi 
iuin amori cuttom gratanter Impeiidatn. Interim 
, vero quantas posBom gralias ago, rogans aitenlius, 
ot fraterculum nostrum conimendatuin habeatis, ei 
bis qui nos contingunt, quam licuerit diligentlara 
impendatis. 

EPISTOLA CLIYIII. 

RICABDO PICTAV. IRCHIBIAGOSIO. 
(A. D. 1166.) 

Magistro Eaiiiundo Pictavieiisis Ecclesiae cancel- 
lario. 

Puer metis a vobis reoieos, unde sinceritati ve- 
l^ Bir» innumeras graiias ago, litteras retolit» iiinlta 
fidei, et charilatls indicia praefereutcs. Eo enim 
spiritu videnturesse conceptae, ut slngola verba et 
fere singiili apices signis fideiibus prolesteniur se 
ad amicuni de Bincerissiniae diiectionls adlpe pro- 
cessisBe. Sed quia in lllis, sicut in dom'ni mei epi- 
scopi scripto, plura continebantur capita negotiorum 
qnae sollicitudineni amantis augere poterant : utpoie 
quod plena convalesceoiia ipsius, quaB nondain erat, 
Bperabalur; et quod de pace iiiter ipBom et regem 
reformaiida convenerat, ei de nie reconciliando 
mentio babita est : ei in bunc mo^lum plora, lii qoi* 
btts amico gessistis morem, latorem praeseotioiii 
ad V08 usque transmisi ut eo inienneanle me de 
praediciis, et caetiTis qoae sutum vesirum conllo* 



M^ 



JOANNIS SARESBCRIENSIS 



m 



«nttt Ml »iililic«m, uer lluam vcsiras ai placci A saluiis prowriplioRC, qtiae ab aliis ui audlo, cxigl- 
gnoi» aw FMi«"»-"« r- nr»«!ai,ir ohi iii»c bominL dcc leeis. ncc 



mlflalis cerliorcm. Obtcmpcrans aolem teslro 
consilio» dc industria Ulem misi, qui nulli stl apud 
Tos, aol paocis notus, ct mikl cl meis tn omnihos 
adclis inwiluf csl. Iiijunclum esl illi, ol apud do- 
tninum cpiscopum geral negoliom M. Galteri clcricl 
Aomm Remcnsis, pro rccupcrandis libris quos 
Mem Galtenis roagjslro Pctro Eli« commciidave- 
ral. Dc qHibos vobiscnm locutus sum spud Ande- 
gavim. cl commowiioriom dcili. Ipsnm iiaque Un- 
qoam pucrum dc domo Reroensis archicpiscopi 
iracurc poteritls, ut icmpus csposccl, scil ut cito 
fcrolltatur,cxigUconlin«ae soUlcitudinis stimulus 
anim» mc» qoietcm denegans, donec aliquid ccr- 
lins dc pr»missis agiioscam. Si vcro, quod pluri 



tur ct prsestatur, obi nec boniini, nec legis, ncc 
ordinis salvandi llcct ftcri menijoncm ? sed ei de 
consueludinibus rcprobls, ct legibus ignolis, aui 
repugnantibus lcgi Domini, scrvandis, quis sacra- 
nicntum prxsut, ni&i alienus a fidc et omnium sa- 
cramenlorum contempiort sanc temersrium nimis^ 
ei omnino prxcipilem, ct prgtcipitantcm sc in mille 
damnationts laqucos repoiarem, qui se ad obser- 
Yaniiam sacrorum canouum, aut ccrle ipsius Evan- 
gelii custodiam juramenlo prssliio obligaret, nist 
rorie co major sit qui suas consclus inrirmitatis, cl 
tcslis noslros humilitatis, confiietur, qnia in muUis 
ofiendimus omfies. Si de prxteritis agatur, non 
nego, me Cautuariensi arcbiepiscopo, sieut domino 



ml dLidero..d Lorem* Dei el kcciesi» p„ b et patri u,eo. debiium el devolum pr»sii.i«e obse- 



domino cpiscopo rcrormaia cst ct complcia, qua 
sperabalur implcnda, qualiier in elcclione jurato- 
Turo proccssum sit, cl in quibus fiulbus causa sie- 
lerU, mihi diiiijcmius rccurrcntibus iittcris vesiris 
placeal significarc. Nam quid limuerim, imo qoid 
liracam, in omnibos arliculis oblatae condilionis 
perspicuum cril cx lilieris, quas domino cpiscopo 
luisi. Ncmincm lamcn arbilror sapicntem, qui dis- 
soadcai paccm, qoa fieri poiesi in Domino. ei antc 
himcrinamdicm, honcslaii non derogai: fial utinam 
pax com salutc conscicnti«, ct integriuie ram» In 
diebos nosiris, sed qu» nec simulaloria sit ncc mo- 
mcutanea, borum Umcn neutrum In vobis cst. Nam 
altorum ab adversario, alierum a Domino pendcl 



quium : et uiinam eflicacius pra^stitissero, nec un- 
quaro Doniino propilio ab hoc pro qiiacunque uii- 
liuie ct damno dcducar, ul dominum mcum, qui- 
cunque sil , abjurando vel abnegando , maculcm 
vilam meam, imo ct memoriaro nouiinis et gentis 
mcs ccrain Deo et hominibus. 

CdKterum sicul a pluribus accepi, nisi ha&c el 
pra'dicta feccro, pacem mihi reformari aut impos- 
sibile autdifficillimum cst. Adhociiaqueproficiai, si 
placet, vigilanlia domini episcopi, et vestra, ui si 
dc reconcilialione nica actuin fucrit, iniqu» ci pc- 
riculosae conditiones ambveantur : et cgo iii omni- 
bus qux sine periculo saluiisct famae fieri possunt, 
domini episcopi, et vcstrum, quod ab eo iion dis- 



altcrum an auvcrsario, aueruiB a iwuiuiw pouu*,.. '-w -^ — r-» ,- ^- . , 

Quomodo autem ille, cum qoo vobis ncgoiium gc C crcpat, consilium sequar : scd nec proficisci vel 



ritur, amicos cl conlrahcntcs sccum beare consoe 
Tcril, cx quo ci in omnibus voluntatibos suis, cliam 
cum dispendio famae ct conscicutiae uon acquie* 
scuul, muUis patel cicmplis. £x quo longe peri- 
eolosius, qoam inconsidcrati homiucs opincntur, 
essc arbitror aliquando ad promissiones ejus jactu- 
ram faccrc conscienliae el honesuiis, qu« si scurcl 
laedantur, facile nequcunt reparari. Nam qu« in al- 
lerotro fiunl vuhicra» fcrc ieihalia sont, ui umcn 
ftrt magis ei infirmiutc carnis dictum accipiaiur, 
quam cx iudicio raiionis. Hac cnim iudicc perni- 
ciosiora suni, qoam illa, qua corporis et anima 
compagcm solvonl, Cthnico ncdum Cbristiano di* 

canti : 
Safmiiivm crede mfai animam ffraftrre pudcri, 
Et propter vitam vivendi perdere cautas, 

(Juv , viii, 83.) 

Undc UU mcntis affcciionc deposco, ut si de pacc 
mea actum fueril, ca providcalur forma, In qua 
oon oO^endalur Deus cl lioneslas, quam non audco 
dicerc cgo, sed Dcus mihi hactcnus iniegram coii- 
scrvavii, ]XHm qooqoc in posterum apud homincs 
conservcluf : cl si forte taiis polucrit iuveniri, 
again graiias Domino ei vobis» cl omnibus, qui ad 
lioc operam dedcrinl. Si vcro de juramcntis acluin 
focriit oovU domiuus mcus cpiscopus quam sublili 
rcvcrcnlia in ulibus lenear. Nunquid crgo jurarc 
fpoasciii iM ca praescripiiottc vcrborum» aul potius 



lem ad curiam pacem facluruSy nisi aliquateuus 
piascognita forma ejus. Nam rei familiaris angu- 
stia, et iiegotiatio litterarum, quae uiihi solaiium 
pariier, et subsidium pra^bct, nec magnos sumptus 
faccre, ticc diu abesse paiinntur. Faculias eiiiin 
soliio magis lenuis esi, sed onera non decrcscuni. 
Rarescunl autem auxilia, ctsi ab initio rarissima 
fuerint. In profectioiic vcrsus Andegavim, cl Pa- 
schalibus coiloquiis reguiii, ireuccim libras expendi, 
ei duas aniisi equiiaturus, ut dc laboribus^ molcsliis, 
el curiaruin tasdiis uceatur, quodque niagis pigcl, 
cuncls ccsserunl incassum. Nam labor periii4cl 
iinpensa^ nec vellcm si fieri possct occupaiionum et 
|vrerum humile subire dispendium. Sialus ineus vo- 
bis cx parie per nunlium inuolescei» Idem eniin est 
ferc qui fuit. De causa Caiituarieusis non despcro, 
quia ipse pmnitcutiara ageiis supcr commissis iu 
vuria, de Domino non desperal» ucc ponit, ut opi- 
nor, carucin brachium suum.Crcdo autein quod 
Domiuus adhuc supremum rcmcdium difi^eit, quia 
nondum cst omni huiuano auxilio dcstitutus. Vocai 
iuc magisicr Girardus, ut salva fide Gcclesi» Ro- 
mauae Corouiam transcam, sed auctorc pio Jcsu, 
pro nuUo qucslu pouam cum schismaiicis ad sub- 
vcrsiouem domos Domiui, scbismatis portioiiem. 
Ipsum taoien Girardum nequaquam schismaiicum 
rcpuio, quia fidei ejus |»crspicua paicul indicia ex 
litteiis ejus, quarum rescriptum domino cpiscoio 



m msTOLM 

miuo, sopprefiso tairien aucloris nomine, ne et illt, 
el «Uis noceat, si foerit divalgatnm. Non diibiio 
qoin roibi compateremini, si constaret in qua sol- 
liciiodine versatur animos meiis» nec lamen Domino 
lesie, pro me, licet apud duricordes babiiem, quan- 
toni pro aniicis sollicitor» qoia mibi quoad me, 
safficeret commerciuro liueramm, nisi urgerent et 
alii qoorum oportet me necessltudinibus communi- 
eare. Sinescilis, Belgica secunda, qnae modo Re- 
nonim diciior, in aniiquis bistoriis provincia Du* 
rieordium appellatur. licei babita comemplaiione 
quonirodam, possil et Mollicordium appellarl» Ne- 
<;!ie enlm duricordiain arcbiepiscopi et suorum 
qaisquam, familiarius accedens, probabiliter ar- 
guere poterit. Sed quis quxso nostratum et vete- 
nun amicorum de genie Duricordium non convin* 
cilaresse? Dicam, qnod fortasse non creditis, sed 
cerle verum est. Filius magistrt Gaufredi mibi 
eoexsulavit mensibus ocio, sed cum ad eum nuBt!us 
neus ab episcopo Norwicensi et abbate Sancti Ed« 
Qondi diveriisset, profecto nec unas ad me litteni- 
bs potuit impetrare. Scit umen Doininus» quia 
sibil ab allqoo eorum petii, In eoque mibi bene 
actom est, quod nondum ab initio proscriplionis 
ne» erulieseentiam sustinoi de rcpolsa. Ei bls et 
praecedentibus patet via rationt, sed in litteras ex 
affectione totus defluerem, oisi modestia et moltl- 
plicilas oecnpationum« quibus id tantillum subripul» 
compellereat, ul dicam ex animo. Yalete! 

EPISTOLA CLXil. 

A MAGISTROM JOANNCM SARaACBNOM. 

(A. D. 1166.) 

Magistro Joamiii Sarraceno. 

Liuerae diieciionis vestraey super qMibus, quoad 
vixero, gratiae Tobis habendas sunt el agendae» pbi- 
losopbum etCbristianum pariter redoienty et mul« 
tiplici et patenli prolestantur indicio» quod de 
abondanli virmtumet liiterarum promptuario pro« 
cesseninl. Sed nec orator illis cudendis defuit, aut 
condendis, qui quod ralio pbilosophica, et Cbri« 
siianae rellgiODls prof<95sio suggerebat, eificacissime 
persuasil. Viguit enim per gratiam diclio apposita 
ad persoasionem» et eatenus cepit et profecit in 
me, ut de caetero pigeat, si forte ex inftrmiiate 
coniigerit acerbitatem exsilii nominare» cl omnino 
podeat nominasse. Nam iicet exsilii quartus, et 
proscriplioDis meae terlius agatur annus, jam lur- 
blne fortonae minus in dies concutior aui moveor 
damnis» profecto seiens nunqnam in meis faisse 
bonis quae tam facile inimicus extorsit : et fortasso 
reciioo amicum dixerini, qul oculos meos phan- 
lasiicis fortunae lodibriis praestrictos apeniii, et ex« 
cvssis eorialibns nugis, et illecebris volupiatum, 
nie in viam Ytrtulis impulit, et philosopbantinm 
cgnibus aggregaTil. Long6 ergo liberior, quani cnni 
mundana aopellectile et sarcinulis fortuitorum pre- 
nerer, laeta quidem condiiione, ne dicam panper- 
Patrol. CXCIX. 



. ^ AN. 1166. 101 

A tate. qood philosophia diclal, experior, quto 
Omne iolum forti patria ut^ 
(OviD.) 
qnod ad animam in adversis erigendum, et Cbri- 
stiano mundus lotos exsilium est, dum peregriiia-^ 
tur a Domino, ut nunquam prosperis extollatur. 
Cessent ergo de ludibriis fortanae querelae : de re* 
iiqoo, dum nos» qoatemis licet a quaestionibos phi- 
iosophicis non cessemus, indulgeamus persecotori- 
bus Doslris, nescieniibus forlasse quid faciunl; el 
praelatis eccleslarom non veslraiibus, sed nostrati- 
bus dico, qui, qood Caio Cassio Cicero In epistola 
ad eumdem Cassium improperat, jam a mulio tem» 
pore virtuti eioOlcio suo nontium remiserunt» nec 
cum eis agant deliniti diviiiis et illecebris volupli» 

B tum. Exspecto a gratia vestra residuum bierar- 
cbiae transferri, ut vestro beneflclOy vobis ad aetor* 
nam gloriam, Francis suis beatus Dionysius plo» 
iilus innotescai. (Jtinam detur mihi locus ad pedes 
veslros ut cum Maria sedente secus pedes Christi* 
quem in conle vesiro habitare confidOy coelestis 
oracoli verba ei verae phiiosopbiae senieDtias exci-* 
piam ab ore vestro. Sed hoc desiderium meum 
impedit indignaiio regis Anglonim, coi ille, qui 
corda r^m dirigit, tribuat si placet iDiellectom, 
utsapiat quae Dei sunt. Interim quod possuro di* 
gnatioiiis veslrae geoibas provolutos, preclbus ellit* 
teris pulso supplicans, ot luexplaDandR translatiooo 
beatl Dionysli me vestra sincorius dignoMir om* 
dire. Ad boe nuper in libro Beatl Arobrosli do Incar* 

^ Datione Terbi obsuculum reperi, quod nollos ma- 
gisirorum oostrornm suiBcli amovere, qula Grttcai 
linguae experies sudI. Haec aulem sunt verba Am- 
brosti facientia quaestlonem. Ounan lu LatiDOS 
interpretattis est» ul subsUnliam dicerei. Ou»im 
aoieiD Domini cnm dicitur» quld aliud sigoiiical 
oisl Dominom semper esse? Quod liiterae ipsae ex- 
primunt, quamvis divine oicsia ai acta ai^ hoc eal 
cum sit s^mper, ou$\a dicitur, uniiis litlerae mutaio 
ordine propter sonum et competentiara decoremquo 
sermonis. Ergo ottsia, quod semper sit Dominui» 
signiOcai. Sic quidem Ambrosius colligit, sed ralto 
Inrereniiae vobis plenius liquel et Graecis» mibi vero 
et mel similibus nubeculosior est. Hilarius aulem 

D in lib. De$ynodi$ similiter de essentia ratloclnatur, 
ut Ainbrosius De ou$ia : forusse quia idem «st es* 
sentia quod ousia. Et quidem verba HHarii baec 
sunl : Esseniia est res quae \el est, vei ex quibus 
esly qui in eo quod nianeat subsistit. Dicilor autero' 
essentia, etnatura, ei genus» et subsUntia uniusctw 
jusque rei poierit ; proprie autem essenlia idcirco 
dicia esty quia semper esl. Qune idcirco etiam sub- 
suntia est, qnia res quae est necesse ett ^bsistai 
in sese. Quidquid autem subsistit sine dubio Id 
genere vel in natura vei in substantia manet. Giim 
ergo essentiam dicimus signincare naturam* vel 
genus vel substantiam, intelligimus ejus rei quaa 
in bis oinnibus semper esse subsistat. 11or\im ver* 
bornm llilarii subtitissima spcculalio est» difficilia 

« 



m 



JOANNIS SARESBERIENSiS 



164 



inieniffentia. tcd arbiiror qwod in GraDca lingaa A.porain, qii^e liumcris luis, ad lantum omis. ul tibi 



periiis planiora suni. Naro de l)ealo Hilario dicil 
sanclissimus Paler, el lillcralissimns doclor qnod 
GaUicano cothurno allolliiiir, ei floribiis Grapcis 
adornalur«el procul cst a leciione siroplicium fri- 
irum. Alibi autem praecipil, u4 llilarius el Aibana- 
siiis inoffenso cnrranlnr pede. Quod ai apud Gracos 
eipressam habenl differeniiam hsBC, qua bic loiics 
inculcata suni, essenlia, nalur^, genus, siibslantia, 
eam cxpediri, omiiium arbitror inieresse quamplu- 
rimnm : uiide voliis ad merilum et gloriain profe- 
ciorum csse non dubiio, profolurum ad vium, si ad 
ostium Scripturarum pulsanti aperueritis, el panes 
vobis aChrisio credilos in mullitudinis usum frc- 
gerilis, ul vestra solliciludine reficiantur lnrb«, 



videiur, debiiibus et infirmis, imposita cst» sufttine 
palienter, clania ad ipsum, quoniain prope est. Et 
quod tibi visum fuerit imporubile, pia confidentia 
rejicias in huraeros ejus, qui ovem revexil perdium, 
et toiius bHmant generis in ligno portavit onera, 
quaudo priacipttlus ipsius f jcius est siipcr buinerum 
ejus. Ipse vero te sublevabit, quia fidelis est, et noo 
paiieiiir tentari supra id quod potes, sed faciet ten* 
talioticin ipsatn tuiim esse profectiim. 
EPISTOLA CLXXI. 

AD E€MDEV. 
(A. D. il(>6.) 

Causam exsilii mei ex relaiione prioris dc Monie 
Dci, et ex mea vobis noiaro esse arbitror, ut tamcn 



miarum adeo in via peregrinationis hiijus bonus B vobis liquidius constel, cam paucis expono. Dominn 

* . .. ■•. A< . ! ^: ^t L*aa1a<«i<a .t» n.Aflfl ACfltl VkAA tQ. 



misereiur Jesus, ut se ipsum iliis quotidie veiil 
irrogare in clbum. Nonne docioribus improperabi- 
tur, quia parvuli pelieninl panem ci non fuit qui 
frsingerei illis? 

EPISTOLA CLXX. 

AD EMBLBERTCII PBIOREII DE VALLE S. PETRI. 

ik. D. H66.) 
■BNGEtBEETO prioii dc Vallc Sancti Petri- 
Rerum «ubitae mutationes solent afferre molcstias, 
ot4|ui iionores ambierant, dum eis cohaerentia su- 
fitinent onera, plerumque fatiscant, et doient se voti 
compotes exstiiisso. Recte quidem : si enim reprobi 
«int, iniquitates eorum iusta poena perscquitur : si 
pr»ordinati ad vium, concepUB arobitionis exces- 



Caniuariensi, et Kccleslaev ut potui, astiti, nec la- 
men, qnod conscientia teste secure audeo profiteri, 
dominum regein Anglorum ex proposito injiiste of- 
fendi. Ipse autem, et me, et fratrem meuro proscri- 
psit l>onis nostris, et ego cxsiiiuro patior. Mihi vero 
ncc opes, nec amici, nec arma sunt, quibus tantum 
principero valeam cxpngnare, aut quas de benepla- 
cito suo roibi et mcis infert, propiilsare injurias. 
Unde ad veslrum, et alioruro sanciorum patroci- 
niuro conftigere iiecesse Iiabeo, ut vesiris interces- 
sionibus flagelluro istud ab ecclesia sua et nobis 
nmoveat Doroinus, aut coiiverlai in usus saluiis 
nosinc, neqiie nos patialur in procella turbinis bu- 
jus arKjuid cointniiiere contra ipsuro, sed dirigat 



consnmit pia correpiio. et exerciutia laboriosa ^ gressus nostros in beneplacito suo« Exspectabamus 



sum 

cohaerentes honoribtis aut exsiingnii, aut reprimil 
voluptates. Te quoquefacile crftijideriro dc tam su- 
hitis routationibus aliquas concepisse moiestias : sed 
ex aliis, et longe diversis, ei fere adversonSibiis 
eausis. Quis enim suspicetur, tc aliciijus ambitionis 
stimulo incltauiin, ut hoiiores appetcres, ut concii- 
pisceres molKiias voluptatuin, ut opinione plcbcia 
ventos seqiiereris Ini^astu mundauo? Nam h^ec om« 
nia coniempsisti ut stercora., ut solum Uicrifacias 
Christum, qui tibt non momenlaneos el inlionoros 
hooores,quospreiiosa paupertale inutasii, Testitu(>.t; 
«ed aieroos in coelis, qui impersloruro purpuraRii 
jnajestate incomparabili antccedant. llluc volupias 



paceni, et ecce Ecdesiam jam gravior infeslat lur^ 
batio, tania quidein, ut ad subveniendum iiiane vi- 
deaiur auxilium hominis. Ad pedes iiaque sanctlta- 
tis veslrae, et frairum vesirorum tota mentis de- 
votione provolutus affectuosius snpplico, ut mise- 
Fcamini nosiri, saltem vos amici Domini« et Caii- 
tuariensis Ecclesiae, et meum, et fratris mei, ec co- 
exsulantiuro nobis, vestris precibus sublevetis exsi- 
lium» Jam enim de humano auxilio desperaroiis. 
lloc quoquc atientius deprecor« ut pro rege Anglix 
iiitercedaiis ad Doroinuro, quatenus eum Deus re- 
vocet ab hac pi-essura Ecclesiae, et ut roiseraior 
Domiiius, qui solus huic morbo medcri potest, per- 



wollis eteffeminata non habebit accessum, ubi c^tr- ^ secutores Ecclesiae aut convertat, aut conterat. 



Hem in veritate iiatur.-e permanentem spiriiunlis 
knpiebit vigar, et exsultalio angelica permulcebiu 
U)i laudis tiiae prxconiu, non de falsidicoruro peii- 
debunt arbitrio, sed magnificcniiam viriiUuin tu^i- 
ruai sancU angeli incessabililer pr.TdicabutiJt. 

H»c tibi,dilecle, iion tara de verbis noslris, qiiam 
de sacris Scripturis constare debcni, si in co pcr- 
stiteris quod ccepisti. Sola enim ()erscveranlia esl, 
qu» virtutum omniuui c^nsequilur Inictum. Ncc 
4liu, si recie futura roetiaris, in labore isto sudaii- 
dum est tibi, quia ociilis (uis labonim gloriosa mer- 
«es iinpendet, el remuncrator tous astat iii januis. 
Pro iiloii.ique si qiis9 molcsiiae irniuntex tibi ini- 
f acio prioralu, e: de soHicitudine animaruro et cor* 



EPISTOLA CLXXIL 

AD ABB4TEM SANCTI yEDARDI 

(A. D. 1166.) 

Abbati Sancti Medardi. 

Causa Christi muila coromendatione non indiget, 
praesertiro apud vos, qui et piae devotionis fainu- 
laiu, et sanctorum intercedentibus roeriiis, desiJe- 
ratis Ckiristo telicius coromendari. Quis autero ean- 
sam sanctoruro pauperuro, de valle Saneti Petri 
esse dubitat causam Christi? quis eorum coniristJ- 
tione vel consolaiione Christum ipsum coiitristari 
nciicit aut consolari, nisi qui evangelicam ignorat 
propheliani, ex cujas veritate sententiam proferet 
in judicio Qiristus, in condeuuiationem impioruoa, et 



4(»5 



EnSTOL.€ 



pra*elccioram salutem el glorincalionem? Ei quia 
mcfnoratiH fralrtbus, ut aiidimus, pielas vestra com- 
paiiuir, el humanitas libenter subyenit« enm eis ct 
pro eis cbaritoti vesirae Immensas referimus gra- 
lias, cum pneceperiiis, et res et tcmpus expetierini, 
relaturl gratiarum quantas polerimus actlones. certi 
qoidem qnod Christus, qnem in membris suis ad 
prssens consolamini, quas debet, rcferat in mise- 
ricordia vcrb« , mensuram coagitatam el snper- 
effliienlem refniidens iii sinus veslros. Precamur 
atiiem, et qnanla possumiis suppiicalione deposci- 
miis, ut priorem eonim L. cliarissimum aiumnum 
Tesimm charum habeatis, et vos, et el ei fratribus 
siiis, in quibus patrocinlo vestro eguerint» anxilium 
et consilium iiiipendutis, et quod lantuni patrem 
decet ei lanUe nobiiitatis eccl6s*ani, pauperum, cum 
expedierii, preces prxveniendo, eoruui parcatis 
eiubeseeniiae, et vestram dilateiis gloriain, et con- 
scienlianr) mulceatis. Et quia eos aliqtii de fratri- 
biis vcsiris, quod nec bonori, nec alilitati vesira 
exuedii» molestare dicuntnr, supplicamus atlen- 
liiis, ut cis pacem reformetis, et Traires vestros ab 
eorom inqnietalione suspendatis. Quidquid antem 
eis feceriiis, si nobis factum dixeritnus, veracitcr 
qiiidqQiil dicetur. Sed parum erit ad expressioneni 
nieriti vcstri, cum Christo personaliter intendalur, 
qintiqnid isiis iii alierutra sorte boiii vel luali ex- 
Libiiuin fuerit. 

EPISTOLA CLXXIll. 

AD WILLCLIIUII NORWICEN^iCII EPISCOPOII. 

(A. D. 1166.) 

Domino Norwiceiisi. 

Scio, Paier, quod Hdeles vestros sincera oonsue- 
visiis cbaritaie diligere» et devoiionem et obsequia 
eorum accepiare et remunerare pro f;icnUate et 
meriio. Unde ego, (tnia me vobis semper fidelein 
exhibui et devolnm, spero qnod mihi compatieminl 
tiiiii pro sincerilaie causae, tuio pro affectioDe per- 
soiiae. Iiaque paternitali vestrx atientius commcndo 
fraireni ineum, qui magis de aliena voluntate, qaam 
de merito soo bonis suis proscriptns est. Nec enim 
^obis commendarem, nisi quia domini regis pacein 
bahel, licet plenam gratiam nonduin adepius sit; et 
qiiia reditoum meorum inhibila est solulio, ut ires 
marcas de prssenti festo Sancti Joannis non exi- 
gam, precor ut tres marcas quocunqtie nomine vo- 
hieritis, sive in causam mutui, sive in aliaro, ei si 
phcet, tradi faciaiis, quia hoc imputari ncn poteril, 
si boniini innocenii ct habenti pacem domini regis 
sohveniatnr. 

EPISTOLA CLXXIV 

AD JOIKNCM PICTAVIEXSEM CPtSCOPCM. 

(A. D. ilG6.) 

Domino Pictavtcnsi. 

Ad notitiam veslram arbitror pervenisse qood 
Gir« archidiaconus Parisiensis amicissimus mihi 
esf, et sno et snomm meriio familiarissimus, qui 
nnum servientcm suura Jordannm nomiiie, meis 
apnd vos precibus dcsiderat ct sperat promoveri. 



~ AN. ilOO. I^ 

X Abbas Sancti Maxcntii, ut asserit, ei pecuDiam de- 
betf el cum eo roiniis amice versatur» ut diffidat dt 
Qde debitoris, nisi vestra paternitas eum esse fide- 
lem faciai vel invitum. Precor ergo aiteniius ot lu 
jiistitiam servientis promoveatis, quaiinus pnefa- 
tum archidiaconumy cujns contemplatione bas pre- 
ces porrigo, vobis et vestris reddatis obnoxium, et 
serviens ejus» qood sibl debitom esse constiterit, 
vestra intervenlente diligentia, si possiblle est, slne 
difficuliate cimsequaiur et mora. 

bPlSTOLA CLIXV. 

AD THOMAM GANTIJARICIISEM ARCBIUPISCOPOM. 
(A. D. 1166.) 

TBOMiBCantuariensi archiepiscopo, Joah. SaretbM 
salutem et e onforiari in eo qui dissipat consilia gen- 

B tium, et impiorom conatus evacuat et polestafei 
eyertit.' 

Ptecepi nuper lltteras paternitalls vestrae, qnibus 
praeclpiiis nt vobis rescribam quod mihi visum 
fuerity inspectis litieris domini Saresberieiuiis ei 
ioannis de Oxeneford et magisiri Hervfti et dominl 
Nicolai. Pner autem ne(|ne Joannes neqne magisler 
Hervaeus, quas plorlmum desiderio lltteras tradldit, 
sed inentem ioannis ex vestris et episcopi» et capl- 
luii Saresberiensis fncile est agnoscere. Electns 
vero Carnolensis qnid vobis significaverit nescio, 
quia in litteris ejus nihii aliud continetur, nisi ul 
Viiiceniio credaiis. Hoc ergo defait instrtictioni 
meae, qnod plurimum appetebam » et qnod sciiu 
digniasinnm est, nosse videlicel qoaliter negolia 

^ ves.ra prosperala sint in manu magistri Hervaei ei 
quaro opem naufragio Ecclesiae Angiicanae sedes 
apostolica, pro qua patimur, decreverit impertirl ; 
inde enim oportebit cautelam consilii Informare, 
ut juxta parabolam evangelicam lurrim qiiis aedid* 
caturns sedens sumptiis compntet, et cum reg^ 
congressurus copias suas doroi recenseal, ne maaiii 
conaminis aut ostenutionis snbita et inconsiderata 
pnesninptio risui aut niin» tnrpiter exponatur. 

Nec hoc dixerim, quod Ecclesiam Roroanam, sp<i 
nostrae fundamentnm arbilrer statiiendam » S4*d 
i^sum solum, super quo et illa fundata est, ei in 
qiio quslibet opera fideliter radicata convalescit ad 
fructuni, et consnmmatur in gloria. Ille enim no- 

D bis sit in conscientiae fund:imento, et bomo procul 
dubio non praevalebit, nec timere oportel vel tjran- 
nonim minas, aot tendiculas cnmaliter sdpientum, 
ant proditorum perfidiam, aul pitsilianimitatem ju- 
dicis, ant avaritiam et inronstantiam eorum, qul 
qiiaDrunl in omnibus quae sua sunt, carnis» non qtiae 
iesu Christi. Nam ul fidelJssiine Scriptura docel : 
Turrh fortiitima nomen Dominu od ipsum jnsIhs 
eonfugii^ et de omni angmtia iiberatur (Prov. xviii). 
Quia ergo parviiatis meae consiliiim qnarrilis» con- 
sulo nnnc, qiiod seinper, nt ;omnein el lotam spem 
noslram projiciainus in eum, qiii enierc nos poi€;SI 
a tribulationibiis, quae invcnerunl nos nirois. QHod 
nt jiislc et misericorditer velil, ponarons, maneutd 
Aggxo, corda nostra» snper viss nostms, el facteiw 



ir 



JOANNIS SARESBERIENSIS 



m 



panftcnlia dignos frucins, snscipiamnspoculum A Chrisli. Sed quorsuro li»c? Scio cniro, secuntluro 



bujus sal.utirer» amaritudinis in Ixirtia de manu 
Uomini, cujns muneribus abuienies pestirera dnlce- 
dine prosperorum, in perniciem noslram tolies ex- 
hilarati sumus. Hsec esl enim gratta illius, qui iia 
novii beare aniicos suos, ut per niultas tribulaiiones 
eiaminalos purgaliores et clariores et solidiores 
introducat ad regnum. Omnium temporum seriem 
percnrramus, queni ab initio invenimus eleciorum 
de deticiis migrasse ad delicias, quem legimus bic 
floruisse ei exsultasse cum mundo, et nunc in uber- 
late fructuum Ixtari et regnare cum Christo : mente 
autein sic exulcerata in se per pcenitentiam , per 
patientiaro roboraia, ct mitigata, et erecta per 
spero, et sanct» conversationis testimoniat Nibii 



quod prsesagii animus, quod rex eaienus non con- 
valescet, nt de securiute agi oporleai, ei quia illa 
robuslissima columna templi dicit, quod quidquid 
agiiis, extollentix est, aul ir». Uic opinioni occur* 
rendum est exbibitione moderationis, tam in factis eC 
dictis, quam in gestu et habiiu; quod taroen apud 
Dominuin non muUuto prodest, nist de arcano con* 
scientiae prodeat. 

De negoiio Saresberiensi recolo» quod ex parte 
episcopi el ecclesiae, de intrusione decani, audivi 
vobiscum, el episcoporum circurovenlione, qui ept* 
scopum ei Ecclesiam sno consilio induxerunt ad 
Iransgressionem apostolici roandati : et si apud ho* 
niines, sicut jnre cautum esl, nnlli patrocinabitur 



consoltiu8arbitror,secundumeaquaipropositasuni, B dolus suus, multo minus patrocinabityr apud Du- 



quam ut, sequendo consilium Nicolai, quem Doniiui 
Spiriuim habere confido, scribatis imperatrici, et 
archiepiscopo, et epiKCOpis Normanniae, vos seroper 
faisse et es^e paratos obteroperare juri secundum 
eensHrain canonum, et redire ad sedein vestram, ei 
vestra recipere, et vestroruni, dummodo vobis et 
tllis securiias procureiur, et Ecclesia in earo resti- 
tuatur libertatem, in quaerai anleqnain ipsaro ini* 
quiiaits hujus procella concuteret, eoque roodettlus 
Mribendum, ei condiiiones censeo ezigendas, quo 
mibi eertior esse videor animos adversantiuro £C' 
«lesi» Domln* sic induralos esse, ut nullam omnino 
<M>nditioiiero adroiltant, nisi quae Ecclesiae liberta- 
lero evertat, et vestrain, ei oninium nosiruro sub- 
ruat bonestaiem* Scrlplum lamen eatenus proderit, ^ 
^il vobis sit conira walignantes episcopos in lesti- 
moniuni, ei modestia vestra, quod plurimum expe« 
dit, omnibus innote£cai. 

Si vero, quoJ non spero, illi baec regi obtulerini, 
et ipse conilliiones adroiserit, usque ad cautionem 
securitatis, non videtur luibi quod vos In verbo 
illo nirois scrupulosos esse expediat, duminodo im* 
peratrix et archiepiscopus se interponanl, el rex 
prolestatione publica et scripiura paienie vos et 
vestros jubeat esse securos. Quid enim si Deus hac 
bollicitudine vos exercilare decreverit, ut vivatis in 
jnedio insidianiium, ei obsideaniini ab illis qui quas- 
runt aiiiinain vestram ut aureranteam? Nonne ex 



minum, qui disperdet labia dolosa, et prudentiain 
prudentum reprobabit. Et sicut mihi ab urbe signi- 
ficatum est, et egovobis scripsisse me memini, do- 
minus papa jam vestram senientiain confirmavit, 
inio soam vindicavit injuriam. 

De appellatione episcoporum quid sentiam non 
silebo, quia liberi esse nolunt, timeo ne perpetue- 
lur eoruro servitus, jure quidem, quia cum annus 
remissionis adesset, annus videlicei gratiae Eccle- 
siaroin liberiatem evocantis, post sex annos quibut 
afllicU erant, quasi in luto ei laiere, inalueruni, eo 
quod quidam corum uxores duxorant, qiiarum te- 
nentur afleotione, alii juga boum plurima aduita- 
runl, adii thesaurizabanl pecuniam, nescientes ta- 
nien cui congregetur, alii aliis volupiatibus se dede- 
runt, et premente sejugo sibi placentium vitiorum, 
maluerunt, inquam, in antiqua servltule teneri, ei 
aures suas perrorari subula perpetuae servitutis, 
quia se proHtentiir moribus obedire servilibus per- 
versarnm consueiudinum, quam in libertatem spiri* 
ius velle evadere. Annou recolitis quia duae tribiis 
ei dimidia, qux .pecora niulta habebanl, et posses- 
siones pluriinas, non sortitae sunt hxreditatero in 
medio fratrum, id est communi terra, soilicet pro- 
missionis, sed Jordane nondum transito in Amor- 
rh£orum finibus substiterunt? Nonne hoc In Evan- 
gelio interprelaiurpius Jesus, per figuram diciionis 
ailirmans, quia facilius est camelum per foramen 



causa consimiil Gad propheia David percgrinantem. D aciis transire, qiiam divitein intrare in regnum coe- 



ji facle Saulis redire mouuil, et compulil iii Ju- 
4laeani, ut ei inimicorum insidiae ad exercitia virtu- 
•luin proficerent, ei meritorum iusignia sic clarius 
railiarenl? 

Sed arguet qnts fortasse temeritatein hujits con- 
siiil, eaput vestruni hostilibus gladiis objectantis. 
dicetque coromodius esse et cautius, exspectare ut 
peregerilis poeniieniiam, quia ex conscientia pec- 
catoruro nonduro apti estis martyrio. .4d quod ego : 
Neroo non aplus est, nisi qui non vult paii pro fide 
ct operibus fidei, parvulus sil an adulttis, Judxns 
an Gcntilis, Chri&tianus an inlidelis, vir an mulier, 
iion refert. Naro quicunque pro justiiia patiiur, 
martyr est, Idest tct»t!« jusiitix^ assertor causoe 



loruin? Et quidein qui ad transeundum Joidanem 
pigri fucrant, allare conlradiciiouis et scandali po- 
stea erexcruni; sicut episcopi noslri, qui sub prae- 
textu juris, fonnam et vigorem jusiitiae conantur 
eiudore, sed et hos ad uiiiiaiem et pietaiis cnlturo 
triumphator geutium legatione missa revocabit Je- 
sus, hoc est ad professionem lcgis et justitiae cul- 
tuin, nt quod rectuin eslcoraiu Dco sapiant, loquan- 
tur, ei faciant, el arinaii exhortatione Moysis, id 
est diviiiae legis, praeccdant fratres suos, donec 
Ghrisio hxreditas sua, ecclesla scilicet, libereiur ile 
inanibus hosiium, ct post iiiclytos de vitiis triuiii- 
phos slabiliatur in terra. 
Si iutermi llerefurdeiisis epiSLopus, qui a pJe- 



m EPlSTOLiE. — AN. li6G. IH 

risque TtdebaCur liberatum Israel, in contempiu A aliquos esse, qui nobiscum, Imo cam Domino et fic- 



iBundi, et periiia iiiterarum, quarum ab ignaris, vel 

eum iguoraniibus creditur habere copiam, tos con- 

turbaiores Ecciesiae nuncnpat, ei et complicibus 

suis responderi poterit verbis Eliae similiier objur- 

gati, diceniis ad Achab: Nonego turbavi Itrael^ ied 

ffc, el domuM patris mt, qui dereliqui$U$ mamiata 

Dononi^ €i ueuti e$ii$ Baalim (111 Reg» xviii) : noa 

qood ore vesiro velim, qui roodestiam soadeo, harc 

episcopts responderi; sed sibi a cimscieniiis suis, 

vel ab aliquo religioso, qui corripial eos» eo quod 

siiit cullores JeaabeU quae cohabitairix, quod no- 

men mereiricis esl* interpretatur» aut fluxus vanus, 

quia more meretricum, quae convivia aeclautur 

et tabernas» se luxuriae primum, et cmni post- 

modum turpitudini exponeiites uoii iiisi fluxa^ cum 

quibus et ipsi pereflluant « conseciautur , ut in 

momputo pariter evanescant curo vanitatibus suis. 

Vos igitur istis increpatoribus» imo deiraclori- 

bus vestris quid poterilis modeste respoodere ? nem- 

pe quod roodestissimus et sanctissinius David in- 

torsit in negligentiam Abner, qui in patris lucernatn 

veriiiur, quando Saulem in casiris dormientem cu-^ 

stos ■omnolenlus exposult boslibus, ut in arguinen- 

tura desidiae lanceam regis et scyphum aquae aufer* 

rent a capite ejus, et asportarenl. Dicatur ergo 

Herefordiensi, quoniam ipse Saulls sui custos est, 

Ht aiuDt, et Loudinensi, qui a summo pontiflce cu- 

stodiam faanc» cum a sede sna migraret in aliam, 

noscitur accepisse: dicatur, inquam, utrique eo- 

nim : Nmnquid non vir tu et, et quii tUiui $imiU$ tui 

iu israelf Quare non cu$todi$ti dominum regem 

tuum T Yinit Dominu$^ quia filii mortii e$ti$ vot, 

qui noH cu$todi$li$ Dominum ve^trum^ chriitum Do- 

mtjii (I Reg, xxvi). Ubi enim basia regis justitiae di- 

rectionem siguiflcans, et scyphus aquse, vas scilicet 

legis purae, qui fuerat ad caput ejus ad rerrigerium 

camis et refectionem spiritus in sili sua? Sed ctilli 

conllnao verbis Abner fidei et sollicitudini vestras 

ei increpationi respondebunt, dlcenies : Quts e$ tu 

qui clamai^ et inquietoi regem ? (/ Reg, xxvii.) Ac si 

dlcant: Permitltte nobiscum in contempiu roaiida- 

toruni, et persecutione sanctorum dorinire regem 

nostruuiy ut eum pausaniem sic in coniempiu di- 



clesia ejus, votis et orationibus firmiter perseve- 
rant, etsi inimicis et persecutoribus Ecclesiae cor- 
pore et verbo tenos in multis comniunicenl. Sic 
Jonaihas cuin Saule patre suo corpore versabatur, 
sed tota mentls sinceritaie cum Davide exsulabat : 
sic etiam ad fiUi patricidae consoriium Cusai Ara« 
cbiiem in exsilium properantem remisit David, nia- 
lens iltum cum amicis Sadoc et Abiaihar sacerduti- 
bus Inter inimicos utiliter coinmorari, quam sibi 
Inutiliter coexsulare. Quosdaiu episcoporum justiti« 
Doroini et vobis favere non dubito, et maximain 
parlem clcri, eisi vel ex necessitate vel pusillaui- 
mitf te dissimulanl. Quis entm opinelur omnia si- 

f. dera defectuni pariier sustinere? 

Ul ergo decaeteromanum contraham, consilium, 
quod a me quaeritis» iugenioli mei vires excedit, 
neque unquam ut in regem duminuui vestrum ana* 
theinatis, aut in innocenies regni feratis sententiam 
interiticti» pnecipitabo consilium. Adbuc ftxum est 
apud ine, quod auribus vestris intimavi apud ca- 
strum Tbeodorici» necab illa recedo sententia. Quid 
illud sit, |)Otestis niemiiiisse» quia idcm sentiebatis, 
hoc tamen adjicio, ut super his el aliis quae postea 
emerserunt, consulalis dominum Piclaviensem, et 
aliorum sapienfum sententias exploretis, ei Hervapi, 
si euni interim. reduxerit Dominus, habeatis con&i* 
lium: sed snte omnia incurobatis precibus, et alils 
exercitiis roililias Christianae, et agonem vesirum 

p aiedia sanctorum intercessione Domino cororoende- 
tis, et sic procedatis ad id, quidquid illud sit, quod 
per organa sua, sapieutes et fideles dico, docueri; 
Spiritus sanctos» et quod causa vestra desiderat l 
credo quod et vos Ipsi habetis Spiriiuro Doniini^ 
quia qut zelum dedit imroerito, beiie inerenti cre- 
dendus est in aecessiutis ariiculo consitiam roini- 
Btrare. Non ergo suadeo, ut secunduro quod coiu- 
rounis pater uosteret doroinus dicere consueverat, 
consilium quod Domiuus inspiraverit cordi vestro, 
iu caliguia reponatis, et aliorum roiiius in causa 
vestra vlgilantium prxferaiis opiuiones. 

Post festum Beati Petri dispono statiin, Deo au- 
ctore, venirc ad vos, et tunc ex muiua collalioiis 
multa adinviccm clarere poieruut, quae pagiua non 



vinae legis producamus et perdiicamus ad soiuniuin D suOicit expedire. Quid egerilis Veziliaci, archiepi^ 



roortis. . 

?os tamen qui reminiscimini Doroini ne taceatis, 
et ne detis silentium ei, sed exsequimini quod ait 
Apostolns: Argue^ obiecra, increpa^ opportune, tm- 
pcriune (11 Tim. iy\ id est quacunque opportuna 
importunitate. Sub prxtextu tauien appellalionis 
omnes se de ca^tero luebuntur, parati quamlibet iii- 
currere iiiobedieutiam, exspectanies interiin aut 
Diorteiu domini papae, quani oplaot, aut veslraui, 
aut aiium casum, qui eorum tualiiiae patrocinelur. 
Jtex euini a cujus excommunicati commuuioue se 
uuquatn suspendit? nonne ei seroper pontifices et 
clerus fere loius asiiterunt adversus Doroiituro, et 
adversus Christuui ejus?Credo taiuen in episcopis 



scopo et Ecclesiac ilemensi a roultis diebus inuotuit, 
nec opers pretiuro puto divulgata referre. Si tem- 
plMriis oflensus est, dissimulatione uienduro arbi- 
tror, quia qua faciiitate concipere, eadeni aborsum 
facere cousuevi: et cum ei nihil debealis adbuc, 
non consuIO| ul vos obuoxios illi reddaiis in talibus. 
Ad b»c, si ei fuerit supplicatum, magnificabit in- 
juriam, si dissimulatum, etiarosi qua praecessit iu- 
juria» dissiroulaiione poterit aboleri : vla autem 
reconclliationis facillima eril, ut in aliquo roumis- 
culo capiatur. Yideo tamen leroplarios iii curia 
ejus benigne recipi, et iiegolia eorum comniode 
expediri. Ipse autem ad Claram-vallem profectus 
esl, accilus, ut aiuiit, a iiiajore parte cenvcniiis in 



171 



iOANNIS SARESBCRIENSIS 



172 



rainam abbalis. Fromundus, qui hoc ilcr ejus pro- . copiam liabeiis, vias forum acutissimis septi spinis, 



curaTerai, obiit pridie idus Julii et ru monasterio 
Sanctl Remigii sepultus est. 

EPISTOLA CLXXVI. 

▲D THOMAll CANTUARIENSEII. 

(A. D. il66.) 

Domino Canluariensi, Joan. Sares. 

Eisi certum sit quod eptscopi ad inobedientiam 
proni, et pasiores pascentes se ipsos, qui amore 
quietis et luxus, et temporaiium roelu damnorum 
tmpio, impietatem suam annuntiare detractant, ad 
•nmem subyersionem juris, ei singula pra?judicia 
ecclesiarum^i diceDtes: Euge, euge! se de caetero 
adversus omuia mandata vestra, et etiam apostoli- 



et acuieis urget equos ut cadant ascensores eoruui 
rctro, et in exercitura ipsum crebras, ul loquuntur, 
facit irrupliones. Adjiciunt quod poteatissiiuis Bri- 
ranniae proceribus, excepto comite Eudoue, eonfae- 
deratus est fcedere mntuo. Nonne sic ferus singuia- 
ris, aut singulari proiiuiiis aper, qui dcpascitur et 
concuicat vineaui Domini, cohiberi poterit et infre- 
nari? Ego quidem sic iliam interpretor propheLiam, 
exspectaus ut Aquila quacunque suboriiaiione iu- 
comniodilaies istas inaurei: uisi forte Alc3uinder 
nosier Bierlini coguaius, et oraculorum ej.us iiiter- 
pres prudenlior aiiud sentiat. De bis bactenus. De 
cxiero pergratum mihi feceriiis, si domiuo Lugdu- 
iieusi, quein apud vos esse audiOretplurimuin videra 



cas sanctiones, quatenus eis dfsplicuerit, sub pra^- ^ desidero, nouiine meo fueritisgraluiuti,etquae circn 
textu appellationis exhibitae tueri proponant, cxpe- vos diligenter rescripserilis. 



dire tamen arbilror, ut de vesiris suffraganeis sta- 
iiti si ileri poiest, aliquos evocetiSt vei audiluros 
Jomini papae inandatum, aut vobiscum de siatu 
Cantuariensis Ecclesiae traciaturos, aut aiia evoca- 
tionis eorum causa proposita, si qua vobis et bis qui 
vobiHcum sunt, occurrerit cominodior. Cum enim 
jam appellaverint, quod fortasse jam domino papa: 
signiflcatuin est, et in omnibus regi suo obtempe- 
rant, noD video de cxiero quare colloquium eorum 
oporteatevitariysed neqiie regis. Credo enim quod 
inetu latioris quem subiluri sunt, et sumpluuin quos 
verentur, et ob Imminentiuin periculorum instan- 
tiam, ei dubiuiu causas eventuni, paci Ecclesiae, et 



EPiSTOLA CLXXYIL 

AD THESADRARIUM HEMENSEM. 
(A. D. 1166.) 

Thesaurario Remensi. 

Vestro mallem, si cum ulriusque nostrum coni- 
rooditate fleri posset, desiderato frui coiioquio, quiuu 
ea qua: et ine dixisse justum est, et vos diligeiitius 
audire expedit, chartulae coinmendare,qux idsoluiu 
eluquitur quod illi crediluiu est: ncc ad ea quas 
iiiter amicos uiiliter adinvicein propoiierentur, 
coinmode dilatatur. Caeterum hoc desiderium meuui 
lum muitiplicium et inevitabiliuiu negoiioruiu i:i- 
stantia, lum aliquantula corporis mei inQrniita^ 



recanciKationi vestraediiigeniioremoperamdabunt; C praepediunt, ut scribi necesse sit quod dici poiiu» 



quia nec unum eoruni opinor loveuiri, quem tot et 
tantarum iucoinmoditaium dispeiidia subire nou 
pigeut. Ei si transfreiaveriiit fortasse mediante iiu« 
peratrice pax Ecclesiae .reformabitur, aut Domino 
propiiio causa vestra iu meliori calculo relinqueiur. 
liistat enim tcmpus, ul aiuut, quo Aquila rupti foe* 
deris, juxta Merlini valiciutum, frenum deauratura 
est, quod apro ejus daiur, aut tnodo fabricatur iii 
sinu Armorico. Nam sicut accepi pro certo, post- 
quani priores litieras exaraverain, in accessu Fit- 
geriiruiii grave damnuin perpessus est, quod adhuc 
deploraot apud nos aiuici Francoruni, quoium 
quidam capti sunt, alii vuhnerati, dum purum si- 



expediret. Meininerit itaque Doiiiiiius et amiims 
ineus, quoniain, ut ait oralor: i Priiiio decipi iu* 
commodum est, secundo stultum, tertio turpe. » 
Doleo quidem contigisse quod ad meuioriaui veslram 
reducere necesse est , quia vos seinel decipi coiitigli 
io niatricularia ad incommodum, secundo iu ceb- 
sione prxbendae Parisiensis, ad eriorem, nec de 
caetero ouini spiritui acquiescatis, ut in subthesau- 
ruria disponenda turpiter decipiaiuiui. Est auteai 
vir probus Laureutius coneanonicus^vester cui caiti 
dominus archiepiscopus dare disposuit, et niajore, 
si vocaretur a Doinino, et vitio ainbitiouis purgare- 
tur, diguus houore. Sed nunquid vobis conducit, el 



tienies argcniuiUi nitebantur strenui prae caeteris d honori Vfstro, ut domini vestri collateralem eligft'- 



apparere. 

Audieram haec prius in curia Christianissimi re» 
gis Francoruui, apud Lauduuum boneste et rcve- 
reuler susceptus ab eo; sed iion facile rumigeruiis 
credidi, licet aliquantuluin fidem raceret dubitanti, 
quod coiiies Robertus tristitiam inde conceptaui 
ditfsimulare non polerat. Dicunt etiain quod fame^ 
liri saturos, et iiiopes copiosos rentm oninium obsi- 
deut hostcs, et quod obsessus obsidente loiige secu- 
riur cst. RaduHuseiiim, ut perhiheut, castruin suuin 
opliine pra:muiiivit, vasiaviique quldquid alimeuto- 
ruui in circuitu suo potuitinveniri,necad reinot:o:a 
sine magnis copiis prxambulantium progredi iicei, 
*)o quod elcctissiiuorum militum Radulfus uiemoralus 



tis iu ministerium vestrum, imo iutrudi paiiaiuiui, 
ut uon tam vobis quam alteri debeat quod miiiistra- 
bit? Nunquid de thesaurario subihesaurarius e&sti 
vuUis? noniie satius est vos officiaiium Vesiroruiu 
esse custodem, quam vohis ei illis cuin iucouimo^ 
diiate custodem alium depulari? Vos de caetero 
videte quid egeritis, ego pro fldeet affectioiie quaui 
habeo ad vos, et pro revereniia venerandi et piri 
pairis noslri beati Saiusonis, hoc vobis quem video 
iu luullis labefactatum» propono, ui memineritis 
vestri et iiosiri, qui vobis seuiperfldelesexsiiitiuus: 
iie, quod absit! prohabititer dici possit, nos vitio 
ingralitudinis laborare. Cum autem rt^dieritis, nou 
dispiiceb.l nobis, si feceriiis dc miursterio vesiro 



m EPISTOL.€. 

quod vestnm decesit, et ooslraro non dedeceat hc^ 
nestaieiD. Nam in his qo» honorl vcsiro conducent, 
iios beneplacita vestri, quod poterimus, haliebitis 
adjotores. Ad hoc in?itat fldes, suadct affeclio, sed 
Sainson ille compellit, cujus memoria In benedi- 
cUone est. 

EPISTOLA CLXXVilL 

4D BARTnOLOMArH EXONIENSEII EPISCOPDH 

(A. D. ii66.) 
l>oniiiio Exonicnsi. 

Me causa dupiex inpraesentiarom impulit ad scri- 
bendnm» tum ue praeter consuetudinem sine lilteris 
abire paliar aliquem ad ¥os de mea conscieiitia pro- 
ficisccniem, tum al amicis, quorum voluutaii sai!s- 
fieri par est, roorem geram. Yoluerunl eniin latorem 
pra:senlium a Devonia oriundum, ut asserit« elsi 
credi possit etim ab ulteriunbus coiivicaneis vestris 
circa montem Beati Archangeli in sinu Armorico 
iraxisse originem» paternitati vestrae, meae parvitaiis 
oOicio, coinniendari, utpoie quem in pago Remensi 
per aoDOs laudabiliter et sine querela perblbent 
cooversatum. lllis icaque sailsrsclens pietali vestrae 
tam securas, quain siiiceras porrigo preces, cutn 
pridem et rerom experientia et condicto mibi slcut 
et muIUs consiet discretionem vestrain legis, qu» 
inter amicoSy tam aequitatis suasu quam decreto 
pbilosophantium sanciia est, non esse ignarum. Ea 
auteui esty ut melius nostis, ut houestas precum sit 
moderatrix» et in his duniaxal audiantur amici, 
quibus illa noo adversatnr. Praescrlbil enim rutio, 
ne ex ciiusa amicitix iliicila petantur, aut fiani. 
Quia ergo amicorum gratia aniicum apud patrem 
ct Dotuiuum coiDmeudare suscepi, precor, ut cou- 
lemplatione Domiui» et inearum iiiierventu precum, 
eum, 81 expetierit, audiatis, in his quu: iiecessitati 
ejus et honestati vestrje discretio dictaverit expe- 
dire. Et si iorie euin de conscieniia vestra ad una 
redire contigerity me super staiu vestro, ct auiico- 
ruui, acceplis saitem publicorum rumoruin liiieris 
p«iterit certiorare. De meo autem stalu ad praesens 
pardus scribo, non quia aliquid meorutn a vobis 
velim esse absconditum, sed quia recolo me per 
PulcoDein nuperrime omiiia pleuissime nuntiasse. 
Nam si quid deerat paginae, grandiori portitoris 
oflicio et dlligentia» ratus sum esse supplen- 
duin. 

Quod ad publicum vero statum, haec postea niul- 
toruoi assertioue vulgata suut Anglorum, scilicet 
orones episcopos ex mandalo regis convenisse, et ne 
sententia, quam domiiius papa dictaverat, locuin 
baberet, appellasse contra arcbiepiscopum suum, 
qui pro salute eorum et libertate Ecclesiae faculta- 
jies permittit rapioribus, fortunam periculis, famam 
hidibrio, et capul bosiilibus gladiis, si res exege- 
rit, ohjectare non doler, non forinidat, non erube- 
scit, aut tlmeu Venerunt id eum nuper clerici duo, 
sicut mihi pro cerio -relatum est, ab eo qui luiic 
erat Poutiiiiaci, ha$c publicantes et appellantes : 
uuus cx parte domini Sare&bericnsis, altcr cx parte 



— AN. 1166. 174 

A decani siii, inflciantisomniiiose juramentiim aJlqnod 
pnestitisse imperatori, vel Reginaldo Coloniemtl 
schismatico in aliqiio communicasse. Idem etlam 
fonfitensse clericum familiarem damensa magistri 
Joannis de Oxenefordia qni clericns regis est, se 
regis ad archiepiscopum verbom babere dixit, ap- 
pellans ex parte et notntne regis, et mandato ejus, 
ut aiebal, eumdem archiepiscopum ad audientiam 
doinini papae Alexandri, et per eum appcllabat, 
diem praeflgens qua cantabitnr: Ego sttm pasfcr 
bonu9 {Joan. xi). Archiepiscopus vero ei in hxc ver- 
ba respondii: i Tu cum ignotiis nobis sis, nec 
mandatum, nec litieras regis habeas, et ex cominu- 
nioue domini tui ioannis de Oxenefordia quem 
excommunicatum esse constat, per litieras doiniui 

^ papae excommunicatus sis, appellantis oflicium im- 
plere non potes. Nos autem mandatum aposiolicum 
exsequemur, et Domino auctore implebinius. > Qui J 
autem aninii ad Saresberiensem habeat sclre volens, 
ad eum proprium nuntiom destinavi, qui mcntetn 
ejiis famitiarius exploraret. Caeterum factuni isinil 
episcoporum lota Francia miratur, dlcens , eos 
oportuisse convenire. ut tractarent de salute regis 
sui, quem slcut imperatorem ex causa schismatls, 
ita propter clerom et Ecctesiam, quam collldit, qnn* 
tidie labefactari conspiciunt. Oportebat qnoque eos 
de liberatione Ecclesiae el pace sollicitari, et operatn 
dare et diligentiam, quomodo reformaretur pax 
clero, non quoinodo se et sua, sumptibus, labori- 

Q bus et periculis exponerent, et fumam snatn detur- 
pantes, Inposterura Ecclesiam subjicerentserviiuti. 
Rem quoque mirabilem, si tamen vera est, omnes 
qui audiuiil, pariter admirautur. Quod scilicel epi- 
scopus Herefordensis vir lilteratus et mundi cott- 
lemptor habitus, in arcbiepiscopuin suuin et con- 
secratorem invehitur, dicens eum turbatorem re- 
rum, quia Ecclesiae vindicat libertate:n. Nounesic 
praepcsiii filiorom Israel, in Moysen et A:(ron divi- 
nae le|;is exsecutores culpam refuderunt, quod Oji- 
gciiabautur ah exactoribus', negatis paleis qu» 
debebantur de jure? nonne ministris Domini imppo> 
perabatur, qood prsepositonim noniina (eiere face- 
rant coram rege et servis suis? llli tamen, tnjr 
queruli et luurmuratores , tamen secuti sunt 

D Moyseu. Et uliiiam hi qui inodo querutitur et mur- 
murani, Domini scqitantur legein. Quod si fecerini, 
coiiveiiienl hhic regein, inde arcbiepiscopom, et 
quem in Culpu videriiit, palam arguent, et e di- 
verso stabunt nec conseiisu aut dissimulatione 
alieuae iulquitatis, coutactu immunditix pollueii- 
tur. 

EPISTOLA CLXXIX. 

AD RICARDUM FRATREM SOOH. 
(A. D. il66.^ 

RiCARDO fratri suo. 

lu le, o:nnluni nioriturorum dulcissime, plane vi« 
debor injurius, si cuiqoain a peregrinatioiie inea 
scripsero, sublicens tibi,quem superstatu meo,cuin 
Domino amabili matre uostra, non ambigo prab c;e- 



«75 lOANNlS SARESDERIENSIS iT6 

teris mdrUUbus ease soUlcUum. Licei enim inter- A liabilus simulaiione praeeroinent^pericliielur mnoceii- 



dum desit inateria tcI occasio scribeiidoriim, boc 
ipsum tibi seribendum arbitror, scribendi occasio- 
netn et maieriam defuisse. Quod autem domino 
episcopo scripsi libi pariter innotescet, sicut ea qux 
tibi scripla siinlt sinceritali ejuspoteris pra;senlare. 
Yolo euim ut e| iii omnibus ac^uiescas qux ad te 
pertinebunty et consilium ejus praeferas meo, tuiii 
quia nobls sapientior est, tum quia eum uberiorem 
gratlam Domini habere coniido, el nos quos semper 
dilexit cbariute aincera» sicut auctoritate» sic et 
meritisantecedU.Quod autem ei scribendum fuerat, 
iiisi deflcieDtis protocolli brevitas obstitisset» ei mco 
nomine suaderi desidero» et utinam Spiritus san- 
ctus persuadeat, qui in necessiutis articulo speran- g 
tesinse,solaiio consilii destitutosesse non siali.Hoc 
autem est, ut jn hoc conilictu potesiatis et Juris ea 
inoderatiooe incedat, praeTia lege, duce gratia» ju- 
iranta ralione, ut nec temeritaiis reus videri debeat 
•dversos pote^utem quam Deum ordinavit, nec 
■leta potestatiSy aui amore reram evauescenlium 
iniqoiuti consentlat in depreasionem Eccleaiae, ella 
perniciem tam prKseatlum qnam fulororomt nou 
iDodo deserlor ofllcii et professionis praeVaricatory 
aedetlam impugnatorjusiitiae habeatur. Sed dicea 
fortasae, quod mihi, sicut cuique facilios est dictu» 
facienda praescribere, quam factu quae praescripta 
fuerint adimplere. Nam et liber vorandus dulcesclt 
in ore prophetae, sedad interiora transmissus ama- 



tia ejus. Nam et duces qut in Israel ofiicio princi- 
pabaniur et merilo, Moyses videlicet et Aaron, ad 
aquascontradiclionisimpelu mullitudinis lapsi sunt, 
ut terrae proinissionis demererenlurintroiium. Apud 
nos vero fama vulgavii, Anglorum episcopos jani 
saepius convenisse, ut deliberent et decernant quid 
facto opus sit* Sed quld, qua>so, vere decernent, 
nisi se turbari el timere, et utruinqiie snpra moduni? 
qiiid decernenl, nisl quod cedere inalueruni iinpu- 
denter, quam injuriam viriliter propulsare ? quid 
decernent vere, nisi quod iniquius dominetur, et 
ipsi peccanlibus non annuulianl vitam suam, itec 
viam Domini ostendunt? 

Nec hoc dixerim, quod eum velim aut suadeam 
c dirigere brachia conlra torreatem , > aut ut se 
inultitudini imprudenier opponal et ecclestam 
suam exponat periculis et asrumnis , sed ut imitettir 
quod bonos fecisse leginius , Cusai Arachiteni, qui 
consilium et militiam Achitophel moderaiioiic adhi* 
biu stoduit dissipare, et hi eo etiam fidelius com 
Absalooe versatus est, quod ei materiam peccandi 
sustuiit, et patricidii praeclusit occasionem. Nunquid 
enim fideles opinaris, qul peccandi Tias domino 
regl expediunty et in eo studiosl sunt 9 ut prospe» 
returin hiSy-quae adversus Domini Justitiam prae- 
sumuntur? Uter tibi videtnr fidelior, an qui ad no- 
tum erronei ministrat eulpast an qui periiiciosas 
abigit TolupUtes? Sentiat unusquisque quoil vob* 



rescit. Orator quoque in arte dicendl docet» quia in q erit. Ego nunquam domino et amico reputal/o Ode> 



ariem praecepta tradere,et de arie dicere facillimum 
est, sed ex arte diflicillimum, Id est quaepraeceperis 
observare mandata. Nusquam vero diflicilius quam 
In arte vivendi. llla siquidem ars artium est, ei 
aicui utilitate, sic et diflicuUate Incomparabiliter 
•lias transcendU universas. lilud quoque eomici 
nostri adjicies, quia, omnes cum valemost 
Reeta coiuiUa agrotii damu$ ; 

(Tkeent. Afiifr. II, I.) 
ts aotem si hic sis, aliter sentias. Ad qood ego re- 
plieatM), qooniam licet hanc auream mediocriutem, 
qoam praescribo, servare non noverim, aut noo 
qoxram» lyricuni tamen licenter imitabor : 

fungeni viu eoiis^ acutum 

Reddero qux ferrum valet extort tpea teeandi» 
(HoRAT. Artpoet.^ 304.) 

Non eqoldem hanc sollicitudinem gero, quod dc 
tanto, et de Um sincero patre (Dominus scilj sini« 
stram aliquam suspicionemcouceperim, sed quia in 
periculis amici charitas non solliciiari non potcst. 
Novi enim praepotentium perseculorum inslantiam, 
et debiiitatem Ecclesix, licet dominus papa jam 
plorlmum convalescatetconforieturinDomino:novi 
et pusiUaniinitaiem hinc quprumdam episcoporum, 
inde aliorum invidiam, ut nihilsilquodmagis verear 
quam ne in falsis tratribu&, et in his qui videbantur 
iliquid esse, et auctoriiate gradus, et litierarum et 
(\y) Epitt. {cmit., IX, 10. 



lem, qui sic iUius obtemperat voluputi, iil aalotis 
et viue dispendiuin afl^erat : nisi forte Sauli fldelecn 
puies fuisseIdumaeumDoeth,qui sacerdolei Dcmiul 
gladiOy quo se ipsum transfossurus erat, oecidit, el 
Achitophel fuit necessarius Absaloni, quo soadeoto 
* palam in uxorem patris commisit incestum et par- 
ricidium committere disponebat. Dicitur (et otinam 
falsum sit l) dominum Londoniensem et iUum meum 
amicum episcopum Gicestrensem ministros iniqui* 
taiis armare adversus Ecclesiam, et Cantuariensis 
arcbiepiscopi sitire sanguinem, el id agere, ut ei 
nunquam reditus pateat, Nunquid timent ne feritas 
mansuescat, aut, ot a Gicerone usurpatum est (13*), 
ne refrigeat hasta Caesaris, aut gladius hebeletur ? 
^ Sed ego quod non plurimi fabulam puto. Neque eniiii 
Unli sacerdotes saplenies sunt, ut faciant mala , 
praeserlim cum ipsi noverint, quoniam si iniquiua 
praevaiuerit, 

Posna revertura etl in caput itta tuum, 

(OviD. A. Am. I, 340.) 
Neque enim eos latere poiest quomodo de rhamno 
in regem sublimata igiiis egressus est, qui devorai 
cedros Libanl. Vale, et ofllciose saluta quos noveria 
saluUndos, sed aflectu praecipuo matrem. impetra 
nobis orationum suff^ragia, ne nos a via sua patia- 
tur Dominus aberrare, sed pro beneplacito suo, sive 
per prospera, sive per adversa, triuniphatis afllectio* 
iiibus carnis et vjilis omni()us eo deducal et per- 



in EPlSTOLiE. — AN. H66. 178 

tr4hal undeexsulanies, in eo» ei in nobis ilespiria- \ nppellaiionis praciexlu nialitiam suam nituntar eo- 



Mius inferiora» et compaiiamur niiseris, qut modu 
circa sarcinulas Ecclesiae el noslras diripienilas 
inttiiliter occupaniur. 

EPISTOLA CLXXX. 

AB MlCISTRtJU BADULFUM KIGRUM. 
(A. D. 1166.) 

Magistro Radolfo Nigro, Joan. Saresb. 

Eicosaiionem qua diuturnitaiem sileniii purgare 
stttduisUs, sicutprobabilis est» ila probatam habeo 
et accepiaroy sciens dileciioni vesirx nequaquam 
diligentiam deruisse, sed ipsi diligentias non asii- 
tisseforlunam.Eoaulem dediiigeniia olarius liquet, 
qoodpostdiulurnamelodiosam mihi moram cbarila- 
lis Teslrae sedulitas ad insiruciionem meam compegit 



lorareetevaciiaresentcnliam, qua de sedis nposto- 
licae judicio emanaviu Sed profecto, si Doininus 
liobiscuin es(, imo quia per misericordiam suaiu 
nobiscum est,pro se pulieniibus et proscriptis; quia 
ei in causa ibta ex conscieniia noslra decrevimus 
famulari usque ad mortem, plures nobiscum sunt, 
quam cum illis, certumqiie est amodo quod episco- 
pis imminet labor et dolor, nisi salubriori consilio 
acquiescenles, pacem Ecclesiae, quam non prodcn- 
dain, sed custodiendam susceperunt,cilius sludeant 
reformare. Uex in imperatore confidit, ei in ca- 
piione domini papae.quam ei vaticinanlur prophct» 
Daal, falsa videntes et slulia, quia non loquuntur 
a Domino; sed ita Achab deceptum csse memine- 



omnia.quae exopinioneveslravobisobessepoierunl ^ ris, el dum speraret victoriam, liostium gladiis 

vel prodesse. Et licet quaedam eorum per alios ante 

cognoverim, nullus tamen sic speciaiim universa 

peregil, et singula. Fueruntautem omnia vera [a/., 

bonajquaeaudistis, licetplurima falsaessenon ambi- 

gam. Quid aliud sine salutis dispendio facere possum, 

quam quod ex testjmonioconscientiae praescribit ra- 

tio, et ipsa officii mei necessitas inexorau compel- 

lit. Nonne cum ad domini regis curlam accessissein, 

in omni homilitate olTerens quamcunque saiisra- 

ctionefln, jura permitterent, vel voluntas sua mihl 

Indicerett lionestale incolumi,exclusus soma forina 

paciSy quap lunc roagistro Philippo oblata est et 

alhta? Qoidnam erat ulterius faciendum ? Nuoquid 

possessiones mihi pro lege Domini violeuter et cru- q 

deliter ablatae? quod secure protestor coram Do- 

mino qui, velit uolit mundus, judicaturus est cao- 

sam istam» tam turpi erant commercio rediineodae» 

utjorarem me observaturumconsueiudinesquaslex 

Domini condemnat, et omnem archiepiscopo meo 

obedientiam abjurarem ? Possent haec ad subversio« 

nem fidei meae sufficere» sed lamen uUerius proces» 

sum est in ea» quae etiam ab adversariis honestius 

essent uciia quam expressa. Non utique in regem 

ista refundo, sed in eos qui se animum ejus plenius 

nossc dicebaniierantquey ut jactitabant, interpretes 

volunlatis ejus. Ipse enim me audiente nou dixit 

qnod aut meam, aut ipsius dedeceat honesutem, in 

eoquesolo ipsum possum arguere, quod cum respon- 



corruisse. Sapiens interim audiat a Caltme : 
In morle aUeriu$ »pem tu tibi ponere noli^ 
praesertim innocentis et Domini, cujusdiem prxve- 
nire, vel voto, parricidii instar est ; scd, Doniino 
auclore, dominus papa prosperatur, et capto nuper 
Albano, sicut certissime constat, dilataii siint gret* 
sus ejus. Cum econtra Teulonici lyranni et bxre» 
siarchae sui vias sepiat Deus quotidie spinis, et 
quod dissimulare non possunt, eorum minuantor 
vires» et evanescal aucioritas. Quod audisUs de Sl- 
culo, falsissimum esse dicunt milites Reroenses, qoi 
siipendiarii ejus fueruui anno integrOy et pridie re- 
versi sunt. 

Quod illi non eviianiur, quos dominus Canlua- 
riensis denuntiavil excommunicalos, non Uro ipsum 
laedil, quam eos qui eis communicant. Ipsi viderint 
qua conscientia communicent, et qui excommuni- 
caii sunt, qua innocenlia aut negent, aut excusent 
crimina, quaeeis impinguntur. Ego scio qbod neque 
in ferenda sentenlia praesens fui, neque de consilio 
meo , aut de conscientia lata esi, et necdum, Do- 
mino teste, quosdam eorum, qui noUli suni, novi, 
nec, quod meminerim, vidi. Tentabo utique, ut 
consulitis, archiepiscopumflectere pro arcbidiacono 
Pictaviensi, si lamen intellexeritis, quod ad paceni 
Ecclesise possit proficere labor meus. Alioquin pro- 
brosum essei et turpe pairem circumvenire, et da- 
niinum. Sed nostis quod,cum boc ab anno prxte- 



suin flagiurein, de dlspendlo rerum et temporis con- ^ rito egeriinus, nec semel nobis responsum esl ab 

querens, sic delorquebai verbum, ul tamtmajesuti 

el bonesiaii suae quam meae necessitati esset usque- 

quaque inuiile. Scicns ergo et prudens, pro instan- 

tia temporis ab eo diverti, ut innoceotiae, necessi- 

lati et verecundiae meae prospicerem , imo et causae 

Domini ; reversurus tamen Domino propilio , si 

quaodo,quodspero, mibi cum indemnitate conscieu- 

tiae et fainae recta apparuerit pacis via, alioquin, 

ante inihi mortem inferat lemperalem piuj Jesus , 

quam ipsum pro pace vel gratia hoininis recupe- 

randa scienter oifeodam. 

Sed to multas proponis dilficultates ; prtmo quod 
Ecclesia Anglorum in arcuin pravum conversa cal- 
caneum erigit adversus Dominuin, ei episcopi sub 



archidiacono verbum unum. De ilinere autem ve- 
stro quid consulam nescio, sed iter praecise dicla- 
rera, nisi quia non video quomodo a pariicipio ex- 
communicatorum possitis abslinere. Nam quod 
sentenliam meruerunl, vobis aliquaienus, sed illis 
ex testimonio conscientiae plenius iiquet. Eum, qui 
seminat discordias inter fratres detestelur anima 
Domini : quid ergo euin, qui cum Idumaeo satellite 
persequitur sacerdotes, et tabernacuii Domini suc- 
cendit vicum, et gladio prlncipis in Leviticum or- 
dinem debacchalur. In hoc ergo articulo consulite 
conscientiam, et aliquem reI(giosum et discretum 
arbitrum adhibete : etcum effuderiiis cor vcstrum 
in conspcctu ejus, sequimini quod Dominus inspi- 



179 JOANNIS SARESBERIENSIS 180 

rabil. Si vero vos ad curtam, &uacleniibiis aniicis A ()il« ct virtnltini nullos garnilus utiqne polest esse» 



conligeril proficisci» arcliidiacono, qiiein diligilis, 
etego, qnaienus permillit sincerilas ciiaritatis, toia 
nienie veneror et ampieciorjpersuadeie, ui juxia 
(|uod Propketa monet, reilectat oculos mentis aJ 
snas et doniini siii vias, et ponat cor super ill:is, et 
non amodo subjiciat ei mollia, speraiis in incerto 
divitinrum ct varils lenocinaniis fortunsc blandl- 
mentis, memineriique, quod sumiTiis negatum eit 
stare diu, et aute ruinain cxaltaiur cor. Nain quan- 
tumcunque dissimulet, novit seiitentiam pastoris, 
jusla sit an injusia, limemlam esse. Quid mulla? si 
potesl Loth esse in Sodomis, Joseph in ;iula Pha- 
raonis, Chusai in colloquiis ei consiiiis Absalon, 
Abdius in obsequio Achab el coiisortio Jezabel, si 



et vaiius, sed procul dubio con dlalecticus, imo nec 
philosophus est. Ut lanien a generalibus ad specia- 
lia tran&eam, quod archidiaconi PictavlensiSy dam 
excommunicaius est, quidqaid tibi offcraiur, de- 
irectas inire consortfum, Faudo, quod Dominain 
hoinini, lemporalibus seterna prxlulisli; sed, ut 
siiie prxjudicio loquar senlentis verioris, et cano- 
num reverenlia salva sil, disiinctionem in partici^ 
patione cuin excommunicatis censeo aJmritcndam. 
Nam qui malitia^ eorum communicat, so ipsum 
quoque anatheinaiis oldigatione condemnal. Caete* 
rum in hisqiiatuor, quorum caulio spccialis vide- 
tur, in osculo scilicet et mensa, oraiione et salu- 
tniioiie, personarum el rerum muliiplex, ut arbi- 



Daniel in Babylone: illuc salubriier tibi el illis ^ tror, diflerentia atiendenda est. Aliler enim ha^c 



prolicisceris, quibus pcrsuadebis, ut cusiodiant in- 
iiocentiam, et videant aequiliitem, quoniam sunt 
reliqulae homini paciftco : et cum Injusli simul 
dispereant, salusjuslorum exspectalur a Domino, 
qui fidelis est in promissis, et electos suos supia 
id quod possunt, lenlari iion patitur, sed eis uni- 
versa rooperantur in boiium. lier et actus tuos di- 
rigat Dominus. 

EPISTOLA CLXXXl 

AD EDIIDEU. 
(A. D. H66.) 

Magislro Radglfo Nigro. 
Fides et devotio tua lesiimonium habent majus 
Joanne, qux non verijorum slrepita, sed operuin 



prolessionem perfeciionis habentes. aliter itnper- 
fecti declinant, aliter qui necessitaie urgenlur, aliter 
expediti. Nam perfectus nulii unquam excommuni> 
calo commanicat, nee el in verbi commercio, quin 
ei denuiitiet Culpam, qttare ipsum oporteat evitari : 
quanlo magis ergo in mensa vel in ecclesia, ct si- 
inilibus? Unde Elisaeus a rege JuJa super exitu ex- 
pediiionls conventas, et Jorain regelsrael, queiu 
iioverat esse idololalram, respondii: Vmt Dominut^ 
in cujiis compectu $io, quod si non vuUum Josq' 
ihai regis iudas erubescerem, nec altendissem qui" 
dcm te, nec respexissem (IV Reg, in), 

Ecce quia propheia, in perfeciioois gradu consii- 
tuius, ob alierfus reverentiam, necessarium quod 



exhibitione clarescunt. Nain et Jesus veritas, cujus ^ quj&rebaiur, divinae volantalis, quamvis idololatrs 



utinam sic imitaiores simus, sicut sumus et pro- 
fessore», aitestationem operum Joannis lestimonio 
prafert, iion hoc quidem condemnans at repro- 
buin, sed id tanquam probabilius sai innocenlia 
censuit praeferendum, Siquidem opera ctijusque 
tesiimoniuin perhibcnt de eo : et arbor, nec ex sui 
proceritaie et robore, nec ex ramorum multitadine 
etvenuAtaie, nec ex ubertaie folioruin, et coii- 
densltate, sed ex fruciuain utilitate pensatur. Cum 
ergo lu nihil omiseris ex conlingentibus, et fldei 
tux et devotionis fruclus, etsi non pro voto, plane 
pro tempore praecesserit, et speretur: cur ad »1- 
legationes charitatis astruendae oratio tua progredi- 



culpa, ut oporiuit, denuntiata, revelavit arcanum. 
Naanian vero Syrus, etsi curaius a lepra , et verutii 
Doininum agnoscens et conlitens, nulluin perfe- 
clionis gradum assecutus, de saiicia lerra duoruiu 
burdonum onus deferens secutn, ab eode.ni Elisaeo 
obtinuit, ut ei orationibus Domini sui, quod Cf nc- 
cessitaie oflicii cogebalur , liceret assisiere, et Det 
graliam noo demereri. Ait enim : Quando ingredi' 
tur domims meus templum Remmon u( adorei, r< 
t7/o innitente super manum meam, si adoraoero ^um 
eo ln eodem loco^ precor ut ignoscat mihi Dominus 
servosuo pro hac re (IV Reg. v). Dixilque Elisaus : 
Vade in pace (ibid,). Patet binc quaienus imper- 



tur? Si eam vis esse fidelibus commendatam» acta f^ctos urgei inierdum reverentia publicae potesta 



agis ; si infldelibus, nihil. Unus autem, et singula- 
rlter unus est, cui eam desidero commendarl, sed 
non tam allegaiionum ornaiu, et pbantasmalibus 
dictionum, quam charitatis sinceritate et vitaecon- 
tihentis» et aflectuosae orationis instantia, et qui- 
dem ex his locis libi arbilror provenisse, ut ainico 
nostro Hugoui responderes id, quod etsi imperitis 
rerum videatur aflerre dispendium, conscienliae ta- 
men et salutis procul dubio compendiuin adfert. 
Unde et slcdiis tuis congratulor, quem agnosco ex 
signisperspicuis ia urbe garrula et ventosa, ut pace 
scliolarluin dictum sit, non tam inutilium argu- 
vicntalionem locos inquirere, quam virlulum. Nam 
qoi argumcntoruffl muliipliccs locos ct sedes cre- 



tis. Cx qbibus quod tibi ausiin suadere, cotligo» ut 
si praefaius archidlaconus tuum vult habere con- 
sortium, accedas ad ipsum exploraiurus quatenus 
apud ipsum possis proficere, etei quod fides exigii, 
familiariter, et in aure denuniies, ul nieminerit se 
Christianum esse, et senteutiara qua innodatus esi 
vereatur, et prae omnibus morialibus timeat illum, 
qui potest corpus ei animain niittere in gebennam. 
Utinam cuin rege, ei tam isio, quain altis ouiuibus 
excommunicatls sint aliqui viri timeHtes Dominum, 
qui eos familiariter et amice statnant contra Ta- 
cietn suam, et revocent ab impieiatibus suis. \iiioA 
siillete, quia Christianus es, vocare destiterit, 
Christus, quem in le odil, dlspeudiaia hoc fucil- 



<SI EPISTOLiE/- 

liiiic el fclicissime, nisi meriia tua praepedianl, po- ^ 
lerit compensare. Salus enim Jusiorum a iDo- 
niiiio ett» qui proiegit eos In lempore iribula- 
tioiiis. 

EPISTOLA. CLXXXII. 

AD TBOMAll CA3ITCARIEXSEH ARCHIEPISCOPUV. 

(A. D. HG6.) 

Domino THOKiE Canluariensi. 

Ea fere omnia quae inilii veslra significaTit di- 
gnaljo, fama divulgante audieram, sed aucloritaie 
uoniinis veslri facta suiit certiora; ea ergo non 
Isnquain ceria sed velui audila per litteras meas 
siguiticavi donilno Pictaviensi, adjectis iis qiiae de 
Aiiglix siatu audieram, rogans attentius ut vobis 
super baec consilium darei. £k quo vero per liite- 
rasvestras certioratus sum, lllico cuin amicis B 
Yesiris, de quorum sinceritate non dubilo, adbibito 
magiatro Phiiippo, contuli super negotio vestro» 
nulli umen ostendens transmissarum vobla exem» 
pia litterarum. El licet, ut praescripseratis, singu- 
latim conveiierim aniicos nostros, abbatein scilicet 
Saccii Remigii, et magistrum Fulconem et magi- 
strum Radulfum, omnes lamen non modo in eum* 
deni sensuro, sed fere In eadem verba conveueruni. 
In summa ergo nullus eornm iuvenius est, qiii 
domiui papae cousilio adverseiur, omuesque unaiil* 
miter approbant constlium quod vobis dedtt Nico- 
laus xenodoclius Rotltom., Itcet nec de lltteris, nec 
de consilio ejus audierint aiiquid. Attendenda enim 
est inslantia temporls, conditio Ecclesiae Roinans, 
iiecessitas regni Anglici, periculum non modo sedis 
vestrae, sed commissarum vobis et ecdesiarum et 
auiinarum, quibus si vel occurrere, vel subvenire 
polueritis, vix lanti debeiis facere anlmam vestrain, 
ut nou pro saluie ipstus animae, et liberatione Ec- 
clesiae naufragantis, accedatis ad colloquia perse- 
cutorum, ct experiamini quid per humiliutem 
vestram dignetur eificere pius Jesus, qui post asceii- 
sionis suae gloriam protestatus est, sicut in litteris 
iuvenitnr authentlcis, se adbuc paratum esse roori 
pro bumiiibus, et crucis ignominiam sustlnflre, 
praesertim cum illi qui vos persecuti sunt, et Chri- 
stuiu in vobis, dicaniur aliquautulum a re(;isgratia 
excidisse et in ea conditione versarl, ut eos jam 
taedeat vitar meae. An verus sil, nescio, sed rumor D 
apud nos publicus esl, sive autein ita sit, sive non, 
certo cerlius est, quia procul dubio Christus trium- 
phabit, et reddet unicuique non modo juxta opera 
saa, aed et ▼oluntati consummatae perfecti operis 
attribttetcoronan. 

Perfectorum amicornm, a quibus ego et magister 
Philippus non disseutimus, consiiiuiii est, ut si vos 
iiiiperatrlx vocaverit, ad ipsam duceitte Rotboina- 
geiisi archiepiscopo secure accedaiis : et si ibi 
botii aliquid audleritis, agutis graiius Dotnino^ et 
iia per ouinia incedutts, ut uiodestia veiiira omul- 
bus innotescat. Si vero, qiiod abait! secus accide- 
rit, redettnte praefalo arcbiepiscopo iu terram per- 
egrittationia vestrae, cum bunestate et securitaie 



AN. im: m 

reverteminl. Deelericis voro ducendis, boc eonsu- 
lunt, ut non multitudinem ducaiis, sed paticos, pro- 
vidos et discretos, si qtios tainen babetis tales, 
quorum possilis /tnniti consilio, si opus fuerit , et 
sub praetexlu eorum qui deftieriiit , sl lioc necessi- 
tas eiegerit,dilationent posstiisconintodeiinpetrurtf. 
Ego autem me ad hoc opus non ingero, sed iiet 
refugioquidem, si nie decreveritis, ittnerls vestri; 
ei laboris, et sortis fore consortem. Nain in omncs 
bujusinodi casus paratus suin , auclore Domino, 
pro fideliuie Ecctesiae et vesira : si taiiien placuerit 
ut vobis occurram , me tanti tcinporis spatio prae- 
raunite, ut ad locum et diem, quein praescripseriiis» 
commode valeani per venire. Nain 

• . .tff m$ mora non erit uUa, 

(VlBG.) 

licet multas doml pro tempore necessarias Itabeam 
occupaiiones, lum ex instantia abbatis mei, luin ex 
praeseniia Gir. archidiaconi , quorum desiderit» 
sicut vobis, deesse iton possutn. 

EPISTOLA CLXXXUI. 

AD EUMDBll. 

(A. D. im.) 

THOMiB Gantuarlensi, Joanmes Saresb. 

Liiteras, quas ad consolationein vestram et siib- 
levationein Ecciesiae, post longuin tandem exsiliutn 
et 'proscriptioncm vestri , et vestrorum oinnium, 
vobis palri suo , filil Cantuariensis Ecclesiae, fra- 
tres, et eoepiscopi Testri nuper tronsmlserunt, dl- 
ligentius relegens, nihil probabilius ex earnm in- 
spectlone potui oplnari , quam eas consilio Aebiio- 
phel, quein credibile est iu perniciem ildelium ab 
inferis rediisse» per manum Doeth Iduinaei, sitientis 
adbuc sanguinem ^cerdotum, et quaerentis, et iii- 
satiabiliter persequentis animaiu Cbristi , qui iu 
electorum flile et chariute vivit, fuisse dictaus. 
Sic enim pervertunt omnla , ut cuivis vel parum 
inlelligenti perspicuum sit, inentem earum lottge 
esse ab opinione communi. Sed a veritate iongiiis 
dlstal: namqueomnes blanditiae, et exquisiti co- 
lores eo tendunt,ut sub appellationis praeiextu jure 
videalursubvertendusessevicuiussacerdotuui.Nobe, 
qiii vertitur in iatratum, signiflcatque pastoruui £c- 
clesiae diligentem eustodiam, ut post banc conspi- 
rationem eorum quisquam in grege Uoinini audeat 
vigiiare,et luporum imminentiumt praedicationis of- 
flcio propulsare furorem. 

Ait Salomon in Proverbiis, quia mWior etl fini$ 
oralinnii quam principium {Eccle, vii); sed profecto 
fluis bujus prtnciplo deterior est : si quidem iii 
initio saiutem optant, proflteniur obedientiam, et 
utinant utrumque fldeliter, ut contra prohibitionem 
Doniinl non loquantur bona cum proxiino, et mala 
sint iu cordibus eorutn : subinde amaras, sed unde 
gratias agenduin est Deo. Falsas, et quas caplivus 
a piratis consuevit i porrecto audire jugulo, > sub- 
texunt historias, qnibus justiflcant causam iinpii, 
et dicunt boiium malum, et lualuiu bouuin , uhdc 
tandem per consef][ueutiam raiioitis videantur ui* 



135 JOANNIS SARESDERIBNSIS m 

fem : t Reus e»! moriis, qul conlradlcii Caesari. » A ^on Bibuto (iuidquam nuper, $ed C(ciare ge$lum tu 



Monne iiie» quem praefiguravil Acliilopliel» Judas 
prodilor non inodo Jutois in nece Clirisii , sed et 
8cribis noslris el Pliarisaeis prodilionis elparricidii 
relinquens eiempluro » ad Cbrisium sic accessil, 
humili salutaiione lionoran6 Dominum cl mdgislrum, 
dicens:\flve, Rabbi (Matlh, xkvi) , ei quem verbo 
prodebat, el osculo ; el subinde cum gladiis et fus- 
libus mililnm, quibus isli freli sunl, fugalis disci- 
pulis el dispersis, irusit ad principes sacerdolum, 
ut illic argueretur, et a falsis cunvincereiur testi- 
bus» paternas, qux et avorum sunt, evacuare ieges» 
et leges Caesaris impugnare, quia suara Domino 
imagioem» deducia raiione Caesaris , docebat esse 
reddendam, ut reus videreiur impietails, quia oblo- 
quebaiur, reclamabat , imo repugnabat iniquitatu 
Dicuni bxcsed qua conscientia, viderit Dominus 
et judicet, Dominum regem non quidem nunquara 
peccasse dicimus, sed semper paratum Domino 
satisfacere conlidenter dicimus et praedicamus. 
Nunquid non facies meretricis facta est eis,et frons 
adamaute durior, ut non erubescant conOdenter, ut 
aiunt, praedicare innocentiam liominis, cojus ma- 
litiam et iniquitates novit , praedicat et detestatur 
Christianus orbisi? ConTeneruRt eum , ut dicitur, 
episcopi London. etUereford. quibus 8e,ut aiunt, 
ad omnem juslitiam oblulit.Nonne episcopus Lund. 
iile esi» qui priutus in Anglia scidit Ecclesiae uni- 
tatem.Jquod omnes noverunt, et archiepiscopandi, 



Nam bibulo gestum consule nil memini, 

(SOET. C(F«., i9.) 

Qua autero iropudeniia dixerunt, et » ne verba in 
venlos evanescerent , scripserunt, quod omnibus 
faJsumesseinnotuit, c quia rex, > quem impatien- 
tissimum esse nullus ambigit, c gratum habet cum 
coriipiiur, et dulce putat obsequiuro cum monelur, 
ut corrigal si quid deliqueril in Dominum ?> — c Si 
quid , I inquiunt» ac si dubium sit eis illum deli- 
quisse in Dominum, qui Ecclesiae liberlatem impu- 
gnaty avitas perversiiates Evangelio Cbrisli praefert 
et sanciionibus Patrum ; et, ut de vobis taceam et 
clericis quoa injuste proscripsit, qui muiierculas et 
parvulos incunis innocentes omni solatio deslilulos, 
non laro crudeli sentenlia quam insania compulit 
exsulare ; qui schismatis furorem Jam fere sopi- 
tum excitavit et roboravit, et resuscitau procella, 
quae jam plurimum delumuerat navem apostolicam, 
quanlum in ipso est» cum Cbristo submersil» imo 
et adhuc inergit.Quiduain quaesoducunt in crimioe» 
qui boc esse innoceniiam gloriantur ? aut nunquid 
haec probationibus indigent » quas mundus agnovit, 
qu» in suis Idoloribus et tormentts indesinenter 
seotit Ecclesia» quae quotidianis rerura experimen- 
tis luce chriui patenu Sed, si corripi dulce puut 
obsequium, plauum esl eos aropiioris esse perfidiae, 
qtti domiuum suum^cujus obsequio corpus devove- 
runt et animam, um enorroiter paiiuntur errare. 



quod plurimi suspicaniur» ambitione tractus* totius C Sane imple^um est in eis bodie propbeticum illud : 



hujus discordiae fomes inprimis exstiiil, et incentor? 
Sionne stylus ipse couvincit Achitopbcl et Doech» 
qiMrum spiritu plenus est, in hac episiola expres^ 
aisse, communicatis his quae fingere potuit ex spi- 
ritu suo, qui oeutro eornm in taiibus , rerum expe- 
rieiitia comprobatur inferior. Nam et loquela ejus 
ipsum roanifestom factt. Nec curo de mendaciis 
quae super iniroitu vestro interserere aususest, quia 
praesens audivi, et vidi. Solus ilie verbom electionis 
Testrs gratum non habuit, qui pns caeteris omnt- 
bus, quod ex multls clarult et claret indieiis» ut in 
sedem vestram induceretur aspiravlt : non tamen 
diu obloqui ausus est, aliis argueniibus ambitionem 



Quaei vulpee in deeerto propltelas tui lerael {Exech. 
xiu)» cum ad subversionem Lcclesiae, qui propbeia- 
rum io ea iocum leneut, dolositaiissuae multiplices 
laqueos lexant , dulce salutaiionis praemilienies 
eloquium, devoUm profitenies obedientiam, auxi- 
iium et consilium promiltentes, ut transcunies per 
nubecuias raiionum, et verbis legitimis abuientes 
in dispendium legis » Undem iuferant : Reus esi 
morliSf crucifige^crucifigeeum, nequenobis reserveiii 
hunc, sed Barrabam! (Luc. xxiii.) 

Ecee quam salulem patri desideranti qua fidel 
devolione debitam adimplent obedienliam, qua dili- 
gentia pacem inler regnum et sacerdotium cupiunt 



et impud^nliam ejus. Quidquid ergo baberet animi, ,v relormari. Et quidem haec Um vobis, quam omni- 



quem de conscleniia, judicat Dominus, inprimis 
erigeniium fuit, et electioni factae fere omnibus plus 
applausit. Quid dicam de Herefordiensi nisi quod 
aliquandiu, etsi non magni, stetit tamen alicujus 
nominis umbra, anlequam sciretur quis esset : 
nunc autem sub obtentu ejus, qui litteralus creditur 
abliis qui litleras ignorant, aut ipsum, suam vo- 
luntiropii militiam procurare, ul videalur consen* 
taneum rationi quidquid litteratus, et antiquus die- 
rum episcopus approbaverit. Ergo istls duobos 
respondere, vel sententiae eorum acquiescere , est 
transire omnino in scnienliam Londoniensis.acsi in 
Caesarem computaretur etBibuIum. Ethici si qui- 
dern mcministis- 



bus causam ei hisiortam proscriplionis nostrae in- 
teiligentibus dicU esse non dubito ex abundantt» 
sed impieuiis et doli, iinpudentiae et falsitaiis at- 
tendens cuinulum, profeclo iiec animum nec cala- 
mum polui continere ; nam et : 

Si nalura negal^ faeit indignatio versum^ 
(JuvEii.,i»79.) 

adversus roaliliam et impudentiam eorum, 
rom 

Omne in pracipili iriiium stetit^ 

(iD., ibid. m.) 
ut nequitia: eornin vix aliquid possit addere, 
etiam excogitare, qaamlibet subtilis, ei in nialis 
inveniendis arguta posteritas. Sedquid in his ino« 



quo 



aut 



I8n EPISTOL^. 

ror? Reiribuai eis Deus» ei piane, nisi venus ipsa, 
quod possibile est, yeruilur in falsiiaiein» retribiiet 
Aliandanler facienlibus et foventibus nequitiani is- 
um. ¥os autem, ut inihi Tisainest, litteris etmaliri;e 
eoruin prodentissinie, et elegantissinie respondisiis, 
et argotias eorom diu excogitatas » eC elaboratas, 
Telut aranearom cassiciilos, validissimis rationibns 
dissoWisUs. Et iicet grandiuscula sit epislola» qiiae 
tamen necessaria sola exseqniinr, Yelleni lamen lioc 
circa unom articulumy qui et verus et notus esl, 
dtligeniins inslilisse; scilicet, ot osienderelis pa- 
IJentiam, qnam diu in silentio habuistis» et sollici* 
ludinem, qnam paci reformand» adhibuistis,regem 
sxpius cum omni liumilitate revocando per litteras 
ei nnntios domini papae, per vesiros , per matrem 
saam, cui credi debuisset , per episcopos transma* 
rinos et cismarinos, per fratres Tcmpli ei Hospita* 
lis, per regem et optimates regni Francorum , el 
tandem in propria persona accessistls ad collo* 
quium ejns, et sustinuistis repnlsam. 

Cxtenim» qoia episcopi nostri scribont, et con* 
fldenter pnedicant eum ad omnem Josiiiiam et debi« 
lain satisTaciionem esse paratumy et eliam satis*- 
dare Tolentem, ti ratio ezegerit; mihl et qvibu»- 
dam aiiis amlcis vestris Tldetor consilium, ut evo» 
cetis episcopos, et iioroinatim iilos quliltteras sign»- 
Tcr«DC,et Saresberiensemqol deiojiistasuspensione 
eooqiieritar,etWlgorniensemqui est principiiias ge- 
ncfatlonls Testrae in Domino, et ai qul alii sont,qao* 
rum utilem credatls esse praeseBtiam,et ezperiamini 
an fida sit testilleatio, praedtcaiio, et scriptura eorum. 
Vocaii antem in Tirtuie obedienliae fortasse non 
Tenient, licet inobedientiam niilla unqoam appella- 
tio tuetur. Sed causa Testr^ liquidior erlt, si fal- 
sitas et malitia eomm foerit revelaia* Non tamen 
arbitror omnes episeopos, sicul nec pereonas in 
dioecesibus constitulas» qiias fallax ciaudit inscri- 
ptio, buic malitiae coirsenlire, cum certum sit, aut 
saliem Tideaiur esse probabile , in tania ecciesia 
XTiii episcopatuum adbuc tnveniri vel illos x, qiio- 
roin contempiutione interim Dominus insulae parcil, 
ne cunt sororibus suis, quanim iuiitalur luxuriam 
et impielatem, fnndilus delealur.Licel eniin aliqtii 
plus justo taceant, et quacuiique consideralione 
dissiinalent : credo (amen aliquos in episcopis, el 
iiiultas personas de puriiate fidei et conscieniia 
boooruns operimi sperare et exspeclare regnum 
Dei. Nam ei Joscph fidelis inventus est in doino 
Pharaonis, Loih juslus inansit in Sodomis, Chusai 
In consiliis Absalon utiliter versatus est, Danie.l 
innocenter prxfuit in Babylone, Abdlas in consoriio 
Acliab et Jezabel , dissimulans cum dolore , qiix 
emendare iion polerat. Propbetas Domini in alriis 
biitantes salubriler exhibens, clemenliam Dei et 
gratiom propheliae patieniia longa promeruit. 

t-nde comiDodum arbilror, ut si cbaos quod inter 
nos, et patriam nostram firmaium est, permiserit, 
banc epistolam vesiram ad singulos episcopos et 
ceiebriores ecclesias iransiniuatis, ut nutanlium 



AN. mi. |gg 

A firmetis Gdein, n omnintn provomis affeclum, cre* 
bris eliam scriplilalionibos singolos episcopos ki 
spiritu mansuetudinis et lciiiialis sollicitetis, nt 
redeant ad cor ei| metninerittt cdndiijonis suae:et 
In omnibus promoveatis, ne quid vestrum arrogan- 
tiae aut immoderationis prsiendat imaginem. Ad 
baec accepi ab his qui llererordensein episcopum 
se familiarios nosse dicuni, quod dum versarclur 
in scholis, laudis avarus erai, et tantus amator 
gloriae, qoantuspecuniae videbatar esse contemptor. 
Putatar itaque qood nihil illum magis movere pos-» 
set, qiiam si eum magistri scholarum et virt reli^ 
giosi, utpote prior Sancii Victoris et siiniles, quos 
in Gallia ramiliares habuerai, socordi:im ejiis, qul 
sperabatur redempturus Israel, suis lliieris excita-» 

B rent et animnrent, ut nunc osieiidat episcopum, 
quem in scholas depingere consnevit, at a se pro* 
pellens vitia quae in aliis argnebal, amissam redi« 
mat famain. Idero eiiam Je Wigorniensi consulitur, 
ego tamen nec de ipsis bene spero, nee de rego 
Francorum, quod, sicut caetera, iii aure dictum slt« 
cum ad supremae neceasitatis articnlum Tentum 
fuerii, praesumo supra modum, nec de Ecclesia Ro* 
mana, cujns mores et necessitaies nobis Innotue- 
mnt, moltum confldo. Utioue dominus papa rir 
sanctos et justos est, et dominom Albertam, at a 
pierlsqoe dicitnr, imitatorero babei, seil ejos aont 
tot et Uniae necesslutes, tanta aviditas et impro- 
bitas Roroanoram, ut Interdum utatur Kcenlia po- 

Q lestatis, procurelqae, ez dispensatione, quod rei« 
pablicae dicitur expedire, etsl non expediat reli* 
gioni. Timeo ergo ne appellaiionis diero oporteat 
exspeciari, et cum eo Tentum fherit, ne, qul diii« 
gunt munera, sequaninr retributiones : rereor enlm 
angustias temporis , et circumstantias nostraa» et 
aliorum. Nostris, iroo Christi et Ecciesiae adversa* 
riis, decretum est ut nos vultierent el confodiant 
spoliis noslris, quibus si interim vexatio data fue- ' 
rit ad tntellectum, fortasse proniores erunt, mem 
laborum et sumptuuni, ad paoem reformandam sibi 
et nobis. Natn hoc ipsum inaiiiiam eorum et auda* 
ciam nutrit, quod nobis solis laborantibus, illi in 
iipuleniia et voluptatibus siiis hactenus quieverunt. 
Et qnia huinanum iiobis deest auxiiiuni, loia men- 

D lis intenlione confugiamus ad Doniinum , ut a 
prxseniibus et immineniibus malis expediat, et 
scuto miseralionis suai circumdct nos veritas ejus. 

EPISTOLA CLXXXIV. 

AD BAETHOLOIiiElia EXONIENSEM BnSGOPUM. 

(A. D. 1167.) 

Domino Bartuolou£o Exouieost episcopo, Joan. 
Sares. 

MuUa quidem scribenda essent,sed angusiia tem- 
poris et necessariarum tuinultus occupaiiotiuin co* 
guni,ut ea perstringam poiius quain expooam. 
Rccepi nuper, auctore Doinino, frairem ineum be- 
nignilali el Jliberalitati vestrae congralulaniem in 
plurifflis, et me praeter pluriinam, qua-m habebam 
ad Tos, dcvotionerot longe devotiorem fecii» et ma- 



187 lOANNIS SARESBERIENSIS m 

gis obnoxiiim. In ipsiiis Toro adventti cn]ii8fbm A eeontra clamant, qiiia pax iion est, sed amariludb 
amicissimi nostri recepi litteras, qnibiis me voluit omniam amarissima. 



pnemunire» et vos, si fieri possei, per inc, quoil 
rex prnecepit per Jocel. de Ballolio, el qnosdam 
aiios ministros pietatis su», vos et dominum Wi- 
gorniensem stc babendos in omntbus el traclandos» 
nt capilales iniinicos regiti, et publicse salulis bos- 
les« Uiinam vanus sit llnior meus! Sed quidquid 
episcopi in appellaloriis suis papae de eo scripse- 
rint, qniiiquid pnedicent de pietate et mansueiu- 
diue ejtis, de justiila et afrabiliiale, de rcvereniia 
^acerdolii, nlhil adco iinpium est in Deum, in bo- 
mines iiihuinanum, qiiod Fraiici et Latiui de eo 
facilius non credanl : unde plurimuin miranlur et 
stupent omnes qui attdiunt, qua conscientia, qua 



Si vero nonnisi debitas exigit consueludines, aic* 
nt vester Demosihenes asserit , illis profecto de- 
biierat esse contentas, qnae non sunt diviais legibos 
inimicae, que bonis moribus non adversantur» qn» 
aacerdotium non debonestant» quae periculnm non 
ingerunt animanimt qu» matris Ecclesise» de cujiis 
maim snscepit giadiiim ad ipsaro tuendaro» et injii- 
rias propulsandas, non subrnunt liberiatem» sed iu 
TOtis ipsius omnia contraria sunt» sicut Scriplura 
ejus, sanclorum Patruin aucloritale, etsummi pon- 
tiAcis ore damnata testatur, et quotidianae quereL-e 
clert et populi : et timeo ne pontifices ipsi contrn 
scripu sua venire cogantur, et depRKdicare qnod 



iinpudentia, qua fronte ansi fuislis asserere, scri' B praedicant,et quam modo damnant, justificare c:i 



l>ere et episcopalis aucloriiaiis characteribus coii- 
firmare innocentiam honiinis, ciijus injustitiae sunt 
•inninm fabula, cujus supplantationes et violentias 
mundus agnovit : qiiomodo in sobversionem jusli- 
tiae falsam dedit tot et tantorum Patrum venerabilis 
universilas pro malitia testimouium. Nam scripti 
vestri verba snnt haec pro rege* ciijiis causam no- 
tarius vester jusiificare conatiir, rex omnem pro- 
luiltil justiliam ei eain factis implere paratus est» 
ei dulce repuiat obsequium, cum monetnr, ut cor* 
rtgal, si quid oflcnderii in Deum, nec solnm satis- 
facere, sed et, si jus exigat, in hoc satisdare pa- 
ratus est. Et posl pauca subjungit : c Eiimdem se 
judicio ecclesiae in his quae snut Ecclesi;e, ncc iii 
inodico siiblrahentem, sed coKa Christi jugo sub- 
deuiem. i Et pauio superiiis : i Dominum regeni 
non quidem nunquain peccasse dicimus, sedDomiHO 
aemper paratum sati<^facere, et confidenter dicimus, 
et prasdicamus* i 0, inquiunt, quam sana, quam 
sancta pnedicatio episcoporum Angliae! quain 
sinceruro et incorruptum pro liberiate Ecclesiae 
testimonium ! quam vera est asserlio sacerdotiim, 
qui illud praedieant quod mimus aut histrio sine 
dispendio verecundiae non loqiieretur. Si fidem quain 
tion habet desiderat scriba vester Londoniensis, et 
si qui ei consentiunt, exeunduin esl eis de orbe 
Laliuo, ne quoties haec praedicaverint : 

Quare peregrinum vicinia rauca reclamtt, 

(HORAT.) 

et ne tantum adversus Ecclesiam pro consueiudlni- 
bus, imo pravitalihus , avitis leslimonium daret 
aapiens ille tabelJio et facundus, etiam adversus 
populum testificator, inseruit scripto vestro : < Rex 
a Domino constitutus paci per omnia providet aub- 
jectorum, et ut hanc conservet, ecclesiis et com- 
inissis sibi populis, digniiates regibus ante se debi- 
tas et exhibitas sibi vult et exigit cxhiberi. Quid 
liaec audiens Ecclesia Gallicana ? i Iia, inqiiit, Do« 
itiinns et Evangelii verba adjiivent eos a quibus et 
pro quibus haec scripia snnt. Providet fortasse pa- 
cem omnibus, sed a loiige, quia praesentialiter om- 
rvia turbat. Dicunt episcopi, aut forsitnn, ut verius 
dicatur, episcopus, quoiiiam pni est, et omnes 



sam, et quam Justificant condemiiare. Signaia est 
attestatio eonim oninium quidem coiicepla nomine, 
sed irium dmitaxat episcoporum roborata sigillis, 
archisynagogi videlicet Londinensis et domini et 
amici mei,cuiinterim parco,episcopiWintonensiset 
aeque doctrina et eloquio pollentis, veteris quidem 
scholastici, sed noviiii episcopi Herefordensis, quo- 
rum pra>minebat auctoritas,si non opinioni bonse 
•consenisit, iniqnitatis,et manifestae faUitatis attesla- 
tio, scripto iitrumque, etsigillorum muniinine con- 
vincente praejudicarel. Alii interim qiios libelii con- 
cludii inscriptio, mitius arguuntur, quia pon facile 
eredi potesl, ut tot sapientes convenerint, lot coii- 

^ tulerint religiosi in frandem divinaelegis et caiio- 
num, etin pemiciemEcclesixconscripserini, unde 
convalescat et praevaleat iisquequaqiie iniquitas, et 
justitia opprimatur. Sed ut audio, omnes illi scrW 
pto praestlterunt auciorit;iiem : quod si anie vide- 
rant, impiissimuin fuit tantx inlquitati tesiimonium 
perhibere:si non videruut, stiiltissimum alieiiae 
iniquitati suorum impositionechaTracterumpraestare 
auctoritaiem. 

Sed qnid In re conspicua, cum ex necessitate 
plura dicenda sint, protendo sermonein ? Nam pa- 
gina illa, etsl vestrorum cessaret opera, nostro- 
rum tamen diligentia ad Romanum defertur pon- 
tificem, qni et morcs illius quem justificalis ex 
miiliis novit indiciis, et faciie deprehendet qua 

jy sinccritaie episcoporum concepta sit haec atteitatio, 
qnae fuerit intentio scribae vesiri, qui quoniam, Do- 
mino aliier disponente, quod ambiebat esse non 
valuit, Cantuariensis archiepiscopiis, in Anglicana 
Ecclesia de consensu, consilio et aiictorilate eorum, 
qui Christum persequuntur, factus est arebisyna- 
gngusj Scripsit ei nuper dominus rex per Radiil- 
phum Dicetensem archidiaconum suum, quod se 
totum reguum suum et causam, qnae inter eiim et 
Ecclesiam vertitiir, ipsins tanquam patris et fide- 
lissimi amici, committit arbitrio, et praecipit, ut 
sui officiales ei \n omnibus usquequaque obediant. 
Si quid ergo vobis, vel ecclesiae vcstra?, aitt do- 
mino Wigornensi incubuerit, illiim faciatis conve- 
niri, ut pro vobis et Ecdesia Dei commoneat re- 



189 



gem, qui, $lcot in ilb nobili eplstola sua, quae jain A 
proTincias et regna circuil, testatus esl : Dulce pn-^ 
lai obsequium, cnm admoneinr, ul corrigat si qnicl 
deliqverit in Dominum. Nam qui (leliquil in proii- 
iiraniy in Dominum quoqne deliqnii; et sponsum 
eibonoral Christum, -qnicttnqne inbonorat Eccle- 
siam sponsam ejos* Sunt enini corpus unum, imo 
et spiritos nnus, et, quod amplius est, collatione 
fraiiae quodammodo sunt Deus unos, dum admirn- 
biii commercio ilia, qute carnis suni ei natura 
primitiTa Domino impertil, ul ab eo pleniludinem 
diTinx naiurae recipial, et oleo eisnllationis qua- 
dam ratione consortii abundet ab iUo,et effluat 
loia. PrimiliTam naiuram diierim ne abusionis in« 
veieratos mos natura repuietur, juita qoem omnes 
siauus natura filii irae, non quod in ea conditi su- ^ 
iiuis,sedqnia ineam degeneravimiis.Namutait ora- 
tor, usus allera natura esl, a quo difiicilUmum est 
aveni. Nec taroen arcbisynagogum idcirco conve- 
niendum censeo, quia mnltum sperem tos ipsius 
patrocinlo posse proficere, sed ut veriias amplius 
eluceseal, et ut in terbis mendacii, qitod Spiritus 
sancios Inliibet per prophetam, ulterius neiiio con« 
fid^l. 

Ut pancis concludam quod sentio, aut Scriptura 
qn» soUi non poiesi, fallai el falsa est, et TcriUs 
Dei a se Ipsa degenerat, aut in laquels suis com- 
prehendenlur iniqui, el qui fralrl foTeain parat, 
ipse iucidet fn eam prior. Ghriste, te ipsnm con<- 
veiiio, te, qui indeliciens verilas es, appello, la q 
eitrenio die jndicii tuum, si ralio permiserit, re- 
dargnloros mendacioin, nisi quo judicio quis judl- 
caverit, jndiceiur el mensuram condignam reci* 
piai pro roensiira. Cerie spiritus sapienti^c est, qui 
li)quUur : Qiiia per quue peccaoU quU^ per hasc el 
pnnietHr (Sap . ii). Homicida primuB Gain occisus 
csi. Pharao dum submersionem moliebaiur, sub- 
mersus est. Adonibesech quoque vicissiiudinis 
hnjus eipertus est legem. Chain dum servitutem 
aliis aflecUbat indicere, perpetua servitute dam- 
minr. Sic el Judas tradiior, qui Dominum procu- 
ravii Buspendcndum, laqueo suspenilii vitain finisse 
dignoscitur. El in omni gentc ei aeiate, si quis di- 
vin.e dispensationis animadvenat historiam, plane 
cognoscet semper esse confurmitatem qiuimdam D 
culpse et pceiise. Quod loquor experimur et nos, 
agnosciinus jtisinm flagelluin cnlparum conscii^ ei- 
speciantes, sed non desideranles, ut in proiimo 
virga corripientis relorqueatur lii tortores ei ad- 
versarios nostros. Mallemus enim quod adversirii 
nostrl resipiscerent et redirent ut filii, quarn ui, 
qiiod«is imminet, torqueaniur utservi.Nam taliuni 
genus iMMi nisi suppliciis eineiidalur. Scribit Eze- 
chiel, et verum esi, quia qnalis consulior, uUs et 
propheia ejns est, et a facie Domini «piriius menHai 
egreditur adhuc, ut sit iti orc oroniuni prophela- 
**rtitn Achab ct siinUiuni regum. Sic el rei Anglo- 
rhin, ul dicunt qui appclhitorias afchiisynagogi aii- 
dierantt episcopos sibi cuuforincs h ibet, qui, ul de 



EPIST0L£.— AN. iiW. 190 

aliis scriptum esi, docuenini Hngnam soam loqol 
mendaciomy et ol iniqoe agerent, .laboraveront, 
sollicitat alios ut subverial, et eum alii solUcitando 
subvertunt. Quam gloriosanr, quam catbolicaro, 
quain piam epislolam Coloniensi schismatico nuper 
miserit, ei rescriplo ejus, quod vobis mittitor» 
poteslis eonjicere, ut paleat omnibus quam verum 
sii , quod de pieiate et jostiiia regis vestri tanti 
confideniia praedicatur. 

Ad ipsum quoque nuper venerunt ei parte do- 
mini de Monteferrandi vani illusores, abbas scilicet 
Clusinus, ei electus Hipporiensis, poslulantes unam 
flliarum regis filio marchionis, constantissime re- 
promittenles, quia CantiiaricNsein archiepiscopum 
deponi racient dummodo filiam pelitam obti- 
neant. Rei sub liac spe direiit nuniios suos cum 
illis, Joannem scilicei Cutnin, R. de Tamewurda, et 
ioaiinem de Oieneford, in queni deposilioiiis a 
decanatu est lata sententia, et sumnii |>oniiAciji 
auctoriute et scripio roborata. Scriptiim vero est 
pencs Cantuariensem archiepiscopuin pilmatem 
AngU«, el aposlolic;e sedis legatom, cujus senUn- 
tiam, quaiu tulil in depraedatores Canluariensis Eo- 
clesi» et regis consiliarios, dominus papa ratam 
habuit ct confirniavil, el ab episcopis cismarinis 
et transmarinis prxcepit observari. £i namque et 
legalio daia esl, ei primatus toiius Angli» confir- 
malus. Scripsit super bAC Londoniensi et vobis 
oronibus, et credo quod idem Londoniensis j:un 
receptt litteras legationis vobis oinnibus osien- 
dendas. 

Pracierea memoratus archiepiscopus et legatus 
apostolica auciorilate eicommuiiicavic et eicom- 
municari jussit omnes qui portus observant, ut 
impediant appellantes vcl appeUatos, aut ei pia 
dcvoiionis causa tendenles ad apostolorum limina* 
vel ad ipsum qui vices aposlolicas liabet ei agit. 
Praecepit eiiam, ut hanc sentcniiam ejus faciaot 
omnes episcopi. per suas diceceses pnblicari. Licet 
auiem appellationem, quam adversns eum feccrunt 
episcopi, nullius credat esse moinenli , tamen opor- 
tebat, nt qui eam aliquas vires habere opinaninr, 
nipole rei, episcopi et proceres, ponenies prudeh- 
tiam carnis bracliium suuin, omnia ad archiepisco- 
pnm pertinentia, in eodem statu esse permitierent, 
quia nihil innovarl debet appellatione pendente. 
Posiea vero de mandaio regis cnptus est WiUelmns 
capellanus, et alii clerici, ut de laicis Ucealur ct 
Ecclesix possessionibus ablatis, alrociler iractati 
suni. Unde et arcbiepiscoptis rcgem ipsum denun- 
liavit domino papae in canoncm incidisse, ei facio 
suo esse eicommunicaium, nisi forte se<les aposto- 
lica leges ecclesiasticas censeat civilibus compa- 
randas, quae, sicut ait Anacharsis Scjtha, telis 
aranenrum conferuntur, retinentibus quldem iHH- 
scas, sed transmitientibus volatiiia grandiora. 
Pracccperat auiem papa, nt Bituricensis, Rotboma- 
gensis, Turonensis, ei Bordegalensia, et Ebora- 
censis obfervent, el In suis provinciis faciant ob- 



191 JOAXNrS SARESBERIENSIS 

servnri senienliam, qiiam Cantoariensis arcliiepi- A 

scopus seilis aposlolic» legauis ferret in malefa- 

clores Canluariensis Ecclesiae ct suos. Hoc (amen 

adjecit in lilleris illisp quia non dat mandaium ut 

personarn regis excommunicet, sed nec prohibet 

quidem, quia cum poiestate sua privare non debet, 

prxseriEm cum idem rex palienlia Eccleslae abu* 

talur in multis. 

Prxcepit etiam sub anathemale, ut omnes qui 
de mandalo regis , clericorum archiepiscopi re- 
dilus receperint , ct bona omnia cum inlegri- 
tate eisdeui restituant quibus ablata suut; quia 
rex, qui in causa pnedonis versatur, nulii polest 
praestare auctoriialem. Egi salis apud Canluarien- 
sem ne liltera; isl» procederent : sed consilium 



101 



EPISTOLA CLXXXT. 

AD HAGISTRU» GIRARDUM POCELLB. 

(A. D. 1166.; 

MagiStl» GlRARDO PUCELLE. 

Qnod dileclioni Tesirae respondeo lardius el rn- 
rius scribo, cum jam litteras yestraA secundo r«ce* 
perim, faeit intermeantium rarltas, locorum di» 
stanlifl, et iransituum dilflcultas nostralibus igno- 
turunv: sed eo quidem magis fervel aiTectio, lingua 
silel Impatientius , qiio charitati succcnsae per 
exhil)iiionem obsequiorum prodire non licet Id 
publicum, et commercio verbi iiegatum est, mutuas 
in corda nostra more amicis usitato et jncundo 
trajicere senientias animorum. in hoc itaque malo 
aliquis iisiis est, dum per absentiam corpbrum 
praevaluit aliorum suadentium , ut dum d^minus magis invalescit iniegritas aniinoruin , et amoris 



papa superest, cujus mortem rex desiderare djgno- 
scitur, sibi indulto privilegio, et heneficiis utalur, 
praesertim cum ad patienliam ejus semper crudescat 
inhumanitas et immanilas regis. 

Cseterum , si ad vos mandata hxc pervenerini, 
nullum occasione eorum, quae nobis ablata sunt, 
apud vos periculum timealis, quia quidquid de rebus 
nostris flet ad beneplaciium veslrum, nos illud, 
auctore Domino, ratum et gratum hahebimus. Per- 
sonatus enim retinentes, et jura, inobilium jactu- 
ram non magni facimus, dum proflciat vobis. £x- 
cusavimus iunocentiam veslram apud domtnum 
Cantuanensem et satis excusala est, ul nuUi sua- 



patientia mentem exulcerans, doioris sui dtspendio, 
et usu exercitii sui in viriutis coinpendium proflcit» 
et ex assuetndine dissidentium ad l^borum lole* 
rantiam rol>oratirr. Malim tamen, et si prosit, bujus 
impatientis abesse usum , dum cobabitare possu- 
mus, et mutois fnii colloqniis, consiliis instrui, 
et auxiliaribus officiis muniri el flrmari in oroneiu 
casum. Sed qiiaiidoquidem ^ispositioni . divina 
flliler visum est, proropta devotiono ipsiiis parea- 
nws arbitrio, cujus etsi possimiis eviiare senien* 
ilam, mutare consiliuro non valemas, quo diligen* 
tibus sibi omnia cooperatur in bonum« et salubri 
dispensatione procorai, ut omnia cffdanl in usiiai 



denti contrarium fidem habeatis. Praemelitur. el q sJipienti». 



timet pericula vestra, ut vos inalit cum aliis exsu* 
lare Domino, quam inutilitcr, el probrose Gonleri 
luundo. 

Vos ulramqne partem ponderaie, et de con- 
silio ejns et nosiro, semper sequimini meliora, id 
est qu£ Dominoy si innotuerint vobis, magis placita 
ftierint. Quod si et ilUid ambiguuiii est aut occul- 
luni, fides sequenda est, quia quod non est ex ea« 
peccatuin est. Miiiit ergo vobis liilcras vocatlonis 
aposlolica auctoriiale, prxciplcns in virlute obe- 
dienlise, et in periculo ordinis veslri, ul infra qua- 
draginla dies a susceptione earum, omni occasiono 
et dilalione poslposiia, accedalis, ad ipsum , audi- 
turi maiidatum doniini papa^ et de necessiialibus 



Exposolstis mibi vesira, gratias ago, sed naxi* 
inas. Qnssistis ccmsiliuin meum inlnisterio magislri 
Radulplii : respondeo qiiod desidero, quod spero do 
misericordia Domini , quia et ciira operam roeam 
▼obis Deus salabria providebit, ei utinam parvi» 
tatis mese officio, fraternitaii vestrae dignetur ero- 
gare quod ad honorem vesirum conferai^ cxpediai 
ad Htilitates et proficiatad salutem. 

Dicam ergo qiiod sentio, ut ex conscientia nibll 
subtraham veriiati, ea fide et devotione vobiscuia 
agcns, qita agendum didici cum amico, et qua do- 
minis meis placere consuevi. Noveriiis itaque, quia 
de recessn vestro variae fuerunt sentenlix, multis 
accusantibus, excusantibus pancis transiium quem 



ficclesise tractaiuri. \os :4Ulem, s: videritis vobis D ^«ci&tis. Non enim noverat multitudo quid animi 



expedire, mandato qiiidem iitcinini; sin auiem sic 
accipialis de consensu maudanlis, quasi mandatum 
iion fuerit. Non enim vobis laqueum procuravi- 
inus, sicut aiicui suorum negligens diligeulia prac- 
paravit. Sed puero dediinus in maudalis nt ma- 
gislro Baldwino archidiacono aul Roberto filio 
iGgidio! fralri nostro tradat lilleras, et poslea si 
eas volueriiis recipere vcl videre, fiat pro bene- 
placito vestro. llsec autem pro cerio sciatis, quia 
msi rex, Wiilelinuiu capeilauum reddiderit, in 
caput ejus ferelur sententia aualheinaiis , nec ci 
amodo parcetur iu aliquo, si lalia alientare prae- 
sumpscrit. 



habereiiSy quae vos urgeret necessiias, qualenus 
vobis itomanus pontifcx indulsissel, quid utiiitatis 
cx hnjus vestri dispensaiioue consilii, provenire 
possit Ecclesix. Verum intueutiir schismalis cri- 
meu, maruiamcorum ad quos transistis, periculum 
communicandi excommunicalis ex justa caiisa el 
justc, et quem videni damnatorum conlactibus im- 
niisceri, consentire quoque opinantur errori. £go 
qui causam vestram et animum aliis quibusdam 
familiariiisnovi, in parte consentio multitudiiii, sed 
disseiilio in parte magna. Nam quoad schismalis 
coiideinnationem, recie sentiunl, eo qitod ab ioiiio 
Ipgis daire, quanta sil malitia criininis hujus, cou* 
stat, cum schismaticos primos» Core, Datban ei 



m EPiSTOL£. — AM. 1166. IM 

AbiroDf «t sequaces eonmi insueu honiinuni morte A est enim, ol fraodnlenU verbornm asUiiia suum 

excusare niUntur errorem» redargult eos conscien- 
lia sua» male de eis Tobis respondei vcslra» lion 



consumptos sacra Scripiora iradat ; eorumque pe- 
ricolosissimus est convictus, nisi a crimine eorum 
sit raaRirestos vita ei verbo dissensos. Unde in II- 
hro Numerorum — scienti etenim et docenii legem 
loqitor — Moyses a fldelium coeiu Dathanius et Ai}y- 
ronius ejiciens ait : Recediu tabernacntii kominum 
impiomm^ et noiiie langere ^um ad eo$ pertinent^ ne 
intoltanuni in peceaiit eorum {Num, xvi). Sed nec 
sacriflcils uliom culpa redimiiur : ifuod patet ex 
eo capilulo lcgts ubi Chore ihurificans dlvini ignis 
incendio vasUtiir. 

Cxlerum socieUs corporalis salutis dispen« 
dium non ingeril iHis* qni ab impiia pieUte 
dissentiuni» et errores aiiorom, lam openim dis- 
similiiodine» qonni verbonim increpatione cor- 
ripinnt. Sie in qoarlo Regom Eliseos regis Israel 
idololatriam deiesiaior, et ei oracnlum propbetiae 
Bon sobtrahii» sed qois sil, qoidve passnnis ex 
merito palam ioqoitor, et proverbiom nollom dicil* 
Sic iuqoe poiesuti defert» sic pro reverentia alte- 
rios respondetalieri, ui non religiojacloram faciai, 
sed zelna exprimat chariuiem. Ail enim : Quid 
mikiet tiH^ res Uraeiftade ai prophetat patrit tui 
ei matrie twB, Vivit Domtnut, in eujut eontpeciu tlo^ 
quod tinonwttum iotapkat regitJudm eruheuerem. 
ne attendittem quidom te, nec retpexittem (IV Reg. 
ih). Eomm vero sacrificiis periculosissime, el ol 
opinory non sine salutis delrimento commonicator« 



dico qooad dispensaiioneni vesiram, sed qooad te- 
meriutem eorunu Terra clamal advcrsos cos, el 
exspecutur ul coeli propediem revelent iniqniia- 
tem eorum« Licet enim nondum reveleiur omuino, 
lamen )am enervari et exinaniri coBpll polesits 
eorum, et fasius evanescil in fumum. Quis enim 
siniilis erat Frederico in filiis hominum» aiileqiiaui 
in lyraunum vertereiur ex principe, et ex caibo- 
lico iinperaiore scbismaticiis et baereticos fierei? 
Non dico quod in ariicuHs fidei, ne recie credatiir» 
iiiducai errorem, sed quia in sinceritate ecclesia- 
slici ordinis procedere non sinat veriiaiem. Ille sa- 
cerdotium scidit advcrsus Dominum» ei a Domino 
scissuram sentit imperii. Sic ei rex Anglorum, qui 
vicinis principibus terrorem incusserai» ex quo 
calcaneum erexit adversus Ecclesiani^ et eam co« 
natusest subjicereserviiuti, ab inermibus bomini- 
bos expognatur, ui adjaceniium nationum opem 
fogatur implorare, et adversos Dominum iniume- 
scens, illico manifesia virlum suarum el suorum 
sensii dispendia. Plurima» ut scripsisiis, machina- 
tor adboct sedprofecto, aot Spiritos sanctos, qiiod 
nec profaniis credil, fallax, elfalsosest, nuiconver* 
Utur dolos ejut in eaput ^ut^ et in vertieem iptiut 
iniquitat ejut deteendet {Ptal. vii). In laqoeis enim 
suis comprebenduntur iniqoi, et qui fratri foveam 



quod ex canonum lectione pienius/ut nosiis, patet. C P*"'^* >n<:it^i^ '" ^^ prior. An non meministis Scri- 



Mam ei Maaman Syrus ministerio Ellsei curatus a 
lepra» domini sui et regis Syri», publicis oraiioni* 
bos interesse non audei nisi venia impetrau, iiisi 
onos dnorum burdonum, cui instet el sedeat, 
asportet in idoliom de terra sancta, nisi propheii- 
cis orationibus hunc 'purgel cxcessum, dicens: 
Quando ingreditur dominut metu temptum Remmon 
ut adoretp et ilto innitente tuper manum meanif ado' 
ravero Deum verum in eodem toco^ ora^ qumo^ ut 
ignouat mihi Dominut urvo tuo pro hac re (/ V 
Reg, v). Si ergo tantuin timuit gentilis, ignarus 
legiSt quanlom timere debet philosophns Chrisiia- 
008« docior lcgis? Porro qui inier iales veriiaiis as* 
sertor est, cultor Justiiise, dtvini praeco judicli, alio- 



piurse diceniiSt qnia : Semper jurgia gucerii malut^ 
angeiut aulem crudeiit milletur contra eum f {Pro9m 

XVII.) 

Misi liiUras vestras domino Gantuariensi, sed 
qoia nonliom vestroin oltra festom sancti Reuiigli 
non poiui retinere, responsum ejos nondum acce- 
peram. Certum quidem esl qnod oiBciosiuii vcstrm 
plurimas habet gratiaSy quas ei agei, auctore Do- 
inino, accepto tempore opportuno. Uuc auiem de 
sUtn ipsius nobis indubiianter consiet, qooniam 
pluris est quod In viriutibus et iitieris acquisivit, 
quain quod ei regis et maiignantiom sibi extorslt 
improbitas. Confirmaius est ei de novo primatos» 
el archiepiscopo Eboracensi injonctum ul eom 



rom non inqoinaiur attaciu. Sic enim Lot Domino ^ agnoscat primatem suom exbibiiione obedienii», 

Idem est ei legaios totios Angliae exo^pto episco- 
pato Eboracensi, qoi ideo inierlm huic nostrae Ju- 
risdictioni snblrabitur, quia archiepiscopus EbQra- 
censis legatusest Scoii», nec solci Ecclesia Romana 
alicujuslegati Ecclesiam leniporelegationisinduliie» 
alieri legalo subjicere ratione legaiionis : sed nec 
subtrahii qoidem, si alio jore subjecta esl. 

Qnaeril rex noster» ul Willeimus Papi^nsls, et 
alius cardinalis mliunior legati» sperans o4 «au«4n 
banc ad ipsios diflinianl Yolontaiem. Ipse vero« oi 
volonus soa procedai, moltis et roaguis procoravii 
iiijoriis, et rapiuis. Unde mihi commodum videre* 
iHr ut, si fier/ possel, Colouiensem induceretis, qua* 
tenus sub coiisilii specie et amoris, regem sUMie* 

7 



placel in Sodomis, Joseph in doino Pharaonis, 
Moyses Inler iEthiopes, Cusai in consiliis Absalon, 
Al>dias in consorlio Achab et Jezabel, Daniel a Do- 
niino dirigitur et diligilur in Babylone. 

Meum luque consilium est et desideriuro, ut intcr 
sehlsmntlcos el baereiicos fidem priedicetis, et pa- 
ccm, en sapientia et moderatione, qnae prosit Eccle» 
sis, pro eojus foriasse utiUiaie ei salute personam 
vestram Dominus ad hos harbaros destinaviu 
Apo^tolos omnibos omnia factus est, ut lucrifaciat 
aniversos, et per infamiam et bonam famam, el qua- 
cimqoe polest occasione, Chrislom annoniiat. Sic 
u vos, sl poteslis, apod imperalorern ; qoia poie- 
Kfis, apod Golonicnsein aiinuntiaie Christum. Non 
Pateol. CXCIX. 



AA 



If ^5 JOAHMS SAnESBERlENSIS 

M contra facieiD snaniy el eatis» difficnltalec osien- *A 
deret. Quo enim jure, qod raiione, qua lege vcl ca- 
tione» cogetar («antnariensis causam ingredi spo- 

' natns post appellationem? nonne ei debent anlea 
oniTersaTesiitui, et pax iuiegra reformari, e( cx- 
tera quac canones in bac parte diHgeniins eiplorali 

<pr»scribDnt? uiiqne p1uEk|uam i iniliia mareanmi 
ei^t suisabluia sunt postea, nec citra r^siitvlio- 
nem earnm jure aliquo cogi poiest, ut respondeat, 

'etttun 81 qtiid compeiei^t hts qaf eum persequon- 
(iir. Gampus bie oratlonb dlscrelloni ?estne latius 
patet, nl^ si fieri potest, quoniom ratpenea meKos 

* nosiis, ef per €oloniensein persoatleatl», nt desi' 
ttat ab injuriis ec rapinis, ei ifiieiitlonis sm in 
iisas adversariorum non moitiplieei eteeptiones. 



m 

EPISTOIA CLXXXVr. 

ABBATEM SAN€TI EOMUNI)!. 

(A. D. 1166.) 

Aboati Saiietl Edmuncli, Joanms de Saresberia. 

Ciceronem in episiola ad Marcellum scripsisse 
mentini, quia sapicHiis judicio referi plurimum cui 
•quis obligetur, ot bonesli viri prsegraTaiur animiis, 
quoties eum, aut rei familiaris augusija, aiit ar:^ 
culus teroporis illi constimit debilorcai , quem ra^ 
tio lionestatis aut morum titulus eoli probibei, el 
amaii.,Et bocquidemrUt arbitror, eleganler, ot 
vere dictum est, quod si fideliier eiaudiator» nec a 
natura; cousoriibus vinculuin subtrahit cliaritatis, 
iiec €oatemplaiione oaitiraits consorlii , erroris 
quoque partiGipaliouo confOQderat moribus dissi- 



Hoc ipsom nuper aggressus e»t episeopos Cieestren- ^ deiiies. Bene igitur cum Uh agttur, qui in raiione 



sis intimans regi, qiiod Cantuariensem juvaret plus 
^uam aliqa» hominum : quaerenti modum respon- 
~dit : < Qtiia causam ejiis crebris, et eisdem muIUs 
et magnis |Hstiflcatis injnriis, et Justitlam vestram, 
'si qtia (\icrat, suffocastis : daiisei ettam consilium 
ei auiirnim, aui inetiores, ant de inelioribtts eleii- 
' cis, qiios habf^baiis In lerra vestra, quos cogiiis ei 
'coexsulare, nec perimttiiis ut reveriantar. > liotua 
-estrexad tsta, et soHicitodlnem siispiriis proto- 
'Itatos est, sed coocepite indiguationis ▼ebemeBti& 
'Hon p^Brmioit ut saperet* 

« Ad tiite, qui^ f€gem Prattcorum amicum qaa»- 
^oqOo babuistia, et nescitis quid pariat Teniura 
dies, coiisalerem ut eum aliqulbus, aiit placaretis, i^ 
•si receftsu Testro off^nsus est, aut magia aliicereiis 
momisculiB, si in Tetori amicitia perseverat. Nihil 
autem est oiide ipsum adeo, ei lotam Gallicanam 
Scclesiain, imo ei Romaoam» vobis concillare pos- 
siiis, quam ai aiidierint vos, quod pbilosophum de«- 
<et, ImoCbristiaiiam, In otroqoe jure peritum, v^ 
riuti quod debelis teatlmoniuro reddere, et bone^ 
•taii non opes Cresi nec aliquas praeferre delicias. 
Si enlm ethieus et elhnicua laudabiliter ad iitlera-* 
rum commeudationcm dixit , quia 

• • tatis 4JivuruB 

Uau4 tem^re €$t MmmuSf 
noiHiepbilosopImin doctorem bonesutis, prveonem 
E^angelii padebit, st a mundana supelleetili oppri 



dati et a<kepii benefieii viri^ honestis solummodo 
obiigaotur, quorum, ut de tcstimonio conscieoiix 
loquar« unus ego sumi quem divina indigaatio ia 
.diuturna procella tempestatis hujus emergeniis ab 
Jiquiloae contra Ecclesiam non peroiisii es^e, es 
eCausa liberaliias mibi aui meis eibibit«« multorura 
dabitorem. Cum tamen anle obseqiiiis et benencits 
lirof ner uerim mulios : si quidom jain esailii mei 
.quartus agitur anuus, ei tertius proscripiioais • oeo 
poasum liisi de paueorum fide amieorum, ytl paiiea 
et parva ad auimum reducere moBmiiMita. dlam phi* 
rimi ln Photini vldentur lnci<lisse aenieatiam, di)> 
joenlis : , 

Dat pwnai laudala fldei , evm swtinet iHoi 
Oaof (sriuntL prmit. Faiii accede^ dtiique^ 
Et cole felices^ miseros (uge^ sidera terris 
. Ut distantt ut flamma mnri^ $lc ulile recto. 
Nutla fidet uunquam miseros elegit amicot, 

llaec profecto est prudeniia carnis , Domiiio procu) 
dubio inimica, mendax, plena turpitudine,viliorum 
maler et nutrix. Et quoniain parens allrix virlutura 
et officiorum moderatrix philosophia, non modo fl- 
delium, sed eiiam genllHum verissimls et erudiiis> 
sinils rationibus damnat ei detestatur. PraescribH 
enim quoniam utile et honcstum se praedicatione 
mutua circumscribunt , ut nihil unius admitUt no- 
men , quod non et alterius exigat rationem. Hoc 
utriusque Testamenti aslruit pagina , hoc consona 



mator» qoem geniilis poeu coiitempsiit Spero D v<><=« ™^ri* ecclesi» dociores pracdicaiit , quoniam 



auiem in Doinino, quod devoiioui vestra dabii op- 
portunitatem, ui vel In eonsiliia et in inquisilioni- 
bus, vel alio inodo, proiit espedire novit , possiiia 
eum iBdemniuie veatra, iii auribos priiicipum, ad 
ntiran et llloriim saiotem , pro veriuto facere 
torbiHn» et aplrilus patrls veatri promovebit illod. 
Nec reUrdei voe, ai in Ecdesia Romana videtii 
aii^ii^tMyf tiim ii siU ile, qol memiuiatis in Evangelio 
nifllljtom esn ildelibus, «i non imiieiiiiir opnra 
aedentiiiffl in cathodra Moysl» sod docirinam eonim 
■operitme impfeanu Valete, cc mei semper mo* 
TiMiHtireMri, qaam amicum decet, h^atis memo<> 
TiaiD. 



quae inbonesla et turpia sunt , dispendium quidein 
sulutis ijigeruiit, etnulia ratione possunl esse utilia. 
Quid enim proderit homini , st mundum lucreiur 
universum, et antnue $u» detrimentum conquirai? 
Sed ad vocem hanc vulgares amici obsurdescunt , 
qui volunt beneficiis obiigari, non obligare, qui A- 
dem umbratilem (veram enim non babent) ponuni 
et deponont ad arbiirium fortuns , qui ut qualiier- 
cuuque vivant, vivendi, qnse penes solam virtutem 
suut •, abjiciunt causaa. Expertus boc loqiior, ei 
paucis obnoxius, quibus uiique tanto arctiori vin- 
culo obligatus sum , quanto sinceritas Gdei eorum 
prob^tior ei perspicuis indiciis enitescit; scd ii) 
priinis horum nobis merita vestra praMifuum do^ 



m ^ EnSTOLiE. . 

4lerelocaiii » ei si ilia discutianlor ad pnrnm , jnre A 
cinMrito diierim primum. Multa sunl enim et ma« 
gaa» et onde ckreicont, magis necessaria sfl^fpe » 
ot «loonmi osus freqnehs, imo qnoiidlanns e$i« gra- 
tiim jngiter ad largienlem cogant augeri, niliil ex« 
cidii a inemoria; de unifersls et singulis gralias 
ago , repotans etiam illa mibl a reslra liberatitate 
e»e eibibiia , quae ei rehiiiniie nontii mei, et Te« 
strarum testimonio littenmm TolutsUset prsecepl- 
siis meis usibus ezbiberi. Nesdto enim qua secretl 
dispensntione consilii amicus el sodos mens magi* 
ster G* mandato vestro non panitl , subtrahens aut 
differens auiiliom qood veslra diJeclio necessitatl 
meae el meorom iJecreverat exbibendum. Non enlm 
facile crediderim :qiiod ille praeier meritum meum 
ei cootra opinionem omnium hoc fecerit » ul mihi B 
noceai , sed aliqoa dispensatione • ci^usVatioAem ' 
ignoro , Tesiruin 'Sospendit beoeficium , sed defo- 
tionisines ad vos, etgraiiarum actlonls nemo sos* 
pendei alfeciom. Gaudeo vero quod cum episcopi 
sob appeilatioiils obtenin languorem Ecclesiss qu», 
aociore Domino» convalescet in brevl, stndueruni 
proielare, vos, ui audiOf lendieuias eorom eieganil 
versutjs et justitii^ compendio declioaslis , ot n^c 
poneretis com iniquts poriionem malilitt , nec sil 
quodante provinciae prssides vobis dejore debeal 
impuiari. Illi scripserunteipraedicant quod rei doice 
puut obseqoium cum monetor ut corrigal si quid 
deliqoerit in Dominom. Nonquid adeo eicaecati simi 
01 eom dubiient bac Eoclesiae veialione » et inno- ^ 
cenium« ut de aliis laceam » parvulorum » ei niulio- 
mm proscriptlone delinquere ; vei iia reprobi , ui 
domioara patienlem » Inio benigne audientem » et 
correploribtts habontem gratia8,nolint qood desiderai 
commonere, ol salisfaciat Domino? In consiliom 
illorom noo veniat anima josti • qoorum furor ma- 
ledictus est» quia periinai esl indignatiOy quia dura» 
qiixrentium duntaialt utquod male diu libuit, iin- 
pane dialios liceat. Sed qui sperat in Domino non 
confundotor» ei qiti Dominuin pras mondi potesla» . 
libos timoerunt, non delicienl omni bono. 'Valete. 
EPISTOLA CLXXXYIl. 

AD mOOIAUU DE MOHTK ROTOOMAGENSl. 

(A. D. 1166.) 
Magistro Nicolao de Ifonte Rolbomagensf . ^ 

Qood iibi rarius scribo, ei variis caosis e8t,qoas 
rcferre non oportel* tum quia plures earum libi 
DOiae sont » tum quia alias non eipedit publicare. 
Nonc antem a scribendo net*. manom nec animom 
potoi cobfbere» cum in adveniu fratris noslri didi • 
cerim» qood ei liberalilatis tiiae Indicio ei innouiit» 
qoem u6 me et meos offectom habeas. Qoantas ila« 
qoe posoom de bnnnaniinte illi per .mannm R. de 
Loneseio «tblbiia, dileciioni loaegroUos ago^an- 
doqoe ooctore Domino condtgnas actoros. MaQnl 
Qtique ffieieqaod fecisli, sed eo m^iwu, qoofldem 
In homlnibas, Jotu propbetiam Evengeliijnm eba- 
riofem esse perspicoom esi : praeserllm com in ea 
siaie'et genle edili limos, obi slne dispendio fldei 



-AN. 4166. m 

vfi allqoii fldem facil fldei snae. Certissironm nam- 
que argumentom fidei est conlempia fides : et qui 
l>om!no promissam fidem ad arbilrlum mondanae 
poiesiatts non facit irritaiA , convincitor infidclis. 
81 mihl non credis , operibus liabe fldem , quae , u^ 
aii Jesus, quem denuo cruciflgunt, perEibeni mori- 
bus tesiimonium cerlius et niajus Joanne. Bene ta« 
men agiiur cum nostraiibos, ei miiius Iraciaturfbf 
Jesos : sl tamen vera est aiiesiaiio , qoam iti ap- 
pellaioriis sois, quas dicuni, nuper edideront prin- 
cipes sacerdotum • praedicanies, scribentes , et ad 
majorem auctoriiatem assertionis suae siglUfs pln- 
rlbos pateniem Scriptnratn eonsignaiiies, qnia do- 
minos rei c dolce potai obseqoloro , com monetur 
otcorrigat si qoid deliqoerit io Deum» i ad formam 
jusiiliae libentissime satisfactorus : c si quid deli- 
querit, i inquiunt malorum iiieiperli , et quil^us 
nondum certum esteum conira Dominum in aliqu> 
deliquisse, aut condigna salisfaciione nou purgass^ 
deiicium. iiene, inquam p cuin eis agitur, si proidi* 
cationi et auesutioni eorum veriias subest. 8ed 
quid si pariter, qood dominus papa dicit, et Eccle- 
sia Romana cognovil , in scripto quod illoc Irana- 
mtssom est, meniiuntur! Nonest decaeiero,dllecie 
mi, quod queraniur, quia boc duld, quod praedi- 
cant , correptionisobsequio arege quidquidaequuni 
ei bonum fuerit , poierunt impetrare : non est de 
caetero quod eisquisquam compali debeai, qui unta 
faciliiaie possunt procellam qoaralibel In aunain 
commuiare. Sed nobis longe elia mens est , qiti 
aliud eiperimur, ei otinam praedicalio eorom m 
nobis implereior et lllis interim pneelegimoorapi- 
nam bonorum susiinere in patientiay el eispectare 
qni auferal iniquitatem a Jacob, et impieiatem ab 
Israel » quam cum his qui conveneronl advenos 
Doininum et adversns Ecciesiam ejos coospirave- 
rant , Iniqoitalis ponere portionem , ei divinae legi 
bonorom temporallom ffloscolos anteferre» Sed finis 
cbartolae sll et verbi , ut ubicunqoe locorom siait 
■le noveris tuum esse. Valete. 

EPISTOiA CLXKXVIII. 

AO HAOISTBIJH eAVFRiDOH. 

(A. D.U66.) 

Magisuno GAurnino. 

Eispeetabem tn redilu nuuiu mei ad cousiliam 
et aoiilium contra fortuo» saevieniis injurias, iitie* 
loiroin Miarom soialio recreari , sed qoa eas praeier 
morem uguim , et conlra spcm meam dispensaiione 
subiraieris amico » diu eisuianti et ex Adei c^iiaa 
proscripto, Incertum esi. JNeque eiiini milii facile 
persuaderi potesc , quod vei calamum a Eeripilii- 
tione coiitiooeris, vel mandaium doroini abbfiiis, 
quod ei Hiteris €Jos ad le mihi innotoil, sqspende- 
ris, nt mibi incommodares , sed ei necessiute ei 
dispensatlooe , quae nec fidei notam ingerat» «ec 
amicitiae deveoosiei ofllciom. Absil enim ul ciio 
perperam aeotiam de aoiiGO ! Unom aatem ea • 
q$^ aodio te esse tol el laittis 4e oooo ,^#1 tibi et 
lois ollliier n^li^^oiipliciia», ol noa lioio amK; 



199 J0ANN1S SARCSBERIENSIS M 

cis «crlbere ncqtieas, wd oec eorum lUleras facile A coUidiiur : sed quia de Chrislo veclore conftdll , 
legere tel audire : unde ei libi parcius scribo , el semper ad salutis enavigai poriuro. 



ad qua, si lamen id cordl fueril, poieris leviler 
respondere. Licel auiera omnino sileas , le lamen 
ui Cjcero In Epislola ad Tironem de amico scribil, 
ubiQucet in omnibus habeo excusalum , ponens si 
quando^lesiiierisab officio, libi opporluniuiemde- 
luisse, non animum. floc esl aulcm quod facile po- 
leris, cum, aucioreDomino,opporluniiasnon nega- 
bilur Toienli. Saluia domum luam loum. Si qua- 
sieris foric quid fligalur in f rancia, noveris quoniaro 
Ibi Doroinus colilur, qui non de novo morluus est; 
neeroonachum induii, necbonis suis renonllavii, 
«i nec habeai de c»iero unde pascal exsules 
snos. Sl de me, paucis mpondeo, qula, Domino 
propitiOt 

Est bOM librorum el proma [rugh in annum 
^^'^- (Ho«At.,«p.i.48»*09.) 

C»tera Dominus minisirabit, qui «peranies in 
je non deseril , nec aliquld boni rescrvai dese- 
Tenlibus fldcm, el simulatoribus fldel , et pcrsocu- 
teribos Ihesaorital iram in diem furoris sui. 

EPISTOLA CLXXXIX. 

JkO HAG. GIKAnDDII PUGELLB 

(A. D.4166.) 
Ilagistro GtBAKDO Pucblle 



Nec aml)igilis quki et in medio vestri, Coloniensis 
Ecclesis dico, non Um lateat anathema, quam 
aliquam Dei reverentiam et hominum vorecondiam 
habens, quam insaniat et saevial adversns Deum et 
Ecclesi» unitatem : pfaesertim cum toii mundo fere 
jam innotuerit quantns conumptor Ecclesias sem- 
pcr, qnanlus incentor et auctor schismaiis, ex qno 
potulc, Aiit llle Golonlensis praesumptor Ecelesite. 
roaximus Inter locusUs besti», quarum potestas est 
in lingulset caudis eanim. Defecerat enim scbism.^, 
pacero fuerat tyrannus vester Ecclesiae reddilunw» 
nlsi eum Colonia etlam adhuc adversus Ecclesiam 
incitaret, ut pari voto non uro summi pontlflcis 
' vllam, quam Petri dignlutem cooentur exslinguere, 
dlcenies :• Alligemus jostum, quoniam inulHts c?t 
nobls :• scientiam viarom Dei nolumus , regem 
nesclentes nisl Ctesarem {Sap. it). » Bo entm, ut 
ainnt, proposilo in lialiam profecti sunt, ut Creroen* 
sem haeresiarcham intmdant in sedein Petri, et 
Ticarium Chrisil aut comprehendant, aut ejicianr, 
aut occidant. VerumUmen oratio sine intermis- 
sione flt ab Ecclesia ad Deum proeo, ul supra mo- 
dum timere non debtat a dnabus caudis fumigan- 
tiam tltlonum, Frederico et Reginaldo, qui ponenies 
caTnem brachlnm sunm, sanctum Israel blasphc- 
mare non cessant. Profecto uW humannm decst, 
divlnum auxHium necessiUlibus Ecclesiae suffraga- 



Mattistro Gwabdo rocBLLB, ui^inuiw •«.«...«.». .-^ 

Plenaro devoiione el cruditione nuper a vobis - xMt. Nemo suum frandulenu verbonim excusatione 
^ j!i:.^«t:M* MlAirn . AO »^^^t^m AvmMtn vAliiniAtilmiK ftuis nuIIuB aoolaudat. 



r«cepi eptetotom, qoam qoo diUienm» relego , eo 
«Mieutit wir» «ol.Uum0obis sublracwm esse 
acerbiw ingemteco. CKierum, «om Wlaepisiola 
tom sui wusuie, lum affeclione et re»ereniia 
nominte vestri plurimum mereatwr. iUud pne ese- 
leris plaoet qood io «aice litierarum prudenier, et, 
«ispero, veraciier iotultette; vos dixisse, fecisse, 
wripsisse. perpense tenore «tterarum roeaniiu, 
«uidquid dici. scrlbi. ei «eri oportebal. Mihi autem 
nunqoam persuaderi poluii quod in tanlo salntis 
dtecrimine aliquid ex conUngeniibus omitiereiis, ei 
8ordidamdi»iilar«me»anescentiumcommoiat.onem 

pro anima recipieiido , non modo phil08opliant.s 
nomen wlleite amiuer*. seJ(q"«'» lo"««P«f|'«|<f_"/ 

absit { dileciissime) a discreiione et honesute ve- 
sirai ut pro tcmporall em\)lumento ponatis cum 
schismaticis porlioncm . et quidquam de Hieri- 
choniino analhemate imprudentius et impudentms 
i^lalis , quod casiris Domini exerciiuum iii rui- 
uam el pcniiciem convertatur 1 Et quldem ui scn- 
lenti» vesiras , imo cailiolicaB Ecclesiae aoctonuil 
consentiam , dum griua cum paleis, et boni malis 
admisti sunt, el In adimplendls mandatis Moysi, et 
promovenda pnedeslinantis graiiae dispositiune la- 
borat J«»os, anathema in mcilio Israel cst, cujus oc- 
casionepereunt muhi : et qni praeordinati sunt post 
tnumphos glorlosins coronaniur. Unde et navis 
Peirl quasl Doroino dormientoftuctibus variissappe 



tneatar errorem, voluputibus suis nullus applaudat, 
quia Deus non irridetur, qui non secundum visio- 
nero jodicat oculorum : nec auditum aorium sequi- 
lur, sed In aequitate judicabit orhem terrarum, et 
pro mansuetis condemnans impios, potentiores po- 
tenlius punit, et pervertitur cum perversis. indo 
esi, quod afleciuosius peio, quaienus insuntins 
agatis quod agitis, dicendo, scribendo, faciendo, 
quod ad evacualionem schismaiis per coilaum vobi» 
sapienliam a Domino cognoveritis pertinere, ut ei 
oonscieiitia sil tulior apud Deum, et apud proximuni 
fama plenissime convalescat. 

De caeiero (ut ex conscientia loquar) de Cantoa- 
ricnsi ei suis injusum eoncepisti suspicionem, qaia 



nqiccre *-vu»*.i^ :.. ^K«»2.„iA ^AlkAiift AhUn^rft flduciam. WOn 



plcnam in diariuie debeiis oblinere flduciam. Non 
ergo lllls imputetis indignatiouem regis Franw- 
rum, sed vobis, qui sine conscicntia ejos recessistis, 
ut conqueriiur, ipso prope transiium vestrum exi- 
steuiead duas leugas. Eoquc magis moius est, quod 
cum vos habuerit farailiarlssirauin, sic iranslstis 
quasi ad aemulos regni Francorum, et nominatiiii 
ad schisroalicura Coloniensem. qul non modo Ec- 
clesiaro Dei persequilur, sed ei ipsiim, ut audivit, 
impodenii scurriliute verborum consiievit rcgulum 
appellare : sed, cum vobis id cordi fueril, bcnigiu- 
utem ChrisUanissimi priucipis vobis .oIacab3cui 
fore non dubito. 



EPISTOLA CXC 

40 UAG. ^ALTERUM DE IMSULA. 
(A. D. 1166.) 

Magistro Goaltero de Insula. 

Promerueral quidem humanilaiis vesln» sedu- 
liias, et exhibiiio promptissim» liberalilatis , ut 
omnem Tobis autTeslris obsequendi opportuniutem 
graianter arriperem : et si alio modo nequeam , 
saltem devotionis meae sinceritalem salutationis Ju- 
dicio proteslarer. Nuilus enim nostratom est, cui» 
cum omnes rerum circunisiantias diligenilus metiar, 
roe recoiam amplius debitorem. Unde silentium 
roeum merito fueral argoendum, nisl multarum el 
probabiliom raiionum suiiragio purgaretur : quas 
utique jure prxienderem accusanii. si oiinirum non 



EPISTOL/E — AN. 1169. SOf 

A liis qul iaborant ut non sapiant quaa Dei soar, sed 
affligimur ut Christiani. In quo et te, dHocifMfffle^ 
1108 gaudemus habere consortem : non qnldem luo 
(quod nefas esset) insultantes refeetof, aed eongrai- 
tulantes Tirtuti. Nam el ta ftdei tos focitti fltlemv 
el lemporalium Jacturaro contempsistl, dam secla* 
reris honeslatem, el satlsfaceres chariuii. Quid, di* 
lecle mi,,obstupescis? qutd mussilas? quid locernam 
piieris obfuscare? crimen tuum mando innotuit : 
omnes de le unam sententiam ferunt : el ne le diit* 
tius protraham , evangelicum Implesti Tlrum , pro 
fratre animam ponens, dum te pro Jusiitia malalsti 
condemnari, quam alium, cui virtos obedienti» *re- 
putanda videbatur, In crimine, si verum fateretur, 
accusarl, sed nec Ule (ut vulgo dlcitur) fidem ol obe- 



coiisuret inier tos et nos chaos maguum esse fir* ^ dientiam aosus est proflteri, nee lu, qiiod gaudenler 



inatom : iia ut nobis impossibile, Tobb autein dif- 
ficile sil ad aniicos transire vel mitlere. liiimicus 
homo hoc fecit, et iu Idumaea zixaniorum semenicro 
non cessat spargere: et jugi laborat instanUa, ul 
angelos praesides ecclesiaruin evellat a laude Dei. 
Quasi vulpes iu deserto prophelae ejus qui sequun- 
!ur splriium suum el nibil vident. Ili sunt qu\ 
charissimum Dominum suum, magnum principeii», 
fubTerlere conati sunt, mansueludtnem ejus suc- 
cendentes feile maliliae, ei rationls aciem exstiii* 
guentes consiliis toxicatis. Eripiat eum Deus de 
loanibus eorum, et subjicial slbi ut principatas ejus 
el Deo placiius sit, et quietus, et Jucundus gerenli. 



amplector, difflteri dignaius es fidel ei obedieiiiic 
liiulam. 

Cum ergo grails virtus fldel sii in le ponlu» aut 
poiius probala per homines, ounquid perfldia prv- 
Taricatoram, et calumniatorum iniquius noa con- 
demnabitar apad Deom? Deus mihi ustis esl qoo- 
iiiam doleo Christl regis sigiiium esse sabtpaeiom. 
Sed eodem Judice faieor, qaia malo te In hac con- 
ditione Tcrsari, quam illad perfldia aai eiiam qna^ 
eanque nou turpiiodinis redemisse. Slt ergo nonc, 
amice Dei, qui meus a multls diebos faistl, eonso- 
laiio tua, qaa me el mihi eoeisulantiaffl esi, Inno^ 
eenlis conscieniia testimontum, qoa nihU*in Tiu 



ei ecrJesiis quarum patronus est, et populis \xU\b q poiesi esse Jocandlus. Si quidem ills 



esse Taleat el fructuosus. Scio utique quia, si re« 
dierit ad cor, placablt Dominum suum spoiisum 
Ecdesiae satisfactione condigna , el a cruore iniio- 
ceutum potesutis sua gladium revocabil, ut el 
propltieiur Deus,ei non exquirat sangainem eornm 
ab ipso ei domo ejus. Si exsules et proscriptos Dei 
coniemnit, quia pauperes sunt, ineminertt quia 
laiium patronus est Christus. Ad ulciscenduin pao- 
peris Mabulha) sanguinem delevit Deus dbnium, 
Achab et Jezabel. Saul, quia, consulenle et .procu- 
raitte Doeg Idumaeo custode mulorum, gladio re- 
gni, qui ad sacerdolii tuilionem regi cominissus 
eat, sacerdotes appeliit, et Nobem vicum eoram 
delevil, in se provocavit gladium Dei, quo et ipse 



judia nemo noeeni abeoMtur^. 

(JuVElf. XHf, 5.) ' 

qoa ei vermem Immortalem el ignem inexsthigaf>* 
bilem parit : aot at verius dixerim, perennlter fo* 
Tct. Non enim conscienliaer se4 calpae esi paitus 
isu, quem semper a te Deos faciat aiienam. 81 do 
me quaeris, sano etineolttmi, soflhigatar negoilaiio 
litterarum, exspeeunti-miserieordiam Domiiil la 
affiuentia illorumqufle- natura deposeit, aal eoaTl- 
Tentiom mores. Goexsolui mihl frater maos me- 
coro ad emne taom in Domino prompias obeo« 
qoium^ Cum aoum ad prsesens aliad noqaeamos, 
saltttationis ei deTotioBis maiitts olferimtts, per lo 
diceoies saluiem qaibus noTeris expediro, ei aoml* 



ei domus ejus Allophylorum ministerio irreparabi- D natini clericis aulae, qul iiee ex nomine 



Uler deleti sunt, generi suo relinqoentes titulum 
baerediuiis, quo ad Gabaonitaruin precein, quorum 
geuiem iuier sacerdotes Doeg, regiae indignationis 
uiinister, afOixeral, patibulo legatur affixum. El 
adliuc reepicit Deus tn orationem humilium, et non 
spernil preces eorum {Psal, ci). Qua spe dacti pro- 
s»criptl pauperes orant, et Deo, pro quo pationlar, 
:iuctore, Jugiter orabuul, oi screnissimus dominus 
rcx condigiios fructus poBniteniio! luciai, ei- irain 
<ieclinel itnmiiieutem. 

luterim dispensationem Domrni aequanimiter lole* 
rainus,certi qnod nihil nobts nocere poterit,si boni, 
id est divloae legis armulatores fueriinus. Non enim 
ttl criniiuosi patimur, (|aod publice notum est» uisi 



muuicati sunt, nec excommaniostorttm pirUci|NM 
lione. ' 

ePISTOLA CXGI. 

AB TnOHAll CART. MICHIEK- 

(A. D. 1166.) 

Tbohje Caiituartensi archiepiscopo, Jooiines do 
Saresberia. 

Proposueram paterniuir Testrae non seribore. 
qula scripti vesiri Tieissilodo rolbi negaia esl. Ve- 
rumtainen drcttmspectioiiis Testrae prudeniiam «!• 
lendens magis approbo Testrae oonslderaliootf bi 
Aon scribendo indostriam, qttapi qoasi amleaM 
quamdam in scribendo dispensaiionem. Facio •iNm 
mngis (|Ham scripto, rebus magis 



JOANNIS SARES«EWKaiS tM 

beoeficio maf is quam suaTiloquio, fllli ad obseqiiia i^ dammodo cogalwr a ciero auo id facere. laiud in 



paierna sunt iavbaDdi. Siqoidem secnndum legea 
Meculi» obaequiia paternis fiJii suni deliniendi, noii 
nbiigaioriia paciionil)iJS asiringdndi. Visis auiem 
iilierii, quas regi Angliae» ct quas suffraganeis ve- 
siris direiistis, exsuUavi gaudiomagno pro fervore 
<;t justo zelo tuo pro ficciesia 0ei, quo inardescitis : 
quod sallem in boc pericuk)$o tempore aliquis 
inveniiur, qui pro injuriis Ecclesix» pro membris 
Chri&ii, quas ipse glorioso sanguine suo redemit, 
In servos nequitia^, in bosies veritatis, in persecu-c 
lores Cliristiani nomiais ferrum cum beato Petro 
pro nomine Cliristi stringere upn dubitat. (^audo 
zeliim et proposituuii, (audo severita^tis veatras et 
discretionis censurani, qnam adversus improbos 



confessione vobis scribo , sicot patri et domino, ut 
sit absconditum penes vos» donec videamua, si res 
aliquem habitiira sit cffeclum. SI a debiMs meis 
fuero liberams» etiam non vocalus a vobis redibo« 
Uedio lamen tenipore, si vobis in aliquo me Intel- 
lexero necessariuni, seinper ad redeunduiii paratus 
cro. Yalele, 

EPISTOLA CXCII. 

4D MAQ. RADULF. LEXOVIENSEM. 
(A. D. liG6.) 

JOAHNES S;^resberiensUy magistro Raddlpbo Lexo- 
viensi, 

Litierx tux mlbi consQiationem et desolalionem 
pariter attulerunt, nisi ad eum recurrens ineJiu- 



inores exercetis. Sed atiendo quod scriptum est : B ^^^* Qui nos in omni tribulaiione consolatur, deso- 



f Capite iangneacentet caetera membra redduntur 
languida. » Aitetido suffraganeos vestros qui defe- 
eeruot in dio belli, iuip erexerOnt cervicem inobe<- 
dienli», et se adversarios statuerunt. Quid igitur 
soius fa^iet, qui iipii babe< subievantem , nequo 
eooperatorom? Si tamen Dominiis pro n^is» oemo 
proricieteonLra yos. Iple enim reprobabitcogitatio- 
nes ei qia^btndiiones tojustaa episcc^onim Angli®» 
etdlssipabitconsilia priiicipis* 

Scripsit aotem rcj^ Angli^ domlno ColonicnsU 
HeArlcum Fisanum et Wiilelmum Papienaeyui io 
Francian^ venturos ad uovas exaciiones faciendafli, 
lit ondiqMe corradant et cpntrahant» unde paps^ 
Alexander iii url^c sustentetur. AUer, ui nu^tis, Ip» 
vis cst et muubilis» alter doiosus et fraudulentus, 
uterqup cupidus et avarus : el ideo de facili mu- 
oera caeoabunt eos* e( ad oimnem injusiitiaui iiicur* 
vaJ^ii^t* Audito eori^ui detestando adventu^ sutim 
?ebemeoter fprmidarei cmpi prxseutiaiu eprum 
cau/q^ .vfstr» inultum uocituram : et ue vesirp ac 
veatrorum sanguiiie gratiaro regis Anglise redimere 
iion eriibescant. Iloc itaqoe coi\suIo, ut per rege» 
FcaAcprum et per Cistercienses circa hunc articu- 
bim iu prd»^enianior, m, etiamsi velint, In bac 
parte non ^^mni perverse agere. Confidite tamp^ 
in^iya vfstra : et bona fides in spe certa vos 
loveai. l^apa eiiim AleYauder indobiunter pbtinet. 
BtUiia enim Siculi,.in paterno reguo confirmatus. 



laiionis aculeos facillipie et citissime depulisset. 
Nos eni^i, Deo propitiante, naviganius in porlu, et 
qui sperantibus in se deesse non oovit, supra et 
contra merita nobis ad suflicientiania et quod sine 
divini judicii tiniore non eloquor , necessaria nii* 
nistrat ad gloriam. Nam reversa, si merila discu^ 
tiantur, indigni sumus, qui pro justitia patiamur, 
quia Uliuin est, ut nusti, regiiuin co^lorum, quod 
nos multis et niagnis peccatis demeruisse, etsi mun- 
dus aliter sentiat, Deus testis est et coiiscieutia. 
Pat tamen sperandi ausum, qui nos ignobilium et 
infirmorum elecior ecclesiasticae libertatis profes* 
sores esse perniisit, assertores justiiias , et lesies 
legis, asseverantis quod nec exsiliuin, nec proscri* 
piipnem, dummodo illa vigeat, pro ipsa fideiHs de- 
beat (ormidare. Omnes caus» nostrae lenes articu- 
los fjurame^tpruin, qua; a iiobisexacia sunt, nosli 
conceptionem , ut Im bac parte diligentius expla^ 
iianda non oporleat immorari. 

Sed fortedices, quod prideni proposita routabi- 
lur forinula jurauienti : nec cogelur aliquis iii re- 
probaruiu consueiudinuin vprba jurare. Contentua 
erit exactor jurampi^ti, si lldelitatis servandae sibi 
auccincle et absplule verbu pra^sieiitiir : ita quideni 
ut noQ adjiciatur : i Fideiu fcicclesiac et prxlatoruin 
obedienliain salvain fore. i N:un« iit auiiit, istis oec 
Xull nec voluit prajudipare* Quod nec exigiiur jura- 
nientum. Yerum si pra?j^dicare non debet, quare 



el,. adomiienni ni^um amiaiet. Et vindicta Dei ma- j;^ n^cessari» ad salplein observationis iion licet lierl 

inentionem? Sj pra^judicai, qua conscieniia pne- 
siabitur a fideli t Consiliuiii , iiiquis, sapieiiium 
esi, lum prp bono pacis et onini suspiciune vi- 
tuiida, tum pro adipiscenda inate^ia gerendorum, 
iJt uecessariis et auiicisi qnisque possit ofliciosus 
pjise. Ni^nquid aniicoruin et nugantium familiarium 
fuvore, qui uos deserueruni iii adv^rsis, rellBqiien- 
dus est Pater misericordianim, qui nos consolatos 
est et consolatur in oiniii tribulatione, imo oec 
trihulaiionis nos peniiitiit habere scientiam? Sua* 
deut alii ut juremus, at iile consilinin dai noo ju- 
raiidi : cuidam puias esse creiietidum ? Ego cerie 
Dci, pro nie incarnati ei nioi tui, cousiliuni fideliiis 
ci salubrius ciedo : et iliuiu frontis attrii^ ^skv' 



desttvit iii medio principum Alpmanniae. 
Conspiraverunt nun^ niulti principum contra do- 
cem Saxoniae. Quo<l lameii imperalor pacificare 
contpndit. Colonien^s etiam in partem adversario;- 
rum pedit, deHciens a socieuie, quam cum duce 
eontraxerat, Sed et Colpniensis» cpnii, convocatis 
iiiilitibus, accinctus esset ad eundum inltiiliaiu, a^- 
reptus.est dupllci lertiana , et ea adeo laborat, ut 
qoasi pertuna sit eum ante h^mem ire npn ppase» 
I^niiaii autpm mihi in bac aegritudiiie sua , quod 
»i ipoe ui kaliam iioo iverit, sive iuiperator iverit 
aivooon, con&ilio CiHterciensium , et regis Franco- 
Xim^ et vestro se commiuet de fucieoda poce cum 
]^)a||a Alexaiidro* Et ila propooil ordiitaie, ut quu- 



noii Mil^liait qai som diacrii |M>aebreiiduiiu Q& A MmiiM » •ioiit p^jttm lulidBeto, iit Mklmo fOfiMifh^ 

erfo cscerat n^oreft, ei tibi ooift$ etaiiti e( prot do OMfldo «uitipfiootit preoil»iM i 

seriptionift cftusaft tftceftm, quia pro CiiriftM jora* 

neot* diftftuftdeuti credidi, ftum pvoftcriptuft ; cui 

qnicttiique noa eredit, loogo pericuiosiuft proftcrilief 

uir. Na» in counuioaiioiiibus et proroiftci» eftt aequo 

/idelift. 

Nec dioo quod onune, licel a naio procedat» aii 
ilUcitam juraioenturo. Uabet eoini iiilerdum to« 
niam : eui locus omaino non eai, nisi cuni oceurr. 
renti colpae raiio veniam ifflpetrarii. Locum iftium 
prsiereo, l>eo» potiuft discutiendum ei conftcieniiift 
fiiof ulorom, oe si quid argulitift , prout ratio ftugfer 
rit, eloculuft fuero, in alioruni, el foriasse iuno-f 
ceniium, qui juramenia praesUlcrunt, suggillaUo- 
nem videar spiriium effudisse. Malo euim inodera* B im» eoim casdgatione crodeii» pueroruiu mofo 



i 

SnSTOLAGXCifll. 

aa ■aLPmBO» Ancaio, BsoNHMut (U). 

(A. 1^.11110.) 

BaLBWUO ExonieiiBi ortfci d ii BC o n o» 

: EjLftpeclatiouo iougt Buapanftl,. et InniBtloBliB diN 

aiderii «fttttanleft» nuntai noatri prpBsloiBbaiur mjU^ 

venlum, ftperanleft in redilu. ejuft amicoraro dili«^ 

geniia fore vei iiitenurum aolaUo reeieandoft. fit 

quidein seeus accidit cuni })ienon.r«taloriliota «el 

fpicem. Nec hoc diisimus, ut aut cimBitatiB dufe-^ 

filum. aui negligemiam veiinMK iu amioiB afguoi% 

fuos lanio aceri^ios alBiifi oon^cnaufi iiubbIio mi«- 

i^uft audeni suas aagufliias deplorare. GomprimuB- 



lionis babena calanium cobibere, quain divinae iegia 
ariiculos congerere, qui eisi recie prolaii fuerlnt|; 
ioierdum nou nisi ad subverstonem proliciuol ^u* 
Uitorum. Trauseo ergo ad illa, quorum tu df^disli 
luaienam, orans et oLsecrans, ul iioo deflciat fldes 
tua, nec credas spiritui eorum,qui suum Nepiuuuui 
sequeuies, ipso medianle properant ad PluU>neui^ 
ci desceiiduui in iiifernuin viveules« Loquaniur iu- 
lenui qua: voluerinl, jaclilenl se adversus Cbristuui 
Doinini praBVHluisse in vaniiate &ua, perdiiio eoruiu 
a^tat pro foiibus, quorum gaudium est ad instar 
puucU, et gloria ignis, slercus et vermis. Qna via. 
in brovi, Deo propiUaote, sciee : et Uanieiii aurea. 



quoB prttceplorum severitas cogil,. ut educt^^adei» 
(oris impelu, el extortas verberibiis lacrymaft pedira. 
faciant in sinuin ocuiorum, et |alenieft> buI fenilB 
origineft* 

MeliebBinur auteip pericula condiiiouis . QOSira&» 
maiiUam leniporif , de)ii|Hateiii lieclesii^» rabieiit. 
perseculoris : sed ela^re ^rabaiausi qui» ioiqoiiaa 
eob^renf laieMio plumbi , diu iu mnmo stare non- 
potest : ei AmorrhaMis eitius ei vaiidius eijdilar, ei 
deirudiiu/ ad ima lerra , cum adimplela malilia iu. 
oncelsa prprumpiL Amicis ergp compaUinuCi ei £&-^ 
oiesi» desolaiionem in regpo Auglorum ing^miftci^- 
uuus. Ci miramur quomodo abievji ^elus ioireygio-' 



eorum a sibilis et damore fideliuui, quibuB pau* n sorum ei liiieraiorum ; cum \'ix uuus ei allar app)i- 



peres CbrisU fueruut Jn sibilum et irrisum. Neo 
dubiies, nisi forie libi persuasuin sii morUies nou. 
essc iiioriiuros, quioin sentenUam anaibemaiia^ra- 
pouaniur, qui fraude iacendi ei meiuendi asiuUa, 
meritos iaqueos videniur evasisse. 

11 oc aulem amicis nosiris, si qui lameu uosiri 
sini, non /orlunx, persuadere memineris,.ul iiou 
lleaui ftiiper uos. Ei uimain super se ipsos flere 
iiou debeauL Quia uobiscum agii Aliissimus^ ver- 
tierc taineu deduclo, quomodo paler serenissiiuus 
cum fiJiis cbarisbiiuis agere cousueviu Caeieruui 
tibi conipaiior, qui niinorem securiialem in poriu, 
qaam in naufragio. reperisU. Sed si libi Deus vei 
ad modicuin paileuiiaiii dederii, quud tibi indubi* 



reat specuiaior, qui juxla coinmouitionem propbo- 
Ucam audeai iiupio impietalem suain exore Domuii 
nuniiare. Impii ergo in facie speculaioruui deseen- 
dunl io iu(ernuin vivenieSy ui a specula.loribus, quia 
silueruni, sanguis eorum jure ei meriio ei^quir^iur., 
SeJ, quid dicimus eos esse ex causa i»kleuUi puoieii- 
dos ? saue quidam eorum suni qui fureiu videnles. 
curruiii cum eo , iiuo prsevii duciores ei docipre«, 
ipsum in furta prxcipiiaui, ei rapinas, ei suaiu po^ 
iiuiii in quovis iuiquiiatis symbolo cum iuipiis por- 
Uoncm. Uuormn priuius esi anbisyuagogus vesier, 
ei qui pruuo auro videbauiur inducti , ei coluuinai 
viilebaulur Eccicsi^e, ampiexaii suui siercora. De- 
decat eis argeniuiu Doniinus ei aurum« ei siciU ipsfi 



tata fide pronuuUo, iiaufragi, de quibus despera- D> per proplLelam couqueritur : Ipti ex eo opfralimHt 



iur, ciUssime polerunt ei voleni opiiulari. Sia ergo. 
iu ea condiiioue, in qua a Doiniuo vocalua es^ei 
&ahem quaieuus siue pcriculo potueris, divinae le- 
gis asserlor existe. SaUs buinanuin esl quod dico 
prupier ioflrmiiatem carnis nosirae. Quia nisl qui 
kgis cuslodiam periculis omnibus anleponit, salvarL 
uon posse, tesiisest bcatusApostoIus, et tota concio 
pcrfeclorum. Scripsi bomiui pro quo sollicilatis : 
«;i credo quod ab ipso per lalorem praesenUum de 
i»taiu ejus, qui, Deo propitiaiite, bonusesi, eerUora- 
Leris. Amicos nosiros saluta diligeuiius, quorum 



liaalf dum mafiU verealur^ homimm quam Deum^ et 
Cfilunl et serviuiH crealura!.poliuiquani£realori;iiwiflf 
sicui beatus docei AposioiuR, idololatriae reciissiina 
ei cerlissima diifiuiUo csi..Nam quod quisque colit, 
pr^ caeieris consUiuii sibl Deuiu, ut bUus venerem« 
libidini serviens, pneferai : aiiusdunimunera i|Uicrii 
ei retribuiiones, ei iiiterdum in fraudes et iu rapiiias 
inipingit, lavernam venereiur : aiius vento in^aMu» 
lerraiu Moab iubabibet iu^upercilioBabylonis : aliii» 
gulain scqucns porcum iuduai Gpicuri. Uuod eaim'du 
talibus scribitur, quoniaui coruui Deus venier e&it. 



(U) E<Kc. Paris. babet inscriptlonem : Domino al Barlboloni»us cerlc lunc fuit episcopus Exo- 
M^xsuieMt; LviytMS i Bariholommo Exon. arehid, ; nieusift. 



«7 



lOANNIS SARESBERIENSIS 



nl glortii 'in eoBftiilMieB » ad eaBiara quoqoe vitia A deliclorom» sed pneoeoie verbiy penee queoi erat don. 



probabiliier dileiata inierpreuiione prolendiliir. 
Uirdeei in Evangelio Veriiaadoeet, Deo elmaiuinoo» 
airoul serviri non poMe(lfa/i/i. vi) ; el quod qui ami« 
coBsarculieasedesideral» Dei se constiiuitininiicum. 
Dbclor geniiom|)raeeonatnret cbmai,quia, <i Aomt- 
Mu$ placere vellem, ChTuH$ertm$ non e$$em {GaL i); 
et ^oa kamMku$ pltLcent^ €Oufu$i «ojil, quomam Deu$ 
«pretji iUo$ {P$at. ui). Sed alia prolecio archiiyna- 
gogi et eompliconi ejus sententla esl, qui fraudu* 
leota verborom interpretalione ad arbitrium » non 
ad mentem auctoria detorquent legemt eique noiunl 
auom accommodare inieUectum : sed id agunt modia 
omnibua» ut quod eis libitum ruerit, divinoquoqoe 
juri eonsenuneum videatur. Dicit enim qoia iion eal 



taxat gerendorom denuntiaiio« et increpailo viiio- 
rum. Heli qoidem corripuil flKos, sed affeclu potioa 
el niansuetudine pairis quam soveritate et aoelori- 
Ule pontificia. Pro omni ergo divinae legis ariicolo 
eonUndendum est et potestatibua aacendendum ei 
adverso, et quidquid cbaritatem impiignat» qutt legia 
ealpleniiodOy toiia viribus sobverlendum. Sodpro- 
fecto in flgnram aaeerdotii Deus tribom Levillcara 
a poblicis runclioiiibus « slcol in Muineria I^iior» 
immuiiem esse decrevit, el sommi untum pontifieis 
disposiiionibos soliiacere. AbiaUiarqooqucqoi Spi* 
ritui sancto resliterai In disposiiioue Davidy amoios 
a saeerdotio , ea ratione sententiam roortia evaaii, 
quia arcam portaveral» et prascedentis offlcii privi- 



pro liberute lEoclesiae deeeriandum. Sed fallax et B legio tuius diem exspectavit faulem. Quod si clerua 

in privilegia tribus Levitieae non siiccedit» et apo- 
stolus vanus esl« et fallaees omDCS inurpretes Scri- 
plurarum. Ex quo liquidura esse debet omnibns jo- 
stissimam esse causam eorum qui pro liberiaie Ec- 
elesiaediinlcanl, et preiiosioreni liabent legem Dei 
quam fortunas, imo quam aninias suas. Sed fortasao 
dicet aliquis « quid boc ad caosam vesiri Gantuar 
riensis, qui iii causa £cclesi« cessit apud Ciaren- 
donam et in pecuniaria conventus, in jure sibi coii- 
scius inlquiutis, el de prsestiglis suis diffisuSt suIh 
lerfHgioimprudonii et impudeiiti suam quodam modo,, 
imo plane proteisus esi iujustitiain , et pariem jo- 
stiftcavit adversam, Esto saue quod cesseriL Propi"^ 



falsa bypocrisls, qoo progrederls ^Quld baeroses i 
ilris et scbismaul nonne ab- initio nascentis legls 
ad liberutem Dei vocaius esl popuhisfet iEgyptus 
iutolerabiltbus alflicta plagis, quA EccJesiam de an^ 
liqua et avlla consueludine , el fere per 300 annos 
obienta vindieabat in serviluiem ? Nonne Maciiabaei 
uiarlyres pro liberute fratrum suorum laudabiliter 
el religiose sanclisaimas animas posueroutf David 
nunquid non stravrt Allopbylom lapldibus de lor- 
rente coiigesiis in peram pastoralem» ul Dominr 
1'xeroiloum agniina ab indebitae servitutis jugo, el 
religiouis opprobrio liberaret? sed quid pauca et 
panca proponuntur exempla? Scrtptura fere toUp 



quaeinbistoriisdigesuest, talibusvirorumillustrium ^ tietor Deus episcopis, qui euin ad boc induxeruult 



relCKia est monoiuentis 

Du« aoiem causa sunt quas homliiea affectuo&js- 
sime luenlury et quas praeponunt animabus suis, al- 
lera libertails; aliera fidei et religlonis. Hla taineii 
qujB ftdei est, crediiur esse praestaniior, et procui 
do£ioJustior esl« adeo quldem ut et profaii» reil- 
gionis bomines hoc coQsuulissimum babeant. Nam 
et Achabi quein reprobum fuisse consUl, regi Syriae 
eum subjicere volenti servituti, argeniuni et auruiny 
servos et ancillas, et omniinodaiii supelleciilein, uxo- 
rem, filios et fiiias, et tandein se ipsum incunctanter 
exposuit, et pro lege divina duntaxat non est veri- 
tus inire ceriamen. Cum enim ille vellei scrutari do* 
mum ot dirrperet legem, contradixit ei Acbab victo- 



et circufflventoribus qui eum eduierunt» cuin umoft 
iostus essei metus, etpraeseus» ei qui in consun- 
lissimum bomlnem caderet. Mittitur vobis epiatola 
ejua, ubr pro se satisl^ciat ex parte; sed quia deli« 
quit, pcenituitt confessus esi, a domlno papa absoivt 
meroil causa recogni.tat et ut Ecclesiain Angloruw 
ab illicitis et extorlis obligaiionibus absolverei iin- 
petravit. Qui ergo imitati sunt, ul aiuntt deliiiqueti- 
tem, quare poeuiuntem, confttentem et satisfucien- 
lem noH imitantur? nuuquid maluQt in sordibus iui- 
morari, quain surgere» muudari ei reparari in pri- 
stlnum graduro? Sed causam veritus est, ut obji- 
ciior, pecuniariamf lioc quidem falsum est» sed ju- 
dicuffl iniquiutem , qul eum iuiqv^a sententia con- 



riamqoe promeruil. Quia elsi alias reprobus vel in D demDaverant, parati judicare quidquid tyraniio li- 



bac parte Dominum bonoravit, pro qua ergo causa 
reiiglose coniendiiur^ sl non pro lege Dei servandaT 
nempe haec iiiiqiiitatem probibet, et pastorlbus Ec- 
clesiae preescribit, ut omnero ulciscauiur inobedien- 
liam. Sed fort^sse archisynagogus iniquitatem no» 
vii, qoam Deos non probibet : aot quaiu nolit ab Ec- 
clesiae pastoribus increpari, ei si tteri polest man<» 
dari vindiciae. Hanc sane Moyses ei Docior gentium 
iion novenint: sed praetendit quia Joaniies arguebai 
Herodem in spiritu lenitatis, illicituin esse denun- 
tians 9 ut fratris viventis abuieretur uiore. Quod 
utique dicens non um imperiiiae quain ignaviae so- 
latiunv quaifit, curo certum sit Joannem ibi non ges- 
lisse personain ponlificis, cui incumberet correctio 



buisset. Iii eoque verecundiae saeculi no$lri pepercit 
Deus, quod tyrannus plura jubere erubuit, quam iili 
adimplere. Omnes erant Balaamitae excogiiaoles qua 
arte .inaledicerent et condemnarent causara cui be- 
nedisit Dominus. Suadebanl mata fleri ut proveni- 
rent bona, et ad mitigand»in persecutoris insaniaui 
perniciosas possessionum ei divini juris dispenaa- 
liones adinitti. Quod cerium erat revocalMtur in dii- 
biuni, ut comieuffl illud fere iu ouiniuiii volveretur 
aniinis : 

Quod $cio^ nehcio. 
Quis eniin nesciebat quod rei cancelhirium suuui ab 
omui admiiiistratione cl obligaliouo liber«iui red- 
diilit ad rogimen Cantuariensis Ecclesiae? Cui i|nu- 



m 



EnSTOLiE. ^AM, 1166. 



2f» 



lum est qoanta insUDtia llli a sede apostolica pal- a et complfces suos.et rraodufenter aat deblliterquoll 



liuin impetraVit? quid postea promlserit, ot consue- 
todines (quas dlcunl) avitas , et rcTera pravitates 
snnty adiiiitierenlur plurimis notum est. Arcfaiept^ . 
acopus lamen ad malitiam calumnialoris ex judicum 
iniquitale aut slmplicitate, aut dtspensatlone : cum 
tamen ad hoc Tocatus non Yenlsaet, urgebalur ad li- 
ligandnm , ad satisdandum » cum tamen possessor 
esset ampUssim» rei immobilis, ut ?ix ex causa gra« 
▼issiroae inflrmitaiis ad deliberandum onius diecola 
posset induciis liiipetrare. Aijtea umen eominiqoo 
jtidicio condemnaTcrant » et quod sedes aposiolica 
causa cognita retracUTit. Cujus reiraclationis apud 
uos priYUegiumexstat. Monne ergo judices potuit et 



ad jndlces tractatus non e^t, et contemptibiliter, 
quod ad Ecclesiae dtgnilatero, et ignoniiniose : et 
ipae competenti securilate recepta adjudlcium re* 
Yerietur. Dicat ergo prbbus Yir et discreius hoc, et 
ot consilio ejos acqoiescalor facile obiinebiL Nec est 
credibile» qood etiam arcbisynagogus Ycster aiiter 
aential» lioet contrariom praedicare Jion erbbescat.j: 
sed ipse et omnes aui sic dentium soiiditate gaudeanl» 
«icut eis respondet conscientia, qood juste et ad ho- 
norem Dei Ecclesl» ibi tractatos estarchiepiacopos, 
et omnes qoi arcbisynagogo consenliunt simiti Yei^ 
sentor in calcnlo. 

Quia ergo archiepiscopus semel iniquam senten- 



debuli habere suspectos ? sed fortasse dicetur quod Uam reporuverat, et videbat ex malitia persecuto 
ipsos oportebat non de conscientla sua» sed de par- * ris m dAiiiiiiaiA iiiiii/^nm itnm;n«>rA nA.fii'mr«m Ha 



lium allegaiionibas ferre sententiam quia et Domi 
uiis Jodam, qoem proditorem noverat, hon condem- 
iiuvit : et mulieri in adullerio deprebensae pepercit, 
Gum nolios procederet accosator. Inde etiam ad in- 
fbrmailoDem nostram dictum est : EgO sicot aodio 
judico : aed profeclo aodire ibi pro intelllgere po- 
nitur» ul pro rationabill motu aurmi soi decernai 
Judex, Interdum assertionibusy interdum praesum- 
ptionibua «tens : ot nunqoam ex conscieniia jusios 
«I ftanecens condemnetur* et si niuliitudo stare Yi- 
deatur Id parle adversa. Nam scripium est : Inion' 
i§m $t juilum non occide$^ qnia advenor impium 
(Excd. xxiii). Et alibi : Non tiquerii lurbam ad fa^ 
dendmm malum^ nee injudicio plurimorum aequieicet 



ris et debiliuie Judicum imminere nequiorera, de- 
clinavit judiclum » causam iransferens ad audierttiam 
ejus, qui fideiium omnium judex esl a Domiiio con- 
slilulos, et locum adiitt cui specialiier mandaU est 
oinnium sacerdolalium decisio causarum. Nec boc 
de jure imperalorum aut canonuin , sed ipsius Dei 
auctoritaie dicenlis per Moysen : Si digicHe et 
ombiquum apud le judicium eta pexipexerii , int§r 
ianguinem et ianguinem, cauiam et cauiam^ lepram 
ettepram, etc. Ascende ad tocum quem elegerit Do^ 
minus^ ad iacerdotee lemtici generii^ et ad judicem 
qui prafueril tempore illo, et facici quaicunque dt- 
xerit tibit tequeriique iententiam tacerdotum : qui 
autem iuperbierit nolem obedire iacerdotii imperio 
et decreto judicii qui eo tempore miniitrat DjminOf 



iemtntim, ut a iia declinei {ibid.). Si vero contra C ^norietur homoiHe, et auferet malum de hraeHDeut, 



eonscientiani» prassenim in praejudiciom innocentiSy 
seyiefitlam tolerit, gravissime peccatt quia, sicol 
dicii Apoatolus : Omita quo.d non eet ex fide peeca" 
tum e$t {Rom. xiv). Salomon iu causa mereiricum 
conjeclorali argomento oteiis condemnavlt calom-' 
niatricem. Et Danie) in libera(k>ne Soaaniiae prae- 
sumplionibns revelavit malitiam sacerdoiom. Quod 
si jodices in causa domini Cantuariensis vigorem 
debitoin baboisscnit si lege praescripiam axercuis» 
sent diligenliam, sl Soripiuras consuluissent in |u« 
dicio, si potestati supra modum et faa non detulis^r 
seni, poaset forlasse probabiliter argui qul iliorum 
jodiclum decliuavit. Sod ubi furor omnia viudicavit. 



xvii). Ecce quod a judicio sacerdolum nec causam 
excipitt nec personam, licet alias per se ipsos, aliaa 
per ministros vicarios Ecclesia: decidant sacerdoies. 
Nonne in persona sacerdoiuin, sicut Ecclesi» do« 
ctores fldeliler traduut» Jeremiae dictuiu est : Eeca 
comtitui te hodie tuper gentu et regna » ut evellai, 
et diiperdai, et diaipei, etasdificei^et plantei (Jer, i). 
Quid ergo peccavit dominus Cantuariensis, si appei- 
lavit, si prospexit sibi, sl peperclt episcopls quos 
oportebat iierato ad damnationem et ignoiuiniam 
sui perperam judicare, aot regi» indignalionis in* 
loierabiia subire dispendium ? 
Quaiiter aotem pars adversa, quas et ipsa appel- 



quia locos potuit esse rationl Yel)uri?anlepr£sidem j^ lationem instiluit, caosain prosecuta sit, qua mode- 



dactoaestChrfstits Domini : Conunerunt principet 
Scribm et Pharieai adcenui eum (MalM. xxvii). El 
profecto praeses isie illo, sub quo condemnatus eiil 
ChristuSt truculentior erat. Nam Pilatus id agobal 
exquisitis occa&iotiibus, ut Christus CYaderet accu*^ 
saius : hic aotem operam dabat et diligentiam, ot 
iunocens accosaretor et damnaretur Christus. Ille, 
ne sub eo judice puniretur, Christum iransmisit ad 
Herodem , ubi vel coniemplos evasit Cbristos, re* 
miasosque esi indulus veste aiba : hic modis oinni- 
bus agebatur ne quoconqoe modo Cbriatos evaderet. 
Dicat Yir amator Yeritaiis qoicunque audei coram 
Deo, eui de hoc leatimonio in disirido examioe red- 
ditoraa esi rationem , dlcal ccrte, si autiet, quoJ 
ai-cbieoiscoDus ibi maiiiiose quod ad caiuuiniaiorem 



aiia, qoa sinceritaie versata sit et cum Ecclesiay ei 
cum adversanot bovIi Deus ei jodicet, ei Yobla 
igiiotom esse non poiest. Se Ipsom poierit qoia ir* 
ridere et texere dolos iii animam suain : aed pro« 
feeto Deus non irridetur. Bienniom' Jam eiaparai 
esi, teinpHS videlicet qood appellantibos soffragaturt 
eoqoe evoluto pro parte domini Cantoariensia est 
lata sententia :ei8i adbucex dispeusatiooequoroni- 
daiu rerum exsecuiio diiferaiur. Omnibua aotem 
jain persuasum est Deum limentiboa quod archi- 
episcopus el sui iujuste proscripti sunt. Quo enara 
jure cousficati sunl reditus clericorum 7 Et qua 
episcoporuiu patioulia Ecclesiae et bona allaris 
Chrisii persecutoribus Ecdesiai ad libitoui expo- 
nuiitur ? Qus ]ustilia proscripsit innoeentes sioe 



.Sii JOAMMS SARESfiCftlENStS m 

delectu i^ofessioai» ei ordinis » «tails ei mxos ? A Qni ergo perse<tiittotor in iiac osiusa Cantuariensem 



Quis unquam uota immaniiate distrazji coiKilam 
nuptiarum ? £i tamen ei qui facit hoc« ab eptscopis 
innoceiaix ei jusiiti» tesiimonium redditur, ut in 
suam confusionem et pemiciem dicere et scrilMh 
re non eruliescant , quia rex c dulce putat obae* 
quium, cum uioneiur ut corrigat* si quid deliquitin 
Deum, > Ergo auiex eoruni seuientia non delinquit, 
aut ei infideiiler graluin et debitum obsequium sub^ 
trabunt, aut paiam meniiuolur in capiu sua, quia 
os quod mentitur occidit aniniani. Non est qui ei 
.audeat denuntiare, quod expedii audienti pariter et 
dicenii. Non est qui dicat cum Mpyse : DimitU po<- 
pulum Domini cum omnibus quof iptiui tunt^ vl ei 
bacrificei in deserlo (Exod. v). Non est qui iriuiu 



arcbiepiscopttm, noH boe persequontur quod Th<h 
mas estt quod naiione LundoniensiSy clericus pixK- 
iessio&e, gradu sacerdos, episcopus digiiitate : sed 
quod anuuniiat populo Dei scelera eorum t et ui 
legem Dei audiant et obediant principes 8o«1omo- 
.rum ei populus Gomorrbae. Quid esi ergo quod per- 
sequuntur ? profecto apostoiorum spiriius ei pro- 
pbeurumt spiriius jusiiti» «t veriutis, spiritus Pa* 
iris ei Filii ei indubitanter Spirilos sanctus. Naiu 
id abominantur, abborrent et puniunt, quod per 
prophetas ei aposiolos docuii Spiritus sanaos, £t 
si ipse Paulus aul Joannes quod scripsit praesenilao 
liier doceret iu carne, aui torqueretur suppliciis, aut 
diceretur ei ad miuus : Recede a nobi$ , ecieutiam 



dierum Itiiieri vacalionem inipelret clero degenti viarum tuurum nolumue^ quia nobis contrariut ee 

hub Moyse ei Aaron, id esi in cullu legis et rilu 

(iivini sacriflcii occupato. £t quidem credibile est, 

quod si bic praesenies essent Moyses et Aaroii ad 

obtium ejus, cujus innoceiuia praedicatur, aut eis 

oinnino non paier^l accessus, aut negaretur auditus^ 

aut quod ibi non inveneruiit, suppliciis, aut cerle 

contumeliis afiicerentur. Neque enim desunt Jamnes 

et Mambre qui Spiriiui sancto resistant. Acbitophel 

niuiios in deliberationibus reliquit baeredest qu{ 

infatuant animas principuin, et contra Deum pro- 

feruut ei praeferunt consiiiuiu toxicatum. Quid enim 

nunc aliud in Gantuariensi arcbiepjscopo perse- 

quuntur, nisi quia in conspeciu regum ausus est 



{Job XXI )• SemeJ locutus esl Deus, et idipsam 
secundo oon repetit : nec ad eruditionem vivoruiu 
Sttsciut mortuos. Gum io £cciesla praesentes sini 
Moyseset propbetas, ut audiaaiur et docoani popa- 
Jlain : et ut pars, qun verba Doiuini oonderBiiaitir 
ex^ententia Uoysis et prophetarum, alteri vicloriaui 
cedai, applicetur £phod» ubi manifosUtio eat ?eri* 
Utis eljudicii, ei respondeatur UMicuique sepqiidum 
opera sua.Foraum banc non declinat Gantuariensis 
archiepiscopns neque sui : imo optant et oranl, ut 
de vullu verbi Dei, id osi iegis divin», judiciuiQ il< 
iorum prodeat, et ocuii Dominl decfareot ae^uiu- 
iein. Si quid enim exigit quod legi Dei repugnei»si 



Dei ju.stiiiaiii protesiari, tueri legeni, Ecclesiae tueri ^ de verbo Dei uituntur consoetudines quas petaatuc 



libertaiein ? Gerte dum magnificus erat nugaior in 
curia, dum legis contetnptor videbaiur et cleri, dum 
scurriles cum poleniioribus secUbatur ]neptias,ina- 
gnusliabebatur, clarus erat, et acceptus omnibust 
el solus dignissimus sumnio poniificio, ab universis 
conclainabaiur et singulis : sed ex quo in pontiti- 
cein sublimaius suae roemor conditionis ei profes- 
sionts expriniere voluli sacerdotem, et verbo Dei 
nialuil uti magislro quam popuA), facius esteis ini- 
uiicus vera dicens, et vitain corrigens; utet bi im* 
pleant mensuram patrum suorum, qui ex caosa si<« 
niili propbelas el aposiolos persecuti suot : et qui- 
dain eoruin adbiic mariyres Ghristi, id est lestet^ 
veriutis et justitlae periequunlur. Quid in £iia per- 



adversus Ecclesiam, ilbenter cedei. :.e( 4e contra* 
dictione et vexalioae partis adversae.saiisfaciei li* 
beiis. Quod sieausa ctjus innititur verboDei, stei 
assistunt aposioli et prophetae , namo eum aui saos 
per graiiam Dei aveUet a flde ista. 

ttecest enim in Ghrisiiano justissima causa exsi-» 
lii ; pro qua non modo substantiam ponere debet» 
sed et animam suam. Jaiu enim sola iiiiquitas con- 
sueiudiuum , et aequius divina logis ab adverso 
confligunt, et de causa pecuniaria, qua tunc qui- 
dem simulabatur, et in veriiaie nuUa erat, nec 
mentio est, Adversus boc inulta fingit» macbinatur» 
^t in peile vulpeculae hborai improbiUs» sed meo- 
titur iniquitas sU>i, noR attendens aui dissimiiJjin& 



aecuti sunt Achab et Jezabei ? Nempe reiigionis. D quam suavis est boniiiu panis mendacii, sed per ea. 



oraculuin, testimoaium fidei,justiiiae professionem«. 
^Urmiuium idololatriae , medelam vitiorum, crimi"^ 
uttm aboliiionem. Paulus ei Petrus giadium Neroni& 
evasissent* imo nec incurrissent inimiciiias, nisi 
yoluputibus hominum et erroribus contraria prae"* 
dicasseut. Nemo enim in aliquo persecutus est quod 
erat aui dicebalur £iias : neino punivii aliquem quia 
Petrus esset aui Paulus; et Joannes tutus esset in 
conspectu Uerodis, nisi diceret : iVon licet tibi habere 
Morem [ratrie tui {Mare. vi). Nullus enim in Unlam 
evasit tyrannidein , ul naturani persequeretur. Sed 
frequens est, et multis vulgatur exempiis, quia 
Veritas odium parit. 

(Ter. Andr. I, i, 4l.) 



iinplebiUr os ejus calcuio. Sed proiecto unum esi 
quod ouines miaari, imo dolere debent» illos vide- 
licet Gaoiuarieosibus exsulibus insultare, pro quo« 
rum iibertaie se Gautuarienses ad omnia discrimina 
devoverunt. Uii pro coinmuni UbertaU versaiitur 
in lorcuiari,et quis astititillis? liU saugunt ut h^- 
redius Domini liberetur a serviiu4e,.et ad ollas car- 
nium ei aUia ^gyptiorum v^to recurrunt, qui iii 
libQrUtem fuerant educendi^ Dtique niteerabiliores 
suiit omnibus genlibus. Si hic proscribuniurt aflli- 
guntur, et deputantur cuin impiis : si consolatior 
iiem a Dominonou exspecUnt, si exsulantibus can- 
scienlia non respondei ad lueritum : si inr pevsecu- 
liouibus causam non babent Ghrislum. Oeridei eoi^ 



SIS EPISTOLiE. - AN. 1M6. 914 

pnM^nth canilit qtat ab evaota nMnu peiiMl; mU A reffittnerf l N«m ec boc Saloroon in Proferbib te- 
Deos coiiBolaittr eoft io tribttialiooe iua, tandejo 
re«fK>osuru8 et illis qui mundo leuocinantur, et cer^ 



Ticalia ponunt sub capilibus oniyerss «latis • et 
puWinaria sab omni cubito manus » communicantes 
excommuuicatis, claves Ecclesixludlbrio babenleSt 
et puiantes legem Dei, niliil aliud esse qunm verba. 
Nos ioierim Deo in oraoibus doois suis graiias agi- 
musy et roaxioie qimd nos dignatus est iilorum nu« 
mero oggregure, qui persecutiooem pro justiiia pa^ 
tiuntur. Suscepinius de manu Domini duicia,de 
quibus saepe ad perniciem oostram abusi sumus* 
Quare ei ab ipso «quanimiler non suscipiemus 
awara ad mediciuam, in profecLum saluiis uostrx? 
sive vivimos» sive morimur, Domioi suiuiis, ut id 



staiur diceos : FsMeraiur Domino gui pauperi$ ml- 
mtiur^tl viciuiludinem^uam reddet ei {Prov. xix), 
tetnporaliter quidem quatenus expedierit; plenis- 
simaautem reiribulione in vitaxterna. Qiiod si dl« 
vina dignatio eatenus iiieis desideriis satisraceret, 
ut benefactoribus meis sua auctoritate el ineo mi- 
nisterio vicem duceret repeudendam, votorum tein- 
porulium summam luihi fere omnino videretur as- 
secutus. Sed quid de pace nostra sentiam non 
plane videOp aliis assereutibus eain desperatius 
eiongari, eo quod Domlnus rex prosperatur inviis 
suis: aliis econtra dicenlibns quod ei pax non dis- 
plicerel, si bonesla reconciliationis occurreret 
foruia. El boc ulique crediderim cnius, eo quod 



solom peti o|iorlcat ab amicis quateuus exsilii iiostri ^ vir prudens lianc ipsam successuum facililatem et 



angostias sublevent oralionibus suis» ut non defi- 
ciot fides nostra» sed de afniciione nostra salutem 
nobls et Ecclesiae pacein etlibertatem misericorditer 
operetQr. 

EPiSTOU CXCIV. 

AO mCOLAUII OE MONTE ROTaOXACSNSI. 

(A. D. i1€6.) 
JoA2f. Saresb., Nicouo de Monie Rothomagensi^ 
Nolam ingralitudiuis jure contrahll, quem ad 
promerendum amorem et obsequium benelicioruni 
memoria non accendi(. Ct quiilem tanlo uberier 
debetur gratia, quanio cumuRitius ei (requentius 
ad nec meritum nec merentem a sola diviie venali- 



copiiim debel baberc suspectam» et viarum suarum 
conscius tutus esse non polerit, si injuriando Ec- 
clesix et pauperibus Chrisli Deum sibi reddiderit 
iniinicum, sed, Deo propitiuiite, non faciet» quod 
priucipaius sui gloriam debeat offuscare, nec con- 
Ira Deum praesumet de facilitate aul polius fallacia 
successuum, qui meminit quam fallax est eques 
ad saluiem. Asahei velocilatecervos, ut refert bi- 
storia, anleibat, et pernic.ilate currendi capreis 
prwalebat : sed quiaagilitali uiinis indulsit, bosleni 
persequeus fugientem, eum coegiiut iustantifata- 
leui iuferret plagam, qui fatum dispbsuerai decli- 
nare per fugam. Fugit inierdum Chrisius a facie 



beralitaiis innatae beneHcia prascesserunl. Sed unde. c; pcrsequentis, sed vx impoenitentiin quem provo- 



mihi dilecte, et omni jure et merrio diligende, ut 
homanitati tux condigna liberalitalis compensaiione 
responde;«mus ? exsulo, proscripius suin , expositua 
paupertati, coexsulantium mihi magis quam pro< 
priis incommodis urgeor, e( eoruiu» qux in pres-t 
suris Ecclesia Dei paiitur, a me niUil reputo alie- 
num. Sed'in his oninibus Deum mihi propitiura 
sentio.cujus munerisestut exsilium pro justitia sub-« 
eam libens : rapinam bonorum meoruin pro flde» 
si iiecessarium est , gaudens excipiam, oec augtH 
siias tiuieain , aut erubescam ignoniiniam pauper-i 
latis, discipulus ei proCessor pauperis Chrisli;certus 
ab ipsius veritaiis oraculo, quod trislilia nostra 
vertelur in gaudium. Fidelis eniin est , nec p:itie<* 



calus lorvo respicit oculo! Saluta socios curiales 
qui excommunicali iion suut. 

EFiSTOLA CXCV. 

AO MAG. WALTERUM DE IMSLLA. 
(A. D. 1166.) 

H. GuALTERo de lusuia. 

Diuturnitassilenlii mei jure viderelur essedesidls 
amici aut negligentise argumentom, iiisi causis pro- 
i)abilibus,quasDeusevacuet,hujusmodi suspicio pur- 
gareiur.Easad prssens allegarenon expedityquiasi- 
cut mibi graves, ita et libi conspicuae sunt, et notae 
muudo. Utinam solvaiur chaos quod inter nos Orma* 
tuuiest,et pax inter regnum et sacerdoiium reforme- 
tur, ut ai iniermeandi facuhas paiuerit, ejus,qux io 



tur pusillos et pupillos suos teniari supra id quod ^ Doinino est» nobis possimus adinvicem exhibere 

oilicia charitatis ! Non enim excidit a memoria mea» 
quam libi, «xigentibus meritis, obnoxius sim ut 
iMagistro et domino» £t tu, licet adhuc mea in te 
non existant merita, me ut Christianum dehes dili- 
gere et- amicum. Temere unien non dixerim ei ra- 
tionem deesse meritorom: cui ad amandum in- 
tensa famulatur affectio, ei voluutas ad obsequium 
prompta nibii avidius concupiscit, quam ot ei op« 
portunitas a Deo pneparetur, qua amici sui satisfa- 
ciat voiis aut usibus. Nam et Deus devoum ac- 
eeptat pro adimpleio opere volontaiem, etproqoa- 
litute et quanttuie affectionis quemque remuneral. 
Exspecto auiein et spero a Domino, quia et devo- 
tiuui meae facultas dabitur, el procelia oostra fi^ 



possunt; sed ad glori.-tm suam faciet ut humilium 
lentatio eis iraoseat iu profectum. C«teruni unde 
niihi interim, amicorum dulcissime, ut tuae respon- 
deani liberalitati ? Caiii namque disslmulare non 
|)Ossum, qnam toties experlus loquor, cujus bene- 
flcia toties inei senseriiut, quolies opportunitas dala 
f*bt, ut tao: charitalis solatio fruerenlur. Qiiod iia- 
que possuin ad pnesens gratias devotione maxiiuas 
ago, indubitaiiter e^speclaus, ul niiscrationi vesirae 
respondeat in miscricordia uberi, cui in vobis be- 
oeficiorum pecuniam dedistis ad usuram. 

Hoc enim soluro eslhonesli feuoris genus, et quod 
usurarum et totius avaritia>, coodemnatrlx pagina 
^eLritaMs non inodo absolvit, scJ centupla niercede 



m JOANNIS SARESBEmENSIS «16 

auram, aiiciore Deo, in brevi fadliiis «t felicius A Cbristianani) fraternitatis» qua In Domtna esi, 
transitura esl quam credatur. Haec umen potius 
accipiantur dicia ex c^riiiudine Gdei quam scientiae: 
eo quod Deum fideicm novimus in promissis, qui 



tunc dcmum gloiiosius pro se patieniibus suum mi- 
nistrat auxiliuin, quando prorsus cessat bumanum. 
Interim probat nos Dominus an diligaiiius eum, 
etsi moram fecerit, aequaiiimiter tolerandtis est, 
quia quidquid nobis videatur, procol dubio veniet 
et non lardabit. Unde securedico quia in brevi sul^- 
veniet, cum pro certo noverim in bumanjs rebus 
nihil nisi moinentaoeum esse, et quod gtoria mundi 
ut fiimus evanescit, et iniquorum (iois est ignis et 
vermls. Et quidein reliquiae iinpiorum interibunl: 
el est salus justorum indubltanter exspectanda a 



ausus es reminiscl.Sed unde boc tibl, niiRadulphet 
prxsertim cuni, qui columns videbantur esse Eo- 
clesix, trepldeni: et gigantes qui orbem portare 
debuerant, facilius inundatione aquaruin submergi 
acquiescant, qiiam gemere? Mandavit Dominus nu- 
bibus siiis, ne In partibus rllis pluant itnbrem : et lu 
in eisdein non es veritns ad slillicidium diTiiiae gra- 
tia5, germinare fructus misericordiae et opera Salva- 
toris. Credideram profecto le philosopbantit habere 
verba, aon animum; sednuiic recolo tealiquftteaos 
esse magni discipuium Arislippl, qui onHH condi- 
tione temporis aequanimiter utebatur, et in ipsis 
philosophabatur nugis, jucundus omnibus. naUi 
gravis : qui aliquando interrogatus quld ei pbilo- 



Domino. Licet enim impius extollaiur super cedros ^ s^^Pbia contulerit, dicitur respoiidisse : < Ut cuni 



Libani, si modicum periransleris, pateuler intelll 
ges, quia etiam quaiido florere videbatur, jam noo 
erat, et uon erat ulierius locus ejus. Ridet bxc pru« 
dentia carnis, sed profecto Deus non irrideiur, qui 
interim juxia Salomonem irrisoribus flagella parat, 
et duros malleos dorsis et cervlcibus contempto- 
rum. Cseierum quod ad humanam opinionem, tibi 
facilius paiet, in qua conditione yersemur, et quid 
ex decreto auliconiin nos timere oporleat aut spe- 
rare. Sperabimus auiein ; nam ad oninem humili- 
utem prompti sumus, quia conscientia servatur 
indeainis, duin legi divinae non derogemus nec ho- 
uestati, qua amissa salius est niori quam viverq. 
Mullam pacis respoimus condilionem: certum ha- 
bentes quia melius est incidere in manus hominiim, ^ 
quam derelinqiiere legem Dei, ycI turpitudinis in- 
currere maculain. Nec lamen prassumimus Jurare 
obtervantiam Evangelii, memores iiiflrraitatis iio- 
strae, ut liqoidum slt quam temerarium est jurartt 
in consueiudines reprobafes. Hoc autem supra mo- 
dum miror, quod Cantuariensis archidiaconus aut 
per se aut per alium non laborat de pace, cum el 
constet Deo et mammonse siinul serviri non posse. 
Vale. Salulal te ffater meus R. et doinum tuaiii le- 
€uin. Saluteni dicimus ciericis capellae, qiii nec ex 
iioniine excommunicati suut, nec aliorum partici- 
patione. Meniento uostri io oratiooibus tuis inemo- 
ris toi. 

EPISTOLA CXCVI. 

AD MAG. RAD. DE BELLOMONTE. 
(A.D.i166.) 

JoAN. Sares., Mag. Radulpho de Bellomonie. 

Verae titulus pietaiis nullo melius clarescit indicio 
quam cuin illis misericordiler subvenil, qui hu- 
mano solaiio desiituti sunt, et quos iograius Deo 
gratis persequitur inundus. Hoc itaque te assecu- 
tuin esse congratulor, gaudens, quod praeter opi- 
' uionem multorum et fereomnium, nondico saecu- 
laris adminiculo philosophiae, sed igniculo Spiritus 
sancii, tuuin ad veram sapienliam animuin accen- 
dentis pariteretillusirantisexerces opera pietatis. 
Et, sicucex relalione laioris praesentiuin didici, 
iiitcr charitatis impugnaiores (qiiod verum dccet 



omnibus hoininibus intrepide fabularer. > Ego de 
caetero in te securius arbilror confldendum, qitia 
iion dilBdis de regno Christi. Qua spe rogo, ul» sic- 
ut coepisti, lalori praesentium, conieinplaiione Dei 
et obsequii ejus, in opportuniiatibus suis adesse 
memineris, certus quod si ei tantum placereut iii- 
ler» nobiscum, quaotam aveset curjales nugae te- 
cum,ei omnia necessaria libentissiiue ministrar<^. 
Vale. 

EPISTOLA CICVIL 

AD MaG. GIRARDUM PCCELLB* 

(A. D.il66.) 

Mngi&tro Girardo Pdcellb. 

Licet mibi dilectio vestra non praescripserit, ego 
lainen opportunitate inventa, sicut fervorem anlini, 
praesertim ad amicos , et in asseriione justitiae co- 
hibere non possum : sic a scribendo non poiui ca- 
iamum continere. Et forlasse plura scriberem 
no&trum, Ecclesiae Anglorum dico, contingenti» 
stalum, nisi quia opinor communem patrem noslniui 
dominum Cantuariensem Tobis super his plenius 
rescripslsse. Progrediens ego ad reliqua Deo inpri- 
mis gratias ago qui mihi supra et contra merita 
niea dedit in omni tribulaiione solatium, et omnes 
adversariorum tendiculas in gloriam suain couverlit, 
et parvitaiis ineae profectum. Quanti enim facere 
debeo exerciiium litierarum et negoiialiones Tir- 
luiis et experieiitiam propositi recte philosophan- 
D tiuin , et patienliuni innocenter et pro assertione 
lidei et justitije defcnsione? Sed et sorti vestrae con- 
gratulor, audito quoJ inter hosies EccIesiaR» auctore 
Doinino, gratiain iuvenislis , ut et temporalibus 
abundeiis ad materiani gcrendorum, et qoadam lit- 
terarum ei virlHluiu prseemineatis auctorLtate, ut 
apud barbaros quod discrelio vestra diclaverit, re- 
puient sacrosanctuiu. Verum qnod pluriroi facio, 
illud e&t quod odistis Ecclesiam malignantium, et 
ui audio contra schisniaiicos in viriute Spiriius 
sancti publice pro (ide in omni libertate conscientiaB 
loquimini , et scribilis veriiatem. Nam profecio : 
Ubi Spirilut Deiest, ibi libetlat (II €or. iii). Ner. est 
quod inagis philosopbuin deceat quam professio 
veritatis , iusliii» cuUus, contemptus muudi » ci 



MT 



EPtSltHJL — AN. im. 



flS: 



pAnpertaii8 com neeesse est amor. Legimu» pbilo- A to« stnetnt letins flilsitaiis figmenta eondemnat/ 

lopboa gralis unquam f irtniis impedlmenta con- 

teropslsse et abjecisse dlTitias. Sed quod et in gen- 

lilibos aiiqois eorom operibos praeposocrit verlu- 

tem » bactenns inaoditom est. In eo namqoe lolioa 

eihicse gentilis praecepta Tigeni, ut camalium pas* 

sionea affectionom , qoas neqoeoni penitos exstin* 

goere, reprimant et sobjieiant rationi. Qood si coi 

divinilos datom foerit, qoia ad boc natora impotens 

cst, non ambigitor eum recte pbilosophantis via ad 

Titam incedere , ot xternaliter Tideat dies bonos : 

et qoatenos in eo qoisque profecerit, eatenos ad 

▼eram philosopbiam accedil. Unde» qoia tos con- 

fido recie philosophantls habere propositom, rogo* 

moneo et modis omnibos consolo, ot errantes sto- 



Vidoam impatlentHis conqoerentem propheu babnit 
escosaum, eo qood in amarilodine erat anima ^oa 
ob recentem filil mortem. Et nos qoid patienler 
qneri possomus Inter tot mortes, carceres, ▼incoia» 
flagra, contomelias» terrores, esoriei, siiis, nodi* 
utis et moltimodds calamiutis angosiias ? Si ergo 
joslae amaritodiiii delMtnr venia , quorum qoerela 
paiientins aodienda est? qoorom gemltibos magis 
compatiendom ? qoprum preces lienignios aodien- 
dae a Romano poniifice, quam euoiom Cantoarien- 
siom qni pro toenda libertate Ecclesiae, pro 
astroendis privilegiis apoatolicae* sedis proscripti 
esse nosconlor ? 
Utinam, Paier, essent aores vestrae ad ora regis 



deatis a acbismate revocare , ot eom prsferant B et opiimainm Francias l iitinam aodiretis qoomodo 



bomini , nec se melo imperaloris aut schisn^iict 
Coloniensis circumventione patiantor a Christi cor- 
pore separari* Nam forusse pro salute roollorom 
voa I>ominos ad hos barbaros destinavit. Nec credo 
rem iatam adeondam jorgtis, sed felici rooderatione 
complendain, prsseriim a sapienu » qoi meroinit» 
qoia roodestia sapientiae a fine suaviterosqoe ad 
fioem ooiversa disponii. Alioqoin perianacibos com- 
roonicandom esse non arbitror vei in minimo» com 
memlheriro illAm» cnjus figuram geritis, Zorobabel» 
qoi vertitor in principes vei Magistrom Babylonis» 
non acqnjevisse bostibos Jod» et Benjamin » ot 
etiam ad reaediflcandara domom I>omiiii com flliis 
captivitaiis aliqoid omnino conferrent. De his bae- ^ 
tenos. 

De caetero jam porrecus llero preces, qoateniia 
de rellqiiiis regnm el virginnm roihi vestro aiiqoid 
transnituiis com vestrarom testiroonio litterarunu 
Yaleie. 

EPISTOLA ClCVlll. 

aD ▲LEXANDROIf PaPAM 

(A. D. 1167.) 

Doroino Alexindro papx. 

Si de exsiiio claroaroos ad patrein pro quo jugiler 
elamamos ad Dominoro, pro cojiis fide et iionore 
contra persecotores Ecciesiae clamaviroos seinper 
et clamabiroos, Deo aoctore» qooad viia foerit co* 
roes« vestra paternitas adroirari non debet, coro de 



vobis lti3olUnt hostes Ecciesi», et fere oniversl de- 
traboni vobis ! £1« si vera soot qoae praedicantor 
in compitia, non vldeo qoo modo ma^tas vestr.i 
probabiliter valeat excosari.Praetereoqood insignis 
iile juraior, qoasi re bene gesia, de roano vestra 
deeanatom acceplt et coram roolUrom auimarom^ 
vir probalae reiigionis et famae hilaris» qui nec ono 
roense ecciesiasUciiro addidicit ritom. Sed nonqoid 
eximendos erat a Jorisdictione omniom episcopo- 
rom» ot el (sicoi faolores soi gloriantor)aoctoriuta 
aposloiica saevire liceat io snbjectos non raservato 
eis appellationis remedio ? Nonqoid Untis erat pri- 
vilegiis exioliendos, ot in introito soo vestra aucto- 
riiate convocatis episcopis et clero Anglis roanda- 
ret » ne Canluarjensi archiepiscopo obedlrenty vel 
ad ipsum vocatl accederent, et ut jure excommo- 
nicaii sine satisfactiooe et cautione omni absolve- 
rentur in sacrilegiis perseverantes T Os meum in 
cceluro ponere non praesumo. Fateor et veruro est 
oronia Romano licere ponlifici , sed ea donUxat 
quae de jure divino ecciesiasticae concessa sunt po- 
testati. Liceat ei jura nova eondere* vetera abro- 
gare, duro Uroen illa« quae a Dei verbo in Evangelio 
vei lege perpetuam causam habentt routare uon 
possit. Auaim dieere» quod nec Petrus ipse perse- 
verantero in sceiere quemquam et voiunuie pee- 
candi, posset absolvere» nec clavea accepit quibus 
regni jauuam pnssii impceniteniiiius aperire. Unde 



inopmau rerum noviuie clamorem extorqiieat vis D «rgo iili hac dau potesus? Ad h»c dicitur qood 



doloris f et importuna et amarlsstroae necessiUlis 
aceiiitus. Clamamus ergo ad successorem Petri, 
vicarjttm Crucifixi : et utinam clamor noster iniroeat 
in aures vesiras, ut supcr caiamiute Ecclesiae, et 
flliorom afilictionibus et gemiiibos ipatris viscera 
omieoUantor ad miserailoneni. £t licet miseriae 
Bostrae de recenti iiijuria muliipiicaise sint super 
fioineram , et cxcreverint snpra inodum : taroen, 
Deo teste, acerbius doierous, ei ingemiscirous roagis 
de imminatione gloriae vestrae et fama Itomanai Ec- 
clesiae denigrau» qnam de damnis, injuriia et op* 
pressionibus noslris. Jus est (paier) jus est veras 
«xprimere voces, praeaertim apud eom qui amaior 
esi et patpoooa veriuds, et ciqus minisierio Spiri* 



rex Angiiae oroniom episcoporom jurisdictloni sub* 
tractus est priviiegio novo : qiiod profecto si ob- 
tinuit « ecce ei collata cki auctofius licitum iiblto 
coaequandi. Non tamen facile crediderim quod haec 
otnnia tam facile contra Ecclesiam Dei impetrau 
sinu Sed hoc fiduciaiiier dixeritn quod aniequam 
bisc essent apud nos divulgaia» de dinlumo nau- 
fragio veneramus in portum , a quo nos rejecernnt 
In peiagus » qui cum triumpho a sede aposlolica 
redierunU Nec aiiquo modo persuaderipoti^si, quod 
legaii qqi venire dicuntur»procoraiuri voiuniates 
doinini regis » cenditioneni nosiram reforroare pos- 
sinl in eum calculum, in quo erat, qiiando verbum 
buc omuiuro corda concusaiu Dubium umcn est an 



M* JOANNIS SARESBERIENSIS f» 

w«lnii, sa limen dubiuni « tdm alterom eoram mi- a qverelM non deetse. > Quaniinn vere silenilnro in 



dlerinma a muliis Hi perniciero noslram^ ani pecful 
m dispendium» ei ignomiAiaro ecclesi» consensisse 
domfiio regi, ei operaiom esse, quantum tn eofuii, 
exiermifiiam nostrum. Rum ergo nistsse« sievl 
adversarii jactiunt, nibil aliod est qnam nobis rai* 
nislrasse ealrcem passionis et moriis. Quod si pro^ 
foniti sepiat Deus viam asciscentis et venientis, 
spinis, m prapcipitentar in fovearo quam iniiocenti' 
bns paraverunl* 

Adjiciunt malis noslris , qui contra nos, ei mafl^is 
eontra vos gloriantur, qiiod exsillMm nosirum pro- 
hmgastis in aminm , ut vobis rex Anglomm inte* 
riin confoedereiur. Sed meminerilis foBderis Bena* 
dab , qnod regi Israel fuit in scandalom , et populo 



professionlbas religiosls ad coitum Jasiiii» prorcere 
commendatur, tantum profecto convincitur arooih 
perdetf^ et generare defecturo. Impuiit ergo me sii- 
mulus charitatis, portitoris opportunitate divinilus 
collala, per litteras sciscitarl, an circa siatum ve^ 
5trum in alterutram fortonae pariem de novo sH 
aliquld immulstom, et an aliquid pro ea cerium 
acceperitis de cxpeditionc imperatoris et de veslro 
Coioniensif quos Deus cotivertat, si prftdesruiaii 
sunt, el per condignos fmcius poenitentiae in oni- 
taie Ecclesix eonstiiutis donet venlam, et purgatos 
introckicat, et perducat ad vltam t alto/)uin virgam 
fnroris sui csdentem popolos m Indignatione, eor- 
ripientem Ecclesiam casiigatione crude II confrlngat 



in rninam, quia uitionem diviniius procoratam in ^ Altisslmns misericors et miserator Dominus. De 



publicae religionls hostem noluii eiercerc. Procul 
diibioet isle, si stetisseiis ad modicum, jam ad 
deditionem comt^ulsus erat, ut se tradcret manibiis 
vestris et Ecclesia sub eo debita libertate gauderel. 
Scd qu« de unias anni vita poiest esse securus ? 
An nesciiis quoniam quicunque orferunt Ecclesia 
liberiatem , sive schismatico imperatori confcBdc-' 
raii smt, viiie vcsira, quam Deus in mnha pro- 
tendat tempora, terminum optanl. Paiel ergo qnam 
periculosa srt ista dilalio , per quain temeritas 
amplius insolescit, el Ecclesis condllio «rrslioret 
durior malitiosius exspeclatur. Mata facientla non 
sunt , ut proveniant bona : nec salubris esse poie- 
rit dispensatio» per quam sacrilegorum perpetuaiur 
audacla. ^ 

Excessi roodum » et quis cui loqueretur minus 
fltiendi : sed exulcerat» mentis impetuin nequa^ 
quam polui cohiberc, videns quod occasione verbi 
hojns crudescunt amplius adversarii iiostri , Irm) 
veslri, ei benefactorum nostrorum liberalitas le- 
pescit, aut omnino esstincta est, prseler quam in 
rege Francorum, el pancls aliis , qui nobis quideni 
compatiunturamplius, el, nnde dolemos plurimum* 
qtierunlur de vobis. Placeat itaque miseraiioni ve<* 
strae, Cantuariensibus vestris aliquod pnestare so- 
latium , et vestri nominis gloriam reforroare , re- 
primendo hostes Ecclesise et retribuelido circum- 
ventoribus vestris pro merito. Unum pro certo 



statu meo nova scribere nequeo, quia circa me nihil 
esl Inuovatom. Sed qai vesier fiii recedentis, ubi* 
cunque sim et ubicunque locornm vos d<?gatis, au« 
ciore Domino, vester ero. Nec dubito quln et op- 
portuniiatibus roeis, sl res exegeriii ofliciosa esse 
disponat veslra seduUtas. Poterimns auiem magis 
ad invicem ofliciosi esse, si ipsi philosophi^e (ctijns 
professioni diutiiis operam dedimns) caraveriroos 
diligenlius inservirey nt simns (scilicei) poliiis man- 
dalorum exsecutores, quam in-anitim ventilaiorea 
verbonim. Res enlm quserlt, curat, et assequitnr 
veritas philosopliise , nen verba. Et milri qoidem 
nunqoam plaeaisse scienti:rm qnae In soltsirersatnr 
sermonibus, vobis pridem notnm est, ^'ee oudltores 
verbi, nec prjecones apud Dorolnum jusli sunt, sed 
feciores t estque verae philosophiae certissimuin ar- 
gumenium, cum quis virtutls obice retnndit stimuros 
earnis et totius forinntt elidit incursnm. Suinus, 
amice, in conflatorio Domini, eo per paiienti.m 
philosophemur auctore. Nam doclrina viri per pa* 
tientiam noscitur. De cietero communicate mlhi ai 
placet novornm aliqnid, quae in expiiatis invcniiis 
armariis : si non aliud occurrit, qnod nostralibns 
desil, saltein visiones et oraeula beatae illius et ce- 
leberrimie Hildegardis apud vos sant, qo» mlhi et 
eo commendaia est et venerabilis, quod cam donii- 
nos Eugenius speciali chaHiatis affecto familiarius 
amplectebstur. Exploraie etiam dti-gentius et re- 



noveriiis, quod si rex seinet iii quacunqae petitione p scribite an ei sit de fine bujus schismatis aliquifl 



repulsam sustinuerit, omnium meritorom vestro- 
mm, quoad ipsupiyevacuabiiur fructus. Necesse au« 
tem est ui patiatur repulsam , qui In peillionibus 
tnodesliain nescii. 

EPISTOLA CXCIX. 

AO. MAC CIRARDDIf PUCKLLE. 
(A. D. 1167.) 

liagistro Gieardo Pdella. 

Etsi vobis nuper scripserim qu« videbantur scri- 
benda pro lempore, taroen iiistar amiciiiae torpentis 
arbitror inter necessarios eessare verbi eomroer- 
cium, pra^sertiro oblata ex quaconqae occasione 
opportuniiaie colloquii. Celebre siquidem prover* 
binro esi : i Yerba amantibus, et servilibos Ingeniis 



revelatum. Praedixit enim in diebus beali Bngenii, 
qnod non esset nisi in extremis diebns pacem et 
gratiam in urbe babiturus. Precor autem altenttiis, 
ut res beati Remigli apud vos sic protegatis sicut 
protegeretis animam meam. 

EPISTOLA CC. 

AD VrALTIRDM ALBAIIElfSBM EriSCOPDM.* 

(A. D. 1167.) 

Idem Galtbro Albanensl eplscopo. 

Magnam milri praeslat apad vos andendi 'ftdirciam, 
qnod ille, ciijos memoria fn benedietione est, utri' 
usque nosirum Pmter sanciissimus Adriaiius» qoi 
vos in sancla Romaaa fortisaimam (ui apes esl) 
colaninain planiavit Crclesia, me aueciali qaadiw 



ttl 



EPISTOLifi/-- AN/I1«7. 



tM 



chariuitis graiiia pr» csHerls contemMis dfligebat, j^ per$onls. Si rex fminiinis creditur, quia lioet ipniQi 



el fortun» mex casns sortis snas eventibus connu* 
merandos arMtrabatnr. H»c ipsius ad nie affectio 
nobis adinvicem ct aliis interim paocis innoloit. 
Sed nisi eum Taia pnepropere, quod nunc leget or* 
bis Christianns, e mertio rapuissenl, )am innotuissei 
e mundo. Dnde et inihi de vestra diieetione eenseo 
tntius et in Chrisio amplius pmsumeiFdumi eredens 
i|uod sicttt vos vir l)eatissimus siiccessorem. pr»- 
«trtgtt bonoris, ita, fwio megis, babere stndnit h^ 
redem cbaritatis* Ea ergo iktucia qua ipsttm coha* 
sneveram, aHoqQor et vos, quia sicut ilH obs«qulum 
roeum ptena el sincera affectlone devoveram : ila et 
quod in me promptum esti honori vesiro et gioritt 
paratus sum inservire. Casierum non video qno 



«uctoriute, aliornm umen minislerio mateOeia 
exercentnr, potesl et David non iropntari sangiits - 
|}ri«, qula ab eo non proprio, sed gladio lUiorlim 
Ammon interfectus est. £t Acbab et Jezabei ibmn 
centis Naboih mm lueat sanguinem, qnia fraa4e 
i«d;cii legitur inieremptus : sed ab utroquo regunti 
pauporum duntaiat et innoeenlam sanguls eiqnl* 
ritur, eisque non imputantur praelta commifsa juM 
iegiim. Monne in consistoriis vesu^s tentur quod 
regnlariter prodilum esl, quia ratihabitio mAmlHo 
eomporatur ? Nonne et omnio nostra faeimus qul» 
bns nosiram imperiimus auctoriuiem? A vostM 
iuque jure coiligo inferens, quia si auctorilatero 
accommodaveritis , si dissimulatione jostiljm ralo 



modovesterautEcclesixRomaMesubsistereposslt B habueriiis quse contra ecclesiam praesuuMUitiir, 



hoiior, et initas servari corporis Chrlstl, si persoi* 
narum estis af-ceptoree et munemm, si vobis jndi* 
eilHis perit innocens: et quod nuper Gatlia fteri vidit 
et doluit, impeenitens absolvitur crimlnosus; si Ec^ 
clesiae Dei spolianda et concolcanda lyranuio expo« 
niinr; si iniqniias potens et potens In conslsiorio 
vesiro de justitia manifesta trioinpbat; st clericl 
vobis conseniientibus aot dtssimulantltMis dantur ad 
vtctimam sicnt oves occisionis; si nsnrpaise pravU 
taies vestro sllentio et torpore servandarum robur 
obtinent legum. fioc enlm est pro qub exsolant, et 
proscripti sunt mlseri Caiiluarienses, qoia mutiro 
aitdent pro £cclesi« libertate, quia sedis aposlolicii 
privileglum protestantnr, qnia tradUionibag impio* ^ 
nim anleierendas praedicant sanctorum Patrom 
canonieas sanctiones. Revolviie, si plaeei, libeHnro 
deieatandarum aboniinationum, et plane vMobitis 
^od adversaril nostri, Imo et vestrl et totius Ec4 
desiae Dei dorsum converterutit ad sanctnariom 
Domini, et tegeiu non profanare, sed evertere mo- 
liuntur. Si lllis decernitis ignoscendum, quia po- 
tentes sunt, nos imbecilles, ilii opulenti, nos paupe- 
res: si tempora periculosa metimini, si diesmaJos 
espavescitis, ut contra jostitiani dueatis pro ma- 
4itia diopensandum, nunquid creditis vos hac via 
Deam placare posse, nt meliora tempora largialor, 
«t vos dilaiet et roboret, ut adversarios vestroo 
extenoet et enorvet : nunquld baec est vla Domioi } 



totius maliiiae hujus realum incurrttis conuu. Doo 
el homioibus. 

Haec idcirco vobis tanquaro patri et domino cro^ 
diJi familiartus intimandaj ne coiisensum deiis int<* 
quitati : sed aniinain vestram llbertitis apud Deona 
et bomiaes* De cxtero» quia Romensis Ecdesia di« 
eitur ad curiam profieiscit preoor, ut magisiro Ra« 
dulpbo per dominum papam et alios ab arcbiepi* 
scopo et cauonicisdecauiam obtineaiisJameniAi d<i 
eo eligendo sermo babitus est : noc credo quod oil 
apud eos aliquis lilteratior aut bonestior morilNiag 
aut iiboralior inpauperes Cbristi. Valeto« 
EPISTOLA CCL 

▲O ALURTOM GIBDUUIAM 

(A. D. ii67.) 
, Idem ALicaTO cardinalu 
" Veritatem Ubenter andit amiciis veritatis, etsalua 
iilius desperanda est, cui gratior est fraadulenias 
aduiatioois illecebra, quam veri salubris asperitas» 
Unde et vobis» quem amatorem veriiatis esse noa 
dubito, aodentius scribo, ratus non dispiiciturum 
quod Ecclesiae Dei noveriiis profuturom. Scio enira 
in vestro desiderio eMte^ si coelitus datvm fueril. 
illius tmliari vestigia, qoi pro liberatioue ejiis po« 
suit aniniam suam. liasc ia potesute regis Angliaa 
collidiioret UnU premitur servitute, ui etiam meii* 
tionem fecisse liberutis, Ixsae majestatis videatur 
esse reatus. CoUegeruni item poniiflces, et nostrl 



obi lexl obi propbelas? ubi Evangdiom Cbristi ? D ^^'^P^'^'^ ^^*"^> *>^ ^<^^^nlu Joannls iliius insignis 



nbl deereu et exeropla sanetorum? Lex utiquo 
sempitema estt ot solvi non polest» quia in quo 
}adicio jodicaveritls |odieablmlnl : ot per quae peo» 
cai oois* per baec et ponietnr. 

Sed fonasse minutl bomines iodlgni videntor ul 
pro els Untl priocipes debeant exacerbsri, ei pro 
aliia aeqoo potentibns osset rigor jastitiae exeroeo* 
dna. Vomm hoc oon apostoli distinctio est» aed 
nivati pbiiosophi Thrasymacbi, delinienti* in oo 
jualltinm» ut phirimiMn prosit el qui pla- 
leat t eam ooontra probati pbiiooopbi 
deiniorint oameeao virlulemt 4um plurimam prod- 
001 ei «ol mioioHim poloai; liberat eoim paupe^ 
rew a «poioolo* ei floceroit meriiis praenua^ doo 



juratoris, concilium, et io eo consilium inierunt» 
quoroodo perderent Cbristum Domini» cxcommu* 
nicatos impoeniienles absolverent» evacuarent divi- 
nae legis et canonum saiictiones : et sino crimino 
committerent et tuerentur lnobedienii« crimen. 
Sentit boc Cantuarietisis archiepiscopus et coexsu- 
les sui, qui bonis omnibus proscripti sunt» quia mu- 
lire audent pro Ecclcsiae liberuie. Sperabator io 
Odvento cardinalium aliqiia consolatio; sed ecce eo 
magis crudesconl coraua tyrannoram, quod videni 
palpari, ei non remorderi illum qui fecit ei facii 
omnia baec. De altero tamen legatorum merito con- 
fidit Ecclesia, qoia crediUir agi Spirito Dei. Ei uti*. 
aam alterpotienuiai et graliae regisquam appetiil 



JOANNIS SARESBER1ENSIS 1» 

bacleniis, pr»rer*at ▼eriutem. Qnod si fecerit, nee a *^«>n credalis de legedispensandum. Nam tfui Fre- 



coaflrmatianem, nec loieranilam aat dissimulalio- 
' nem consueiudiuum regis ad aliquo eplscoporuro 
eiiget» quae legi Dei patenier adversantur, sedis 
apostoiicae priTilegium dissipant, et omne jus et 
anctoritatem eorum qu» gerenda sunl in Ecclesia 
beu in prlncipis conferunt voluntalem. Sl paslorale 
officium non nisi ad nutum principis liceat exerce- 
re, et procul dubio nec crimina punienlur, nec ly« 
rannorum argueiur immanltas ^ nec reipsa diu 
Btabit Ecciesia. Ergo quisquis ille sit, qui iu tanta* 
rum praifitatum osnrpaiione silere et dissimolare 
consolit sacerdoies, hsreticum esse non dubito, et 
praeambulum Aiiiichnsti, sl ipsenon sit personali* 
ler Antlchristus. 



dericum dcjecit coram vobis» profecto ci alios ly- 
rannos si institeritis mandatis ejos sobjiciet vobis 
aot omnino dejiciet. 

Digneiur ergo sanctitas vestra* apud quam non 
est acceptio personarum, dominum illum, qui An- 
glicanam conculcat ecclesiam, domino papae et 
fratribos vestris verba veriiatis et virlutls ingeren* 
do reprimerey quia, si Ecclesia Romana voluerit, 
et de Doraino non diffidat» eum facile perdomabit, 
sed quldem non istorum ministerlo legatorom, nisi 
alia via incesserint : cum rex ille de altero eorum 
praesumat plurimum, quem petivit ex nomiiie. Nec 
tulum esse ducunt mulli sapientes et religiosi in 
tali loco et tanto discrimine sub eo judice cansnm 



Clama, Inquit Spiritns per prophetam, ne ceise*^ B Ecclesiae veniilari, qui Papiae inter cognatos, ami- 



tfiMii tiiba exatta wcem luam ei annuntia populo 
meo $eeUra eorum {ha. Lvni). Et Aposiolus in quo 
loquitur Ghristus : Argue^ inquil, obsecra^ inerepa 
(I riiH. iv), et omnem ponire Inobedientiam prom- 
ptoslpsi.Angelo qui in coelis est analhema denun- 
tiat, sl se erigat conira Ghristum, et doceat contra 
Evangelii veritatem : et aodet homunclo monere et 
consttlere sacerdoti, ut faceat etdissimuiet injuriam 
Christi, mala fociens ut proveniant bona? Nonne 
pereontis impii sanguis de manu sacerdotis obmu- 
tescentis sic exquiritur ut et ipse pro silentio mo- 
riatur? Moyses manusnon demisisse, sed erextsse de^ 
Kribilur, ut Amalec sternereiur. Arca Dei non legitur 
captivata, nisi quando perversa mansuetudine patrls 
sacerdos filios argoens uti maluit, quam severiiate 
et auctoritate pontificls. Achab, et si reprobus fue- 
rit, pras quibusdam sacerdotibus nosirae aetatis di- 
vtnae legis iiabuitzelum.Nam qul auruin, argentum, 
variam supellectilem, liberos et uxores regl Sjriae 
!n commercium pacts exposuerat, domorum scruti* 
nianon concessit, ot divinari legis servaret llbros, 
quos rex iuimicus prae caeteris omnibus cupiebat 
auferre. Unde et legis zelus a Deo auctore ipsl 
Achab consolationem retulit et triumphum. Petrus 
solidas invenit aquas ambulans in fldei fundameii- 
lo : mergi tamen coepit, ex quo Imminentis aurae 
timult flatum. 
Sed quid ad Patrum exeropla decurritur? Nonne 



cos etnotos praesens» et silens ad minus— naro alii 
aliud suspicantnr — audivit ei vidit Ecclesise Ro- 
manae, cujus est roembrum» tantum neri prapjudi- 
ciumt et causam fidei publice condemnari. Non 
enim credilur nunc aul fide sincerior, aut charitaie 
ferventior, aut virtule constintiori novam ex alio 
fortitodinem indulsse, ut non possitmuneribusaut 
meiu flecti, aut gratia hominis qui eo patrono sem- 
per usus est incausa ista. Jam vero vicisset eccTo- 
sia nisi auxilio et consilio ejus jurator ille decanus 
prasvaluisset : et utinam nunquam fuisset annulos 
illey quem in signum coofusionis e^clesiaK et sui 
triurophi videntibus cunctis semper ostenut. Uti- 
nam dominus papa peccatum alienum nunquam fe- 
C cisset suum; et.intrusum, quem ad gloriam Dei 
dejecerat juste» Ipse qua cunctis praeeminet aucto- 
ritate non intruslsset : nec illum teclsset cusiodem 
aDiroarum, qui et Ecclesiae persecutor exstitit, et 
adhuc non nisi carnem sapit. 

EPISTOLA Cai. 

AD JOANNEM PICTA,VlENSKli EPISCOPVM. 

(A. D. i167.) 
Domino Joanni Pictaviensi episc, J. S. 
Liberalitatis vestrae seduliias non tam crebris 
quam conttnuis etperennibus beneficiispromeretur, 
ut non ad freqnenies, sed ad perennes vobis gra- 
tiarum tenear actlones. Teneorquidem leneborqoe 
perpeluo. Et qno plus sincerae aflectionis» quod so- 



dominus papa (cujns viiam ad pauperum consola- d Uim possum, ad praesens rependero,eo aroplins el 



tlonem optimaro et diuturnain faciat Dominus),zeIo 
justitiae, quem semper habult, meruisse credendos 
est, ut bostis fidei Fredericus conlrilus sit a facie 
ejns, et ira Del castra ejus exterminarlt, qui jam 
videbalur de urbe et orI)e et universali Ecclesia 
iriumphasse.ln quo tamcn magis (ut indubitanter 
credo) adjuti estis pYecibus pauperum Christi, quam 
vestrorum consiliis aut viribus Romanorum. Au- 
denter quoque dixerim, quod vos suomiraculocitra 
huinanum consilium de faucibus leonis eripuit ; nt 
de caetero semper tantum habcatis in Deo fundaio- 
reEccIesiae et cuslode et eodem vestro llberaiore 
fldttcjsim, quod iiec adversantium minis nec blan- 
(ricniium fraudibus recedalis a via recia, aut conira 



arciius me non dublto obllgari. Nam in charitalis 
contractom indubitanier venil, et specialiier obti- 
net, ut hablta reddatur semper et ut nisi reddiia 
nullatenus habeatur. Sed quanlum est hoe quo<l me 
totum, id est hominero, parvum nomine, facultaie 
minorem, minimum roerito vobis deberi profiteor. 
Nam totum istud pro meriio parum est. Sed dum 
mecum in ratione dati beneflcii, homanitatis exbi- 
bitae, profusae liberalitatis contraxistis afieeiione 
religiosa, obligastls vobis et illum totom, qni men- 
suram bonaro et coagitataro et supefeffliienCem 
mercede centupla refundct iii sinom vestrvm. To« 
tum, inquam, et fldiiciaiiier dixerkn loivm, qui 
nuHi cedit in parlem : Licet et singtttls dedis gra- 



ns EPISTOLiE. 

risrnm usiis conrer»! speciales, sui tamen miincre 
ihlegro iion deciso, nec dislraclo particulalim, 
qnia cnlTis toius adest, aut totus elabilur, hic cerie 
le pro roe totum debei, el procul dubio lotuin 
redflei.quoniam fidelisesl in promisso, ei iiiunili- 
ceniissimus in retribuendo. Secuil eslis el sequi- 
niiiii (ideni ejiis, ut se de mandato et promisso te< 
neri ineiiiiiierit, praescriiin cum operatoribus mise- 
rieordia! publicuiii Evangplii muniinentum dederit» 
quod confirmare dignatus esl charactere crucis 
HUB, ei insignire sanguiiie propno. Hapc ergo eril 
miseraiionis vestrae reiribulio copiosa; haec buuin- 
iiiuijs exhibiue divina merces, et-impendiitempo- 
ralis aeternom coinpendium. El quidein, ut jusiuin 
est, magni Tacio lerreiiae racullalis subsidia, sed 
pluris sunt solatia recti consilii, quap a vohis inde- 
sinenter recipio, et adininicula ver«e vhae, inonu- 
uienla dixeriui el instrumenta sapienliae, 

Ciiisa ergo frequenler scribendi vobis, duplex 
niihi esi : priiuo ut staium vestrum, qiiem pericli- 
lari liiiieo , exploraiis satisfaciam soliicitudini : 
lieiiide nt vestra prudenlia instruar» quaiiter me ad 
varios rortunae inotus oporteai prcmuniri. Proiiide 
lilaceai vesirae dignationi rescribere quatenus cuni 
douiiiio rcge processeritis in verbo pacls, quid 
•ctiim sii iii curia .Pictaviensl, ubi credibile esi 
vulpes foveas iiivenisse et volucres coeli uidost ei 
parvulo, ciijus naialis celebrabaiur, pene reclinato- 
riuin defuisse. Conjiciiur enim Radulphi de Faia 
spiriiuui ibi prxpoiuisse, ui ei prophetae ei praeco- 
u«s palatii inebriati sini dolis et tementate illius. 
Utiiiue vetns provcrbium esi ei quod Vespasianus 
Augusius in sedlctuni patienter audivit : c Vulpem 
|ios»e mntare piluni, non animum. > Tradunt etiam 
qui de auimalium scripsere uaturis, quia boc geiiiis 
animalis nuUo un^uam tempore mansuescli. EiOr- 
reJlus : 

0111 coaral vulpi tuleo» variare necme e»l, 
Sed conrido quod vos etsi nbn iiiconcussos, iilaesos 
tamen gratia conservavU. Quia rrustra jacitur re* 
te auie oculos pennatorum (Prov^ i}. Precor etiam 
ai, perpeDsis hisjquae nuniii doniini regis Angloruui 
dJcuDiur a sede apostolica iinpetrasse, rescribatis, 
qualiter dominum Caniuariensem, ei me tam erga 
CaDtuarieosem, quam regem sive legaios versari 
oponeai. Nam si rumoribus credi oportet, ei ad- 
versarionim jaciantia;, rex plura posiulare iimuii 
aiu erubuji, quam Roma pati. Spero iainen quod 
doauDDS papa aliquid reservaverii solatii parti 
BosUae» iino auae ei Ecclesiae Dei. Alioquin utquid 
terram occupat? sed absii ut de eo iam sinistra 
credaoius, quam perversa jactiiani adversarii no- 
siri ; aed si legaii in unia veniuni polestate, ut ab 
eis apiieliari Don possit, quid coiisuIiu'&t Nain Pa- 
pieosis bacienos io causa Ista regis opes, non tiino- 
rem Dci, ycI £celcsiae houestatcm babuii unie con- 
spectDio suum. Si^uidcm ubi anM>r ejus, et oculus* 
Alier vero vir booae opioiouis csi» Rbmauus Umca 
ei cardioaiia. Quod si corum ciamen decliiiaTeri- 
Patroi. CXGIX. 



— AN. 1167. 226 

A nins, ▼erendum esi ne apnd regem ei Eoclcsiani 
Gallicanam causae nosfrae laedatur opinio. Si sns- 
ceperimus licet suspectos, timendiHn ne subvertant 
justitiain nostram. Dispensabuni de nobis, ot detri* 
nientum Ecclesi» compensent loculis suis. Nant 
quamconque videaniur fecisse pacem, tituliseitri^ 
uinphis suis ascribeni. Debentur nobis in primis- 
restitutio ablatorum, et sedium, et reformatio se^ 
curitatis. Sed fortassis praecipient nos usque ad 
decisionem toliuslitis solis cautjonlbus esse coii- 
tentos, quam conditionem nemo ad liiigaiidum nisi 
insanus admiiiei; hoc autem ut inetnoriae fideliuji 
haereat, in fine censui repetendum. 
EPISTOLA CCIII. 

AD MiG. SILV. TBESAURiRIOIf LEX0V1ENSCM. 

B (A. D. 1167.) 

Mjigisiro SiLVESTRo Thcsaurario Lexovieiisi, Joak. 
Soresb. 

Audita, dilcciissime , pace tua, ut oportuii, pro 
ainico la^uius suin, sed omni einoluniento mibf 
graiior esl perseverantia honestaiis , et usqoe acf 
iuvidiam veiftnim amicorum ramae purloris hllarl- 
tas. Priinus itaque et adhuc. solus formara persevc* 
rantiae in agone Christiano cum Ecclesia laborantl- 
bus praebiiisii, el per gratfam Dei reliquis de caetero 
proderii ad ercclionem spei, ad tuitionem libertatis» 
ad viriutis prorecium, quod in to pnecessit reltclia- 
tis exenipluii). Fclicius Umen reputoqiiod ex amora 
possessionum et racililale et temeritatejnrandi prU 
nam fidem irriiarn non recisii, quam qaod renini 
compendia (emporalium assecutus es pro voto ami'* 
•orum el merito luo. Pro meriio sane dizerim , 
quamvis cerio ceriius constei, piura et longc majora 
et clariora luis deberi meritis. Qus procul dubio 
reddct, qui neminem ab initio lerellit crediiorum» 
einensuram coagitatam et superefDueniem rerundit 
in promercntium sinus. Liquetergo in ie^ttfaDem, 
qui inaniier gloriantibus remlit, humHibu» dat gra- 
iiam (/ Peir. v), et juxta Aposiolum , ^ui se eaaad' 
matatiquidetse, cum nikil »U, »e ip»um semper, 
interdum vero »educit el allos {Gal, vi). 

Qula ergo Deo propilio naufragium evasisii , ad- 
huc in alio navigantibus, et cum Pciro naufragan- 
tibus qiiam poies opein rerre luemineris, et agonciii 
QChristi juvare, nunc orailonum suflfVagio, nuiic 
iuarum solatio iitterarum. Ilaec enim sunt (ui dixe- • 
rim quod ad me) quibus maxime indigemus. Ego 
eniin per misericordiam Dei temporalibus abundo , 
iit forinain potius habere videar fiorcniis in patrit 
quain exsulis et proscripti. Dominum Cantuarieo- 
sein Christianissimus rex Francorum Senonis ex^ 
hibet regia magnificentia in ecclesia Beata; Co* 
lumbae , cumque in omnibirs sic veneratur et colit. 
ut cbristuin Doiniiii decet a christo honorari. £i Jem 
quoque fidelissimo principl, sicut ipse fatetur, pauc* 
videuiur dles, et parvi suinpius pra amoris magni- 
tudinc, quos saccrdoiis Ghrisii et apostolici vir i 
impendii obsequiis. Sed et fidem ejus , quod satii 
bumiliter recolit condigna mercede remoneriit Deus 

8 . 



'£tl JOAMINIb SAIik^BbKIGNSIS ^ 

n^usraunerts est, ntsinectQoreetlumultii In medio A affeciionem» quam naurrago sacerdoti exliibei Cbri- 

stianissimus princcps. Nos auiem doroestici saeerde- 



iiostium degensp et prosperelur In oronibus* el 
quod maximum reputat, ametur et honoretur a 
ftubdiiis, sieut Obededom» arca Domini recepla, in 
anciUarum fecunditaie, et gregum, ei lotius posses- 
sionis multiplicatiooe, difinse benedictionis exper- 
tus est rrucium. Et Holda per ejusdem arc« rece- 
piionera, quando eam pius Acbaz ejccerat a templo 
Doinini, assecula est in silenlio poniiflcum et sacer* 
dotum gratiam prophetiae : sic rex Chrisiianlssi- 
inus, recepta in regno suo Gcclesia Romana» de 
iixore suscepil filiuin fldei, auciore Domino, el regni 
hifiredem, quero data sibi oinnium expeiibiliuin 
optione Itoerai peliiurus. Nutic auiem pro humaiii- 
laie Ecclesi<e exhibiia Anglicanoe, novam,qiiam pro 



tis, proscripti quidem rebus, sed ascripti fldeilbus, 
qui pro justiiia pailentes bonorificaveruiii minisie- 
rium suum, dispersi sumus ui exsules in regno Fran- 
corunu Sed ubique nobis adest qui pascii volatilia 
coeli, et lilia veslil agrorum. Speramus autem quod 
idem Paier noster et omnium Dominus proceilam 
liostram in auram convertet in brevi , licet majus 
nobis Imminere naufragium hosles Ecclesiae glorien- 
tur. Meniiuniur eiiim Romanam Ecclesiam nobis 
conversam esse in arcum pravum , et dominum pa- 
pam omnibus regis Angloruro peiiiionibus annuisse, 
ex eo sumenies conjeciuram, quod excommunicait 
iiosiri absolnii sunt In adventtt Joannis de Oxe- 



arbilrio siio dabil Dominus, gratiam confidenier B nefordia; qui eliam, quasi re bene gesla in curia 



exspectat. Dominus papa Caniuariensem archiepi- 
^pum verbis ei scriptis nuper consolaius est « ot 
utinam omnibus innoiescat quibus paciioiiibus 0| 
cauiioiiibus obtinncTii ille ]uraior insignis ea de 
quibus Ecclesl» adversarii gloriantur. Ei tamen si 
liacilones fuerint adimpleta:, nobis abunde in resti- 
Itiiione ablatorum cl pace et securitaie prospecium 
i^su Silentur lixc interim necessiute obedieniis» 
sed spesest In brevi omnia propahinda esse; quia, 
ui pro cerio didicimiiSt legatorum» quisperabau- 
Vir, adventus suspensus est , aul omnino sublatus 
^nraioris fraude comperia. Rescribe quatenus lici- 
lum fueriit quod Ecclesi» et nobis in agone Chri- 



imperaloris, ubi schisma conflrmainm est, accepium 
de nianu domini papae reportavlt Saresberieosis 
Ecclesiae decanatum. Sed si quis ea quae Romae gesu 
suiit diligeniius recolat, plane videbit qiiod Roma- 
nus pontifex eiiam circurovenius causam Ecclesic 
ef nosiram fidelissime procuraviL Jam dicius enim 
Joannes tandein prsestito juramenio de more abso- 
luius, utitidem publice juravit, quod nihil in prae- 
falo schismaticorum conventu fecerat conira fideni 
Ecclesiae et honorem et ulilitatem domini papap, et 
tttinam non dejerasset ! postmodnm commendaiiiias 
et deprecatorias porrexit ex piirte domini regis, 
quibMS iiisertum erat, ul illi lanquam regi ipsi Ih 



Itiano expedire fueris arbiiraius, et me» ubicunque ^ omnibiis credereiur. Deinde lanU fultus «uctorK 



iocorum sim, uoveris esse ammiilssimum tui 
EPISTOLA CCIY. 

^AP MILONEM EPISC. MOaiMORVBI. 

{X. D. 1167.) 

9)omino Milomi episcopo Morinonim. 

£o siiiceritatis vesirae titulus in cbariiatc splendi- 
hHus elucescit, quae ex relatione laioris prxsentium 
reriius consUt , quod inier foriuiioruin eveutuum 
lurbines» el varias pmcellas negotlorum , quibus 
VtCQcii veslri instaniia indesinenter concutltur et 
4icri(er« sine tamen viriutis elisione, colliditur» auil- 
i:orum poiesiis soUicitudinero gerere, eleorum onera 
|ier fraiernae cbariUiis exlMbiiionem facilis vesira. 
Sic enim et Aposlolus scandalizaiis couriiur, etfra- 
tribus coinfirmaiur inflrmiii, et per compassioneui d 
iit in Chrisio oninibus omnia, dum ad formam-ethi- 
c« purioris, et consuinmaiiorls philosophiae^ huma- 
i^um a se nibil repttiat alienum. Reposita esi vobis, 
Paier, bi^jus corona inisericordiae , quain reddet 
yobis ia illa die misericors et miserator Doininus, 
qui nos interim exsules ei proscriplos suos, sancio- 
rum suorum ministerio , neccssitatibus nesiris pro 
ipso eoininunicautium consolatur in omni iribula- 
lioue nostra. Nam Gbristianissimus rex Francorum 
liatrem nosirum Caniuariensem archiepiscopum In 
uinis ciiarilaiis excipiens eum in ecclesia BeaUv Co- 
lumbatSenonensisregiain niagniflceniiam exhibei,cl 
sic iraetai in iMQnibus ut a christ^ traciari decel 
christum Doniini. Aliter enim espriincrc ncquco 



tate, causain quae inier regem el archiepiscopttin 
super pravis consuetudinfbus verlilttr, doiuini papc 
commistt arbilrio, ut illae ad nuium ejos robora- 
reiiiur, a«t caderent, et archiepiscopo ad loraam 
mandati ejus pax omnimodo reformareiur« Ct lioc 
iteiu juramento confirmans obiinuil otdominus papa 
ooncederel se ad boc legalos esse missurum. Quo- 
rum iier, ut aiunt, suspensum est, Joratoris fraude 
comperta. 

KHSTOLA CCV. 

AD WRL. SOBPR. BCCLE. GBRISTI CAMTOaR. 

(A. D. 1167.) 

JoAN. SnresKtllViLLELMosubprioriEcclesi» Ciiri- 
sti Caiiiuar. 

Mihi nuper loeutus es in parabolis, dicens toas» 
in?o ficclesiae opes de novo publicaias, el siudiosius 
deprecaris ne me eas prodenie iraNsferanlur in 
Babyloiiiam. Sed si publicatae sunt , miror qiiare 
usque ad pairem se pro flliorum salute el liberlate 
malrls dcvoveniem» eljam Iriennio sbrumnis expo^ 
siiutn anie llberalilaiis beneflcla non perveneruni. 
Si publicalai sunt, debueramus el nos esse de 
couientium populo. S1 pairem profilemlni, iibi est 
amor ejusTsi doniinum reeepistis, dcbit« veneniiHH 
^nisquo profecius esttlmor? si vos fratres asseriiis 
et amicos peregrinantium , cur cessani Iniina^ 
ttiialis olDcia , ei debitas solaiia charilatls ? sed 
fortasse quo graihis pairl praesietis obsoquinm » 
cxspectalis ul ampHus cgeat. tnierim piclaris iiiaiuK* 



n» 



BPISTOLiE. — AN. 1167, 



.»v? 



imperiiat iHjBUiiudiiiis ocutoa oblectantes raii A naiura ingerii, e| Qdei consortiani pietati.conimeii- 



iiHpeDsum iri pulilicis usibug quod in speclaculis et 
curiosornia lenociuiis ocularum iiieptius erogatur. 
PraCecto 



Nom koc itUt tibi umpm tnfctaeuiapoMcit, 

(YiRG., JEn. VI, 57.) 
Illu<k|iie salyricum TiJetur in vo$« scio ciii et qui- 
yui lofuar, probabiliurr retorquendtim : 

Nom kaUi infetix ^umilor quid miliot amico^ 

aimHlm qmid dontl habei , nec defuU illi 
lUa m t m wttMu pateendum carue leonem^ 
(Juv., VII, 75.) 
Mec hoc dixerlm q«od verbuiu boc in omiies cadat, 
sed iD eos quod indubltaaler nostis, quia pottienint 
non iransgredi ei transf ressi siini ; bona facere , 
nec recerunt. Novit inspecior conHiim , quia nilhi 3 
tristitia est, et dolor continuus cordi meo, qnod no- 
bis dorroientibus in pericufo vlis , soli alieul nan- 
fragio nostro ferunt opem. Dicitur tatnen ad aimu- 
luni dolorismei,qaod circa unum in tania necessl- 
laie patri praestitistis obsequium, diilgentem adhl- 
liendo custodiam ne qiiocaiique casu evaderet, quia 
de iiianu carnincum elapsus convolaverat ad nostny- 
rum praesidia palronorum. Sed timorem preiendf- 
tis. At profeclo Deus non irridetur, sed titnetis etiin 
cui ad momentum credita esL dispensatio peccata 
corripiendi in corporibus, quarenon pertlineiiseum 
qiii poiest corpus el aniniain miltere in gcbennani? 
Lxperglscimtiit igitur, et meminerltls Abdiae dis- 
pensaloris Acliab ,.qui centuin proplietas in speca- 
bus latitantespavit In perseeutione Jezabel. Quid- 
quid auteni In alteruCra parie feceritis, procul dii- 
1)10 mensaram bonam et stipereflluentem In slnvs 
veslros refundet Altlssimus. Neque boc ille inipediet 
vesier eollega Batboiiiensis » qul utinam subinerga- 
tor la turmis quibus digiius est , quas meruU, ut 
conjiciatar in rutefoliuin, ciijus Petronius inpomam 
deliiiqoenliuni meminit, anl sepellatur in salinario 
Heduorum. Ul ad paraliolam tuain redeani , srlas 
qiiia notnina librorum apud me sepuita sunt. Sl- 
filluni quidein notniiie luo recepi , sed iltud mibi 
taas abstullt Britonetlus, quod ei coiidicto tuo fa- 
etam su»picahor. nisi ablalum restittieris. 
EPISTOLA CCVI. 

Aa o. HE rAVBRsiuif. 
(A. D. 1167.) 
O. «le Faverensliein luibi. 
. Ameiitisest, non amantis sc et sua curare dunla» 
xai, et qiHB aliorum suiit dueere aliena : bumaniim 
tesle €o«ilco nibil cbarius a se repout alieaum» 
sed per congraiiilatioDem recu gaudentibus adesi, 
«I per compasaioDem doleniibut congemiscit. Soas 
umeo affectiones ordinatissima ratione dispensat, 
Bt aiBt oinuea id DodiIdo, et bttmaniiatis oQieia in 
aiogsiot lege naiarm et grati^ iDCoroiaiitis magis 
aui miDDS eierQeU Et eum bewefieia graiia bitioris 
Dd omDes porrigDt» maxime tDmeo dilautur ad do« 
IDealiooD iideii et jo^iicio cjiis ni iiis ipsis qai caram 
soorum et maxime teDcsticoram , quoa afectoi 



dat, curam non agit, fidem negavit, et est Infidell 
deterior. Te au ero in bac esse sententia omnino 
non aiiibigo, ut pro nepole tuo Adam (more sc!iola« 
rium) degenie et paliente et regente in studio litte- 
rarutn fiducialiter intercedam : certus quoil sicot 
bonestatem acceptas offlcilt et meritoriim patris 
ejus in te per ingratittidlnem non obliviscerer, slc 
* necessitatibus ejus opportnnum et debitum tioii 
'Urdabis praestare subsidium. Qiiod si pracmissis 
rationibus, quas oiique prudenter pensas, preces 
meae aliquid possunt ferre momenti. totus iii preces 
assurgo, et efilcaciam earnm experior, tuis plena 
devoiioiie genibus provolutus; si de ine solliciiaris, 
conditioiiem meam divinas munus graliae gratanier 
amplector, crcbra meditaiione revolvens quam su i 
specia Tueril omnibus recte sapieniibus coiitinuata 
niundi prosperius» et quam certum sit argumentum 
dilectionis, filiorum delinqnentiutn culpas per fla- 
gelU purgari. 

EPlSTOLA CCVIL 

AD aOBERTDM DE PAVBRSHABf ARCHIDIACONUIC. 
(A. D. 1167.) 

RoBERTO de Faversbam, archWiacono, Joan. Sa- 
resb. 

Iiibumanusesl,et extremae impfeuils inaculam iii- 
ciirrit et iiotam, qui paterna alllictione non teditui', 
prxsertim ubi paiern» benigniutis in filium plura 
ei grandia luce clarlus radiant argnmenU. Cort- 
^ Slat enim ex senieniia Oomini toum Ctiananaeorum 
gentem perpetua servltute damiiatam, quia paUr 
eoruro Cham a quo genus et iiomen contraxerunt, 
Inhumanus exslitit in parenlem. Nam ex commlsso 
auctoris impii tota posteritas prxjudicium tulit, 
et dum odibile servitutis excipit jugum, devllandm 
impietatts saluUre omnibus procurat exemplum. 
Sane et ego me deleriorem Cbananxo quolibet 
arbiirer, si Patri non compatiar laboranti : si fla« 
gella ejus non exulcerent aiiimam meam super 
doloreui vulnerum propriorum. Hujus rel testis est 
conscientia, tesiis est conscientix scruiaior et ar- 
biter Oeus, qui forie ciiius quam credalur lllusira- 
bit abscondiia tenebrarum» et manifestabit consllia 
cordJum. Ci jam quidein slamus atite iribunal ejus, 
ei eum in causa iiostra Judicem exspeciamuSy ut in 
cODspeciu ipsius slultum sil et lemerarium inen- 
tiendo lotius laboris et vitap si quid tamen salubri- 
ter patimur aui recle agimus, meroedem perdere, 
Laboravi ergo (sicut ipse novit) apud domiouak 
Caniuariensem, uiens nunc mitigativis, nunc acer- 
bioribus et omni sermonum genere; sed tabor 
meus (quod doleo) cessit Incassum. Qtios autem 
obices ille precibus el persuasionibus nostris oppo- 
iiat| et retexere lougum est, ei fere superfluum» 
cuui magister Gilbertus , quem vobis fidelem esse 
non ambigo, omnia plenitsime audierit ex ore ejus. 
Oeum Uiiien testem invoco in animam meainy quod 
ut ex aniini mei senientia ioquar, arcbi('pi8copii|( 
episcopum siucere diligit, ei saluti et indemiutili 



iM 



JOANMS SARESBERIENSIS 



^e 



cjus ciipil e«se prospectiiiQ : sed Insistif, iit qiii in- A asscqiiiinr palmam. SapTentloreg aroict inellus for- 



obe<lieniiac et illiciti aiisus aliis dedit formain, se 
ipsMm salubris et necessariae obedienti» caeteris 
prestet exeinplum. Quod si sibi Scripturarum au« 

.ctoritate, amicorum consilio, ct domlni papne man- 
<1ato persuaderi permiserii, ipsum archiepiscopum 

. qiiem nunc fortasse plus j«s(o timet clementissi- 
nuiiQ Palrem inveniet» et longe proniorem igno- 
scere quam ulcisci. Potestis enim et expedit remi- 
niscl quid super hoc a seile aposiolica nuper do|- 
mino Con&'tantiensi rescriptum slt : nam ad vestram 
aut venit , aut debult pervenire noiltiam. Sciiis 
«tiam quid solatii mihi retulerit decaiius vester, 

^aut si nescitis, uiinam omnia quae Roms gessit» 
lain In hac causa qnam in caeteris, non modo voblSt 



tasse consulent, sed ego» I>eo tesie, ad praesens 
commodius nescio. Sic enim Bominf niei lesu 
Christ! gralia persuaaus sum, cl omnes amicda 
persuaderi desidero, qnod 

Summum credo nefat arHmam prmferre pniori^ 
Et propter titam vivendi perdere cautae. 

(luVEN. V1II , SS.) 

EPISTOLA CCVIII. 

AB RICARDITM DB BOHUN « COIVSf AllTrB!ISF.V ePISCOmjll. 

(A.D. 1167.) 

RiCARDo de Bohen Constant. cpisc, Joan. Sare^ 
Super aflDlciione domini rael Saresberiensis rpn 
scopi 9 qiiod quidem Jnsf issimum est » anxialur spi« 



sed et loti innotueriiit mundo. Et si liceret adhuc ea ^ ritus meus, eoqnidem gravius» quo minus laboris 



;publicari per nos» facile innotesceret quld actum 
.«it, et de consuetudiiiibus unde litlgium vertitur 
inter regnum et sacerdoiium de pace archiepiscopi 
et llbcrtate Ecclcsiae, de integra restitutione et se- 
curitate omnium exsulum : quid eiiam juraveril, et 
qua caiitione flrmaverit pactiones. Ea ititeritn sile- 
inus necessiiate mandati, dum promissionum spe- 
raiur et exspectaiur fides. Scd nibil opertum quod 
non rcvelelur : idque Deo auctore in brevi. iuxta 
oulm est dies perditionis eorum, qui In niendacio 
deprehendentur et retributionis et vindicl.^e adesse 
testinant^tempora. Quod st ineum consilium iuterim 
^quaeritur, ccce coram Deo, quem hujus verbi in 



hiijus facilcm exitum videu Quanla autem tcdult* 
.late apud dominum Cantuariensem egcrim ul euui 
relaxaret , novit inspectoret judex oronium. Seil 
labori meo succcssus defuit ex variis causis , quas 
retcxerc supervacaneum arbitror, quia pluriniM 
caniin M. Gilberius fidelis vesier ab ipsius archK- 
cplscopi ore aodivii. Ut vero laceam plurima, cx (*• 
maximc movetnr archiepiscopus quod dominns 
Saresberieiisis formam inobedienliae cseteris ded.l, 
ct adhuc assistlt Londoniensi , et aliis qw qiiaeniiit 
anlBiam ejus ut auferant eam. Adjiclt etiam q\MA 
ei coniumacitcr scripserit , et sub pr»tcxtn frivol^c 
appellationls» crimen inohediontiic studnil col<»- 



.cxtremo examine testem invoco, tola spiritus li* q TSLrtf sed non eum postea prsesumptionls psenltuii. 



t^ertate» ct in fidc illi tanquam pairi promissa ct 
[debita respondeo, quod in omni ardua dubieiaic 
ccnseo faciendum. Scilicet ul priroo omniuin quae- 
^ramus ct scquamur qiiid siiper hoc lex divina prae- 
scripserit, qux sl nihil ccruim exprimit, recurratur 
'-ad canones et exempla sanclorum, ubi si nihtl ccr* 
lum occurrit, tandem explorentur ingenia et con- 
;Silia sapienturo in tiinore Domihi, ifliqiie, seu plu- 
res seu pauciores sint, caeieris praeferaniiir, qui 
•boiiorem Dei commodis omnibus anteponunt. Nullus 
eniin saiubritcr incedii, lege Dei, quae omnilios est 
:ccrtissima forma vivendi, neglecia, et qui Palrum 
vestigia detFcciat imitari, ad consortium regni, quo 
illi gaudeut inirarenon poicsi. Nain ct Josue et se 



ul appellationi renuntiarel» scd quadam incon- 
stanlia verbi et operis dissimulaia iiijuria appci- 
laiionis, qiia se tueiur, opponit obiccm corripicnli : 
ct tamen simulata bumiliintis revcrentia miscri- 
cordiam peiil. Nihil aliud ergo ab co potest aliqui» 
Impetrare, nisi ul episcopuro ab appellaliiMic re- 
ccdentem, et culparo publicc profitentcm, eide 
catero obedieniem paterna benigniiatc redpial : ci 
cxinJe quasi filium charissiinum In omnibus Ira- 
cte(. Nam de archiepiscopi mansuetudlne, si boe» 
quod ncccssarium essc scitis, cpiscopo fucrii pcr- 
suasum, oronino non dublio. Nostis cnim qtiiii 
supcr lioc vobis nupcr scripseril dorninus papa, eC 
quid rcmcdii dccanus huic causae retulerit ab apo* 



iiiores Israel in foedere Gabaoniiarum patuerunt ^ stolica sedc. Cujus tamen, si promlssa processe» 
culpae, quia, sicut Scriptnra testis esl, sumplis eo* 
rum cibariis os Domini non inlerrogaverunt. Quid 
^utem significalur per os, nisi verbum Domini, quo 
scmel locutus esl, ut id ipsum repetl non oporteai? 
Jhujiis autem perspicua est ct clara in lege senten* 
^ lia, quoniam melior est ebedieutia qnam viclimx* ; 
quja el arlolandi crimen est repugnare, et quasi 
scehis idololatriae noHe acquiescere. Hanc Christus 
cdicto promulgavit et exeroplo, factus obediens 
usquc ad mortero, docens quibus finibas virtiis 
obcdieniiae dcbeat Hroiiari. Obediendum enim est 
non modo usque ad jacturam temporalium et cor- 
|»oris cruciatus, scd usquc ad exitum nioriis, ei si 
ccria in neccssiiate ccssatur, virtus obedieniix non 



nnl, ct corum, qu% juramenlo firiiiala suat, fides 
fuerit adimplcta , archiepiscopiis d soi rcconcilia- 
buntur in brevi, et pax cuiu^hoiicsUtc Eccicciac 
inler rcgnum cl saocrdoiioni reformabiior. lii» 
lerim , quod vobis iimotuissc potest , ad silentiuni 
corum qux Rom» gesta sunt , neccssitalc maodaii 
arciamor. Sed cum de fidc aul pcrfidla eonaciicrii 
paclionum, propalarc iicebil univcrsa, Qoia crg* 
dominus Sarcsbericnsis ct Rcginaldoa areliklia- 
conus mc in causa itu sollicitanty roganies q& 
quod inveiierocis rctcribam aut vobic , precor ai* 
ientins,ut jam flicio archidlaccno llllcrasyquaa 
ei niltto, haberc faeiatis,ct feitccm^ Deoauciorc» 
Driwidcaiis cxitura causae. 



iSI» fiPISXOLi£. - 

KPISTOLA eCIX. A 

AD MACIST&UM HUMFHIDUM DE DONU 
(\. D. 1167.) 

■agUlro HuMFMioo Boni. 

Non esi» amice* qood possim oe siatus mei qua 
Kutecaiasari« quia omnia boniinis macliiiiameiiu 
niiseratio Dei miliicooperatdrinbonuin. Nam lem- 
poraliier fere universa succedunl : el spes esi quod 
kase ipaa quae videtur esse vexaiio , sicul iniel 
lectMos exeitat» sic vers salulis est parilura pro- 
feciHfii. liloJ tanien aii4)U3lenus movet , quod qui- 
daoi ainieorom super condiiione mea acerbius 
wllicitMalur, et aore boniinum carnaUter et te» 
mere aiagis quam prudenter, et vere amantiuin , 
s«pe el fere aemper vano concussi terrore » Umenl ^ 
cgraviora pericola veris. i et qnod vere prosit 
aut noccal« alieiadenles paruni» iUic trepidaNt 
ubi noD esl limor. Nam jacturam conscienlia; aul 
f»oiae iieqttaquam subiiliur pensanl, el dum uuibra 
Ttrtiuis itt opinione bomiuum consiet, et nugiioquos 
eviienl delractores « parum ciiraiil quid ad sincerae 
saiionis examen cuique debealur ex inerito. Nain 
Vloriini labtim plurls faciunt videri quam esse 
liottuiii. Alii sublata sibt te:nporaIium subsidia iii- 
gemiscont , quae per nie illis nruiistrabaniiir a Do- 
sniiio. Seii ad petiiionem. alroruxu(Lue ratio coiii- 
sttlla respondet » qfiod eum qui in agone EccIcsisB 
Cliristum sequl c«pil, oec rci familiaris dispeM* 
saiio, nec palri» revocal sepuliura. Fixum esl niibi„ 
lleo auclore , proposilum , quateuus ipse dederk Q 
bonesiatis formuliim sequi , et animae salulem m 
juundi commercio noo disirabere ad boni cujus- 
cniiqiie preiittin lemporalis. Ipse viam doceat , el 
ibical per semium virtutis, el perdacal ad illonim 
couaortiom t qui pro justilla patiuntur. Desidero 
lameu, <i aaiva honestate lieri possett reconci- 
liari : el in ecclesiis quibus ascriptus sum ad bo- 
iioreni Dei el aiuiconim solatium ministrare. Unde 
cUleciioiii vesine supplico qiiateiius quid expedial 
et deceat, per dominum Baioceiisein et alios aiui- 
cos vesiros explorare el rescribere iion gravemiai» 
quaienns lutum fuerit » ei vestrum mihi praebere 
consilium. Hoc enim de genere eorum esl quae ra- 
Uooe bumanitatis nulii negari debent, quia et siip* 
preaaa non proOciunl , et tenacitatis couservalione ^ 
non crescunt^et erogatione sui non minuuntur» 
sed nniplitts qno niagis fuerinl publicata clare- 



AN. U67. 



2;m 



EPISTOLA CCX. 

AO MKNaiCUM aAlOCESfSEM CPISCOPUIU 

(A. D. 1167.) 

Episcopo Baiocensi UBNaico» Joanncs Saresbo- 
rienais. 

Andio« Fster » el gaudeo» quod pro merito vobis 
nolTersa toccedunt : el qui decanorum nomen et 
ordioemvdum licuit, honorastis, nunc Testrarum 
ai»Jeodore virtutum in terra aliena usque ad roui- 
lomro invldiam pontificia llfustratis offir-um. Quod 
^uidem tanto saiobrios ad conscienllam » taiilo 



gloriosius est aJ faniaiu,. quanto rnrior iiivenitnr 
ovium pastor, aut qui iii Ecciosia Dei ministeriutii 
suura studeat honorare, iu tanio faslu et nomero 
iiomine tenus iilustriuin sacerdotum. Jam eniui, 
iil Deus pridein in propbela coiiqueslns esl : Sa- 
cerdotei non dixerunt, ubi est Doininus?«( tenenlei 
legem^ juslUiam netcierunt (Jer. ii). Unde et ju* 
stuiu esi ul emiiienlia vestra hoiiorelur et diliga- 
tur ctiain ab his qui exigenlibus meritis nostris 
sacerdotiurn pr-csens videnlur habere coniemptul ^ 
et legem Dei, quae solvi non potest , evacuare ni- 
luiiiur. Licet enim i£gyptii pastores ovium dete- 
steiitiir, et Sainaritani teinporis nostii nop cou- 
tantur his qui verbuni Dei publice confitenlur : 
laiuen el Joseph invenii gratiam in iEgypto, ei 
apud Assyiios clarujt Daniel , et praerogativa meri- 
toniin eiiam regnante Acbab Gliam fecil insignem.' 
Nnn est ergo miruro , si apud principem Cbrisiia- 
nuin ei officiales ejus suum virtus reperit locuin , 
et si diligitiir ab hominibus quem divina gratiu 
coiisUt esse perfusuro ; sicut unguentum a capite 
Christo in Ecclesiae defloxit barbam, el inde in 
orain vestiinenti derivatur, ut pro divlii» dispen- 
sationis decreto, et inerilorum gratia quemlibet 
irriget eleclorum. Uiinain, diledissimo domine, de 
kac plenitudtne vestra aliquid accipiamus et nos» 
et agonizanti EcclesisR prosit » quod in conspeclu 
domiiii regis gratiam invenistis. Qu» sit eniin 
conditio nostra non expedit replicare , cum vobis».' 
et de caiisa vcstra pienius consiet» et immerita' 
poena. Sed cnnsilium salubre ad conscieiiliam , ei 
honestiim ad fainani a vobis impelrare operosmn^ 
est, et prece digiium. Quamvis enim mibi adsinl 
subbidia lenipuralium , Dco propitio , non modo ad' 
necessil.item , sed ad gloriam : lamen qualentio 
salva iiitegritatc conscientio! et honestate faro»' 
licuerit , paraiiis sumjuxia consiliuro vestrom do« 
uiini regis gratiaiii promereri, nihil enim spondeo 
cenira Deoin, aut si unquam tenlaverOf nieoal 
conaiua pietas ejtis impediat, Valete. 
EPISTOLA CCXI. 

AD RICARDCM COHSTANTIENSEM ARCBIDUCOlfOM. 

(A. D. 1167.) 

Magislro RiciRoo episcopo, Consiantiensi arcbi- 
diacoho. 

Proscripsit ine grntis, quod novit Allissimus, ei 
vos scire arbitror, viotentia publicae potestatls ; seih 
uiide ad graiianisii non sufficio actionem » Deus sic 
itinera inea direxit et opera, ot reroni experimentO' 
didiceriin, quia euro tiroentlbus nibil deest, sed nec 
aliquem coexsulantiuin novi , cui , non dlco , tole- 
rabilis , sed Jocunda esse non debeat coudiiio sua« 
Me tamen (quod sine ttmore non eloquor) Dominus 
caeteris initlus tractal, et uberiori temporaljum 
afflueiiiia coiisolatur: forlasse indignura repuiaus, 
qui aliquid adversilatis pro ipso debeam sustinere. 
Nulli eniui rectum sapienti venit In dubium quin 
affluentia auccessuum debeat esse suspecta; eo (^uoa 
mundus hominum morc fallacium illis solis conlir 



255 



JOANNIS SARESBERISNSIS 



m 



liuato fayore blandftury quot prodit , ac si insidlan- A ^U vefttro intervenlenle oflBcid, precor atteaiius to- 



'tibus adversaiiis pfitestatibus clamet: Quemcunqtie 
c»scul;)tiiB, et auiice diutius ainplexatus fuero, ipse 
de reprobis esi , torquete euin. Unde ei perpetua 
huduiii gloria illusiriuni doclorum doctor Ansel- 
mus,ut a suis accepi» dicere consueYit , se nihil 
inagis liahere. suspecium quani quod eum Deus iii 
tota vita iiulla corripuerat adTersiiaie. Ubi enini se 
patrem exhibei, omnem filiuin corriplt et castigat. 
If^se auiein novii ngmeiitum no»trum cui stamus 
aui cadiiniis, et uiinain eo semper sleinus auciore, 
et prospera vel adversa cuique proui eleclis novit 
expedire , salubri inoJeratioiie disptiiisal. Ab Ipso 
liaque spero vi<e hujus et exspecto processiun ac- 
ceptaiiirus , eo propitiaiite quod dederii. Piura au 



tam Wigornensem Ecclesiain naniine fnea» diligeiH 
tius salutari, oraiis ut memoriani niei habealis, et 
baberi facialis in orationibos ejtis, ei agonehi Ec< 
clesi» DoDiliio sedulis precibus commendetis. Naia 
quod ad teinporaiia el solaiiain corporis» non tani! 
ad necessitatem quam sd delicias promittlonein 
Cbristi esse verissiinam ego et coexsulesexpe^niior» 
ut Dihil nobis defuerit probsdiiliier, expeitndor«iu 
pro tempore « ex qoo in euni Boluni contalimua 
patroctnium caus» nostr» ; ei , iinde magis graii 
esse debemos Altisslmo , a domesttets el anliqois 
lauiiliaribus nihil hac tempestaie recepimns : sed 
amici nostri et proximi stetefunt eoeira nes 
ponentes carnem brachium suom, et lenebras I»* 



tein et certiora scribam cum inootuerint. Inieriin B cein. Ut enim de altis taceam, jain qttadrienniam 



super statu veslro, quem Deus optiinum raciat, 
reriiorari desiderans, el orans aitentius, ut vesiris 
rbcurreiitibus liueris mihi fidelius iniiotescat. £1 si 
pacis inea: rormani aiiquamsiiiecoiiscientixetlamas 
dispendio poliierilis explorare, eain la>itis excipiani» 
et quatelius licitum ruerit et honesium, eiiain 
ipsis adversariis (quibus Deus dignos poeniten- 
llae frucius largiaiur ad vitam) iibenter obteinpe- 
rabo. AHoqiiiu non est in proposito nieo ui» pro 
peponibus iOgjplioruin et alliis, vh| niinimuin lio- 
nesialis subeani detriineniuin. IMus vero lcsus^ 
qiii virttitis dedil affeclui», perseveraiuiain largia- 
lur, quia sine eo nihil recte intiplt aut finitiir. 



mihi exsulanti elabitur, nec in ratiocie daii el 
accepli aliciil ealenus obligcitus sum , quin oiinii-* 
bus iii comraune satisracere possem , delegato eis 
ad soWendum pauperrlmo debitore. Nec hoc ta* 
nien di^erim ad arguendam tngraHtudJnem ye^ 
teruni ainicorum , sed ad inagnificandam gratiatn 
Dei, qui conira et sopra merita mea, tain nie quaiii 
parvuios ejus, qul mecum sunl , eonsoLatus est in 
omni tribulatione noslra. Ut auiein hsc nobis con-^ 
solatrix graiia propitia persejieret, vesiris et san^ 
cloruin desidero precibus adjuTnri. Gflnluariensts 
vero arcluepiscopus, qui, velut alter ionas, ut Ec- 
clesia liberetur, spontaneum ex cliaritate naurra^^ 



De e^etero jam a mulio tenipore porrecias itero £ gium recit: graliain^ quam apud suos meruerni 

Doinino ducente„ apud exlraiieos reperit, et fitio^ 
ruin experuis devoiionein, stipenJils siiis EcclC'- 
si« militat Anglican». Noveritisqne pro cerlo, quia 
per misericordiain Dei in.breTi paienter videbitis, 
quod (ut credo) desiderat anlma vestra, persecuio- 
res scilicel Ecclesix aut coTnverti aut conleri. Sed, 
caeiera, quae ad hunc articuiuin perlinent, necesse 
habeo pneterire, ne pnevaricalor obedienfii» pu* 
blicem , quibos paciionibus et cautlooibus obteni^ 
sunt, quae in praijudicium domini Cantoariensis e( 
Suorum a domino papa indulta esse jactitant, qui 
Ecclesiam persequuiiiur. iloc aulein licenter elo* 
quor et verum esl , quia si pactiones (uerint adiiu- 
pleis, negotiuin Canluariensis archiepiscopi el io^. 



preces , quateuus libros Arisiotelis, quos habeiis , 
iiiilii faetaiis exscribi,et notulas snper Marcuin, 
meis tainen sumptibus , qtia&so , in hac re nulla 
raiione parcaiis. Precor eiiani iterata suppll- 
catioae, qualinus in operibus Arisiotelis ubi difli- 
4'Uiora fuerint, notuLas faciuiis , eo quod interpre- 
lem aliquaieutts suspectum habeo » quia licet elo« 
^uens fuerit aliaa» ut s»pe audivl, ininus.tanien (uil 
iu graiuiiia:i(.'a iustilutus. 

EPISTOLA CCXII. 

kD SAD. PRIORBll WIGOaNSXSEII. 

(A. D.li67.) 
JoAK. Sarcsb. , Ras4jlfo priori Wigornensi. 
Aquaruin copia nequit exstinguere charitatem, ei 



sincerse dilectionis affectus se perspictiis indiciis D tius Ecclesi» commoditis geri non potuit^ 



prodere consiievit. Poterai ergo videri jure siientii 
mei diuiurnius argueiida, nisi et necessitas pere- 
grinationis, et lotorum distaiitia et interineautiuui 
raritas , et diOicultas coinuieantiuin , et peruiciosa 
sibi et odibilis Deb, oOiciosa tainen Ecclesiai insi- 
diatoruin diligeuiia , charitatis sileiitiuin excusa- 
rent. Ofiiciosaui saiie dixeriin pra^oriiiiiatis ad 
\itam, quibus omnia cooperauiur in bonuiu, ra-r 
biem persecuioium , quia el duin iinpius superbit » 
iticentiitur paiiper : et duiu inalitia dtbacchaiur 
iiisanius , qui iu conQatorio Doinini suul, purgantur 
auiplius aut probantur. Nuuc autem qiria milii 
divinitus coliata est iinpertiendas opiaiae saluta- 
tiouis occasio, opporlunilaiem grajani^r arripui 



EPISTOLA CCXIII. 

IkD EAG. SIHONEM LIIPELLDll. 
(A.D. 4167.) 

ioAii. Saresb.i, magisiro Simoni Lupello. 

Species est consciemix dillideuiis apud auiijciim 
ifi articulo necessitails insinuatione verboruro pre« 
ces involvere» et olliciuni deprecantis expedire |vi>- 
tius arte quaiu ^de^ De tua cigo dileclione, dilo- 
ctissiuxe, a nmliis diebus concepta fKhicia ulieriorl 
(IducialUeragens, J>inotisoinnium circuroloculionuiij^ 
involucris, precor atteniuisquatenus lalortein pra&-* 
senliuin apud doininum Wigornensem, et ubiesi^e^ 
dire cognoveris, sic promoveas ut ine ipsuin. Naxx^ 
ntiod ei mei conteniplaiione exhibiium noverO| petw 



J37 EPISTOLii:.- 

inde aceeptalw» ae si mibl pcnoiiaKicr essetexhi- A 
biuim. Quis auteiii sit status meus» et aliorum qui 
ioagoneCcclesia&eonslituti synt, si Umen id ao- t 
ilire piacuerit, aliqmieiius eo referente cognosees. 
Spero auiem quod el !■ Tidere desideres diem Do- 
niiiii. ul Eeclesia confalescal. Lex Dei En conspectti 
geniium et invidentium rolioretur, et sic splenHeat 
in capiiibus regum insigne fldei et publicx potes* 
tatis» ut decaeiero non dentnr cornua peccatori.Ct 
lioc qnidem facile obtineret. nisl quia» si vera snnt 
qns vuigo dicnntur : T«to#trtf> Ugem^ juttiiiam ne^ 
'teieruMi {Jer. u) : tl a sacerdolibus «1 propbeilt. 
ferael egressa est pollotio snpe» onmem lerram. 
Aderil Uiiien, auctnre Doniino,. in brevl fidelitnn 
consolaior, et propter elecios ventls imperabit et 
)iiari. ut rooinentanea irisiitia lugenlJs Ecclesl» iii B 
gaudiain perpettiam convertatur. Si lieer«l ol)liga* 
liories et cautlones* quibus impetvatiim est qiiod in 
praejudiciom Cantuariensis arcbiepiscopi a sede 
aposiolica nuntiis regis Jactitaliir esse concf ssam». 
libenter eiponerem : sed sitie sWigulornm eipres^ 
sioiie certum sit hoc pactionibus esse insertum, 
qaod praeratl archlepiscopl el saoruni plenam ln<» 
demnluitem et omnimodam secoritatem cootiiieaf» 
et ad toiios Ccclesigeproficiatliberialem. Hoc aotem 
ininim eat in octtlisomniom.et onini stopore dlgmim 
quod nec teracl inler comprovinciales convenil 
cpiseopos, 01 de pace Ecclesias traetanies vel ona 
vlce convenirent regein, cujos iunocentiam poblico 
nnlversii. tls soae tesiimoiiioasiraant.et patieniiank 
taniaoa pranlicaiil» ol dnict putet obsequiiim qno- ^ 
lies moiietttr oi corrigai, ai qoid forte deUqnit in 
Uominum. Ei profecto aul eom Deo propiiianie re- 
clncent ad viam, aul de necessitate cttius qoam 
eredatordooiinopap» vapolabont, aiil regi» cojos 
nd prstteus dom pias Josto vereiilor iram» negU<» 
gnrey ^imo el occidere videniHr anlmam. Quaro 
natem tec scripserim libi nolom arbiiror sapienli. 
Tale 

EPISTOLA CCXiV. 

AB AUkU ABBATEH DE EVEkHAII 
(A. D. 1167.) 

A^M nbbati de Cvesbam. 

Prieier eam qoam ab initio niottKe cogniilonis ad 
anTiceiu coniraximus charUalein, alterior quiedam || 
|ore sodeiaiis iiiiiae conciliau est inler nos amici* 
lin, ttt alier aiierins fortonam slc in utriusqiie sor- 
lis calculo excipere debeat vehil siiam. Nam affe« 
ciioiiem quamstudioromcommunicaliopepeiit, pro- 
movii in peregrinatiene simiiitnilo moruin, ei fa- 
niiliariuiis non lam frequens qnam jugis el perpe- 
lua ad ioviceni exbibitio. Possemus ergo juredeum 
diuiurno vieissim siloiitie conqoeri* nisi ei distan- 
lia locorom^ el intermeanliom rarius, ei difiicul* 
tas, aui aiegis impossibiliUs conveoiendl Uciliii^ 
Hiiaiis iiidebiup puigaret noum* Nam ot proyerbia- 
liter oaurpaiuffi esi» charius elingnis preleiidii 
sp«ciem non amaniis. Prior ei^o, ot juslom estt 
»iudui 8U|>eriori ei domino qiiud polui ei scniper 



- A?i. m\ K>« 

debeo sednlae veneratlonis obsequrimi eahibere, el 
qn» circa vos et ecclesiam veslram gerantnr ei 
veslros sollicitios etdillgentios perscnitari, ot bls 
qiias reciegenintur congratulari valeam, el sl qold 
(qiiod absil !) deprebendero vobis esse molestum, 
mulua afiectione conipatiar. Eril ergo sl placet di- 
lectlonis vestrs de siatu nostro rescribere : el si 
sedalitas niea vobis ofllciosa esse poioerit In ali* 
quo» pncscribere el praecipere ex animl sententia' 
pro viribus parituro. Precor autem el oblestor tu 
llde Dei et charitate qnatenus cbarissimom mtfat^ 
N^ fiatrem vestrum in Douiino ei nostrae peregrina^ 
lionis seciom diligatis» et veslrae fjmiliaritalls mo-' 
nere bonoretis : et sic eum tracletis de caeteromea* 
rum coniemplaiione precuin, ut eas apud vos ei^- 
periatof alicujos esse momenti. Si de suiu ineo 
CHraiis aodire. noveritis quod boc exsitii mel qua« 
drienniom sic infirmitati mese conteniperat Domi- 
nos» ut processo temporis vexaiionem meam soc- 
tessos comiteiur ubertor, et plenior niiserairo con-^ 
soletor. AlimenU et Indumenta meis adsunt ad' 
abundantiam : duletum et ntilfom in eisilio molii- 
plieatur ceple amicentm ; el evanescente ex mef ne* 
parte fide velerum familiariom, novorom chariiaa 
ampltos selidatar. In ratione daii el accepil me sibl^ 
eonterraneorum nullus obligat» sed extraneorom 
ministerie me tetom si)»i soll reddit obnoxiom qoi' 
voialilia pascit, et decore incomparabili vestit lilia» 
floresqne vernantes. Neqoe boc dictum acclpialur 
m amieoe argoam frigescenies, sed ut glorificeiur 
paiiperain PaUr qoi in coelis est» el ekdos tenUfi 
iion patitur siipra id quod possunt. Quveo iuqoe^ 
el aBectoosius stipplico qoatenus peregrinaileneiii 
meam, ei naufragiom Ecelesic laborantis vestris ea 
aanclorom precibos faciatis Demino aiuniius conh* 
nendarl. QHae circa dominom Cantoarleosem suni» 
ubi,aoctort Domlno» presperios agitor quam creda^ 
lis, laler praesentioiu pourti aperire : ei eniro dedi 
in iiiandaiis» oi fidui vestrie universa commu;- 
nicet. 

EPISTOU CCXV. 

AH. R. ABaATEM MERMIRBNSBH. 

(A. D. 1167.) 

R. abball Persoreiisi. 

Qni amicls nec io saJuiis voio conimumcat pru» 
cul esl a charilale : et noii amare conviucitor qnl. 
oblata opportoniuie colloquii, emaiorem sni iieo 
saiotatienia recreat verbo. Nam nec illis verl»» 
deesse solent, qui itiigna diligunl el simuialidil^ 
duiilaxal : qui fidei mouus et chariiatis offidum nec 
affecriene retineiit» nee exerceni 'cpere ei verKaie.. 
Menior ergo ceiitraciss inter nes amidU», laiori 
pneaentiom naiaie soium invisere salagenti»^ dedi 
Itt nuindalis» qoalenns vos saluUrei nomine meo, 
el lie Btatn vesire« quem Deos opiimom faeiai» diN^ 
ftnler inqoireret, nt nndlia per etNu ferma condi* 
lionia veair» pessim, oi justam esi| amki- pressis- 
ris, <|nas PaUr miserioordiarum a deme veaira 
arccat, cempali : vci saccefisibua^t^inuiiii^licari 



250 JOANNIS SARESBERlENSlS «40 

et perpetuari dcsidero, congauoere. Yos eiiam de A inonelur, utcorrigat» si quld forlc deliqnit in Do- 



auiu meo et coexsulantiuro (si tamen cura h:rc 
quempiam sollicitat veterum amicorum) per eum- 
dem ceniorari poleritis, et Deo auctore veraciler 
audire prospera de praesenii, et sperare nobiscum 
in breyi de fuiuro prosperriina. Msi eniin paclionea 
qux de liberlaie Ecclesix el resliiulione, el pnce 
et ^ecuritaieCantuariensisarchiepiscopi e't suorum» 
com domino papa iniix sunt, etfirmaiae cautioni- 
bus, quas ad praesens exprimi non oporiet.fideliter 
Impleaniur, per gratiam Dei cUissi-me confundeniur 
el erubesceni qui oderuni Sion, et suam cum Scri- 
bis et Pliarisa^is fraudulenta verborum asluiia ni- 
luulur juKtificarc maliiiam. Nam ex verbis nuntio- 
rum domini regis, lui non coaraveruni iu curi:i, 
liquido deprehensum esl, qua sinceriiate agaiur 
cuin Ecdesia Dei : etquod» qui videbaniur coluuniai 
Ecclesise esse, corrupli peponibiis ei alilis i£gypuo« 
rum, nialuni scrvire, et Gcciesiam faiigari in luto 
«'tlatere, qiiam ilinere trium dieruin in veram pro- 
djre liberlaieni» el abominaiiones iEgypli Domiiio 
imiuolare. Precor autem allentius quatenus roei 
memoriam Itabeatis In orationibus vesiris, et pere- 
grinationem noslram sanctorum qui vobiscum sunt 
oralionibus commcndelU. 

EPISTOLA CCXVU 

AD lOCELIMCM SARE^iB. EPISCOPUH. 
(A,D. 11670 

Domino Jocelisio Saresberiensi episcopo» Joamnbs 
deSaresberia* 

Acceptis btteris amicissimi mei Reginaldi archi- 
diacontf dominum Cantuariensem, quod el anie 
im^pios feceram, super consolaiione vestra iiistan- 
tiua aoliicitavt : ei sicui antea quando magister 
GiibertiM prsesens adfuit» omnem operam dedi ei 
diligentiam» ut satisfieret peiiiionl vestrai. Sed qua- 
lia prlmo inventus est, talis peraeverai tdbiic. Non 
quiilem, ut conscienlia teste loquor coram Deo, iu 
proposito conslans odio vestri, sed ne deniur comua 
peccaiori, et ne faclo isio inobedientium temeritas 
iiiv;ilescat. Nam si ad obedientlam redieriiis, non 
dubilo quin eum illico invcniatis clementissimum 
patrem. Nititur aulein iii faclo islo, et de consilio 
amieorum quos habet in Ecclesla Uomana, et sa- 
pienlium Ecclesiae Gallicanse qui vexalionem ejus 
ita acerbc ferunt ut suam. Nec est allquis eorum 
qui consuiat ul seotentiam revocet, dum inobediens 
exstiteritis, et excessum veslrum sub appellationis 
pnetextu velitis excusare. Recepit enim «ppellato- 
rias vestras et alias noinine eplscoporum, etsi neu- 
iram receperii appellalionem» ul ex responslone 
ejus nobis paiam esU Vos autem, ut ait, nec reces- 
sistis. adhuCt nec ei unquam super appellationum 
renuntiatioDe scripsistis, cum lamenhoc oatentibus 
ilitterls oporteat fieri, si ab eo mlsericordiam ex* 
.apeclaiis. Appellatorias vero vestras domino pap» 
.misit : et utinam verum esset quod in suis episcopi 
'•estificali sunt, de innocentia etjustitid^ doinini re- 
gis qni, ut aiunt, dulce oulat obsequium quolies 



minuni. Sl tanta est benignitas ejus, qnare non coti- 
veniunteum^ utEccleslas Dci parcat et sibi?s! lum 
esi, quare patentlbus litteris tesilftcati suiit In atii- 
iiias suas ? haee prastendlt archiepiscopus, et sk re- 
luctantibus, et patenter sitientihus sanguinem ejtts 
conira Ecclesiam^et se.lpsum acquiescere non de- 
creviu Caeterum si vos subtraxeriiis coetui perseco- 
loruiu» et redicritts per exhibitionem obedienilae« 
pronior erit ad veniam et omnem misericordiam 
exercendam, quam vos ad preces, et boc quldem, 
aicut ipse videlis, fieri expedit, iiiio necesse est 
S^ixis enim quid domlnus papa rescripserit fralri 
vestro cpisco-po Conslaniiensi» quid etiam solalii 

- vobis a sedc upostolica reiuUu-lt decauos vester. 
^am conatus ejus et processiis non btet archlepi- 
scopuin, qui per nuntios suos nuper recepitaposto^- 
iicain consoialionem, cum inultarum rasciculis lii- 
terarum* Praefaius quoque decanus, si dignuai 
duclt, memini5se'potcsl pactioiuim quas iniily et 
caulionumquas praestiiit doinino pap«, etsi ab iu-' 
juriis archlepiscopi sui et domiiii posteaaliquautu- 
iuai temperasscl, fortasse sibi ipsi ulilius prospe- 
xisset imposteruiii. Ex eo lainen ipso» unde praeju- 
dicatum videtur archiepiscopo, prjeter inlentionem 
gerenilum ei prospectuiu esl : el patct ex absotu^* 
lione excominunicatoruiu ejiis, quani penculose 
eis antea coinmunicaium sit. De liac lanieu absoliir 
tione, et aliis causam Iianc coniingetitibuSy neces-' 

C sltate niandati ad silentiuin coarctamur usque in 
diein certuro^ quo conslet an dominus papa pactio* 
iiibus, quas admisit iu cuusa Ecclesiae, instruclus 
sit, au illusus. Interim nihil allud consulere poa- 
auin quam quod lex divina praescribtt, quod Dea 
poiius oportet obcdire quani lioiiiinibus : tiec un-; 
quam acceptaniur victiuia; obedientiam sui»tralien« 
tls : nec salubriler iucedity qui debito officii sui 
praeponit volunlatemmundanatpotest.itis. Iloc vobis 
loquor tanquam Patri etdomino corain Deo, qiiem 
testeni invoco iii animam meam ia districlo exa- 
mine : quia, si salubrioris consilii mihi palcret via, 
illam vobis devoiione proinptissinia apeiireui. £i, 
ai videritis in qiio vobis valeani ofiiciostts ease, se- 
cure praecipite ex animo pro vi Fibuaparituro. Credb 
vos recepisse iitieras quas misi deiniii» Constan-« 
tiensiet amicissimo meo archidiacono, ut ad prae* 
sens plura scribere non oporteat. 
EPiSTOLA CGXVil. 

AD ROOERl]» EPtSC. WtGORN$j«SEIi. 
(A. D. 1167.) 

Domino Rogerio Wigoniensi. 

Confideniia securas euiittit prcces, nee juslae pe- 
tilionts rcnulsam verelur apud amlcutn , qui ad 
lliius seinper est acctncius obsequium. Quid auieiii 
justins est quain ut Dominum fldelis aniniet ad 
oflicia charitatis : et Dominiis In salutis suae coui- 
pendium amiei vota compleal deprecantia? Expo- 
dite autem arbilror saiiciitati vestrae ad vitani , ct 
nobilitaiem decere ad gloriam , ut contcmplalione 



«H EPISTOLiE. 

ilivins miierationi8 pannilonim Chrisii iieeessiui- 
lilMisoomniunlcelis» et abiciitiqiie raiio poriniscrit, 
III eorutn consolaiioiie aul proinoiione cbarilaii 
qnae in Chrisio esl saiisracialis, ei generi ves&ro 
quod plures parvulos siios digtiosciiur exallasse, 
quam mniidus, licet in maltgno positus » adliiic 
posAil deprimere. Lator prarsenliuiii uiius parvulo- 
mm Cbristi est: esi el niecum oniis de parviilis' 
vestris, potestisque collaia vobis opportunitate di- 
tinitiis* at dici solet, sine sanguine et sudore, slne 
dispeodio racultatoro » et curo augmento opinionls 
vestrae et consciemiaB , oecessitatibus ejus juxta 
precos «lomiiii arcbiepiscopi sulivonire. Quod ut 
faciaiis Untae majcsiaiis precibus inex parviiatis 
adjicio preces, mUii repiitaluris iinpdnsniu quidquid 
ei beneficii lut lioiioris a vosira fuerit boiiitate coU 
btum. Nec immcinor sum consolalionis » quani 
Seiifiiiis a vestrac liberalitatis verbo percepi, nec 
yos immemorem es»epatiar, cuni aut necessitas 
iuiporionior urgebit; aut niodcstia verecundio;, 
iiecessiuiis iinporiuiiiiati, quain iiondum inexora- 
bileoi expenus sum, victa succuiubta. Uiiuin autem 
prm carterls roj;o, moiieo et in vers.amiciiiie coq- 
Sttio fide» ttt meiiiinerttis in caiisa Ecclesiae con- 
Mientlae, quod ad Deum» famas. quod ad boiuines : 
Becin cttbmoiEgyptio conftdaiis, qui et nulli opem 
feri, et membra perforal Incumbeniis : rerumquo 
exbibiiione monstretis, quod ad vos« fallacem esso 
et vomim» qui malttiam » qua adversus Eeciesiom 
exercelur» excusans. accusantibus pnetendere edii- 
suevit: Geos soa et pontifleium tradidit eam mibi. 
Sacerdotem Cbristi alloquor, Ecelesi» pastorimi« 
pootificero aniniarnmv filium illustris comilis , qoi 
in regum caialogo dignos fuerat numerari, nisi 
qoio amgiiificas virtutis tiiulo meruit, ut in libor» 
lailt cohoioe fonstitutos, reges viderit io ordiue 
secoodo, ct regum parens (quos adopiiono proino* 
vit) baberi debetin sempiternum. Non ergo vereor 
00 io reoiom verba fmiseilm, aot qood niihi cap- 
liomiro sit in Uniae sanctilati» attribus vera esse 
bMTOium. Kon lainen ex causa veriiatis insidiantium 
laqoeos timeo, qiii utinaih lotam vitam (levoverim 
veritati* ot in asseriione ejus iinpenderim animam : 
In invio ost» Pater, qui Ei^etesiam regere putat esse 
doroioaiom in clero« et fastum in popolo, paope- 
roni Cbrlsti ioculos exhaurire , ot liostes Cruciflxi, 
bitlrkme» et miinos, ot ca*teras bignsmodi molceat 
pesieo : plaeero potesutibus sxculi, ot peroieiosa 
et infaml paiientia pastorom Cbrisi( oonculceiur 
Ecdetia, sua quaerere oon qum Jetu Cbrfoii, otlarl 
10 uleoio Domini , etosurariam virtotumaccessio» 
bem negoliatlone sollicttudinii et laboris noo 
exercere. Aderit In brevi pastorom pastor qul o 
vobit et hobis districiam exiget rationem : eritque 
toiic memoria josii cnm laudibus , et iiomeu impio« 
rum putrescet.Sed ne in longuni viJear pt-o|>lieiare» 
citissime per tnisericordiam Dei videbilis Ccciesiam 
resurgerc , ut qni eam bacienns prodldcruni , aut 



A com PHro bierjnpentur ad vniiom » «it cum Joda 
laqtieo se suspendani. 

EPISTOLA CGXVIIU 

AO WILL. BtlTOHEO SrOraOBKM CSNTOAO» 

(A. D. 1167.) 
GciLLELno Daitohi snbpriori Canti«« 
Reflorescit , aiietoro Domino , staius oniveratll» 
Kcclesiae, et schismaticonim impeins frostraius ott, 
et snperbia Motb In dies inflrmator« Nec do iioeio 
Tasiatiis est nooe, ot tb loKlo, sed io loeridio 
suffossa est Aar, ot mori ejus dejoeti sonl fooditot, 
01 oxsoliallo Moab es oeeeasiiato Petro eedens do 
ea«tero conquiesctl. llnde ipet ett in Doiiunc» o| 
vociferantibnt loMs sacerdoialibos in proKimo eof» 
roai ei leriebo» et regoum proprio saogoioe aeqoi* 

B aitiim obtiooftl iriooipbator JesoSt etio poeo potsi« 
dett qood sol Joris etl sponsus et cottot Eecletlm 
Chrisius. Cum eoim Romanus poolifei per poHon'* 
Aani Tentonicom tyrannum diotios exspecutsot » ul 
vel sic povoeoretor ad pmnitentlMn , ot sdriarot* 
licuSt abntens patienlia ejus, peceaia peccatis ad^ 
deret Jugltert oi error in ameoliaiii veneretur, 
Tlcarius Peiri t Domino eonttihiios toper geoiot» 
ei regnt, lialot.etontnes qul ei ex caota iinpeni el 
regni relrgione jurlsjuraiidl lenebantur astricti , fi 
fldelilate ejos abtolvit : el Italiam Ibre totam t faclo 
furentis et prttscnlis tanta feliciiaieei celeritato 
excussitf-ut in ea nlbil habere videatnr, nisr loHo^ 
ret, quos evitat Inierdnni , et angnstianim , quti 

Q eviiare non potest, jnge snppllcium. Abstoiit ei 
etiam regiam dignitateni , ipsomqoe anatliemato 
foiideinnavii ; et liihibiiit auciorittte Dei ne viret 
oilas amodo In bellicis congressionibus babeat : ant 
de (Hirisllsno aliquo vicloriam consequainr , aiit 
alicnbi qoiete et pace gaodeat , donec frucras poi* 
nitenii» condignos operetur. In quo secutut esl 
exemphnn Gregorli Vli, dccessorls sni, qui notira 
rtaie llenricom linperalorcm Ecclesi» privilegla 
convelleniem deponens in concilio R(»inaiio simili 
tenientia condemnavit, et quidem illa sentenlio 
eflectum sortita est : ol hancde privilegio Peiri lo* 
tam videtur Ipse Dominiis conflrmasse. Hoc eniin 
llaii audito, ab eo discedetites , re»dlticaveruni Me* 
diolanum, scbisinaticos expulerunt, Catbolicos rt* 

§ dnxerunt episcopos , et tpostolic» sedi onanimiier 
adbaeserunt. Sed quid iiota recenseo 7 Hoc utiquo 
tocorom fama qotti prasconit voce coneelebrti. Noe 
oliquibut dubinm puto , nisi forto laiett iltot qol 
toli liac tempestaie cxsuiant domi su«. 

Quia ergo ab Oriente Jtm rtdios sereoitatto iU 
luiitper Cbristoin»et incobioiilasEcelesim io ca- 
piie reparatur, superest spes fidel cerlissima, quod 
onguootum a capite io apostolicom barbam oxolie- 
rans, descoiidei io capoi et oram AiiglieanssEecletiss : 
et qui propbeiain oxtermimire nithnr de Israel, nkd 
Ibrte resipiscti» dlvinam tpoientiam excipiei » di- 
ceiite Au.os td ipsiim : Vxot lun in cMHHe /emj» 
cabhnr^ ei fitii InI, el filiiv tum tn gladh endmt^ H 
humu$ tna in ftinkuh metielur , el tu hi terttt potlwM 



i\% 



^5 SQhHm SAnESBEBlENSIf 

.MH<r4*, ,t p^mhu tmt Mpifw.. m.,r.M« if« urr* h g«lnl. ulllonem : «111 wriis .fficionUir ««pplirii. 

.- » r r » . «^ , ^ ^, :„.., .r.ii •«■•Acnrinli aiiiikllfi . t 



iua (iliiioi., VII). Haec esc eiiiin posiia resifieniiuai 
vf rlio Dei, et potesinlaMiy qux* oni larerdoliiDi iii- 
tiiniiir ac«l«dere. Proreeto iune risiift iloiore mjsce- 
liltiir, el extreiiia gauUii loctus oceu|iahii, ei ama- 
rum erit , cibum ei potum et amiea eoli«<|ttia ciun 
«■oommiimcatjs coiniiiunicasse. Nuuquid tanc Ba- 
!a«miisB , poniilices et sacenloiea r et principes 
Taphncos ei Arioli consiliis siiis aalvare poteruiu 
liadiaaitta, enm eoa glaiiiiis Domini perscqiietur ? 
Hnnquid cariiliiales proderunt aut legati* si Balao- 
mitae tiierint in dle DowiitiT Gerie si ipse Siiriieni 
Balaam« aut lieneilicei lalieniacuiis iacob,qii« niinc 
proscribi et exsnlare videntnrin ereino» au&gla«li& 
«adens verbi Dci sibi adversari«im esae experietur 



omnes exsulamus, et jam diu proscrfpii siiiiuis , «l 
vel sic nefarias hominum traditiones compenamur 
pf.T.rerre legi Dei el sancliouibus Palruni ; sed uiu- 
cum est adelibiis in trilml.itione remcdinMi, pre-' 
ctboa aures piilsare majesutis, et lotlns inenlis ar-' 
cana relexere, iit sic Palris cfeiDeiilinin luoveanl, 
et iniseri;e soluiiiiin coiis<>,qtiaiitur. 

Hoc quoties usi sunt filii Israel, toties dc neces-' 
silalibus et angusiiis legiinlur erepii. Uecurrcbaut 
illi ad uliernaculum fcederis, ubi Saucia ftanciorum.^ 
servabantur, id est mandaia Dei, qua cunctis justi-' 
flcalionibus anleceilunl; in opporlunitaiibus siiis 
eunveiilebaiit Moysoni el Aaron sanctos Domini : et 
miscris Canluariensibus, ad quos inter Deum el se 



S|iiritu« aanctom : et sentiet qaia sicut allopbylo- B mediaiores conrugiendum est 

mutmeaBaa.el sata, iia ei incefideniliim vulpium " ' * .»-!-.^ i^- 

candsis ignis exurit* 

: 11« idcircopraMitiserim, ne 4|o«s amicorum ponat 

caraem hracUinm auum, ei exoommunieaiis parti- 

cipans in se gladium provocei bis acutum. Diciiur 

aiiiem, quod sine dolore et iacrymia neqiieo renii- 

Uiscl, quod aaucia Cantuariensis Ecclesia pariici- 

patione illius insigois excommiinicaii Randulpbi de 

iliqc anatbema coutraxit, et lega Dei conicmpta 

Melcliom adorana liiloras duiuioi papas pro ar« 

cbiepiscopo sibi missas, regi ad subierriigium obe* 

ilientj» H opcfo debit;c niisericordix excludeuda 

Iransmiserit. Unde precor aiteniius , cousulo , ct 

qiiauta possuiu inslautia moneo, ui, si ralsa sunt 



nisl ad Romanaui 
Ecclfisiam, obi viget divina legis custodia, et to iiia 
saceidoiii principalusT Nam si illa post Deum He- 
crevcril salvare nos, continuo lilicrabiinur* Si ina- 
nus ertxeriiis, slerneliir Amalecb, el qui vos Pba- 
raoiii dedit in Dciiin, diiiciel oinnes advcrsarioa 
Eccleslai a facie veslra. El uiinam llle qui se glo- 
rialar anbulo, honore et benencio mano apostollcar 
sabarrhatum, Juratnentls el promissioiiibns suis 
pmdeniiam vestram noii dehisisset, nee erectarum 
mannumflexisset rigorein, quia Ecclesia jam navi* 
gabat in portu, qiiando ille redlens cam triumpho 
saerilegos impoenitentes feell abaolvi, et auspensar 
potestate domini Cantuariensis uaque in adveotum 
legHtorum, qoorum eral prasambulos, pcrsecoiori-i 



v,.a*a>B irirvipaaai. m*mim%mam^mma ■Mv.a^w f ••• , bb •««■■»«> ■»■>■•« ^^ «wh '••-'■ «>*>, «j-w»»»»»-»» -w.— — y — , , 

f|iue dicutttur, el adhuc abanaibemate iiniuuiiis esit basEcclcsi» a^^ecisset aadaciam delinquendi. Nam 

aniea plures obedlebanl arcbiepiscopo, sed exiodo 
quid memiuerim, uulliisvel admodum rarus. DaU 
eiiim erat spes mnulis ejus, quod a legatis dejic^en-^ 
dus sit: quod spoliaius cilra restliutionew reruin 
ottl temporis debeat subire judloium; qupd legaU 
voniebaut in ea plenitudino potestatis, al abro- 
gatis hia qu:e miiic vigeol, possint nova condera 



9ibl, ue ulo quid de ea probabiliier ffngi possit, de 
v«ion> cayeat« £t si in anatbema incidil, redeat per 
pttniiouiiam, ne quae iBter occidentales Ecdesias 
hactenua religione insignis exsiiiit, impostcrum si( 
insignis et crimiue» Si Jiaec duriuscule videauinr 
csse concepu, scio quia nec diabolo loquor iiec 
acbisinaiico Baihoniensl , sed amico veriti«tis e( 
Hdei, et per eum Ecclesl» Ciirisll habenti charii^r 
lei». Velit uolit mandus, Cantuariensem Ecclesiam* 
^uod Deiis novii, siucera diUgo cbaHtate , el peri« 
culo ei iiiiuiincnle tacere non pussuin. Mam ut ait 
^inipbeta : Lga rugiil, qui$ non timebil ? Domnut 
lo€utm esi , qun Hon prophstabu ? {Amo$ iii.) De 



|ura. 

Proni eranl homines ad credendiimt videoles as» 
aerioris annulum ei honorem, et quja, convocatls 
eplscopis» in adventu ejus excommunicali domini 
Cauiuariensis ansolttii sunt impwnitenteset ipslua 
evacuaus aenienli». Defacto, inquam, absoluii* 



«artero si vocaiionem doinini Canluarieusis au- ||GerteadiiuG Ugatiauiitaute ocuios Domini, qui cri^ 

miiiosos impoBniieiites nunquam absolvit. ConsUt 
ouiem do iuipauiientia quia iiec satisfaciuni cum. 
pusainl, nec aUqoid reslituunt abiaioruui. Pro/octo 
ai roaabhiU reddi potest, etiion reddiiur.non agitur 
fimitenlhi, sed (iiigitor. Yana sunl liaec si non ad* 
buc GaiitoafienaisEcclesiiopoasessiouibus Incubaui^ 
«i alicui noakrum. de tot et tautis ablatia vel obolus 
resiitutusest, iiisl iilis qui retroabieruntet juramen:o 
praesiilo firmaverunt sibi ]ure regis csse vivenduiu. 
Nec tameu est quod sanciiuii veslr» illa iion abao- 
lulio» sed juria Uiusia debeai iuiputari, cum iii frau- 
deuimaudaiivestri iion Uiu pr9RstiUsit,quaiu coiii- 
luissa. induiseraiis enim ut^ sl quem eoruin aegriiu- 
dine laborare continuerct, roortis immincnte pcri- 



4lisii« ex e:i causa ecclesiaiu luam inviius nou 
oxeaa* nisi alia caiiaa te exire compollau Scio ettim» 
isi ui utiiiam acires, quidabipso obiinueriui tibi. 
Vale. 

EPISTOLA CCXIX. 

AO AUCXANMDM Pk9kU* — CJtUS4 HOIlllfO PAPiS 
AUCXAMOaO Pao CAiNTUARIEM:»! SCAIPTA. 

Domiiio ALiXAfio. papae JoAiiNts Saresberienais» 
Anima noatra, Pater, iu amaritudioo est, ut quod 
in conspecta vestro timeo plurimum, verbo iiiodes» 
itiiiQ aubirabal vis doloris, el parieniia prae inise«> 
riarum canittlo querelas omiiioo nequeai cobibere, 
Alii ouim nosiruui pro defensione jufltitie morien- 
lca a Dco et ab Ecclesia expetunt iunocentis san- 



8fe EPISTOLiE. — AN. 1167. ' gfi^ 

ciilo prflRsritoJiiramenio sociinduiii moretn Ecclesis A esits coaifjuiores f>ef rn exiermiiilo eortim, qut nt 

slabiliant iniquas lioininnm Iraditiones, Terkinn 
Dei molioniurexstingiiere. Stc utiqne maiiiis Teslras 



qiiod vestro mandaio parerei, tonc deinuin )b»ol 
▼ereiur. ln quo Ecclesix Dei el nobis prospectuin 
esse Toluil dignatio vestra. llli autein absolvi doli 
^pairoeinio rooraerunt, simulantes se in mortis pe- 
riciilQ vcrsari, qula eis de mandato domini regis 
imniuiebat necessitas transfretandl. Unde qnia ille 
qui absolviiy nec ordinariam babebat potestatem » 
nec a vobis pnescripiam servavit fortiiain, credo, 
si Tobis aliter non vldetur, collatain absotutionein 
de jure oon lenere; ei illos Eeclesi» pervasores jii. 
auteriori manere sententia. Nam illi qui vobis illii- 
deniio^ Gallicanam eiAnglioanam E^rclesias scanda* 
liyaodOtpeccaTit In Spiriium sanclum»Deo iiispiranie 
ei ve^tra j«istitia cooperante respondebunt merita 



Domino consecrabitis in exterminio idoll, Lcvi rn* 
stiiuetur ut gaiideat beiiedictione Patris, et sacerdo^ 
littin vestruni plus quam Phinees reddeiuromnibiis 
sapculis gloriosuin. Valent paiernitas vestra et pau- 
peruin Cbrisii meminerit iii lionum ! 
EPISTOLA CCXX, 

AD THOMAH CANTUift. ARCHlEFlscOrOlb 

(A. D. im.) 

Domino Tnoii!c Caiituariensi. 

Jospeclis litleris, quas domino Willelmo Papiensi 
niiliere iiecrevistis, etsimeMtem scribenlis iiidicare 
noR audeani, siyli lauien fomiam probare iioii pos* 



sua :eiboc« sicut Cbristianissimus rex et regiium ^sun. Noa riiim sonare videniui humlliialein aii^ 



cyiis de vobis confidit, in brevi. Eisullat enim in bis 
qiiae dicia sunt ei. ei qu» in adveutu carnalium ple« 
nius innoiiieruiii : vaiiam scilicet esse gloriailouero 
eoruni qui Cauiiiarlensi arclM^piscopoJmo Ecclesisa 
Aiiglicauae ruiiiaro nlnabaniur. Nain si ob banc 
eausam dejicereiar arcbiepiscopus , quis auderel 
nuiire de caeiero ? Si rez aiclorilate veslra conflr* 
mationem vel dissiniulatlonem coosuetudiuum« qiias 
peiiit oiilineret, quid vererelur aroodo priiiceps ali- 
qais c^ontra Ecclesiam postubre f Uuum scio quod, 
salva professjoiie, et citra diviuae legis hijuriaw e.is 
lion iiiodo episcopust sed uec Chrisliauus poieril 
cous«*rTare. Nec satis luirari possum» qiia iiiente 



procesaisse de mente hominis qni Aposlolum aii* 
dieril exhorthntem disclpulos Chrinl t Ifed^afw 
9iUra iioia ^t oiiiaMa»,- DtfNslffin prope en (Philip. 
iv). Si enlm litlerarum vestranin ei ipsiiM anlciill 
singttli con ferml i i r» ei anarlHidiiio potiiis oi ran- 
eori aninl <|«an «x dnrilaila ainoorliale yidehU^ 
proeeasisae respenaio» Onid aniem scripsitft ui l<edo^ 
rias ei seommala« id esl patenles morsua el flg u^ 
Riios laeeam, uieMmrecta dicaiia in uiedio littera- 
NWi T<tttffafun voUs firopf nara Tanenun ! Nunqui^ 
voiiis tIsus esl cardinalis presbjier « huo el aposio^ 
Mcse sadis iefans lii prima saln ia ti on a suspicioiiibui 
Inurandas ei gralis eaaoarbandaa contra c<anaUiiiii 



sarerdos ausus est iniiuere sacerdoti nt Siculoriiiu q domlni papa, el conlra Aomanai Gceiosi» c«ver«»* 



vel lluiigaroruai exeuiplo tantis pravitatibus lole^ 
ranliain adhibereU Absit boc eonsiliuui a sanailatci 
|)ontificatus vestri, ei ui tanlarum prassumptio pra» 
viiatum remanens impunita a diebus vesiris iu alias 
aclaloa ad coasequeutiam protraliaiur. 

KoB lanen legaios» quos misislla, ad eompesceu^ 
dan immauiiatem regispopuius credilidoneoi»qui^ 
idein rei semper alierius palrocinlo usus est« eid« 
eo pmsumit pluriiiuMB : alier » elsi bonan babeal 
voluttUtemi ean ex causis variis nou potaal pro* 
daeera in eOeciunt sed nec aliqueroi ni ex animi 
sesienila loqaar, ad boccredo idonenm. Quisfru* 
cinn legaliouis exspeciel in terra sua, ubi.nec iiii- 
gai«ri vel judici ad dicenduiii aliquid ooifrtra euiu iii 



liaiu dehonensndas conviciisTProlecto ego nec dor 
ninl papa curaoren sic alloquenihim fuisse arbiv 
iror. Si siias el veairas domino papv raroiserii lit-f 
leras, regis eausam JusUflcasse videbiiur altesutki 
nrapli Toairi, el propriam eonmmaciam coovieissef 
Eaio qiMMl Aiorli ei sil adboc Willeimus iuiniieus« 
Disaimalandnn puto donee mala cjus ottera in bicem 
prodeanl» quoolam ei domiiium papam ila consit- 
hiisaa mnehitlonenootiorum vesirorum ceriuni esi» 
Nee lameu dico qiiml auietiuam ftileia bominis bonif 
operibusexploretlsoiei^ieriattMni* acqnieiiCiilis euflf 
recipereiMdicem; sod necrecusare prjfpropere coii- 
anlo, etsi iiidiciiim decllnatum esse iioii ambtgain, 
resliluiioiie» qiMS ad pr«sons fhri nequtt, non ha* 



poieaiate sua loeusesl opportttous? NoncrediMir a biia. Uic luierim kaircadiim credidi, et ipsos car- 



prudenlibus altertttriua regiii, quod illi qnen rex a 
sanciiiate veslra peiivilex nomiiie,nodosii aul ftd^ 
pnrtor, aui cbariiaie fervenlior» aui virlule eonstaa- 
lior, quan fnii Papin iiiler cogiiatos ei amioos ei 
noUis« «bi aUuil, videiis ab bttreticis qiii eonveii»» 
ratti, eaasan fidei condeninari* ei apaalolicas sedi 
gravisslmani de sckisinaticorttm conseasu roborata 
Bttbluferri diapemlittm% Scd bciiedictiis iteos qui ui« 
scnoa Eocleaiae conirivii aaoiorem scbismaiis iitun 
deiesiamlom sacttiis Ffaderionii eoram facieTe«- 
kira, docena annuro placabflesn Domino, ei lempiis 
vtsilaiiouis jam advenisse : ul ct vos qui gladium 
Dei vidctis eductum in capita tyrannorum, in cos 
Peiri gladiuui ei^cratb»; sciatisqacqiiod coustituil 



dkiales allicieudos quabsnus salva coiiscioiilia el 
IbuMi Qeri poleril : ei exspeciaiuhiui u Domiuo, uf 
iii parie adversa dt^prebeHdalttr ittiq^iiiias, ei iii^ur 
ipiaiio vcritaUa» ei defecttts prouiii»sloiiunu. Si se 
dixil luissuiu ad lerininaudas quup:>lioiies, prottl£cr 
desiia.Dtti vidcrit cxpedire, in quos vos lassit ?Nonne 
possttnt» sicHl per seiiteutiaui, ita ct pcr coinposi- 
tiooia bonignilatem tcrminari ? Si exbortatiis est, ul 
ovltetiSt quanluitt iu vobis esl, ea qu» soieul aiii- 
pliorisdissidii causss gcnerare, noii vidco, quid pec- 
caverit ;.cum bocipsum sapientissimi et aniicissiim 
consttlanl, rooncutes ut, quaienus ssdva boueslate 
l:U:clesi»clpcrsoii» vesiraslicucrii, paci diligciitius 
iutcudatts..Rosandus crgo fuerut, ut optilor, (ivatcuu» 



m JOmNIS SARESBEIHENSIS ^ 

e;i i|a« Tilanda dicil» pr»s«rikU» ot de rcsrnulione A 'tf^ts S"ae disprndio itiiare iion polest. proeiiL diilkio 



vesira ei yesirorum et Ecclesi» liberlaie ^gat cum 
domiiio rege, vobisqtte rescribat qualenus profece- 
rit» quU ei vobis et vesiris sumplus desunl iie ad 
cwaaqutum <'jiis possilis sccedere ; nec tutum est 
•lieui vestroruni ingredi lerminos regis Aogtiae*. 
Doceat vos magni consilii Angelns, ei sii in ore et 
corde eoruin qnos miltetis, Spirilus sanclus. Si 
fegatust quod in flne liiierarum poUicilus est, adim* 
pleverit, ei innlliplices graiias arbiiror rcfereiidas. 
tti LunJoniensis episcopiis, et vesler archidfaconus 
rccipiunt a Domino quod mereniur» sibi impnteni; 
VM tamen videie an senleiuia vesira, si ctiatio iion 
praecesserity robnr sit habiiura. Nani utiiiam» sient 
de mcrito, ita de Jure et facio sortiii possit elEB- 
<;luui. 

EPISTOLA CCXXL 

AD WII.LLLHUII PAFIENS&I1. 

(A. D. 1167.) 

CuiLLELiro Papiensi. 

Faina vulgante didieimot vos et domkimii^ Olti»- 
jiem saiiciae Romanz Ecelesise diacoiHim cardinalcm» 
ad preces illustris doniini nosiri regis Aiigloruni ex 
inandalo domini papae in paries AquiUHi» descen« 
disse, Qi auciore Deo» si fteri poiesl, AngUcaus Ec^ 
elesias debitam reddatis llbenal«$m, et inter do»l* 
puni regem el Canluarieiisein archiepiseopum pa« 
rein et concordlam reformetis. A magnis eliani el 
a venerdbiitbus viris audiiuin esi, quod prcfaius 



poe:iiiebil, oonfllebiiur cntpam, el liumilitersaiis- 
facieifs Kcclcsiap, paccin et Hbertalem nobis oinni- 
bus abiaia cnm inlegniiate resliiuet» et fralernuiii 
odiuin de cordo prorsiis aTellel. Alioquln quis euia 
eripcre potest a laqueo moriis 1 

Scio uiique, qnoniam indubiianier vernnr est 
ellam el noiissiminn, qaod nec Pelrus ipse hanc 
accepii a Doniino poiesiaiem, ui ImpseAiiente» pos- 
sit abKolvere, ei proculdubio constat, qiria sf ro» 
ablala reddi poiest, et non reddilur, non agitur pae« 
niteiilia,sed fingiiur. Ubi autenf principis apostolo- 
ruin cobibeior aucioritas, nulla raiione crediderts. 
convalescere posse cnjusquam hominls poiestaiem. 
Fateor aulem el verum est doniino regi, utpote gio- 
g riosissimo princlpi « qiiamplurimum deferendum, 
sed ita ut Deus nec in niiiiiino offendaiar. Alioqnln 
speclcs idololatrias est sub ciijuscunque uiiliialis 
praeiextu creaturam Creatori prseponere, slcut bea«^ 
ius docet Aposiolus. Mala enim facienda non sunt,. 
ut proveniant lx>na, nec licet alicui dispensare^ 
contra prxcepium Dominl, quod in lege vel Evan* 
gelio perpetuaut habet cansam. Ut autem milii pos- 
sitis commodius providere, ut clamor panperis in- 
troeat in aures vesiras, quartus exsilii mei annus 
elapsos est, cum tamen domiiio regi per nie et per 
aiios sacpe oblulerim, quod licet conscicniia tesiA^ 
noa ineruerim iram ejus, lainen pro recuperanda. 
grati» eJHS, Nbenter facerem quidquid ei placerei». 
salva consctenlia et fam» integritate. Actom est 



dominHs iiosier rex adeo ile aroore vesiro coiilidii. e g,aem mecum per quosdam mediaiores, ot rece- 

derem a fidelitate, etobsequio domrnr€aniuarieii«^ 
sis, et jurarem fldelitatem regi, et observantiam 
consuetudinum regni. Quod qoio fticere nequee^ 
fecc volo, quoniam eontra eonscientlam e^l et bo* 
nestatem, proscripius exsnlo, et exsuialio libenteri 
dnm Deo placuerit. Nunquid enim obedieiidi neees* 
sitaiem rompens tii periciilo Ecclesiai, iit eausa Dei» 
Patrein ei dominum deseram, ei io coiisuetudiiies 
jurabo qnas sacri canones reprobant, et dominoo 
papa de consilio fratrum apud Senonas, vobis ip^ 
sis, ui opinor, audteniibus condemnavk ? Certe ob« 
servantiamcanonum aot etlam tpsius Evangelii non 
jurarem, quoniam, ut Apostolus ingemiseily 1« mul* 
l^ tis offendimos omiics. Et minus malum esl simpli* 
ciier praevaricari, qitam praevaricationeni eumuinrH 
perjurio. Scio aoieni qood perjurii aoi inoliedien-> 
liae aot cujiiscmiqiie lurpitodiiiis nemo vos babebil 
oticiores. Sed quia iiuteo ne vos taedeai verbosiUH 
lis mese» verbis hunc lacio fitiem, supplieans ui vot 
Ecclesiat diotius naufraganiis stadeatis finire niiao« 
riaiUf et qii« nobis jugtier infemntur propulsart 
iiijurias. Valeai semper dominus meus» el proocri* 
ptorom Cbristi misereator. ? liHereedo entm vico 
omnium coexsolaniiom ; el, si mihi non fuerit ex« 
hibiia consolatio, mihi lamen repolabo impensom 
quidqnid aliis proscriplis Christi per vosnoveroesso 
exhibilum. 



ut eonsilio veslro lu omidbus oblemperare ilecre« 
Veril : unde vehemenler exhilaratos consiiiuni ve* 
itrum et ansilium inlbi censoi iinplorandum» vobls 
in omnibos parituros, salva iiidemniiate conKcien^ 
I ae, et bonestate personae. Confido eniin in Domino 
qiiod lanii non erit apud vos accepiio personarum» 
et mutieniin, ut aliqnid committatis ande laedalur 
Ecclesia, scandalum generetur in miindo, offbsce* 
tur claritas nominis vestri. Haec enim suiil open 
corum, qui aut legem nesclunt, aut legis Doinlnum 
non vereniur. Tos auiem non sie, ciijus fldem et 
prudeniiam adeo Dominus approbavit, ut vos in 
capite mundf super candelabrnni aureuin sepiem 
lanipadarum lanquam luceruam exitiiiam collora* 
rety utqui ingrediuntur lunien videant. Invos ergo 
omnium oculi diriguniur, timenique pluriini ne Lu* 
eifer denito teniatos exsiinguator et corniai , veriti 
iiefamiliarilas, quameam rege, uldieitHr, ultorius 
eoiiirasifllls, vobis sil oeeasio delinqoendi. Et pro* 
lecio 

Omne animi viliwm tanto eon$pectw ia se 
Crimea habet^ quanto major qui peecat habeiur* 

(iuv. viii, 140.) 

Cclenim ego inierim spero qnod huRC vesiri el do- 
mini regis familiaritas, qu« nitiliis adeo suspecia 
esl, fructuosa erit Ecctesix, necessaria nobis, sa- 
luliris illi, el vobis gloriosa. Si enim vos andierit^ 
iu eo quod juris necessitas cogit, ei quod sine sa^ 



iiO^ EMSTOLJJ. 

EPISTOLA CCXXn. 

4D JOA.XNEM EPIKOrUM PlCTATICIfSEM. 

fA. D. H67.) 
Domino Joanni Piiiaviensi episc» J. S. 
Regiioruiii collisiones et lerraemoiiis magnt et 
iiiiuiineniiiiin periciilorum exitus iiie calaniiim siiso 
peuJere diulius coegenint, et commodiora scri- 
beiidi lempora exspectare. Bellici namqiie tumiiltns 
aestale fere lota ferventes inienneandi racnltatem 
liiierarum pnrtitoribus praecliiserunt, el In urbe 
Rciiiensi oria seditio sic lurbavit provinciam, ut 
vix itttoin fueril ingredi vel ogredi eivrialcni. Con- 
spiraverant enini cives de clericoruin consilio et 
auxilio minintn niienles contra archiepiscopnm, 
qui novas quasdam indebilas el Inlolcrabilcs servi- 
luies volebat iinponere civiiaii, el ecclesiarum 
lurres et domos niuniliores occupanles, ofllicialibus 
et amicis archiepiscopi ejeclis ab iirbe, mullas ei 
iiijurias fntuleninl. Et priiuo quidetn ei omnem 
bumililaiem exhibiierant, paraii dno millia lil>ni- 
rum, aicut multi lesiantur, conferre in a^nirium 
ejas, dummodo eos jure iraciarei ei legibns vivere 
paleretor, quibus civilas coniinne usa est a lem- 
pore aanctl Reniigli Francorum aposloli. Adierant 
eiiam Cbrtslianissimum regeni, sed nec per eiiin, 
rigorem arcbiepUcopi fleclere potuernni. Conftige- 
miii itaque ad comltem Henrtcuin, et ex ejns co!i«> 
sHio cessenint regl, quem arcbiepiscopns adduxe- 
raty iit In brachio ejus conlererel civiialein. Rex 
auicm dolens, sed tamen fralris saiisfaciens voliui- 
tati, circiter quinquaginia domos dirui fecii, el 
recessit.Cives verodieiertia redieroni, el in nlltoneni 
dimlaTum doinoum fundltus everierunt doinos ini- 
litum farentium archiepiscopo» vice domini scilicct 
soi, el allerlos qui in urbe gesserat pnefecliiranu 
Uode moios archiepiscopus comiiis Plandriae iin- 
ploraTil auxiliutn, eumqoe com mille mlliiibns ad- 
dnxit Reiiioa, ot cives perirenl in ore gladii» aat 
reiKir.eudi et lorquendi conjicerentur in vincula. 
6ed itli praesentlentes adventum comiiis. iteralo 
eeaaerunt, sic evacuanles urbem ui Flandrense.x» 
inedia confecti, irix unius diel ei noctis tnoram po- 
toerint susiinere. £t quia arcliiepiscopiis in recesso 
eorom cives ad pmpria rcdiluros non dubtiabat, 
per eomiiem Roberinm fralrem suum, Ignaris Flan- 
drenaibos, cuin eis pacem fecii, accepiis quadrin- 
gentis quinquaginia libris in reeoinpensatioiiem 
damnomtn : qn», ut inulliplices injurias el contu- 
melias laceam, in quadruplom excreveraol, conce- 
ilens ut lie caeiero legibus ulanlur aniiquis. Sic iia- 
qiie daitinmtam ei ignominiosam coni civibus faciens 
paccui» adbuc cum clero exercet ininiicitias, et se 
jiiri oifereuies vexai ecclesias. lliec apud nos. 

Cxterum ad partes veslras accepiinus venisse 
^legaioif de quibus adbuc lucerium est quid nobis 
sperari oporleat, quid liineri. IIoc autem certissiroe 
consiat, quod dominus Cantuariensis judicioin car- 
dinalls ad vincula non siibire disposuii, muliis (ut 
poto) el jusiis ^spiciooibus luo.us, quia n^anife- 



— Alf; 1167/ m 

/^ sttis ailversarliii cjoa haefeiMis eMiiil t Ml ao eo^ 
pedSai adeo manifestaeel aospieionii cooaat eip^ 
nere, non satis ilqoel* Nam archieptscopoa (ol ao* 
dio) oi Jam ifescripsil, conira meom et ( 
alionim coiisilia, qnod se iliiits Jodieio jion 
nel» nec tenelur supponere, et plura congessii qni- 
bns animum bomjnis exasperasse poiest : eum ego 
poiius eum crederero verbis blandioribus deinul- 
cendum, el relinendum In aniicitia, donec ipsom 
adversarinm csse convincanl opera ejus. Pacem 
vero ad honorem Ecclesius Dei et sunm libenier 
recipiel per manus legatonnn : sed an ad colloquia 
eorum accessurus sii, uisi resiituaniur ablaia, unde 
se ei suos valeat exbibere, notidnm babeo exp!ora<- 
lum. Certo antcm certiuf esl» qnod nisi coropona- 
6 tor per eos, nullam citra resitiutionem ingredietur 
caosam : com illata sibi injuria et vioieniia lippia 
et lonsoribus nou sil. Sed nec aliqneni snoruiu 
miltelv donec inlermeantibus eundi et redeundi se* 
eoritaa procureiur. Et quoniaui condilionis uoslra 
ealcuJua in advenlu eoruni videiur aiiquaniulum 
immutalus, precor atlenlius» ut mibi per latoreui 
pnsseiilium reserlbaiis, qualiler ad indeinnitalem 
conscientix el famae me versari oporleai. N:iin bi de 
Jtiranieiitis agiiur qua» dominus rcx a nobis exi- 
fere cousoevil, rogo Deum lueum» ut anie mibl 
nioneni misericorditer lai^giaiur. qiiam conscien- 
liam el famam jurameoiis lalibns iiiacnlare. 

EPISTOLA CCXXIIi. 

C AD MAG:STRt'a RAiaiJNDt'». 

(A. i>. 1167.) 

&I:igisini RMOi»ao« 

Qnid ine undiu ailere corgerit, in qito siaiu ver- 
satiia suni, vobis ex iitleris domiiio Piciaviensi 
iiii.s8is faeile innotescet. IJnde ad reliqua nefesai- 
latis meae piogrediens atientiita precor, quateniH 
coQdiiione mea diilgenler inspecia, ex omnibiis cir 
cunislanliis personarnin el cansac et lein|>oris, re^ 
Bcribere placeat qnid polisslmutn' videatur, lioc lu 
pra^electione con^ilii ofiservato, ut semper hone^ 
stas utiliiati pnejudieef. Ei^ si doinino epi»cnpo, rt 
vobis, et magislro Laurenlio visain fneril ut niibl 
el exsulibus aliis Christl procnreinr faculias seeura 
j) legaios adeundi, eani nobis desidero procurarl : 
iia lamen ul (anleqnam illos adeam) domini episcopi 
et veslro, et H. Lanrenlii, si lamen ab Anglia re- 
diil, super ucgoliis gcrendis sim informulus consi- 
lio. Varius antetn ruiiior est aliis asserentibus car- 
dinales fldeliler pro Ecclesia i)ei laboraturos : alna 
direnlibus quod proposueninl distrahere Ecclesiss 
libertatetn, et cvacnare jusiiiiam cansae nostne pro 
pecuniat quam lanien non licet miltere hi corbo* 
nam, quia pretium sangninis esL Eral ilaque dili- 
getitis vesir» rescriberCi quod de cotisilio eoruui 
et statu domini regis ei curiie babueritis explora- 
lumt ei qu« circa dominum episcopom et voa 
agantur, fideliiis inliinnre. Precor eliam ut miui 
rcttiitlaiis, si quid magister ioanocs re^ieripsiit p«^ 



JOAJVMIS SARESnBfllBnB 
iiikmilMi oMii^ •vki ft« nowlvm reieripMCt deii» ^ f^^"^** cardinaltiim« qai 9i boe mtfu wmA 
Qp$mu m MflorilMiL Vaiele. 

EPISTOLA rXXXIY. 

AD IIA«1»TRIIII LADBeNTIOM, 
(A. D. 1167.^ 

Ifagistro Laorentio. 

Ex iMS|ieciioiie liiterarum vesiramm Ixiiisaeeepf 
qnod domtno WiUelmo Papiensi legatione rangenli 
adliaerebitis : nec dubito quin Tobis et nobis pos^sif 
officio^ et utilis esse ramiliaritas ejus. Et quia 
\obis noiius est, qnam alicui noslrum, in quo cal- 
culo* quanlnm ad vestrates, causa noslra verse* 
iur, precor atleniius ui« iiispectis kis qii» doiuiHO 
episcopo scripsi el magistro scholarum, quod causaef 
nosirx credideritls expedire per lalorem praesen* 



1« 



rorie hoc pacem dilferal» qaod domimit 
rieitsis nullis condiilonibus acquiescxt, nisi Eeefe* 
sia Anglorum deblla gaiideat liberiaie. Quod autem 
di4*o dcbita non ad aticujus Henrici lempora rere« 
ralur, sed ad verbi Dei iegitimas s.inciiones, qitia 
ex proressione nou Heuriciauus esse debet, se4 
Christianus. 

Sed rortasse objicies : c Si ita slatuit« quare fu- 
git? » Quare tot et laniis pcriculis exposuit Eccle- 
siain, pro qua sacerdotibus aniinam poiieiidain es»e 
prxnoverat^si leges priDcipum ei aviias regni cou* 
sueludines divinis sanctionibns posfponcre decer- 
iiit? qtiare apud Clarendonam in reprobarum con- 
suetudinttin verba juravil, qude divinis legibus, ei 



iinm rescribmis. Dicilor >ulem qaod lMUU«n.«.H ^ „'„,^„„„ p„^„, co..8uetodi,,ibu. peni.us a.l^^r- 



legati neminem recipereconsueverlnl in uiieriorem 
(loiniis sua; ramillarilatem, qui non eis de exhiliemfar 
fidcliiMe et flde ser\anda et occultandis serrette 
prastiterit jiiraloriam caiilionetn. In quo qtildem 
arlicnlu dilectionem vestRim, si* lale quid exaciunr 
fuerit, dcsidero pr,Tinuiiiri, ut se sic, si res exei^e- 
rit» oiiligel ad huiuanuin obsequiuiii, ne conscienria 
innocentie dispendiiiin patiatur. Et licet Hrcana 
kua sic siudennt orcultari, non facile credlderim 
quod. nisl qualenus Ronianis de inore antiqiio ticet, 
^xercere velinl opera tenebraruni : prjesenim cuni 
ficiant omnium ocolos in se esse deflxos. Nam, sl 
rumoribus crcdi oportet, alter eornm proposoit regf 



santur? Quare se non iiigeril ut in conspeciu re- 
guni et prjncipum legeiii Dei loquatur intrepiilus? 
Ifaec enim omnia gcntns inquirunt. Fi:g;e quidciii 
habet auctoreiu Christum et Apo&toluui cjnR, qui 
dimissus in sporla persequeuiiuin manus evasii^ 
sciens a racie personam, non raus^ini, perseqneniis 
ab una civiiate rugiendiim esse in aliaui. Yidebai 
enim reges et principcs coiivenisse adversits Doini- 
nuin el adveisus Chrisium ejus, Consurgit «rgo aj 
Uomanuni poiiiincein quem appelJaverat, ut ejus 
prxsidio validius opitularetur Ecclesiof naurraganii, 
quum in Anglia, ut dicilur, principes sacerdoium 
niaxiiue siibinergebant. Hoc auiem non fiiit Ecde- 



Angloruiu Ecciesi» veadere iiberiaiem, et sangui , .. . 

■fm iniM>eenium exsulanliu,.. H |>roseripu>n.m pro C ^!^ l!}!l'TlxuJ^'!^'!'^^^^ 
Domiiio. Talcte. 



EPISTOLA CCXXV. 

AB KTRCM SGRIPTOaUI 

(A. D. mi.) 

J. S« P«TRO scripiuri. 
. lUriias iriternieanllum nobis subtrahit mutua 
poUiia litterarum» et diaos quod luter iios, nieri- 
tis nostris exigeniibus, a I>omino firmalum est, se- 
curum intermeaniibus denegat conimeatum. Se:i 
Itcet nobis subtrahauir opportunitas colloqiiendi, 
Don praepedltur mutuae dileclionis affectio : sed 
pmautiuin more. qiio roagis succeusos aniinos 
ve\at nietus et manus corripientium, eo cumula^ 
^ius ct ardeutius chariias suscipit incremeutuin. Si 



Nisi forle et ille tibi Davetn relinquere videaiur, 
qui, ut eam ad por.tum pertrahat, scapbam ingre* 
diiiir. Poilicitatiotiein Ciarendonx, ad quam de 
consilio episcoporum impulsus est, purgare nou 
possuin» quia non ruerat utique racienda : scd offeu- 
sam couressio diJuiti, accepia soleniHiier p®nitcu- 
iia asuinmo poutifice qui perviersas illas consuetu- 
dines multis audientibus aiiciorMate apostolica 
COiidemnavit. Si se uon ingerit quxrentibus tni- 
niarn ejiis» cum via pateat coiiiinodior et salubrior^ 
rerte facit, prophetanim et at)osloIoruro rretus 
cxeinplo : cinu David, Elias, Pctrus. el Paulus hoe 
idem rccisse legautur. Est eiiim tentare Dcuin» se 
ipsum ccriis et iiianirestis objoctare periculis» cuiu 



Je ergo et alios amicos videre non licet, si inutuis j^ \n Domiiio pateat opporUmiias evadendi 



deservire obsequiis non periuittiinur, aiiiare certe 
licet votis et oratiouibus acyuvare. Charitas euiin, 
ut dictuiu esl, cohiberi non potest» quia «^tctin^iie 
^pirUtti Domini ibi ett ei Uberlat {II Cor. iii). Mon 
iicei ecclesiasticaiu tenere et derendere liberiaiem : 
certe proclamare Jicei, et protesiari mandata legis 
divins : iicet pro verbo Del, quod in carne susce- 
pta se pro nobis morti exposuit, exponere non 
iiioJo racultates et perituram supelleciilein hujiis 
niundi, sed et aniinas nostras. Hle auiem bonarum 
lucniiuni Spiritus instiiinor nobis iii hac affcctione 
perseveraiitiam largialur, qui ipsius affectionis 
coniulit voluiitaiein. Et quidem spes esi reror* 
inand.T pacis in brevi, intervenienfe opcra et dili- 



Deus autem, qui jam incoepit Ecolesiam suam ia 
capite consolari, per misericordiaiu suain cousoIi« 
dabit et niembra : et qui Teutonicum lyraiinuiii 
schi&malicoruiu principem coegtl ab urbe recetlere 
conrusiim, ipse doininum regem Angloruiu graiia 
sua reducet et deducel in viain rectam, ut de cac- 
tero coHsiliariis malls non ;»cquie$cat. Ei» si asiro- 
logis creditur (qtios tainen ego non multum auiiire 
.dignor)annusisteex rornia conslellationis didtur 
esse mirabilis : ei in eo reguin cousilia niu- 
tiibuiitur, et in orbe crebresceiit bella, rerve- 
bit terra seditiouibus, (Septiinentur mercurialeSy 
sed iau»en in fine auni relevabuniur. £go taiuen 
hac somiiia vana puto, iicet pro partc vcrum 



isf bmstola; 

miisi^ YtdcftBtiir. Obfmiit enim contilhirH impe- 
nioris, Raf tiialdM Coloniensis srcliiepiscopas, el 
Hagontinus iotmsus, Leodieiisis et Aatisponentts 
cpisropit et plnres scliismatici principes. Bella et 
seilliiones iiblqee fenrent, mercuriules sdeo de- 
liressi iiriil, «l Franeia^ emnium miiUtlma it eittHi§' 
tima Dationum, alienlgenas scbolares abegerit. Est 
•^i revelationis argumentuin qilod seditio Remensis 
paeificnia est, et nrbis soliKa est obsidio. Uane 
«enim sibi germanitatemy ut niunt.bae du« esliibenl 
dTiiates , ut eisdem subiaceant fatis et sintnl pa* 
4ifnifs gaudeant siinnl. Yalete. 

EPISTOLA CGXXVI. 

A» MAQ, «laARDUtf PUCLLAM 
(A. n. IIG7.) 

^ovn. Saresi». magisiro GiRAano.. 

Insisnliu portitoris , et teniporis angnstla scri* 
Vntis quidero Terba coarctani, se^l scripturieniis 
afectienem cobibere aut coarctare non possunt. 
^Essent avlem nune plura scribenda pro lempore, 
•sed anainus sapientis ex paucis piura deprebendere 
coasuevit. Ul ergo vobis primuin innotescat nostra, 
qoain optimam esse desideratis, condiiio» novcjitis 
doaiioutn Cantuariensem et coexsules <jus primum 
regi CbpistiaBisaimo, deinde loiius Francic opii- 
tiiatibn8»;secnn«luro quod operis exbibiiio judicai, 
(sse acceplos, el pacem Ecclesiae in brevi, ut spe^ 
ssi, adfuHiram a Domino exspeciare. Ad boc et« 
enim deslinati cardinales laborant, dicentes quod 
si alia Tia vtilpecnlas AtlopbylorMm compescere 
nequeunt, candas eornm et sau Jam in messes ger- 
iirinanlia facibus soocensis et succeudeniibiis io* 
nrent in correptiooes et exejnplum omnis earnis et 
genefationis. Sed quid verba eorum rccolo! a rrtt* 
fAibos coniro cognoscenius eos. Yos auiem» dil<i- 
dissime, qua circa vos sont nobis rescribere noa 
gravenfiui, et interlro in subventione £cclesi« naii- 
Itagantis, imo jam auxiliantc Deo convab^scentis» 
taleutiua vobis crediiom erogare. Nam fortaase pro 
saliiie multorum vos ad ilbiro barbariem Dominoa 
ilestinavit» ut eonlrito 8chismatiscapite« Coiooiensis 
Ecclesia per industrlam vestram ad catholicaro re« 
deat unitalem. Iinperator enim, quasi lorris rapina 
de inceudio « conlosus ab urbe trecessit : et licel 
fetor mdaverum a casiris in nares ejus ascenderitv 
Doniino Riaiium auain exieodeiiie super cuiu« iion- 
duiii taiiten voluil agnoscere el coiifiieri errorem 
suvw. Eri^atur iuque Splrilus vester« quoiiiam 
Chmiiis viiicit « regiial et imperai« et recordaius 
paupf^ruiu suorum potentes impios [loteoiius tor* 
quel. Yalcle. _ 

EPISTULA CCXXVll. 

AD J0A5NC1I PICTAVICN^EU EPtSCOrClf. 

[A. D. 1107.] 
ferka dinmm Cantaariemh atm legalU infer Giior" 
IJiciH «I Triam. 
Ainieus amjco, 

Quia te super sialo Ecciesiae, et itnpetratae lega* 
tionis evenio sotlicitum esse noii ambigo, ad toam 
ct aUoruin Deum tiiiientiuro consolaiioRCin Us^ 



k HM suecineia brevilote eenam persifriteiida; n^ 
veris liai|tte domlnum CaBtitarienaeni, ei nonmriioi 
de coeisulHMis suis, in oeiava Beati MaHlni liiter 
Gisorlinni el Triam accessfsse ad colloquiitin lega* 
torum. Ctitn vero iin muha proposuissem die ch:iri- 
lale domini papae el soitlcttudine nosiri« qnain 
attentins goril de laboribiis ipsoruin el Itineris 
pertculis, de inagiiltudine principls et neoessit ite 
Ecclesi», de nialitia lemporis de aniore et benefi* 
ciis, quibus dominus rt^x prsevenerat Cantuarieu' 
sem, et de honore qupm ei semper exhibuii, 
adjecerunt eilam querelas ct iniitrias. qnlbus roK 
80 laesuin esse a Cantuariensi conqiierilur, iiiipo* 
liens ei et iitter c;*itera, quod ei excitavcrat guerraia 

H rrgis Francoruin, qitatrenies tonsilium quomodo 
lantam indignAiiontMu placare possetit : quta sino 
niulia humilitale, et moileraiione, et exhibitione 
boiioris noveianl taniis periculis reiiiediiira adbi- 
beri non posse. Cantiianensis vero iu oiimi hu-' 
milltate, et mansneiudliie spiriius, post gratia-* 
ruin attionein doinino pap« et illii (lehiiam , 
respondit ad siitgttla, rationibus verts el probab li- 
bus quereias regis evacuans, et injnrlas ecelesim 
ct dainna iutolrnbtlia patenter expoiiens. Et quia' 
huniititateinet dclalionetii honorts ab vo exlgebanty 

respomlit »e ouinem humiliiatcm exhibitnruui, et 
lioiioris ei revereniiie quantumcunqiie pfus posset : 
&i/»o hohore Dei^ el libertate Eccleiia;, el houestaU 
penonas <««« et potuuionibut Eccletim; et si eis 

V( iiliquid viiieretnr adjicieuduiUy aui deiueuiluni aul 
imiiiutaiiduin « rogavit ut ei consiliuiii darenl. ba- 
bins acquiesbendi proposiiuin « salva i ondilioue 
professioids el ordiuis. lilis auieui diceutibus so' 
iioa venisse ut ei, sed qt euiu consulerent, et. 
reconciliationis leiiLareut viam, iiein qiixsituin est 
ab archieplKopo, an in praeseniia legatorum vellel 
promittere observantiatu coiisuetudinuin, quibus 
decessoruin suoriim teinpore reges usi siiiit et sic 
sopitis oniiiibus querelis t;edire in gratiani regiSi^ 
et recipere sedein snam« et adiiiiiiisti-atioiiem, e^ 
pacem sibi et suis. Ad ba)c archiepiscopus rcspon- 
dit ; « Nullnin decessorum suoruin ab aliquo regtim. 
ad lianc prores«ionem fuisse arctatum, iieque se» 

H Deo auctore, proiiiissnruui unquaiu ut observel 
consuetudiiies« quae legi Dei patenter adversatitur^ 
sedis aposioiicas convelluut privilegiutn, Ecclesia^ 
periinuut libertaiem, i quas doininus ;papa Seno^ 
iHS in illoruin et niultorum prxseiitia condemna« 
yit, et Ipse postea domiui papse secutus auciorila* 
tcm « quasdam earuin curo observatoribus suit 
subjecit anaiheuati , sicut in inultis conciliis 
Eccledia Catholica fecisse dignoscitur* Item iiiter^. 
rogaitts esi, an, si non coofirmalionem» salten 
di^siniulaiiouem et tolerantiaro yellet reproniilierea 
aut iion facta alirinsecus aiiqua mentioue cousue^ 
tudiuuui, sedem suam recipcre et pacein* Res|)oudi^ 
arcbiepiscopus 9 quod nostrx guatis proverbiaMi 
est ; < Qiiod t^cituruiis spiriium praetendit coiir 



fiienlili,'» «I emn r«x ftiki vi4e»i«r'iii |ioMea«ooa A leui se^ineiiii Clii-i6li:ii)istiiiiiis rex- legsiiet »«iiiiii- 



coiiftuetudinuiu esKs et ail ees ob<erv«iMliis injusiO' 
et violenier rogal eccle«iamt si sic tffciiuroitaie. 
impelraU cessaret cuncnrsio, auclorilaie niaxiiiie 
iegaierun luterveuienu, statiin sHii et aliis viUe* 
retur obtlnuisse in caiisa ista. Adjecit eiiani. se 
nialle perpetuo exsulare^ et proscrlbi» et, si Deus 
iU disposuit, pro jiisiili«ie defeiisione luori, quain 
in salulis suse dispendiuin. el prajudiciuiu eccle* 
siastics liberlaiiii baiic iiie.a paceiu. 

Deiis cjiiin est qui in tali causa taoere prnliibei 
sacerdotes, ijui dissimulauiibus gebrniiam pr;i*pa- 
ravil» ubi iiulla erit dissiiiiiilaiio p<£iia'. Lectus est 
et libelhis abouiinatiouuin illarum , el quxsiluni a 
cardjuaKbits, an a Cbristiaiiis lalia licct observari» 



tens ad colloiiuium, siib religioiie juniueuii piirgavit 
iiuioceiitiaui doiniui Caiiluariensls, perbibeus ei 
tesiinioniumt quoil ei coiisilium seinper dederatt ui 
pax servaretur salvo lionore utnusque reg-s» et po^ 
puli uiriuque debila quicie gauderent. Rogavii ar- 
clitepiscopus legatos, ui atiqiiod ficclesiie conMliuin 
dareitt, e: si alicubi excederet , rectioreni oslenJe- 
reiit viani. Illi autcni xelum qucm habel in Domiiio 
approbanies, ei compasgi suui. sed de |iropaMta 
^iis nou flixeriiot aliquid immuiaiidum, Sic dala 
beiiefliciioiie ab invicem discesserunt, et statain 
ost, et auclore |)eo stabilur in fluibus isiis, doiiec 
Ecclesia couvale&cat, et persecutores ejus aul con- 
veriantor» aut pereant. Illa rogavit pro le, et ro» 



Nedum a pasloiibus dissiinulari. Progiessi suut ad l^gare non cessal,tit non delicial ftdes tiia, i-l iii. 



aliain qita^siiouem, scisciianies aii vellel eoriiin jn- 
dicio siare sitper his, qua$ iiiier ipsuin et regeui 
tertuntur. Ille auieni de causa: se siiiceriiaie couli- 
dere respomtit, ct cuui ipse et sui» qui a tempure 
inullodestlluti siiul, plctie fueriut ad onioia resii- 
luti» habita ratioue causarum reruin, et temporis, ' 
juri libenler pariiurum, ct se nec posse, nec velle 
docliiiare, quin, iibi« el qiiaiMlo, ct quomodo debe- 
bit, siibeat judicium ejus, vel illoruai, cujus« vel 
quoniiii judicio doiuinus papa eum siare debere 
decreverit : iiilerim se ct suus ad liligaiidum urgeri 
non posse,* ne<! paupertalem suam ad boc sufDccrc* 
cui etiam victualia desunl, nisi Cbrisliauissiiui ri'- 
gls Francorum vivat expensis. Noluit cuiin prima ^ 
facie (lediuare judicium, eisi aliquem eoruiu jnro 
oplinio posset babere suspecliitu, nc causam rep;is 
justificare videretur, nec sc lili immerge.re, auto- 
quam ad omnia sit reslitulus, ut possil causam 
stiflicienter instriiere, ut qucmllbel divilem advei- 
sarium non rormidei, inniteiis graiix Dei. Proc* - 
dentes binc quaesicrunt, an sub eis judictbiis vellet 
respondere episcopls, qui conlra eum appellave-^ 
rant, qiiia pneseiites erant. Arcbieplscopus vero 
memor Iltteraruni, quibus ei pnescniata est llla 
qualiscunqiie, vel nuila potius appellatio, coucepia, 
ut ibi perbibeiur, sub iiomine omuiuin comproviii- 
clallum episcoporum, ei abbnliim, et personarum 
regiii in provincia Canii;r dcgenlium, ct cerius quiHt 



quandocunqne opportunitas fiieril, couversus ad 
iltos I confirma fratres taos. Hiec iUis osiendes, aJ 
qitos* nilssus es, lapsos erlge, stantes robora , iit 
llrnii slnt. Ptures enim sunt patroni et defensoret 
Eeclcsia*, quam impugnatores. Eam nou ile*eret in 
irlbulatioiie, qui pro liberatione ejus posuii ani- 
mam suam. Causam sancti non desereni, pro qna 
▼enti non sunt sanguinem suum dare» Hane onn 
ninm ccelesitum virtutum tiietiir exercltiis : et nia- 
jeslas, qirae Salanam conteril sub pedibns snls, de 
niembrls rjus , ministris neqiiiti», ni spea fidelluni 
esl« fii pnniiissio Pairuni , cito, fiicile et feticiler 
Iriumphabii. 

EPISTOLA CCXXVHL 

AD EUMDEM. 

(I>EC. A. D. 1167.) 

JoANM Pictnviensi epine , J. S. 

In^crtpiionis niulalSB causas reddtfre sitperflaunv 
puio, cuui perspicuum sil, prjt^scrtlm sapicnti, quo* 
niani nialiiia temporis , ei iiisidianiium vlgibml a 
prster niorem scHbere cogant, et conlra raiionein. 
tndulgendum esi ergo necesstiati , si non deferiur 
boiiori : iiec babere debet stispicionem injurias, «rai 
eou^piciia siiflragalur approbat» ralio causa;. Unde 
vero pra^suiiiptio videtur officii aiiulisse dispeu- 
dium, inde cbaritas ncccssilatis arriaia siiiuulo 
Stt^cipJI incromentum. Nam et fornacis angeniur 
iiiceiidi», si ni flauinias erunipere probibentur. Et 



istl non convenerant Rolbomagum, et qiiam ptu- ul ex|)erio credutur auclori 



rimi eoruni biijus fuerani appellaiionis igiiari, et 
niutlis. qni noverant, displicebat, ulpole jnsihia;, 
quantum in ejus aucioribus erat, clusio polius, 
qnam appellatio, respondil similiter super boc nul- 
lum domini papx se recepisse mandatum , et ciiin 
flliid receperii, consiilto rcsponsurum ei factaruiii 
quod raiio dictaverit. Ceternm pau|>ertaiem snam 
^t suorum ad itlneris sumptus el llles non essc 
idoneani , el clemcntiam Cbrislianissimi regis hoc 
flne molesiias patl non posse, nt liberalilas ejus^ 
qu» exsulanles episcopos decrcvit bunianissiine 
consolari, eiiin et coexsnles suos s«pe el diu exhi- 
bere cogatur hi doniibns alienis, Nani ubi esl copia 
f ictniilium fuclliui csl pro!*ur;)rc cxpcnsas. Die sii^ 



Qnanto pius ifgHur^ iectut ningn epnual ignh. 
(OviD. Jfel. IV, M.) 
Ei «icut bic semper in moiu versaiur, et impaiiens 
est qnietls,' ita charitas, oiii nescia, jugiter ofiicio- 
sa, se ipsain seinper aliquo prodit indicio : si noa 
colit obsequiis,si opporluniiales non expedit, si 
probibeiur uiiliiatibus deservire, certe quin ?otis 
aJJuvel, quin dcsideriis ob»equaiur, quin precibus 
necessaria et expedieniia procuret,*oiuniiio prcpe- 
diri non poiest. llujus iiaque pui^etur officio, st 
quid teineriias inscriptionis videtur in liroine pra> 
sunipslsse. Et quia meinini me promibisse novo* 
rum, qu;c emergerent apud nos, coinmunicaUo» 
nem, pauca, qit:e posiquam vobis scnpsl novissiuie 



t57 EPISTOLiE. — 

per ■erfientem magislri Reginaldi innovaU tuRiy A 
adhibiia «elerilate signiflcare euraTi. 

InnotBii Tobis praefati servlentis ministerioqiiid 
acUim sit in eolloquio cardinalium et domini Gan- 
tiarieBsis inter Gisorcium et Trtam. Illis autem ab 
jnTicem discedentibus, cardlnales adeo turbaturo 
regem ioTcnerunt, ut palam quereretur se prodiium 
esae a domino papa et minaretur se ab eo recessu- 
nini, nisi de Cantuariensl arcbiepiscopo Juslitiam 
facerel exbiberi. Deinde, mnliis consiliis ullro ci- 
troque babiiis, el rege nnnc proceres, nunc episco» 
poa et abbates, nnnc familiares suos, nunc cardi- 
nales siroul, nunc altemm sine aliero consulenie» 
tandem se ad justitiam obtulit » dicens se paratnm 
esse peromnia starejudicio et mandalo eorum sn- 
per omnibus querelis, qute vertuntur inter ipsum ct B 
dominnm Cantnariensem adjiciens se prasstalurum 
ia loiiio omnero cautionem (am juramentoriam 
qitam lidejossoriam el ampliorem si cardinales vel- 
lent, quod de verbis eorum uec iota nec apicem 
praeteriret inobservatora : dummodo illi« quod mi- 
iiimo debeior homini, Id est jusliliam, exhiberent, 
Cui cum cardinales vespondissent, quod non acce- 
peranl potestatem super Cantuariensem judicandi 
ced componendi , rex ab eis petiit et obtinuit, ul 
hanc liumilitatein ejus scriberent domino papae el 
sloceriiatem caiisae ejiis sicut eam didicerani a 
sapieniibus et religiosfs viris Eboracensi arcbiepi- 
soopo el episcopis Londoniensi ei Cioestrensi et 
Wigomcnsi iransmarinis , el item cismariiils Ro- ^ 
ibomagensi, Lexovlensi et Bajocensi. Post processit 
episcopus Londoniensis et cum in archiepiscopum 
suum Tenerti multnm evomuissel, oblalii causam 
suam et aliorum episcoporum» qui contra memora- 
lom Gantiiartensem appellaverant , instans nomlne 
regiii el sacerdotii ot aodiretur el finiretur : legatls 
vero diceniibus itidem se non posse compellere 
Canliiariensem et illom nolle contendere, prorupit 
episcopos ei alii qui aderanl, nomine regni el sa- 
cerdolii, in appeilallonem , inbibenies ne Canlua- 
riensis contra alterulnim aliquid innovaret, ponen- 
tes Qtriimque sub proiectione domini pap» usque ad 
diem nppellationis, quam prorogaverunt in annum 
alienim, scilicei ad festum Saucli Martini. Londo- 
niensia tamen speciales causas pro se posuit, impu- D 
^nans liberiatem ecclesiarum , quas Cantuariensis 
arcliiepiscopus babet In episcopatu illius. Quo fa- 
cio» direxerunt cardinales dnosnuiilios ad Cantua- 
riensem , qui ei proxima die post festuro Sanciae 
Luciae porrexerunt litleras» quibus continebaiiir ex 
pane series borum , et Idem areblepiscopus prohi- 
brbalur ex parie domini papa ei legatorum aliqoid 
fAcere contra hanc appellaiionem , aAiequam adea- 
tur dominus papa, episcopi quoqae duos nnntios 
misemnl Walteram cantorem Saresberiensem ei 
M. Joeelinnm cancellarium Cicesireiisem, ut facum 
deminiiarenl appellaiionem, el eam coram ardiie- 
piscopo NmovareHt. Sod archiepisropus episeopo- 
rmii mrmios ad coHoqaitrm non ailiiiisit : eo quod 
Patbol, CXCIX. 



AN. 1167. r^ 

inter alios nantius episcopi LonJoniensis qiiem 
arcbiepiscopns excommunic^ilum babel, et cardi- 
nalibus dennotiaverat, legalione fungebatur, ei quia 
communicaverant eicomroumcalis ejus, eui in 
frandem apostolici mandati viderentur minns pru- 
denllbiis absoluti. Hoc enim landem et lantnm iii- 
dulserat dominus papa, ul si essent in pericnlo 
morlis absolverentur, praeslito anle juramento, 
qnod siarent domini papae mandalo si convalesce- 
rent. Illi aiitem simulantes se in mortis periculo 
consiitulos, quia oportebat eos ex mandalo domini 
regis nunc transfretare, iiunc in Walltam proficisci, 
a qiiodam episcopo Wallensi utriusquejurisprorsas 
aut fere ignaro, Lanalvensi scilicet, qui moiiasle- 
riuin Abendonenseni, utpoie quxstuosius, pro cpi- 
scopatu receperat de manu regis, absoluiionem hth- 
petraverunt. Et, ne de mandato doniini papac possil 
ambigi, lilleras aposiolicas misit archieptscopns 
legatis, quibus districie pnpcipiuntur illos sic abso- 
lutos reponere in anleriorem cxcommunicationis 
senienliam , nisi possessiones arcbiepiscopi et suo- 
rum et omnia ablata cuin integrilate reslitnani, 
nuilius appellationis obsiaculo apostolicum hoc im- 
pediente mandatum. lleceperant et alias litleras 
anle, qaiboe jussi sunt operam dare ut pax sie refor- 
metur iBfer reges, ne de eis alieruter qiieri posslt, 
ei prohlbentur Angliam ingredi, vel se iniroiAKiefe 
de negoliis regni , nisi prius pax plenissima Cant. 
arcbiepiscopo fuerit reformata. 

Cum vero episc. suo et regni nomine appeilas- 
seait quidam elericus Gaufredi Cantuariensls ardii- 
diaconi vice doroini sui appeliavit : ct unus mona- 
choram Caniuariensium non ad hoc laiuen missus 
n fratribus suis, sed ul regis clemeniia imploraret, 
ne scelerosus ille Randulpbus de Oroc in res mona- 
ehorom, morino priore, manum possei extendere. 
Archiepiscopus autem rescripsit cardioalibus so 
scire et IUos non Ignorare quaienus eis obedire 
tenerelor, et faciurum, auctore Deo, qood EcclesiaB 
Dei Boveril expedire. Nuntiis qiioque eorum el suo 
plurs verbis exponenda commisit» Incrcpans eos in 
ploribos ex Jnstis et evidentibus causis : rogavii 
etlam attentius ul juxla mandatum domini papse 
excommunicaios suos urgerent ad satisfactionem 
vel In senteniiam anaibematis rcvocareut : nec 
antea credi posset quod Papieusis facundia coilefDe 
sul fidem subvertere valeret : nisi nunc arundiusft 
levitate ei concavitate flecleretur ad auram veiui 
non incumbentis, sed comminantis : sonum esci- 
tantis, non piagam inferentls aut icluro. ForiassCy 
sicut bacteiius credebatur, spiriius iiominis prom- 
ptus est : sed deprehensum cst carneni e&se inilr- 
iiiam. Nam de Willelmo» quob ad initio creditum 
esi nunc dariusclucescil, quia quam magiiaiilmus, 
quam fldelis in causa £cclesiae Romaii» coram 
Frederico Papiae inventus esl : talis el tantus in 
cattsa Ecciesi» Anglicanae (si Ucilum fuerit) inve- 
oietur pnestdeiiie vel assidenie Uenrico. lln q^ o 

9 



lOANNIS SARR5BERIENSIS 



m 

Domino Canluariensi 

•cardinalium vel aliorum, qnl froctum legaiionis 
exspedenl in lerra regls Angliae, judicio se nuUa 
raiione subjiciat. De caeiero iraclatur de pace 
regum. Uex Angllae «l comes Henricus coniendunt 
iit aller alierum in lioc negoiio possit asiulia 
superare, sed quia niliil adhuc peperit concepius 
coruin relatu dignum, verbi hii]us exsecutionem in 
aliud lempus credidi proielandam. Lugdunensis 
archiepiscopus ecclesiam et civitalem suam cum . 
honore ei Ixiilia omnium recepit in festo Beali 
Martini. Eadem die congressus Fredericus exau- 
guslus cum Mediolanensibns, amissis xxv militibus, 
in fugam versus est. Dominus papa, re^eptis 
nuntiis qui Constantinopoliin profecLi fuerant cum 
muneribus ei honore , et slniiliter legatis regis B 
Slculi, prosperatnr in viis Domini, moram faciens 
Benevenii. Cum plura innotuerint sciln digna, ea 
vobis ; Deo propiiiante, scribere non pigritabor. 
Talete interim el semper. 

EPISTOLA CCXXIX. 

AD UAG. nilllUNDUU ECCLES. PICTAV. CiNCE14.. 

(A. D.li67.) 

Magislro IUiiiunbo Pictaviensis Ecclesiae can- 
•cellario, Joannes, salutem, et pro voto successns. 

Si saluiaiionis antiqiiae mntaiur species, non im- 
[Miteiiir >praesnmpiioni, sed illis qiil fidem pc.rse- 
quuniur, qui cliaritatis inunus impediunt : qui 
veriiali inoliuntur insidlas. SperabanL Cantuarieh- 
ses in advenlu cardiniilium se laboris et doloris 



leo 



perguasnm est, nt isionim A factam a me iranslationem vos approbare et hiijns 

postulare conOrmavli. Eumdem autem modiim 
iransferendi in hac bierarclila- qiiem in coelesti 
observavi, hoc excepto qood Latinas dictiones 
multas pro una Grxca posilas non uiiique conjunxi, 
ei alicubi sensum potius quam verba suin secuius. 
Poterit autem aliquls remonstrare quare placuerit 
Latinorum Ecclesi» quaedain niuiare qum constat 
viruin sanctissimum et ab apostolis eruditum 
tradidisse, itno tradita' ab aniecessoribns snis 
narravisse, el quare tradita fuerint r;f tioues osien* 
disse. 

" EPISTOLA CCXXXL' 

AO JOANNEIf PICTAVIEMSEM. 

(A. D. Ii67.)] 

JoANifi PictavieDsi episcopo. 

Paritum est coiisilio vestro pro viribus : roissum 
est ad dominum papam cum litteris Christianissiini 
regis et optimalum Francias. Cardinalium nomen 
viluit apud Francos, eo quod Balaamitae qttaienus 
licuit inventi sunt, et digni qui cum suis Madlaniiis 
corruant gladio Moysi; vivificantenim animas qu» 
lion vivunt, et Aloabitarum capiantes munera po- 
pulum Dei maledicto ei infamia conantur invol- 
vere. Nec veritl sunt menliri in liiteris qttascouini 
Cantuariensem, archiepiscopum luiserunt doniino 
papse stcut multis innotuit qui interfuerunl collo- 
quio eorum : ei memorati Cantuarieitses audientes 
et plene intelligentes faciam eis ab archiepiscopo 
responsionem, quam tamen isti Balaamiue perversa 



. — ... r 

Bolatium rccepturos ; sed ut timeo, fruslra : nain, ^ inlerpretatione toxicare conali sunt, ei iiisinua- 



ut pro animi mei loqiiar senienlia, unus eorum 
plns quam expedit hominem Umel, alter Dominum 
non veretur. Ila enim, ui diciiur, haclenus in 

•causaDomini processeruni, ac si ille coram rege 
consiilulus ad includendam verilatem secum altu- 

•lisset carcerem Tullianum; hic, 'ad conipedienda 
|ura legum et canonum, viiicula Petri. Francoruni 
hxc do eis sententia esl. Res libl ^atius innolescet 
ex litteris quas ineo Joanni plenius exaravi. Unum 
scio quod advenlns eorum qutbusdam amicis luis 
qnletcm absiulii, iabores et soUiciiudines ailulil, 
ei eos sumptibus attenuavil quos utinam non fe- 
cissenl incassuin ! De caetero quoties opportunum 



lionum fallacia meram subvertere veritatem. Jura- 
verat enim Christiauissimus rex quod pr«faius 
Cantiiarieiisls non modo non fuit incenior .discor- 
di» regum, sed conciliator concordiae, el quantum 
licttit, pacis adjutor, ei cooperator eorum, qui eam 
plurimttm exqulrebant. Debuerant regi credidisse 
jttranti, nisi qttia de suis moribus alios metienies 
nec Deo nec hominibus habeni fideni, ubi dolosi 
spes refulscrit nummi. £l quidem de aliero neino 
miratur, cujus fides ad Deum et Ecclesiam ab ea 
die innotttisse debuil, qua in lixrelicorum concilio 
Papiensi, ubi Ociavianus basresiarcha receptus est: 
Frederico mutus assedit : et si plnies opinentur 



fuerii, soiliciia Sarracenum utpetitioni mex satis- p cumexpressum dedisse consensuin. Nonne prover- 



faciat, ei iransmittat niibi libruin beati Dionysii de 
Ecclesiastica Hierarchia etdivinis nominibus, qiios, 
sicui apud beatum Dionysium didici, nuper trans- 
lulit. Valete. 

EPISTOLA CCXXX. :, 

JOAMNIS SARRACEMl AD HAG. JOAN. SARESBER. 
(A. D. llt)7.) 

Post translaiionem angelic» Hmrarchi» transla- 
tionein ecclesiastioe distuli, quia super ea trans- 
' ferenda vestrani voluntatem ignoravi. Verebar au- 
lem ne viderer et ineorum niinius approbaior, et 
contra Salomonem limlnom amici mei odiosus fre- 
quentaior. Verumtamen ad transferendum magi- 
sier scholarum me coinmovit, qui e]iis hierarchifle 



bialiter tritum est, quod < tacilurnilas imitatur 
concessionem? » sed tuebitur se regula juris, et 
si divini juris conleinptor sit, quia qui tacet non 
utique consenlit ; sed taiiten verum est eum non 
negare : ei ita gloriosse vocis muniinine ei fesiivo 
eloquio suam apud homines plerosque pertidiam 
palliabiu Caeierum Francorum proverbio in ipsum 
luditur, quia maia corporis operimenu coaptai, 
Ctti verecunda et nates paienL Othonis autem fama 
videbaior hilarior, ideoque mulii inirantur ei coiii- 
patittiilurei quod tam facile recessita via Domini: 
nec salis sufficerent admirari, nisi quia celebre est, 
quia a convictu mores formantnr : Qui toHgit picem 
inquinaiur ab ea {Eccli. xiii}, iUvaque couspecia 



261 



EPISTOL^. — AN. 1168. 



M 



livorem ducit ab Bva. (Hor. £p. ii, 20.) Caeiera posita A liain id iinpii>s acerbius excandesceU Quare» quaeao. 

^ir sapieniissimus et tantis virluiibua et poiesiaie 
ainplissimay et fere bonis omnibus donatus a Do- 
mino non redit ad cor, ct qui lot et tanlarum or- 
biuro domitor est, intemperantiam banc domare 
non potest? Gur, Ecclesiam persequens unice di- 
leciani sponso iram iliius provocat qui aufert Spi« 
ritum principum, et sublimlum colla propria caU 
cat virtuie? profecto si saperei iu eos reiorqiieret 
indignaiionis suae aculeos, qui eum circumyenien* 
tes iii hoc non consilium sed praecipilium inipel- 
lunt : et saitem fiabylonis regem ut eo nou inve- 
nialur crudelior Imitareiur» qui illos conjecit i« 
lacum leonum, quorum consilio illuc delruserat et 
iiicluserat Danielem, ut poenain quam inientaverat 



sont in oreiatoris prssentium : eritque diligentiae 
vestrae rescribere quoties fueril opportunum quod 
credideritis ixpedire.£xpedit autem nossesludia et 
consilia fialaamitarum : et quid Moabilae contra 
ecdesiam moliantur : et si quis est qui manuin 
porrigat Israel : boc autem ceriissimum sit quod 
Caniuariensis archiepiscopus nullam causam dt^dit 
dissidio inter regem Angliae et comiiem Flaii- 
(Iriae : qnod pcr gratlam Del in brevi plttrimis iii- 
Dutescet. 

EPISTOLA CCXXXIl 

AD TIIOMAM CANTUAR. 

(A. D. 1167.) 
THOHiB Caniuanensi archiep. Joan. Sar 



Kec prior, nec posteriur niibi placet conceptio fi innocentl, cousiliarii nocentes exciperent. £l st 



lilterarura quas ad dominum Willelmum mitlerre 
decrevisiis, quia niinis plena; \iden(ur suspicioni- 
bos, et supra roodum dentosis salibus abundare* 
Timeo enim ne temeriias nosira et illum et alios 
iiobis inimicantes juslincet. Unde cuni in Picta* 
viam missurus essem lalorempraesentium, per vos 
transilum raccrejussi, ut et sentcntia mea vobis 
iniioiescat, et domino Piclaviensi, si quid placuerii, 
pereum mtltere valealis. Ego niibi aliain cardi- 
nales in primis conveniendi Tormam praeelegi, quam 
<)iiidem vestnc personae eminenliam non decerei : 
sed taroen similiorem arbitror condecenli. Ita (a« 
men prxelecta intelligatur, si discrelioiii vestrae 
sedcrit ut procedat : Veslrae, inquani, qnia nolo 



historiarum non movetur exemplis, euni vel Frede- 
ricus exaugustus potest instruere, qui de rastigio 
Romani imperii ob Ecclesiae persecuiionem in paii- 
pertatem et ignominlam iniser, sed nulli niistera* 
bilis corruit, ad gloriam ejus, qui solus pro arbi- 
trio suo regna ei imperia (ransfert, erigit ^iiias 
vult et dejicit poiesiates. Ille suos punire nolnit, 
qui eum depravaverant, consiliarios : sed in ilJog 
digitus Dei gloriosam exercuit ultionem. Nunquid 
rex Angliae iiUimus pcenitentiae fructus offeret Deo 
qui eum prae caeleris priucipibus sublimavit ? Ar- 
chiepiscopus Sanctl iacobi, diu proscriptus, jam a 
mulio tempore revocatus est a rege suo, Rex Da- 
norum suum revocans consilio ejus agii oinnia. 



ut sensus iiisulsos» ei ariditas linguae in vestrae ^ coiupescit inimicos, et euni colit ut palrcni. Lugdii- 



clienielae risum et opinionis raeae dispeudium pu- 
bliceiur. Nou displicebit tamen si errori nieo com* 
patientibus Lumbardo secretius iunotuerii et Ale* 
laudro. Aiter enim princeps ineus esi ; alier au- 
teni frater aul ainicus ordinis nostri. £a siquidem 
conditione eniissi litieras, ut, si vobis placuerint, 
progrediautur ad cpiscopum Pictayiensem : et, si 
ei visum fuerit expediens, pertranseant ad cardi- 
iiales, immuuto tamen aule si quid decreverit iiti- 
uiutanduiD. Alioquin in domo vesira vel illius dentur 
inceudio. 

EPISTOLA CCXXXIIL 

▲D NICOLAUH DE MONTE BOTHOM. 

(A.D. 1167-8.) 

NicoLA» de Monte Roihomagensi, Joan. Sares. 

Dissipat Dominus gentes quae bella volunt, et 
qui se a pace Dei elongint, indubitanler peribunt. 
Quis persecutorum Ecciesiae ultricem dexleram Dei^ 
qui poteutes potentius punit, legitur evasisse? Unde 
domino Bustro regi Angliae, quem Deus, si in be- 
ueplacito «uo est, optimum faciat : et haeredibus 
auis-, quo(l slne dolore nou dico, plurimom timeu- 
duu eat ue seindatur regnum eorum, et potestas 
inflrjnetur, qun contra Ecclesiam abutuntur. Nani 
s« differtur uliio ad correptioiiem et probationem 
fiiiomio, qiioi Tater uiisericors castigat ut coronet, 
uou lamen aurertitn Sed pust sanctorum paiieii^ 



nensis suam recepit sedem, et provinciam catho- 
lica: reddidit unitati. Urbes Italiae ejeclis coraiu 
Frederico schismaticis, catholicos episcopos rece- 
perunt. Deo leste nisi dominus rex suum revocei, 
quod de illo timeo, dicere reforinido. Ei si euiii 
revocaverit, et Ecclesiae Dei reddiderit pacem, 
confldo spe baud dubia, quod circa euio et suos 
antiquorum graiia successuum precibus ecclesia: 
reflorebit. Quid multa? onaviapatet con&ilti, ut 
pravos et inimicos Ecclesiae exciudat consiiiario^, 
eiDeum quem offendit placare studeat, quo iuviio 
regiiare non potest, aul feliciter priucipari : susti* 
nuii eum hactenus in muiia paiientia, sed, nisi 
]) caveai, adversus immoderationem ejus ut parturiei^ 
io^ueiur iu brevi. 

EPISTOLA CCXXXIV. 

AO B4LDBWINUX ARCHID1AC0NU9I N0nWIC.\QUEM 60D- 
WINUM VOCAVIT. * 

(A. D. 1168.) 

Afflico charissimo Godwino fiiio Eadwini sacer* 
doiis, miles suus Gooaicus, saluiem ei fideieiu per* 
severantiam ad coronam. 

Houor cinguU miiitaris, quo me ad apostoloram 
limina properantem tu iude rediens decorasti iii 
urbe Seooruffl, quam Brennus dux Senouum ad 
locandos ibi valetBdiiiarios siios iegitur coosirM- 
xisset me s»pius quam coilato utar gladio, toi 



S8S lOANNlS SARESBERIENSIS m 

in diirrpftd «I gnodio merooreiii esse compel- A palenier laedal occarrere conligeri^ enm invocaio 

musaruro au&ilio siudeas demulcere, ani Hercilea 
domare claTa. Saluiat le castrorom fldei jucimda 
et meritis sois ampiectenda roiliiia. Non milii dispii 



' lii, et 

Utinam hoc pereat rubigiAe tetum, 

(flORAT.) 

'sed et : 

Qui no$ commorit.fneliut non tangere clamo^ 
Flebitf et insignit toto cantabitur orbe. 

(fu.) 

rUo agente qol ]am extendit manom suam in relri- 

buendo, et Cliristianorum hostem Fredericum ad 

gloriam suam fecit misencordiler ex-Augusium. 

Contra eum et collatrones suos jam quinto anno mi- 

lilo peregrinus, ignarus nn in patria nosira mihi 

relictus sit aliquis amicorum, an omnes siiit in fata 

coHapsi. Timeo enim ne nusquam sint, qui nas- 

quam inveniuntur, quibus, cum pulsanlur, non est 

▼ox neque sensns. Si superessel vel unus, probabile 

est quod saitein ab iotermeantibus quxreret. 

Vivitne Godricut et aura 

Viilur (Bthereaf an crudelibut occubat umbrit? 

(ViRG. ASn. I, 530.) 

Unde dfleciionem tuam, cujus fldes Tclut in conOa- 

torio probata super aurum rulilat, et omiii topazio 

pretiosior est, creiiidi attentius exorandam, ut de 

statu eorum, si qui lamen sunt, diligentius inquiras: 

et si qui eorum adhuc viTunt, 9egri lamen, eis me- 

dicinam procura quam morbis eorum noveris eipe- 

dire. Ut saitem audjta vita eorum, elsi non sospi- 

lale, quam mihl nemo pcrsuadere polest, aliquod 



cebit, dam tibi Tideatur esse tntam, si iis ad qaot 
mitteris, ostendas litteras mililis tul. 

EPISTOLA CCXXXY. 

▲D JOANNElf PICTATIENSEX EPISCOPUH ET MAC. ftAT- 
MUNDUII CANCELL. 

(A. D. il68.) 

Dominis et amieis suis Perpetuo et Felici, Cmn.* 
LuSt saluiem et pacem quam mundus dare non po- 
test. 

Yestri similes diTinarum conscios litterarum la- 
tere non potest, quod mentero totius oraitonis fre- 
quenter aperit nominum signincatio votiTonui», 
Perpetuiiate Felix et felicitate Perpetuus gaudeant, 
et ob consoiationem quam Christi pauperibus iin- 
penderunt, consoletur ct glorificet eos Dominus in 
consiiio justorum et congregaiione. Et quidem ne- 
oessaria fuerai consolalio, si tamen Ternm est quod 
audistis, sed poiius^ob raiisam publicam quam pri- 
Tatam, nam 

Sidera ^uit mnndumque velil tpectare cademem 
Expert tpte metut 

expers dolons, expers solliciludinis non qiiod ja- 

stum qui ut leo eonfidit per se contristarc valoat 

quldquid acciderit, sed quia instinctu naforafi et 

Tirtutis urgente siimulo proximos sic compatitiir ei 



tnnta>. peregrinaiionis et laboriosae mllitise, qua pro Q congandet, ut nibii humanum a se repuiet alienum. 



libertale patriae pugnamus ad besiias, recipiamus le 
inierTeniente solalium; illos enim nosce consucTe- 
ras. Age ergo strenue quod coepisii, et laetare et 
spera in his quae dicta sunt nobis, quta auctore Dco 
in proximo recipiemus stipendia, et hostem publi- 
eum conjiciemus in Tincola, aut a pairiae persecu- 
tione cessabit se dedens principi qui TiTit et merito 
dominatur in universa terra. Fredericum intra Pa- 
piam claiidiinus et tenemus obsessum : ejectos a 
schismattcis episcopos reduximus in sedes suas, et 
contrito capite impiorum membra carnium cohae- 
reotia sibi facile dissolventur. A tuo igitur sensu» 
id est rccto, nequaquam moTcaris, neque per spi- 
ritum neque per sermonem, neque per eplstolam 



(2tit«, inquit, infirmatur et ego non infirmor ? quit 
uandalizatur et ego non uror? (II Cor. xi.) Profecto 
nullus, quia omnis partnrit donec Christus refor- 
metur aut formelor !n illis. Certe non crediderim 
quod sine dolore Tidere possit Ecclesianri in capita 
Tulnerari, pasiorem percoti, conteri et dissolTi, nc 
dispergantur et pereant otos Cbristi. Siupidnm est 
aut prorsus de corpore Christi iioo est membrum 
.quod tanti languoris acerintate non moTetur ad 
compatiendum. Apatheiam, quam Lniinus tRMiMt^i- 
Utatem dicit, Stoici prBdicant, sed eorom opinio 
explosa esl fideiissima ratione et TiKiite rectius phi* 
losophanLium et, quod potentissimnm est, sacr» 
Scripturae. praeceptis et eiemplis. Vldens Domlnus 



tnnqunro ab apostoiico missam, quasi instet ira D ciTitatem, cui legis erat custodia el dispensaiio cre- 



Dci juslos deserens in tribulatione : et impiis in 
malitia perseTerantibus gioriam largiens et trium- 
phiim. Videbis in brcTi gloriam Dei, ct impleri pro- 
niissiones Pairuin, quas inndelis percipere non me- 
rctur. Nam et qui Jerusalem imminente Sennaclie- 
rib oraculum propheise audiens dilBsus est, et eam 
tam cita liberatione, et Tictnalium copia, et gloria 
iriimiphi subleTandam et sublimandam esse non 
crodidit, in porta ciTiiatis es^tlncius est, concnr- 
rentlbus fldeliom turbis ad magnalia diTinse pro- 
missionls. Si me mutato nomine andieris iu Italia 
militare, non obstupescas, sed impnia tibi qiii me 
in Italia donasii cltignto miliiarl. Vale. Cura iethar* 
gicos : ei si tricipitem carnem tibi Intidiari tut ui 



dita» Scribarum et Pharisaeoriim quae siia sunt non 
quae Domini quaereniium tradilionibus agi, et impo- 
tiere in humeros hominum onera graTiora et ioi- 
poriabitia quae nec digito ^ontingebani, et sedere in 
cathedra Moysi loqiientes secondum legem, et vi« 
Tcnics contralegemyflcTit saper illam eo quod ipsam 
Tidebat meritis exigentibiis In broTi ruituram. 
Exemphim ergo dedit fideiibns simiiiter faciendi, 
quia flagellum simile proTOcant Scribae el Pharisaei 
temporis nostri. Et liacc quidem josta polest esse ei 
estcausa doloris, CaMerum cum his benoagitur Wr 
per qtiorum naufragio sollicitamini , quta perire 
non possunt qui de braclito bonrinis rfjecti sunt 
in sinum clementiae Del. Eoron ergo iiberatio. 



S65 



EPlSTOLif:. — AN. 4168. 



1G6 



qnod Ides indttbitnta sperare persuMiet, in pro- A ^"^^^^orum nostrorumprsefaloposiiis InierisseeoUo^ 



xioM> est, fiiia iilius adjutorto dereJieti sunt, qui 
panperem liberat a poteiue et (^auperem cui »0» 
«st a^ulor» Utique, dileclissimi inei,. sic expedit 
ex fariis causis, tum quldem ui soli Deo obAO- 
xii sint et deTOtius famulenUir Cliristi pauperes 
cum fuerint expediti, tum ne avari et fastuosi quos 
oosUs liomines» in suain et aiiorum perniciem ra- 
piandi et gloriandi roateriam habeant, et iniume- 
scentea contra Dominum et Ecclesiam Dei beneficio 
cxpeditaio conculcantes dicant : Manus nostra ex- 
ceisa et non Dominus fecit hxc omnia. Nam qui 
dttbitU Ecdesiam llberandam el promissiones^ 
Cbrl&tl adimplendas esse diffidit, indignus est cen- 
leri fiomine Cbristiano. Nihil itaque ininus timeatis 



quio,et ibi certiorari de bis qu» fuerint dignascitu« 
Uaec a vobis ad tertium iion transibunt, nec iu'- 
nolescat cardinaiibus quidquaui de boc ncgoiio do« 
mini Cantuariensis, quod propler colloquium venttt- 
rus sit, vei quod i!idustria ejus reconciiiaiiooi re- 
gum sit adeo necessaria. Ex quo nuntii ejus quod 
in brevi futurum speramus redierint, vobis nova 
eorum siguiOcare non pigritabimur. Nam in reditu 
eorum sanandus creditur et promiitiiur Cyrillus. 
De cxlero noveriiis nos audiisse pro certo quod 
Henricus dux Saxonum, in solemni pratlio vicius 
est ab archiepiscopo Alagdeburgcnsi, episcopo llei- 
vestadensi, et Aiberto marcbione, cecideruntque 
cx parle ducis septingenti niilites et capli aut occisl 



quam ut itliue ad QageUum palris erumpat in indi- B sunt xxiicomites etin parte episcoporum adeo paud 



gnalionem, ad castigalionein servus obmurmuret 

erudienti magistro» discipulus indignetur susceptus» 

cgrotus adversetur medici sui cauterium vel cxsu- 

ram. Qnid ergo si medicus manum, quae ad opera 

bona din araerat, ad tempus incidit vel urit, ut 

reddat perpetuo lortiorem? Non stupet ad baec qui 

Cirilium quod est manum debiiem curatum legit a 

Cbristo. Ipse enim est qui percutit et sanat, ei quod 

loagift esi occidit ikt vivificet. Esto quod regi sil 

lodulta dilatioy non tamen in diem certum, quia 

nec boc asseritury facile poierit quia speratur au«- 

ciore Doinino causie status io meiiorein calculum 

reformari. Sane nec anibigo reformasidtm, nec ta- 

nien boc pr«rsumo de bomine, sed de iilo cujus ma- 

jasus tam crebris tam palentibus provocatur inju- 

riis. Nam prosperitas stultorum perdet illos. Quod 

veto adjecistis illum elecium, sed ut creditur repro- 

bum Bci, benediciioiiem a domino papa potuisse 

obtinere si barbam deponere voluisset» ridicuium 

est, nisi forte tanti fecerit barbam ut crediderit de 

le quod de Samsone legitur, quia ei vlrtus et forti- 

fndo constel in pilis. Cxteruni, quod fama divul* 

l^ute ei vivis exstaniibus argumentis notum est, 

fonitudo Gjus in lumbis ejus et virtus in nequitia 

et dolo et audacia meiitiendi. Coroprebendet Domi- 

itus sapieutes in astuiia sua et ad gloriam nominis 

sui expedietcausam suam non per eos de quibus 

ipes liabebatnr, sed quocunque iniraculo suo. Nam, 



ceciderunt aut capti sunt ul nullus de jactura qne- 
ralur. Studuit Irnperator duci reformare paceiu, 
sed ipsi non acquiescunt, roaxime ut sub obteiilu 
guerr» se possint a scbismalicornm consortio sepa- 
rare. Imperator Teutonicis el Alemannis nuiu Del 
ex maxima parle daius est in odinm etconteiiiptum* 
Lombardi, in ignominiam imperaloris, in castro 
cui Roboretum nomen erai, aedincant civitaiem 
prope Papiam, quam Aiexandrinam appellant in bo- 
uorem papae Alexandri et pcrniciem Papiensium. 
EPISTOLA CCXXXVI. 

i AD BOBEBTUM FILIUM iEGlDIiE. 

(A. D. 1168.) 
, ItoBEBTO fillo JBgidix. 

Arclior nexus est charilaiis quam sanguinis : et 
ubi cognalio distrabilur auiniorum, carni conjunda 
caro non prodest quidquam. Ex quo fit ut inier 
ipsos fratres sit alius germanior alio, dum pro con* 
formilaie roorum, pro dileciionis augmenlo vcra 
cognatio suum recipil incrementum. Nam quae car* 
nis duntaxat est, non inagis est boniinum quaro 
brutorum. Quae quia raiionis experiia suui, et vir- 
tutis ignara, non reminiscuntur quod mala sunt, 
legitimos obliviscuntur afiectus, et quo proveclior 
fuerii a:las, eo loogius recedunt a natura, et iuuiiies 
carnis sequuniur appetitus. Expertus experto loquor, 
qui veraiii cognationem a carne dcsertus et sanguine 
inter alienigenas reperi. Tu crgo cum mibi sanguine 



ut scriptam est : Nova bella elegit Dominu$; porta» j^ (quod facies ipsa convincit) junctus sis, ei cbariute, 

quod cum multa, tuni iuauraius byacintbus quotidid 
probat, alios anlecedas, quem praeferam tibi ? sclo 
enim qiiod et tu paucos admodum praeferas roibi, 
iiisi forie nepotulas roeus adeo transfuderit in se 
pairis alfectionem, ut nibil charilatis aut solito mi« 
nus reliqueril patruo. Sed ccrte boc mibi persua- 
deri non potest. Ncc dubilo quin in pectore tuo 
niilii reseryatus sit amplissimus locus. Sed in domo 
tua inibi iocum cptimum desiinasti, et jucundissi- 
nium post illuui quem occupabit archa, qoae species 
rerum conliiret peruiiles ad omnein incdicinam. 
Quoe si e&bausta: aut imminuia; sunt, sesiale prae- 
lcrila, nc turberis qula in eisdein succrescunt bor- 
li$, ubi caa colHgere consueveras : et si radicos ab- 



Aosiiicm ip$e $ubtertit {Judic, v). Pbaraonem expu- 
gnaveruDt culices, vidua Holopbernem, et pediles 
regem Syriae poteniissimum ieguntur ante alios ex- 
pogiiasse. De reformanda pace Ecclesiac laborat 
Gouies Fiandriae, sperans inter reges se faciiius 
posse componere, si doininum Cantuariensem ba* 
buerit acQutoreni. Jam inde tractavit cum rege 
Angiiae, pro quo roaxime soliiciiari credilur, et 
Caoiuariensem ad colloquium secundo invitavit, et 
nonc quideui oblinuit ut arcbiepiscopus accedal ad 
Turoneiise roonasierium locuturus ei ibi quando 
proxime reges colloqueutur. Laborat autein ui ipso 
rex ei arcbiepiscopus conveniant et per se ipsos de 
pact sua adinviceiu iracteni. Uiinam vos aut aliqui 



«67 JOANMS SAUESBERIENSIS «W 

dfderinl in profundiim, eas prorundiiis fodilo : qnia A mlni : nec a nie unqnam, aliud roHsilium aodleiis. 

Cum illi redierinl qui liinc indc RQmani profecli 



ndor eanim suavlssimus es(« et usus maximus : eo 
quod omni die et liora solatlum et compendium af- 
ferunl. Hoc esi fortasse lignum scienii» singularis, 
tft unicae sapientiac, pulclirum visu, et ad vescendum 
buave, quod patribus quidem prohibilum nosiris» 
coaetanels est coiicessum. Yaleie. 

EPISTOLA CCXXXYII. 

AD TBOMAM ARCHIEPISCOPUM CANTVARIENSEJf. 

(A. D. 1468.) 

Domino Cantuariensi quaiido Reginaldus fuit 
Rom». 

Romnnos amicis verba dare jam nemo roirnlur, 
quia percelebre est, ei innoluit universis quod apud 
eos: 



sunt, confldo qnod c»usa noslra plenius elucescei, 
ei Deo propitiante reformabitur in statum meliorem. 
Precor autem ul quam cilo redierint, mihi per vca 
quse referenda nitulerint, innolescant. 
EPISTOLA CCXXXVIIl. 

Al» MAfilSTRUM GIRARDUM PUCKLLA. 
(A. D. iiG8.) 

Idem magistro Girardo pucella. 

Doleo, magisier charissime, et plurimum dolco, 
quod severilalem vestram adrersus dominum Caii- 
tuariensem, ut cz animl sententia loquar, plus 
justo turbatam video, quia ipsum meruisse non 
arbiiror, ut vestra sincerilas adeo debeat indignari. 



Quamm quitque $ua nummorum fundil ab arca. B Ncquchoc diierim : YMl Dominu* {Judie. yi.i). «i 



7anium habel et fidei : «^^ 
et plerumque obliquata mente, legum et canonum, 
qiii munere potior est, polentior est et jure. Si ergo 
ihi dtipliciias reperitur, nihil accidit inofTinalum, 
Giim frequens sil ut divina lex dispendium patiaiur» 
ubi dispensandi necessitaiem flngit avaritia : cuiu 
uimen scqultniis eversionem, et bonestaiis ludibrinm 
iiunquam ratio Introducat. Verumiamen, uade gra- 
ins ago Deo et domino papx, adliuc bene nobisciim 
;igi censeo, quod ad tot el tanta tonitrua cominina- 
lioiium, ad tot et tantarum promissionum blaiidi- 
tias» ad machinas Ualaamitarum, quas subornatis 
et exquisiiis mendaclis ab orienie usque in Siciliam 
dolo multipiici erexerunt, non omnino fractus est. 



vesiram, quam Deus Incolumem servet, .circumve- 
niam chariiaiem, sed ut veriialis assertiune fir- 
mius ad invicem connectantur amici, ne ex ievi 
suspicione, quod absit! contingat alterom alieri 
dcperire. I^oslis enim quis dixerit : Qui non diligit, 
mauel in morie. (I Joan. iii). Quod auiem nescio 
qui suorumhoneslaii vestraedictinlor apud christia- 
nissimum regem, et Francorum coriain dctraxisse, 
unum vobis constel, si lamen coiistnt ignoro, sed 
hoc mihi certissimum esi, quod ipsum andivi sae- 
pius excusaniem, tam apud regcm,quam apud alios 
recessuin vcstrum, et pro vobis plurles inlerccden- 
tem. Unde nec crcdcre possum quod de conscieiiiia 
ipsius quisquam suoruin detraxcrit vobis. Nam sl 



aoio muiiipiici ereseriini, non omnino iracius e», ipsiu» quiaijuaiii Buwiunt «*,*i«*^. •• ,««.«.., — — 
sed,ut arbilror, ariem eorum arte conatur eludere, ^ nescivil, si non seniil, eum non consensisse verum 

. . l..l*l^ IV. 1.^. ^..i.i^m,.^ t^Xl^m^Am Aa 



et luroris impetum n-angere ralione» et sapientia 
decllnare : laudes tameii ejus, prout roeruerit, in 
llne canain : nec in inchoai» vinuiis auspiciis ex- 
Kultabo, nisi perseverantia ineritorum flncm dedu- 
\crit ad triumpbum. Interim vero in partein nie- 
liorem interpretanda sunt omnia, praesertini opera 
Patris et Doinini, quae non constat in perversitate 
criminis coniinerl. Mic autem puto regi et illi pro 
quo Inicrcedit, verba polius esse data quain vobis, 
eum in litteris ad vos dcstinalis post consilium, 
post preces rei suinma in vcslra^ discreiionis arbi- 
irium conferatur. £t cum pro relaxando doiniiio 
Saresberienli adhuc preces vobis porrigat, perspi- 



esi, aut ccrte probabile. Habet quidem aliquos de 
coexsulibus suis iii curia regis minus foriasse pro- 
\idos, ut verbum incautius contra vos, vel aUuin 
potuerint protulisso, quo cis forte fierent gratiores 
quibus quod loquebanlur placere eredideranl. Deus 
mihi lesiis est, quod illos non vidi, nec audivi com- 
miiierequod arguuntur,etadhuc qui sint illi, pror 
sus ignoro, si qui sint tamen. Caeierum memoraium 
regem ex tribus causis non ambigo indignatnra. 
Qiiarum prima esl, quod cum post inultam gratiam 
ct familiaritaiem ejus prope locum,ubi niorabatur, 
transitum facereiis^diveriistisclreccssistisa regno, 
nbi tot bona vobis ab infantia collata fuerant, ubi 



MW • ^sa/vi a^aav. u«>u«av ^•v*»w«» •«*•-»■■» f^ O » 1 ■ --»»- -— — — • — 

ciium est quod sentcntiam cardinaliuin aut igno- d nowten vesirum claruerat, ipso nec saluialo. Se- 



ravit, aut ralam babeudam esse non credidii. Et 
quamvis credam quod episcopus aiite reditum nun- 
liorum suorum his iilteris non utetur : vel quia 
liaec forma negotii regi displicebit, vel quia archi- 
diaconi cousilio plenius desiderat iiifonnari, si ta- 
ineo eis usus fueiit, credo iudubilanter, quod vos 
cxspectabitis reditum nunlioruin vesiroruin, et ab 
ipsis, aiinuente Doinino, audietis quid possitjs aut 
quid expediut. Cxierum nostis nie doniini Sarisbe- 
i-iensis esse a niulto lempore debitorem:et Deus 
iiovil quautum infortunio ejus compatiar, ideoque 
ijuod scmper feci, et auclore Domino faciurus suin, 
omni devotione supplico, ui ipsius, quanlum salva 
honesiaie Ecclesi» et vestra, poleritis, misereu- 



cunda, quod ad schismaticos, non dico schismaticus, 
transisiis-, et qui opinione virtutis et eruditione lii- 
terarum erexisse et confirmasse debueralis infir- 
miores, omnibus in comnuine mnlum dedistis exero- 
plum. Yereniur enim minus communicare scbis- 
inaticis, cum in eoruin coiisortio tantum viruin vi- 
rieant detineri, qui ex necessilaie multiplice. duin 
in ea condilioneest.senec aboralione, neca mensa, 
nec ab oscnlo suspendcre potest, nec ab aliis quat 
iii religione comuiuiiionis argumcnia esse noscuniur. 
El, quod haiic causam prapgravat apud ipsum, ilii 
vos dicii adha?sisse schisinatico, qui lolius schis- 
matis fiiber eral inccntor, et signifer, et a scdc 
aposlolica condemnatu» cx nomine. Teriia aulem 



tfS EPISTOLiE. 

«8(» qnam et ego, quidqoid alii dicanu maxiinam 
puto, quod ad Teutones dlveriistis, qtri, sicutei pcr- 
soasum est» si possent et audereni, in regnum 
sttum llbenter insnrgerent, Et quod possunt et 
andent» loquuntur grandia, minis tument, et qvi 
eiiam in regno ejus sunt, imo io sede quiescunt 
Parisiis immorantes, hoc in eo depretiant, ut nostis» 
quod civiliter vivit inter suos, quod barbarorum 
roore tyrannnm non Induit, quod non incedit sem^ 
per satellitibus armatis septus» ut qui tiniet capiti 
suo. Hos gentis mores novii, de liis saepe conques- 
tus est ut opinor, etiam vobis. Et tamen supplica- 
y\i Dominus Cantuariensls me prxsente et tandem 
obiinnit, ut quantum ad ipsum pertinet, liciia sit 
revocatio vestra. 

Quod auiem adjongiiis ipsnm misisse domino 
papae rescripiujn Uiteraruni vestrarum, non quidem 
inCcior, quia ei bona fuie, et ndliro eiiam favore 
communlcalx sunt. Sed ille, quod novttinspeclor 
cordium, hoc ad vestruni incommodum non procu- 
ravit : studebat polius ut cans» su£ proficerent, 
et opinionem veslram apud dominum papam reie- 
Tareni. Volebat autem ei innotescere*, quod fldeaet 
devoiio vestra cum Ecciesia Dei et scde aposlolica 
est, licet vos ex dispensatione, quo faciiius per ves- 
tram Jndusiriam convertantur aversi ad honorem 
Dei et uiiliiatcm caibolicee veritalis, ad tenipns 
illis coliabiielis. Et si aliqui nuntiorum minus 
seduii fuerunt in olUinenda revocatione vestra^ 
negligentia eorum mandalori non debet impulari* 
(loiisiat eienim demandiito, et nuntiorum speraba* 
tnr industria. Nec;dul»ilo, quin soper boc dominus 
papa eontentiis sii, cum cerium sit ipsum respon- 
disse se neininem unquam, iiec maximum patriar- 
cham, 81 aliquid taie accidisset, revocaluruin. Sed 
redeat qoi voluerii, et redeat ut debet. Et sl discl- 
pnlus ve^ter, magisier Ricardus, cognatus meust 
redissel, qui In redeundo obiit, super boc verbo 
esaerous certiores. 

De eo aniem, quod de s(atn imperii mira quasi a 
vobts accepta Domino papaa insinuaverit , respon- 
dcoy ipsum qood accepit insinnasse, sed non a vobis : 
nec quod a vobis acceperit ei scripsit. Nam per 
al!os magis imiotescit imperii status. Mec miruin, 
si tanu moles occuliari non potest. Yerum posi illa- 
nim interceptionem litlerarum, et magistri Ricardl 
obituin, com super hoc verbo cardinalibus loquere* 
tur, dissuaserunt ne vos citra consilium et volun- 
uietm doiniui papae revocare praesumeret. Quin 
potius atienderet quod dominus Remensis, ei 
omnes suffraganei sui ad hoc convocati, non ausi 
sunt episcopum Cameraceusein, eHam com lacrymis 
pQeiiitentem/m couiuiunicauone reoipere, antequaia 
auperhoc dominuspapa consuleretur. Vcstratamen» 
aicul eis responsum est, causa loiige dissimilis esu 
Uie enim in schismaticorum iuiraverat errorero, 
Dec vos in mcdio schismale consensistis errori. llle 
eral episcopus, ei catholicos visus est subvcriisse» 
V05 In siatu privati ad unilaiem scbismaiicos co- 



— AN. fIC8- iW 

Anaminl revocare. Mlsit ergo dominusCantoariensis 
iterato ad Eoclesiam Romanam, inuingefts nuntiia, 
me prssente, ut revoeatiunem vestram a doniino 
papa satagerent impetrare. Ego ipse ex conscien- 
tia magistri Radulphi Nigri composui litteras. Ego 
rogavi ipsum, ut rei hujus seriem ex ordine scri- 
beret vobis. Nuntios Itaqne nostros constat ad cu- 
riam pervenisse, et ibi coiitra legatos doinini regis 
Anglis diu magnnm habuisse litiginm, sed de 
oronibos septero nec onus adhoe redierat Dominica 
proxiroa postAscensionem.Litigii eorum nun scribo 
exitum,quia adhuc ignotusesi, nisi quod a redeuii- 
tibus ab aposiolica sede audio eos in causa prospe- 
ratos praevaluisse nuntiis regis. Sed quaienus, In- 
certum est. Nescio enim si voii compotes redeunt 

B petitionibus adimpletis, an hJtc pro^peraiionia 
eorum snroina sit, quod nunlii regis iufeclo nego- 
tio inglorii revertuniur.Nuntium vestrnm vidi 
nuper in colloquio regum, habito prope Medontnm, 
ubi de pace tractabaiur. Piures npud Anglos habe- 
batis faulores, sed qnid ilii pro vobis obiinuerint, 
explorare non potui. Alium de vestris vidi Parisits, 
et qnaliter Domino Ganloariensi scripserim pro 
revocatione vestra, novit aroicus vesier DominoB 
G... inclusus apud sanclom Hilarium, qoi iitieras 
inspexit, mihique foret gralissimum, si ad veslrnm 
notitiam pervenlsseU Gum vero nuntii, Doinlim 
propitianle, redierint, quod in brevi futurom cre« 
dilor, et de nostro, et de vestro negoiioerimuscer- 

p .tiores. Quare, sl placet, moderationem vestram non 
decet irrevocabiliier indignari, nec tam properom 
discessul debetis praeflgere diein, quia nec nosirnm 
nec vestruro est divins miserationl praestituere 
tempus, aut snstineutise terminum. Sed quod sa- 
cerdotes a Judith vidua legitis didicisse, jusluin est 
nos.orones, Ghristt pauperes et proscriptos, animaa 
nostras in virtute patieniiae possidere, et exspeciare 
in devotione, et silentio salutare Dei. Sic exspec- 
tantibus ex Inopinato aderlt gratia consolairix, et 
ainputato capite Holofernis, fllii israel diu deside- 
rata pace gaudebunt. 

Nec dehortor, quin si ita sederit animo, coro do« 
mino rege Angloroin pacem, quaro fere pro volnn- 
tate vobis ojTerri dicitis , faciatis. Sed olioaro illa 

D forrouia conservetur, quae, provenienie rerum utl* 
litate, nec opinioni veslrae prapjudicet, nec saloti. 
Et quidem plerisque nostrum oblata est conduio 
pacis, sed exigitur ab omnibus juramentuniH quod 
sine religionis dispendio non valet, ut arbitror, 
observari. Nam quomodo fides illaesa servabitur, ai 
pasloribus et praelatis siibjecios in his, qu» Dei 
sunt, non liceat obedire? Licet auiem inobedieniiae 
crimeu non expriroalur in cautione, certuro non est 
qoid veriatur iu animo exigentis. Unum scio, quod 
nemo domini regis graliani poterit reUuere, qui 
archiepiscopo Gantiiariensi sub hac tempestate ser- 
vet obedientiam, aut cum eo credatur faabere cha- 
riiatis comniepciuin. Vos autem dc ovibiis ejus 
estis»ei', utopinor, ipsum piimum aui inier pri* 



srri 



JOANNIS SAREWEMENSI5 



tn 



«109 4 Domino vacepistis pastorein. Videie ergo» A nem r^ipsAngra** ciijiisintolerabiietexceesiis tanie 



«filectissifne frafter, et provideie, ul caute ambole»- 
iis, ne perturbariiot quod a gravitate phiiosapbi 
aemper alienum esl, dominelur animo vestro, ne, 
ipse impellente, tale quld commillatis» cujus post- 
modum $era sit peenilentia. Potius ad orationis, ei 
eleeniosynarum arma confugitet ut vos Deus cuni 
aliisjustis deducat per vias reclas, et ambulare 
faciat in semitis suis, qui diltgentibus se omnia 
cooperatur in boDum. llle vos expediet , cujns no- 
men foriissiiua turris est, et erit rei jiicundiis exi- 
tus , qui talem babebil et tantum ducetn. 

Tractaiur de pace regom, ei adhuc creditur pro- 
veiitura. Noster interim silct orbis. Unile nec nova . 
scribo» nisi quod comes Leicestriae ohdormivil in 



tempore sustinuerat, pneconem veritatis, fil^eriaii^ 
assertoremy pnedicatorem juatitiae pro caiisa Do- 
miniy cuni infinita rouhitudine innoceHiuio jaro 
quadriennio exsulantemy neglecto rationis eljuris 
ordine, vclut criminosum ofiicii sui potestaie priva- 
vit. Non quidem quia illi meruerunt, sed quia pla-*. 
cuii Tyranno. Et umen patentibus litteris, qtiae 
apod nos sunt, concesserat, ut officii sui potestaie 
pleno jure uteretur. In qulbus boc expressit, quod 
< Ipsum regem excommunicandi, nec maiidatnni 
dabat, nec probibebat.» Dcus bone, quid novitatis 
accidil? Dicit Spiritus sanctus in lege sua : Clama^ 
ne ce»$e» (ha. Lviii). Ei ecce» nescio qui Spiritui 
ab urbe in oibeni exiens prxdicatorlbus dicii i 



Domino. Comes Patricius a rebeilaniihus Pi€ta\is B t Tace, neclames.i Praecipit Apostoliis, episcopuin 

instituens : MiMlerium tuum imple (// Tim. iv). 
Et eccc aposlolteiis praecipit : c Ab offlcii tui mi« 
nisterio desiste.i Sed forte suspicatur, quod ho- 
minem possint per patieiiliani emollire. Sed nun- 
quid hoc expertus esl in episropo Cantuaricnsi, 
qui jam fere quadriennio sedesua privaiusy etapo- 
Btolic» sedis remissionem, et illius tyraniiidem 
senlit expositns ventis? Provideat quaeso doniinus 
papn conscientiae suae, provideat et famx, el ho- 
nori, et saluli Ecclesiae. Et vos haec ei diligentius 
intimate» et persuadete doininis cardinalibiis, ut 
meminerint judicii Dei, quod iugiter imploraut 
pauperes Christi coiiira omnes libertatis Ecclesiaa 
inimicos. 

EPISTOLA CCXL. 



occisus esL Dominus Carnotensts eieclus esl iu 
arcliiepiscopum SenoDeiisem. Valete. 

EPISTOLA CCXXXIX. 

ADIOINNEU PICTAVIENSEM EPISCOPGII. 
(A. D. 1168.) 

JoANMi Piciaviensi episcopo, iojiniiES Saresbe- 
rioiisis. 

Postquan priores iitteraa exaraveram, nova haec 
nobis innotuerunL Hunc fecerunt rructum liiier:e 
«Inmini papae transmiss» regi Anglia}, quod ma« 
gister Gerardus, reversus Colonia, domino suo Can- 
tuariensi, qui eum cjericum fecit, et primum bene« 
IktuiH ecclesiasticum et contuiit, nec viso nec sa- 
kilatOy Iransiil ad regem Angliae, eique fidelltaiem 
leeit, et praestitit jurameDtum quod alii, et adhaerel 
«oritt^ electus, ol aiunt, in pugiiem contra pau« 
pores» et proscriptos Christi. Abbas Sancli Au* 
fusiitti dlxil domino Gaufredo , qui fuil abbas 
Cltfffi-vallis, quod ipse ei socil sui nihii dixeropl, 
aul feceruni in euria» nisi de instructione cardina* 
Kom» et eUam comminationes, quas factas audisii, 
foeerunl fieri Joannes Meapolitanus el Joaunes 
Sauctorum ioannis et Pauli. Dixit etiam, quod do* 
minus Portuensis juvil nuntios regis ia litterisiro* 
petrandis» Ipse quoque rex dixit episcopo Wigor^ 
neiisi, quod ipse, el alii episcopi omnes exempti 
aunt a potestate domini Cantuariensfs. Prapcepitque 



AD BlLDEWIIfllll ARCaiDIAGOMtJli EXONIBNSEH. 

(A. D. H68.) 

JoANNES Saresb» magistro BALDEwmo arcfaidia- 
cono Exoniensi. 

Dbi de seriis agitury niigas multiplicare non ex- 
pedit : el indecens est (medicoruin more fallaciuin) 
cunv necessitas aUud exigit, ainicis iiidigeiitibus 
verba dare pro rebus. Mosti pridem noiniiialiutii 
tuorum eo mibi minus placere senlenliam quod iu 
sermonibus tota consistens utilitatem rerum non 
assumpserit, cum rectom sapientibus indubium sit 



Non liinere minas aliquas, quia nune dominiim pa- D quod res qnaerit philosopbia non verba. Ut ergo 



pam» ei omnes cardinaies liabel in burs:i sua. 
Aikeoi|tie gloriatur» ut palam dicat se nunc demuni 
»«l sui coasccutum privilegiuui, qiit in terra sua 
eral rex, legatus aposlolicus/patriarcha, imperalory 
et omoiu qiue volebat. Et fere, qnod ad Ecclesiain 
Romftnam, probabile est quod (Kcit : Quid enim ei 
amplius coiuulisset Oclavianus, vel Cretnensis bae- 
resiarcifea?Quid aliud fecissent cardioales eorum, 
quam praefatt iili domini, qui cxacuerunt linguas 
Anglorum, et ignem ct venenum feceruni ewmere, 
Hl lerrerenl dominum papam, el Inclinarent ad 11» 
Ulum Sttum? Haec in Ecclesiae Romanae scribenlur 
anitalibiis. EL certe, Dco propitianie, qui scribant 
lawi decruni y qood tul peiiiioorui et commtnatio* 



compendiosius agam tecum nieorum more re:i- 
lium, ex litteris qii» noslro Benedicto directae suiit 
colliges in qno calciilo causa sacerdoiii versetiir 
et regni. Tibi vero specialiter scrihendiim censui» 
quod interim gravius exulcerat animain meam, et 
cor luuin, ut arbitror, acerbtus uret : si lamen ve- 
ruro est quod de Wigornensi iiostro lu auribiis 
multoruro divuigavit fama celebrior. Dicitnrenim 
qiiod imprudenlius et Impudentius versaius est iii 
causa archlepiscopo et consecratoris sui , conatus 
ex eo in praesentia episcoporum ei aliorum docere 
causam domiui Cantuartensis non niti de sinceri- 
latejiistiiiae, nec Ecde&iac qusrere liberiatem, sed 
duHlaxal qua;sua sunt, non quieJcsu Chrisii, rjTtia 



173 EMSTOL^, 

cedere non Tult ea condiUonfr^t rex perpetuo con- 
cedat debiiam Eccleai» liberiatem. Dicitiir etiam 
adjecisse insultaiido se paiatum esse reiiunii:rre 
episcopatDi suo sub eodem pactu. Quod, ut aiont, 
nec iilis placuit, qui banc puritaiem ipsiiis amlie* 
rooty Uun pro persona dicenlis quam diiigeiianl, et 
opioabanlur sanioris esse consilii et voluntaiis : 
iqm quia perniciosum esset exemplo : lum quia 
facile posset bxc doniini regis benignilas revocari 
et Ecclesia in anieriorem iuio deteriorem reirudi 
serviiutem ? QiUs enim aaderet de c&tero procla- 
mare in liberiatem ? Quis causam suscilare in qua 
et pro qua meininisset tantum cecidisse ponlificemf 
Alia est ergo qusrenda via libertatis ; aliud con* 
siliuin poleril kmicia ioiimare : et si vult eiperiri 
in se ipso an ecclesi» et episcopalus sui sic possit 
rcJimere libertalem, quia prout a Cantuariensibus 
didici» archiepiscopus huic consilio iion acquiescet, 
neque aliqua proniissioue se deludi paiielur, uC 
aat perroulei episeopatum, sicut aliqui moiiuntur, 
auidesi&iat a persecutione juris sui, aut paceai 
facial manentibtts consuetudinibus super quibiis 
controversia orta esi« Hsc idcirco tibi transcripsi, 
ui« si opportunilatem videris» persuadeas mem«« 
raio domino Rostro et amico, ut si ei res tanii esl, 
banc suspicionem purgare non negiigat. Omnes 
enim qui roecuiQ vcrbum boc audierunt compassi 
sniii ante actx viiaB ejus et famse. Ipse vero Gan- 
luariensis narranies inbibuit, dicens rumoribus 
credi non oportere, praserlim cuin verbuin lanto 
stt iodignum viro. Scio tamen quod aliquautulum 
uottts fuit, ^ ut bouko pnidena gessit tempori 
uoreoi. 

Videbis ez rescripto litlerarom dominipap», 
unde post comminationes multas archiepisco- 
pus Lundoniens cpiscopum denunilaverU excom* 
innnicatum : ei quare illos quos episcopus Sanctl 
Asaph circuniventus imprudenter absolvit excom* 
luunlcatos habeat, donec juxta mandatum domini 
papas salisraciant. Et quia cardinales ipsi flnes 
mandati dignoscuntur excesslsse, consilium eorum 
de reliquo minas audiet. Nam judieandi de eo, nisl 
velit, non acceperunt aliquam potesutenu Qiiod 
Wigomensero voliii praemuniri, prodiit ex adipe 
charitatiset qaoties opportunam fueril, honori 
cjns lil)enter operam dabo* 

EPISTOLA CCXLI. 

AO C09fBllTUM ECCLESIJC GAKTQAIISBIISIS. 

(A. D. 1168.) 

Cniversitati sanciorum qui in priina Britannia- 
rum sede, sancta Cantuariensi Ecclesia, Domino 
fainubntur, conservus eoruin, et fratrum mioi- 
nius« salutem, et gratam Deo obediemiam viciimis 
oninibus antefcrre. 

Unde, aroantissimi domini mei et dulcissimi fra- 
Ircs, exordi-nr ? Unde spiriius tristis et alieiio cons* 
(ernatus errore verbi sumet initiuRi ? Quo miserft 



— A». H68/ t74' 

A ei prs doiore langaeftiif atiimaiprogredteiur oraliot 
Poterai haetenus vestra (ut verbo Cemperatissimo 
ei digno dominis uur) negligentia excusari : sed 

• ecce si quis vulgi sequatur opiHionem, tepor itt 
odium commutaius est, negligeniia traasiit in cob- 
lemptum, cbafitatem meniiia simulaiio, erupit in 
fraudem, ei se manifesiis rerum argumentis cou* 
vineii esse perfldiam. lia, inquam, si volgi conva- 
lescat opinio. Sed quibus de caetero potefii ailega- 
iionibus in§rmari? Profecto quod in fiyudeuu Dei 
pnesuniti aapientia camis, semper in conirarium 
proposito pergit evenium, et unde sperabaniur 
compendia voluptatis, inde totius uLilitatis et iiH 
leniionis dispendia orinniur. Sic Jndaei, nc iocum 
perdereni, ne saeerdolum principes gentis amitle* 

^ rent poiestaiem, Christo ieienderuni insidias : e( 
corruentes in foveam qaam feceruni venieniibu^ 
Aomanis locum perdiderunt, ei geiitem. Sicei vos, 
si tamen vera snut quse vulgus claroat, neqoe eniro 
faciie crediderim quod in tantarn vigilaniiam ei 
sollicitudinem cacitas tania ce«:iderit, sic, inqnam, 
misistis ad regein oi quod ad eum non pertinet, 
priore rooriuo vobis aliuin subrogareh Quid aliud, 
quaeso, fecii Israel absenie Moysc, ab Aaron expe* 
lens tti deos fabricarei qui se pnecedereni in de- 
•erio secunduro morem gentium, ei extorquena 
eaput bovis pro nuroine, ei pro majesuie odoraus 
idolurol sed sicut iilud Gontriiiim esi Moyse re* 
deunte» ita ei lUud quodcunque vobis datum (uerii 

p idoluro convalescenie lege Domini, eiad Ecclesiaitt 
redeunle justiiia, conuretur. IJIud in puivereiu 
comminuium sparsum esi in liquorem quem popu* 
lus bibiturus erat, nt sicquod adoraverant, egerere 
eompellerentur. £i qaisquls ille sii, carnis opiis, 
Bon Det, sl Uroen bene cum illo agitur, de capiie 
▼ertetur in caudam, ei erii abominatio iimenilom 
Deum. Nam si male, non invenieiur locus ejua iu 
Urra sanctorum, quam dignoscitur profaiiasse. 

Sed quo pacU accidit, quod primi inier omnes 
ecclesias regni tolius priorem a principo credidisiif 
esse peiendum? bac forUsse eauula, ne de caetero 
vindicare sibi quidpiam possii arcbiepiscopus in 
creatioue prioris. Non sic, fratres, non sic, quin 
poiius verendum fueratnejiis ainitiatis antiquum» 

D dum in profanain pergitis abusionein, et privilegiuni 
demerearoini propriuro , cum prsripilis alienunu 
Uiinam perniciei bujtis non dedissetis exemplum , 
beati Beiiedicii forinulam deserentes, terga verten- 
us ad lcgem , negleciis consliuitionibus, qnibiis 
sancti Palres docueruut Chrisiiaiiis essc viveii- 
dum I 

Quibus aatem rationious aooleri poferit cefebris, 
etvulgalaopinio? Prtore rooriuo, misistis ad regenn 
De archiepiscopo nec inentio facu est inier vos. 
Prudenter utiqiie , ui absolveret deluncti fratris 
aniroam rex , ad quem jura sacerdotii creduiit qui 
desipiuni perlinere. Aiioquin ralio non occiirrit 
quare curam aniroarum suscipiat aliquis de manu 
ejuSv ne duin vestrarum , qui roerito scientiac, reli- 
glODis, et digiiiiaiis es(is in capiu rpgiii, priina sede 



S7I JOANINIS SARESBERJENS18 

BriUBnianifn, a Doinino cODSlituti* qiio tota possit A 
lAtnla per vos iliustrari , tanr docirinas verbo quam 
sanctae conversaiionis exemplo. llle qiioque sapiens 
et religiosus frater» (nominis etenim non recordor,) 
inii* consilio cum principibus sacerdotum et aliis 
quos de indusiria taceo , studiosissime procuravlt, 
oe vesira , si qua lamen esl » possii innocentia per 
alicujus amlci diligentiaro excusari , conira archi- 
episcopiim noroine lolius conventus appellatioiiein 
forroans e^siatuens euro adversariuro Ecclesia!» 
quasi vobisln aliquo nocuisset, aut constaret euni 
nocendi proposituro concepisse. Usus est homo pru- 
dentl consilio qui maluit vos habere pairem et do* 
minum adversarium quam amicuro. Multi qul ade- 
rant hominem deriserunt el iinprecationibus per- 
aecuti sunt, ubi sentiebant tuiam colloquendi esstt 
lilierlaiein , dicenle niliil accidit>se miruro » quia 
moniichi Caniuarieiises hoc quasi ha:rediiariuro 
semper habeni, ut arcbiepiscopos suos oderinu Et» 
ut verbo faciant fidem, Ausclmo, inquiunt, bis pro 
justilia exsulant qui nihil unquam solalii contuio- 
runt. Coniempseriint Radulphum ; oderuiit WiiieU 
muin; Tbeobaldo teienderuut insidias, et ecce nunc 
Tbomam gralis insniiabilicer persequunlur. 

Quis aniicorum Ecclesix, ncdum alumnus» baee 
In compiiis Ascalonis et in triviis Geih sine dolore 
•b incirciiiiicisis audiet decantari? Quis fldelium 
Christi lacryroas poieril conlinere? Deus mihi lesiis 
estv quod fratrein illum, quisquis sit , in praesump- 
lionis hujus insania, consilio conventus usum fuisse c 
non credo.Hoc tamen aliis facilepersoaderi nonpole- 
riitSi ratnro babueritis quod Tactum est : si in praesum- 
piorem illuin noii animadverteritis castigatione cru* 
dell : si consilio vel auxilio astiteritis illis qui qu«» 
runt aiilmam patrisvestri utauferant eam. Aljoqnin 
Tidebimini roandasseet conseniire dicentibus: Non 
kabemus regem nisi Casarem, erucifige ^ crueifige 
ponlificemf qui itare amui est pro EccUsitB liberlale: 
^ui legem Dei tradilionibus humanis asserit pracfe- 
rendaro. Nescitis 

quid pariat ventura diest 



t76 



et ex litieris domini papae conjicietis In quanto pe* 
riculo positi sint, quos archiepiscopus excommuni- 
caverat , et universi participes eorum. Nec tuli 
sunt appellandi sublerfugio , cum summus ponlilex 
appellaiiones excludat, et legalis jam praeceperil, ut 
eos , qui videbanlur absoluli , reponant in anteriO' 
reni senienliam, nisl saiisfecerint incontinenli. Ar- 
ehiepiscopus vero et episcopum Londoniensem ,et 
alios plures denunliavii cardinalibus excommuni- 
eatos esse, causasque subjecit quas cnumerare lon- 
gum cst. 

Plura vobis inierdum et a pluribus scriberen* 
tur, nisi qnia qiiae vobis amici signilicant ad 
cautelam , vos velut inlmici deferils ad regein. Ya- 
ieie , dileciissimi fraires et domini , cl operosius 
agiie , ut ainici vesiri , qui pauci sunt , proncere 
possyni in cxcu:alione iiinocenlix veslrae. 



EPISTOLA CCXLH. 

AD« ROBBRTim ARCHID. DE SOBRfiU. 

(A.D*li68.) 

* JoANMBS de Sar., Roberto arcliid. Surreiao. 
Ingratiludinis vitio nibil odibilius est apud Deum 
et homines, cujiis nota roeriio vldebor inurendus si 
actiones graiiarum lingua siluerit» quoties post 
benelicia datur opporlunilas colloqoendi. Agens 
ergo gralias quas et qnantas pro tempore possum, 
illum relributorem merltorum vobis confldenicrau- 
deo delegare qui bona cuncla larga et copiosa ma- 
nu remunerat, et nullam malum relinquil impuni- 
tum. Haec est interim consolatio nostra , haec spes 
esTjugistimentiuro Dominum. QhIs enim speravit 

B in illo , et derelietus est ? fingal qul voluerit, quia 
inveniri non poiesl in toia serie sacrarnm Scripiu- 
raruni , sed nec Antiquus dierom mendax invenie- 
tur» qui se voluntatem limenlium se promisii esse 
faciurum: Arrliam promissionis hujus acccpimus» 
jam pollicentis experimurfidem, et mlserentis sen- 
timus affectum qui consolatur nos in omni tribula' 
tione nostra. Quinlus annus exsilii mei evolvilur, 
et^ecce cum mihi nihil ante defuerit solaiii, cumu- 
lus est quod Ecclesise iiberias videtur astare pro 
foribus, et pro parie jam pedem flxil in insula. Re- 
nnntiavii enim rex, sicul nuniil , cardinalium aite« 
stantur, quibusdaro constietudinibus pessimis, quas 
tamen ante censueverat vindicare, curo juramento 
deiestans illas et auctores earuni. Consentii ui li- 
berum sit ad sedem apostolicam appellare , ut cle- 
rici ad saecularia judicia non irahantur : et qiiaedam 
alia, quae sic utinam probaret faclo , sicut finnai 
eloquio. Cardinales nuUam habent in arcbicpisc<H 
puro potestatero : et jussi sunt lilieris aposiolicis 
quas nuper receperunt, Angliaro non inirare neque 
intfomitiere se de consecraiionibus episcoponmi , 
vel aliis regni negoliis : nisi prius Cantuariensi ar* 
chiepiscopo pax plenissima fuerit reformaia. Aliis 
quoque praeceptum esteis, ut omni appellatione 
cessante reponani in anteriorem sententiam excom- 
municatos domini Caniuariensis » Qui videbantur 
absoluti, nisi satisfaciani inconlinenti, resiituenles 
illi et suis ecclesiaruin possessiones ei omDia quae 

^ inde perceperunt. Londoniensis episcopus cardina- 
libus denuniiatus est excommunicatus et doniino 
pspae, ex causis quas percurrere longuin est. Inno- 
tescent haec pervos, si placuerii, domino episcopo, 
cui Ideo minus scribo, ne mea necessitas sub ob- 
tentu litterarum quaesisse videatur «.occasioiiem 
mendicandi. Unde nunquaro subexsilii hujus angu- 
stia scribenduro censui suspiciosis et conjectaniibus 
indigentiis verbasemper ad quaeslum et eonsolaiio- 
nem aiigustiffi lendere : sed his duniaxat quosarbitror 
amici sermonem non interpretaturos precum esse 
improbiiatem.Eum veroprecor noinine meo salul:iri« 
cui mullas habeo, etauctore Deogratias agam pro~< 
pier sinceriiaiem charitaiisquam mihi serval in cor- 
de, et curo nccesse fucrit ostendet in opere. \akte. 



«77 ■ EPISTOLiE 

EPISTOLA CCXLIIL 

AJ> BARTHOLOMfUM EXONIENSEII EPISCOPUM. 

(A. D. \m.) 

Bjlldwuio EionieDsi archidiacono Joannes, Sa- 
mberiensis. * 

Si nihil huinani a se comicus reputat alienum, 
non anibigo te curare quem sortiaiur exilum causa 
Dei et amicorum labor, qui pro libertate Eccle- 
siae patiunlur, aut imminenlia sibi pericula refor- 
niidant. Si quidem mihi pridem roultis argumen- 
tis innotuit benignitas lua, suo merilo bonis 
omnibos graliosa : sed, quod de conscieniia dixe- 
rini» nulli mortalium quam milii dulcior. Potc- 
ruDl aulem tibi, quae gesla sunt iu colloquio do- 
niini Gauiuariensis et cardinalium, et item quali- 
ter episcopi qui transfrelaveruut adTcrsus archi- 
episcopum denuo provocaveriinl, conslare, cuin 
cx relatione mullorum, tum (Ideruis ut arbitror ex 
Uileris quaruin tibi mittuntur excmpla. Goiiiraxi 
namqoe familiarituiein cum douiino Gantuariciisi 
et coexsulibus, suis, ut amicis, si forie opiis fue- 
rit, possitn couimodius sufTragari, ciim nec illc, nec 
illi secreta sua mihi censeaiit occulianda : qus 
Deo propiliante celabo fidcliler, et sic opporluui- 
utibus aroicorum subsiJiuin ferain, ut hi qui de 
ftdei niex sinceritale prssuinunt, dispciidium non 
iiicurrant. Iloc eniui ofliciorum gerendoruro norma 
pracscribit : lioc certum est universis Gantuarieu- 
sibus complacere. Amlci tui sunt eorum pluriini» 
ei de te jore societaiis antiquae velut de fralre con« 
fiduiiu Uiide se necessariis suis falentur obiioxios, 
etillis tanquam sibi coniemplatione tui desiderant 
esse prospectum. Nam quisquis amicis eorum com- 
modus «st, est et illis. Licet iiaque dominus Exo- 
niensis, qui sine tuo gravamine molestari non po- 
lerit, nec archiepiscopo, oec alicui suorum amicus 
inventus sit aui officiosus in aliquo : tamen quia 
tibi jure aniicus est, doleo quod perversitas quo- 
rumdain vix exsecrabiles ei tetendit insidias, pro- 
videat illi Deus : et tu praeeunie gratia sollicitus 
esto saffragiis eleemosyuarum, oraiionis instauiia, 
et deliberandi studio consilium prout a Paire lu- 
niinuiii impeiraveris minisirare. Nam nisi Deus 
impedlat, autarcbiepiscopum offeudetcum dispen- 
dio conscientiae, aut rcgem el cardinales suos. Ke- 
ccpturus est enim, si nondum recepit liiteras lega- 
lorum, praecipientes ut absolvat excommunicatos 
doniini Gantuariensis, cum ipsi tamen praecipiendi 
sic Dullam habeant potestatem, sed inhibili sint 
litteris aposlolicis Angliam ingredi, vel se de re- 
gni negotiis intromiliere, nisi prius archiepiscopo 
pax plenissime rcformctur. Alia quoque praecep- 
lione jossi sunt memoratos excommunicalos sine 
dilaiione» oroni appellatione cessante, reponere in 
s<fntentiani excoinmunicationis, nisi salisroccrint : 
proot videre poies ex litteris quariiiu tibi mitio 
rcbcriptum. Archidiaconuin quoque Pictaviensem 
cardinalis Papiae nuper absolvit. Ex quo palel quam 
niillu fuerit a GuHlensi opiscopoeis collata absolu- 



— AN. 1168. rs 

A tio^ et quam periculose sit eis exinde communica- 
tum. Si ergo illos absolverit Exoniensis, cum liqni- 
dum sit eos impoenitenies esse, offendei primo in 
Deum, dcinde, archiepiscopum graviier exaspera- 
bit. Si vero non absolverii, regis et cardinalium 
suorum indignationem vidcbitur mcruisse. Dicent 
enim : Ecce jam in propaitilo est qiiod archiepis- 
copo prorsus favel : quod domini regis honorem 
non diiigit : quod npostolicae sedis conlemnii auc- 
torilalem. Potucrant cardinales, si circunispecli 
essenty si liinerent Doininuni, si bracbinm suum 
non ponerent carnem, revolvere quid susceperint 
in inaiidatis, quae sit aposiolicarum conceplio lit- 
terarum, quid Ecclesiae expedirei, et a maadaiis 
hiijusmodi peniius abslinerent. Aulsi homiiiem Deo 
prseferendum decreverini, quare nou injunxerunt 
hoc niunus uiii eorum qui praesentes aderant, et 
festinnbanl ad redilum ? Nam Loiidoniensis, Sares- 
beriensis, Gicestrensis, 'Wigorniensis assidcbant 
eis, etin huineros Exonlensis, ;ut diciiur, impegc- 
Tunt hoc onus : magis tamen imponilur "Wigor- 
nieiisi. Qui, si vcra soni quse dicuniur, pliis q^iain 
tantie niodestiae virum dcceat, in archicpiscopuui 
Suum locutus est. Sed accusentur episcopi. 

Novit Dominus qiii sutit ejus, et declurabitur ve- 
rllas in illa die , nec interim nocens se jiidice ab- 
solvetur : et qni fralri foveam paral, iiicidet in 
eara prior. Qaid ergo faciet inter has tendiculas 
tuus etpro amore tuo ineus Exoniensis? Si consi- 

C silio polles aut aliquis tuoruui gaudens eo utcre. 
Sin autem in eo interim, quod sine meilori^ prarju- 
dicio dictuni sit, aquiesce. Scio enim qiiod libenter 
te audit Exoniensis. Si illi venerint absolveudi, 
mandati tenorem inspiciat. flagiiet poenilentiani, 
extorqueat confessionero : et si mandali forina non 
impedit, legilimam de satisfactione exigat caulio» 
nem. Ostendat et apostolicas liiteras, quibus in an- 

. «leriorem senlentiam ex necessitate reponendi sunt, 
si satisfaclioiiem exhibere distulerint. Exerceat 
adinonitiones et qiiae pericula immincant, diligen- 
ter exponat.Quod si per eos steterit, quo minus ab- 
solvantur, res ei in tuto est. Quod si pcenitere no- 
lunt, et tamen absolutionem importuniusquaerunt- 
respondeatur eis in oinni charilate et inodesiiay 

^ quia haec absoiutionis fornia evangelicae et aposto- 
licae docirinae contraria est, et quae ab antiquo 
episcoporum sine inajorl aucioritaie exerceri non 
poiest, ut sic ad cardinalium consullationem nego- 
tium refcratur. Dicaiur eiiaro eis quod absolutio 
noD proderit eis ad salutero, nisi prxcedant poeni- 
tentia et confessio et satisfactio pro facultate. Nun* 
quam enim sic impudenies eront legati, ut impoeni* 
tentes jndicent absolvendos. Si vero poenituerint; 
et emendationem publice promiserint, licet ab eis 
cautio nequeat extorqueri, nec inseru mandato sit» 
absolvl fortasse poterunt, ut regis et cardinaliuffl 
indignatio declinetur : quia praesumi poierit man- 
datoribus fuisse cautum. Habeatur aotem, quoties 
aderunt, ubique ei publice protcstatio dlvini juris» 



m 



JOANNIS SARE&BERiENSlS 



t80 



Verttmiamen, arcltiepiscopo displiciiiirum selo^si A ius ut aiit ipsum offendere necesaitas uiigeat, aut 



mandalo illorum absolvantur, qui non de accepla 
poiesiaie, sed de temeritaiis audacia mandarc prae- 
sumunt episcopis, super quos nullam liabent auclo* 
riiaiem. Kt quidem roeriio displicebit. Sed quia 
egoetalilamici tui Cantiiarienses in rouliis prome- 
ruiinus arcbiepiscopum quamvis laesum conGdo fore 
placiibilem, el quod nobis plene remittet in animo, 
si quid in Iiac necessiiate contra se viderit esse 
praesumptum. Si vidissem mandali conceptionem» 
plaiiior esset via consiiii. Quare precor atieniius, 
ut ipsius iilteras, si adliuc tradil» sunt» mibi mit- 
lere non inoreris. Nec excidat a roemoria, quoniam 
in litteris quas Joannes de Oxenofordia attulit, jus- 
sit dominus papa, ut si excommunicati essent in 



peccare, Deus esl praefercndus, nt conseienttie ser« 
vetur integriias. Nec fleri mala debeiit u( prove* 
niant bona : nec oflen^is placanda est indignatio 
majeslalis ut fideliuin suorum converlat aut conte- 
rat inimicos. Si ille pro nobis, quis contranost 
Itaque si ratibabitionem exegerint » si pelierinfr 
subscriplionein, mibi videtur, salva reverentia con- 
silii polioris, quod dilaiio peti poiest» donec epi- 
scopus ecclesiam suam consulai, et religiosos viros 
parochise suse. Non enim vidclur grandis esse pru- 
denliae, si bomo sine querela se inimergat iitigiis 
alieiiis : et cum testis sit asserere quse vidit ei audi- 
vit, quid lesiiflcari poterit, qui nec interfuit nego- 
tio, iiec audit nisi pariis alierius bosies qoaerenies 



Diortis pericuio constituli^ lunc absolverenlur prae-» B V^^ ^u* &\ini^ non quae Dei ? £t bac eadem ratione^ 



slito juramenlo,quod si convalescerent, apostolico 
parerent mandaio. In lilteris quoque quibus cardi- 
uales praecipiuntureos reducere iu sententiam ana« 
themaiiSy nisi satisfecerint incontinenti , ejusdem 
Juramenti condiiio inscrta est : et posteriorum tibi 
miito rescriptum litierarum, ut earum senleniia 
publicetur, et possit indigentibus esse praesidio. 
Nam qui Deum timuerit, roovebitur ut minus au« 
deat in mortem suam, sed si nodum istuin ille tuus 
amicus aiiqua ratlone expedierit , iaqueum timeo 
duriorem. Vereorenim ne principes sacerdotum qui 
consilium inierunt quomodo occidant Cbristum 
Domini, et Kcclesiae perimant libertatem » accitis 
ofiicialibus regis, illum luuin £xonlensem inducere 
veiiut aut compellere, ut appeilaiioni factae consflio 
regis et cardinalium, Aoniinc regni et sacerdotii» 
subscribat, et acti<ineni muniat suarum teslimonio 
litierarum. £t fortasse rcgis auctoritaie praecipient 
per fidem quam illi debet, et sicut bonorem regni 
et sacerdotii diligit, ut eum aliis nuntiis causam 
suscipiat, et in persona propria prosequaiur. Quo- 
rum si unumfecerit, iudubitanter crcdo quod Deuni, 
et scio quod ofTendet arcbiepiscopum fortassis irre- 
parabiliier.Fuit eniin cum aliis appeilatoribus apud 
Norlhampiouam adversarius cjus. Item secundo ap* 
pelianiibus astilit, et habita sunt haec quasi uon 
fuerint. Si vero nunc tertio non gravatus raiihabi- 
tione retorquet ad se uialitiam aliorum, cum eis 



uti poteruut, qui appellantibus defuerunt : praeser- 
tim cum nec mandaverint appellari, nec conscii 
fuerint. Polerunt, inquam, si qui tamen sunt ia 
lauto regno, qui veriiatem, quam menie concepe- 
ruut, audeant profiieri. Londoniensis timei capiti 
suo, et ideo furoris socios quaerit, ut remaneat im- 
punitum quod a tam multis constiterit fuisse pras- 
suinptum. Quod si instantius urgeant, deferatur si 
fieri potest ad cardlnaiiuui cousuliationeai. Uuc 
laiuen voluntali regis iieganduiu noii erit, quiii. 
pro eo scribalur, quaienus apparuerii jusliiia cjus i 
ei ejkoreiur dominus papa ut £cclesiae reforuiei 
pacein et regis honoreui servei, et jusiitiain pro« 
Dioveai, sicut doouerit Spiritus sanctus. Si aulem 
speciaiiora quaesierint, quidquid contra conscien- 
tiam et honestaleiu specilicabitur, iion habcbit spc- 
ciein vci decorem, certe nec exitus felices. Perse^ 
culionem causae suscipere quidem non expedii ; 
sed qui coactus fuerit, gaudebit forlassis diiuiioiie 
qua necessaria quaerat, et domui suae disponere 
possit : fortasse sub eo praeiexiu coliigi putcruni, 
qua: Deo gratius erogentur. Inipsius verolegatiuiiis 
susceptione omnia causae vitia iuipediinenia pro* 
teslauda sunt, ut et conscientia servetur iudcmnis, 
et ut amarus exitus |>osiea non debeat iinputari. 
£xigelur forte de mandatis diiigeiitius exsequendis 
novi cauiio jurameuti : sed nou video quo uiodu 
siue turpitudiiiis nota praestetur. Nihii auteia uii- 



videbitur siiire sanguinem pairis, et magis vulne- D ^iu^ ^sse dilatione credo si potest impetrari, quia 



rabit conscientiain propriam quam £cciesix cau- 
sain, qnain personam iliius cujus ruina quaerilur. 
Si non fecerit, praeteriu uon proderunt merita» 
qiiin regni etgacerdotii denuuiietur publicus hoslis. 
£t iicet hsc omnia fecerit, hunc eumdem exilum 
timeo. Ea eniin est natura hominis illius, ut apud 
eum jacturam faciat omnium meritorum, qui qua- 
cunque ratione praeterierit aut distulerit uuum 
qualecunque sit adimplere mandaium. £a autein 
esl moderatio precum et sobrietas niandatorum, 
ut ei quandoque necesse sit obviari. Quare summa 
consilii mei estut,adhibiia diiigentia, et lota meii- 
tis solliciiudine semper teneatur ainicus dum fieri 
poiest incolumi religione : si vero coniingat artku- 



auciore Domiuo iiiterim aut paz reformabitur, aut 
dominus papa, vci cardiuales aiio procedcnt consi- 
lio, aut totius negotii forniam oporteat imiDutari. 
.Utinam veris graviora sint pericula quae timentur, 
et soilicitudo varios timores incusserit amanti ! Si 
Cicestreusis ct Wigorneusis operam dederini et di • 
iigeniiam,quod».ularbilror^ puterunt, quomodo tuus 
£xoiuensis expediatur, rumoribus niiuus credani. 
Alioquin pnesumeiur eos machinalos essepericu- 
luin fratris quod noiuerint impedire. Hoc auieui 
certum habeas, quod arcbiepiscopus ratas non ha- 
bet absolutiones quasdam factas a cardinaiibus i 
et hoc ipsum significavit eis : deferens tameo apo- 
siolic» sedi noluil eos argiiere publice : prxsertiin 



181 



CPlSTOLiB. — AN. lieS. 



Iflt 



eum proi»>f lunt se oeleriier cArreeturos quod clr- A prorsus exitum pergil. Frane! siqnlilem mnfis anl- 

mantur, dum Tident hostes quasi desotatos, imo 
des|)eratos emendieat« suffragta quxriuret M 
lllos impiorare patronos quibtis opiis est defen- 
sore. 

Dom itaqoe in tantis imperator vcrsaretnr an- 
gustiis, ei omnino de exitu desperaret, ir.ictaium 
liabuit cum viris religiosis, quos constabat fideles 
esse donilni papse, simolans se cum Ecclesla Dei 
pacem esse facturum. Est aiitcm in domo Cartlm- 
siensi (15) Tir admodum rellgiosns quondam fami- 
Jiarissimus imperatori, qui ab eo pridem recesserat 
ob conscientiam schism.ntis, et ci plurimo coinp.i- 
tiebatur affecto. Hic ergo accessit ad eum ciim 



cumventi praesumpsissenoscuntur. Rogaverunt car 
dinales archiepiscopum ne Londoniensein Tel alios 
denuotiaret excommunicatos, dum spes pacis esset» 
Ipsa tonc acquievit. 

EPISTOLA CCXLIV 

AO BALDWINUM r.XOIflENSBM AllGiIIDUC01ll'M. 

(A. D. i16g, ii^pnse Maio.) 
Baldwino Ezoniensi archidiacono,4oANNBsSares« 
1)erleii!iis. 

Ex quo prospere per gratiam Dei circa mediam 
quadragesiinam a Sanclo iSgidio reversus sum, 
tuam, dilectissime» super his qu» in Francla et 
lialia gerebantur praemuoire decrevi cliaritatem 



^io enim quia interdum expedit» etsacpe jucuiidum ^ lacrymis sibi pro certo innotuisse assereii», qiiod 



-est, prsenosse temporum molus« et quasi falorum 
seriein ex his quse nutu divino mortalium prseve* 
niunt nientes contcmplari. Sed quia de pace regum 
iractabatur, et Fredericus» fractus crimine et per- 
tinacia schismaiicis ex-Aiigustus, simulabal se velle 
ad catholicam redire unitaiem» propositum distnli» 
donec plenius innotesceret, qnem lanta negOtia sor- 
tirentar eventum. Cum eniro Teutonicus tyrannus 
seniiret se milituiii pnesidio destiiutum, et Italias 
ciTiiaies in ipsuin irruere propararent» et ipse 
temeritate suorum, qui nobilem quemdam Papiea- 
sem excscaverant, Papiae minime tulus esset, ciqiie 
Maurianensis comcs ob injurias sibi iilatas omiiein 
exitum pneclusisset, ut Lumbardorum manus nulla 



pacem non erat habiturus, nisi Ecclesi«x Dei red* 
deret pacem : insliiii autem, et oblinuit ut erocaret 
perlitteras suas priorem Carthnsiensem, alib.iieni 
Gisterciensein ei episcopuin Papiensem, quem cx- 
pulerat, et promitleret se consilio conim iii om- 
nibus acquietunim : dum modo illi in se rcciperent 
periculum juramenti, quod contra papam Alexaii- 
drum fieri fecerant. Omnes qui Tcrba haec audie« 
nint exhilarati snnt : et Lombardi Jam copperunt 
milius agere» sperantes Uominem esse coiiTcrsnm. 
Interim saepedictiis marcbio egil cum cognato suo 
comiie Maurtannensi ut imperatorem perinitleret 
egredi, promitiens ei non modo restituiioncui abla* 
torum, sed montes aureos, et cum honorc et gloria 



ratioiie posse evadere Tideretur, ipse comitis Blan- C imperii gratiam sempiiernam. Viri autem religiosl 



«Iratensis et marchionis Montis Ferraii fretus auxi* 
lio, diverlit in terram marchionis, reiictis triginta 
olSiidibus Lumbardorum apud Blandratum. Alios 
autem obsides quos acceperat per caslra marchionis 
diYisit custodtendos, et ipse cum praefato comite 
et uiarchione, quia eum Lumbardi congregato exer- 
citu usqne ad xx millia mililum prosequebantur, 
ei obsidere decreverant, per castella quasi in um- 
bra mortis latitans fugitabat» ut Tix, sicul aiunt, 
probi viri pleni fide et aucioritate qui interfueroni, 
duobus diebus aut tribus auderet in eodem hospitio 
pernoctare : hanc miseriam tyranni, aut potius 
gioriatn Dei et Ecclesiae consohuionem, dc iiostra- 



tibus qnidem vidcrunt canoiiici Noviomenses et t^ ^^^* relulil 



quos CTOcaTerat, arripuerunt iter, excepto abbate 
Cisterciensi, qui graTi detenlus inflrmitate, Tice siia 
misit dominum Gaufridum Antissiodorensem, qiii 
Clarevallensis fuerat abbas« prxmitteiis fratrein 
quemdam, quia lyrannoexploraret, uhi et quando 
eoruro Tellet uti colloquio. At ille, audilo adventu 
eorum et iiiteris, jr^fn dc exilu suo cerlus, it)dnci:s 
impetratis, respondit eos ob hanc causam frustra 
venturos esse, nisi angclum de coeli secum paleuier 
addncant,aut veniant in potcstate faciendi miracul?« 
ot possint mundare leprosos, et morluos susci- 
tare : et sic illi ad propria reversi sunt. lioc mihi 
idem conversus Carihusiae, qui legationem gcsse- 



nunlii comitis ilenrici : de vestrniibus autem legati 
illuslris regis Anglise, illuc profecli ex variis causts. 
Noviomcnses eniin archidi^couum siiiim Bonifacium 
iialiae marchionem quein elegerant iu episcopum, 
viruin honestum el tola schismatis tempestate ca- 
tholiciim reducere quaercbant. Comes ilenriciis sta* 
tam explorabat imperii; nuiitii Tero regis Angliae 
juramenta praesliterunt de matrinioiiio conlrahendo 
inter filiom prxfati marchioiiis cl sororem regis 
Scoihe et ad saepe dictum tyrannum legatione fuu- 
cAi snnt, ut de opinione rouUorum loqiiar, quo sic 
Tires et familiaritatem prseiendenles imperii, ter- 
reant Francos. Sed callidiias haec io coDtrarium 

(15) Ed. Paris., CawfMarieiiit. 



Imperator autem, collectis obsidibus quos dis- 
perseral, ad redilum properans, Tcnit ard sancium 
Ambrosium habens circiier xxx mililes in comi- 
tatu suo, et inde mane festinanter egredieiis prope 
Secusiam in emineiitia cujusdam moiitis suspendlt 
quemdam obsidem nobilem Brixiciisem, imponcns 
ei qiiod conjuralionis Italorum conscius fuerat, et 
(quod pliis est) artirex congregati excrcilus, qui 
eum ab Italia expellebai : alios vero obsides secum 
duxil intra Secusiam. Cives autem et incolae loct 
portas claudi fecermit appositis cusiodibus armaiis» 
et Ij^anno obsides abstulerunt , dicentes sibi ab 
allls ciYitaiihus excidiuro et exterminium imminerey 



SS3 



JOAMiNlS SARCSBEKIENSIS 



2Si 



«i vicinos suos ei amicos, viroa Ualix Dobilissiinos» a ^rgo in brevi s|iirilus eoriiin : et videutes se bac via 



sic paterenlur abduci in Alemaniiiam occidendos : 
pr«sertim cum adhuc in Italia suspenderil virnm 
potentem et geneposuni : sibi vero et suis exitnm 
patere pre llbitu. Tantam quidem aahibuerunt diii- 
gentiam obsidibus retinendis, ut neminem permit- 
terenl egredi cjui Ilallce loquereiur. Iinperaior au- 
tem, assumpto babitu servientis, quasi ut alicujus 
magni viri procuraret liospitiuin, cum aiiis quin- 
qae servienlibus noctu egressus est, Ixtus quod ei 
fata concesserant Italiain perdere, quam deme- 
ruerat divUus retinere. Inde transiens Chrysopolim 
suam turbavit Biirgundiam, proceribus inlentans 
minas : et progrediens« Alemanniain et Saxoiiiam 
supra modum turbatas reperit, et fratrem suum 



cuntra jusiitiam non posso proficere, miseruut iii 
Siciiiam nunllos et litieras regis sui, quib(is uiuniti 
vcneranty ut ope Siculi regis et regin» posaent 
aliquid a domino papa adversus Ecclesiam impe- 
trare. Sed Christianissimus rex Francoruin prxsn- 
giens hanc versuiiam malignantium , Panonniuno 
electo oansam Ecclesiae et dominl Cantuarieosis 
commendavit nt [propriam. Quis alterutrius lcga- 
tionis profeclus sil, hacteniis ignoralur.^ 

Supervenerunt interim nnnlii legatorum^qtios rex 
Angliae impetraverat, roinime coarantes. Nain quid- 
quid cecinerat alius, in curia decanlabat: sed nec 
de istis cerium cst quid sint ad domiiios suos rela- 
turi. Supplicatum est ex parte regis et iegatorum. 



sentit prae caeteris inimicuin, cum tamen ei plu- B adhibitis inullis intercessoribus, doinino papae pro 



rinu adversenlur. Porro Lombardi post egressnm 
ejus Blandratum diruerunt, eilractis Inde obsi- 
dibus qui ibi relicti erant, et interfeclis Teutonicis 
fere omnibus quos ad cusiodiam castri deseruerat 
imperator. Deceni autem nobilissimos et diiissimos 
Alemannos dederunt, in solaliuni marili, uxori 
iliius Brixieiisis quein supra prope Secusiam sus- 
pensum retuli, ut illa, proui libuerit, eos aut sus- 
pendat, aut perpetux subjiciat serviiuti, vel re- 
demplioncm accipiat. E&inde damna multa mar- 
chioni dicuntur intulisse : et niinc rumor est eos 
obsidere Papiam. Et ceriuiu est quod Papienses 
jum in Alemanniain miserunt nuntios iinpera- 
tori , denuiuianles quod nisi redicrit et opem tu- 
leril, nulla ratione potArunl diutius resistere civi« 
latibiis. 

H£resi:«rcha Cremensis Romoe est apud sancium 
Peirum, ubi eum Roniani inorari paiiunlur inito 
commercio de reddendis captivis suis : sed tamen, 
ut aiunt, recedere non paterenlur. Episcopus Alba- 
iieiisis domini papae vices agit in urbe: et si Lom- 
bardi Papiam ceperint, spes est Guidonein Gre- 
mensem capium iri , et quod non modo Romaiii 
omnes, sed etTuscia tota schismaticos iinpugnabii. 
Adhucautcm incertum est an dominus papa Lom- 
bardorum vclit audire preces, se transferendo ad 
illos: crediiur lamen. Prosperalur autem adhuc 
Benevenii, ubi nunlii regis Angliae, et domtni Cun- 
taariensis in ipsiiis pr«seiiiia convenerunt. Et qui- 
dem utrique benigne et bonoriHce recepti sunt ; 
sed regalium sicut jnstitia minor, sic pompa et di- 
vitlarum oslenaaiio major. Cum autem domiiiura 
papam blanditiis et proinissis dejicere non praeva- 
lerent, ad minas conversi sunt, meniienles quod 
rex eoruin Noradini ciiius sequeretur errores, et 
profanae religionis iniret consortium, quam in £c- 
clesia Cantuariensi Thomam paicretur diutius 
episcopari. At vir Dei nec terrore concuti, nec se- 
duci potuit blandimeniis , eisque duas proponens 
vias, alteram viiae, alteram moriis, respondit eos nt 
coeperant facile posse contempta gratia et paiientia 
Dei, pereuniium prxeligere viam : sed 86» Domino 
propiiiante, nou recessuruin a via recta» L*eiuniuit 



cpiscopo Saresberiensi : el tandum obicnlum ui ei 
summus pontifex suam remitleret injuriam ei of- 
fensain, et domino Canluariensi scriberet rogans et 
consulens ut ei dimitieret injuriam suam, ct ipsum 
a suspensionis senlentia relaxaiis in gratiaro reci- 
peret ct amorem, si tamen ei in propria persona de 
satisfaciione sufiicieniein praesliierit cautionem. 
aut duos de majoribus clericis ecclesiae sux , ex- 
cepto decano transmiserit , qui jurcnt» quoniaiii 
eplscopus eis mandavit et postca non deinanduvit, 
hocpraestare jnrainenlum, quo ipsius episcopi no- 
mine et vice jurabnnt, quod archicptscopo de con- 
tumacia et injuria satisfaciet. £x quo probabillier 
colligi polest, quod dominus papa senieniiam lega- 

^ torum, qua jam dictum episcopum absolverunt, aut 
ignoravji, aui ratam babendani esse non credidit. 
Obtinuerat auiem idem episcopus anie litteras fere 
consirniles, quas tameii ipsum et suos non onera* 
bantaliquo juramento : sed eis nondum usus est, 
vel quia regi displicuerunt, vel quia minoris effica- 
ciae reputaiae sunt. Quein vero calculum reportaturi 
sint alterutri, nescicbatur adliuc qoando reversus 
est prxdiclarum portitor litterarum , sed dominus 
papa rescripsit Christianissimo regi se Ecclesi:e 
Dei et suo Cantuariensi non defuturum , quandiu 
partem ejus justitia comite poterit sublevare. 

Nunc ad regum nostroruin colloquia transeamus. 
lilustres viri Henricus Cainpanoruin etPhilippus 

D Flandrensium comiies procuraverunt In conveiitu 
Suessionensi causam regis Angliae apud Christia- 
nissimum regem, et landem juxta preces inemorati 
regis Anglorum in hanc forinani pacis decursuir 
est. Rex Angliae debebat redire in hominium regis 
Fnuiciae, et lide corporaliter et pubiice data coraiii 
omnibus profiteri quod ei tanquam doinino suo de 
ducatu Normanniae serviet, sicut prxdecessores sui 
duces consueverunt servire Francorum regtbus. 
Comiiatum vero Andcgavensem et C^iomanensein. 
et fidelitatem procerum ad memoratos honoresper- 
lincntium, cedere tenebatur domino llenrico Qlio 
suo, qui inde hoininium el fidelitalem rcgi Fraiicor 
rum contra onincs hoinines facturus erai, ncc ali- 
quid debiturus patrt vel fratribus, nisi quod extf^t 



m EPISTOLiE. 

raiiomerUi Tel naiurae. Dttcaliiiii ▼ero Aqtiilania: 
\tge siinili rei Francus Ricardo filio re^^is Anglis 
conceilebaty dans ei in matrimonium fiiiain suam, 
sed sine dote, quae lamcn eral pro libitu parenlts 
donaiionem propler nupiias acceplura. De Tolosa 
Dcc nientio habita est. Mililes cui aUrinsecus capli 
erani, debebant llberari, et sic consolidari pax et 
concordia regum. Guin vero rex Angliie vdti com- 
pos audiret comitem Henricum ad se venire , iit 
luec inenndae concordiae forma eonfirmaretur, de- 
mandavit ei ne progrederetor, proficiscens in Pic- 
lafiam, ut Liziniacuni castrum auferret proceribus» 
ipii illud reaedlQcare convenerant et munire. (lau- 
saro vero, quam curo Francis traclabat, commisit 
archiepiscopo Roihomagensi et Ricardo de flumaz 
ei Rlcardo de Luci finiendam vice sua : quorutn 
juramenia contra voluntatem domini sui Franci 
nostri non appreiianlur vel obolum. Unde rex 
Francus, ralos se delusum esse dolo partis alterius, 
Biluricas inJignans proreclus est : ibique a proce- 
ribus Piciavorum juramenta recepit et obsides, 
quod niillara sine consilio et voluntate ejus cuin 
rege Angliae facient pacem« eis auxilium niutuum 
reproroitiens : et juramenlo Pctri fralris sui, et 
coitiiils Siephani, et Wiilelmiiiiililis Carnotensis, 
finnans qaod nec ipse faciet pacem, nisi facta pace 
eorum, et nisi cis reslitnaiilur ablata. 

Ilerato itaqiie sed diligontius, per anie diclos 
cooiites Campanum et Flandreiisem egit rex AnglioD» 
uialterius regis baberet colloquium : et pacem pro 
forroa, in quam convenerant, reronnarei. Et qui- 
dei3 in Oclavis Paschae colloquium obtinuit optiina- 
tom Francorum, sed faciem regis videre non me- 
ruit, nisi ante securitaleni praestiterit quod Picta- 
vieosibus, et omnibus qui regi adhaeserunt , pacein 
et nnjversa ablata cum integritale rcslituet : excepio 
qood Dou teneatur Pictaviensibus, sicut nec ei 
Pictavienses» mortuos suscitare , vel casas reaedili- 
care combostas. Ilanc ergo fide corporaliter daia 
prsstitit cautionemy el quod alios artlculos pacis 
apad Suessionem disposits fldeliter observabit. 
Hoc ipsum simili modo cautum est a proceribus 
ejus* Proceres autem Francix ei se fide obligave- 
ninl, qnod rex Franciae, si sibi pacta superius po- 
ftiu et suis servata fiierint , priemoustraiam pacis 
observabit conditionem, exceplo quod filiam siiain 
Don consentit Ricardo deslitialo ducl Aquilaniae in 
matrimooiiim collocare. Hoc tameii de Tolosa ex- 
pressum est, quod, si Ricardus de comite Sancti 
jEgidii sibi petierit justiiiain exhiberi, rex causam 
tractabit judicio curiae suae. Quae. cum regi Fran- 
corum relata fuissent ex ordiiie , consensit ut cum 
rege Anglorum loquatur Dominica proxima post 
AKensionem , et secundum prasdictas condiiiones 
faciat pacem. Sed Pictavienses ei postea conqiiesii 
suni , quoil rex Angliae eos transmisso exercilu 
expugnabat, dum verba concordix iractarentur : 
exercitum tamen confeceranl» etducem ejus coiiii- 
lem Palriciam inierfecerant « sed inviti. Undc rcx 



— AN. 1168. «e 

j^ Francus plurimnm motns est, sed an hoe impedire 
pacem possit ignoro , licel eum pcDniteat sic con- 
Mnsisse. 

Caeierum aliquatenus Inductus fuit coniempla- 
tione devotionis» qiiam regem Anglix opinatus esl 
concepisse : cuin enim idem rex pro reformanda 
sibi pace, Francos, de quonim ainicitia confidebai, 
operosius sollicilaret, et electum Carnotensem di* 
dicisset Chrisliaiiissiino regi familiarem esse prae 
caeieris, eo quod alios optimales pr.ecedcre crediiur 
in timore Domini etoperibus sapieniiae, accessit, ad 
eum operosius supplicans ut euin recouciliaret do- 
mino suo, cum quo el pro quo, si placerei, paratus 
erat in i£gyptum proficisrl: eleclus vero, uipote vir 
prudentissiinus, volens verbi latebras sibi profun- 

^ dius aperiri: c £slne, innuil, veruin quod dicitis, 
ui cuin eo velitis ire Hierosolymam? i At ille : 
c Mhil unqiiam fcci libenlius, si placucrit domino 
meo, et nie permiserit domui meae dispoiiere, ei 
liberis providere. i Carnoiensis autem, et si dolum 
subesse suspicaretur, hoc rctulit regi Fraiicorum. 
Ille autcm respondit qiiod turpe crat toties decipi, 
nec se aliqua ratione crediturum anic, qudd ex 
animo locuius sit, quain huinenim ejiis cnice vi- 
deat insignituin. Nain cuin hoc antea ei promiserity 
et firmaverit cauiionc qiia ctsi cominissa neino 
fidelis est, et relii;ionis pra^stitae prxvarcator ap- 
pareat, ait slultnm esse nudo verbo ejus haberi 
fidem. Pronior taincn fuit exinde ad concordiam 

p ineundain. Nunc autcm cuni audissct, quod dum 
hoc promitleret, Pictavos aggrederetur, adeo tur* 
baliis est, nt ei per nuntios suos denuntiaverit so 
ad colloquiuin non venluruni, nisi ille Pictaviensibus 
securum praebeat cominealuin, et det obsides, qnod 
nec in itu, nec mora, nec reditu ipse vel sui ali* 
qtiam eis inferret laisionem. Etiam ceriuni est 
quod si salva honesiate poiuerit a conditionibua 
resilire, opportuniiate temporis gratanter utetur. 
Sunt eliam qiii putent, quod rcx Angliie nullo modo 
tantam possit ignominiam susiinere, ut liis pacein 
et castra cum caeteris ablatis restiiuere compellainr : 
qui inierfecerunt proceres suos, ei hoiiori et volun- 
taii ejus lanta contumacia resiiterunt. Solet enim 
improbus esse, praesertiin ubi impctuiu impatientis 

D aniini succendll injuria, aiii autein quia hoino vcr- 
suius est, et se videt in arcio posilum, opinantur 
quod soliia simulandl et dissimulandi arte utetur 
ad pnesens, et a(vcepto tempore de inimicis optataiii 
expeiet ultionem.Sed quidqiiid faciant reges, nou 
creditur quod Pictavicnses cuin eo ineant pacenit 
eo quod desperant se posse fideni rcperire in ho* 
mine, a quo seetiain innocentes coiitra fidem laesos 
esse queruntur, \erum supervacaneum est varias 
retexere opinioneSt cuui rerum evenlus in hrevi 
ipsam detegat veritatem : quam, cuin innotuerit, 
tibi» auclore Deo» quanlocius polero, significare 
iion pigritabor, tam de pactis regum quain de siatu 
domini papae,et causa Eccles!ae Anglicaiiae diligcn* 
tissime referens quidqiiid relatu dignum esse 



tt« 



lOANNIS SARCSBERIENSIS 



isa 



mdititvo. Tn mlhi de sitto luo et amiconim a Si vero tapiat, audlet illos, el per se tpsum cnm 



rescniiens vicem redde: iiai>ens, et a sanctis iiaberl 
r<iciens, in bono, mei et meorum roemoriam ante 
Deum* 

EPISTOLA CCXLY. 

AD JOANNEM PICTAV. BPISG* 
(A. [D. H68) 

JoANifi Pictav. episc.y J. S. 

BeneQcia sxpe conferunlur fnvitis: et eum, qui 
In suam perniciem properat, revocare charitas con- 
6uevit. Quod utinam rex Anglias salubriter experia- 
lur 1 Debitores cnim ejus sumns : et uterque nostrum 
si fleri posset, ei debet ex multis causis (quas enu- 
merare longum est) ea quae ad salutem perlinent 
et honorem diligenlissime providere, et quantum 



domino Canluariensi faciet pacem, nec mediante 
Romano pontiHce, nec rege Franciae, nec opera 
cardinalium, nec aliquo praeter lllum qoi medins 
esi, ubicunque duo vel (res congregantur in nomlne 
ejus. Sed istud adimpleri non potest, nisi Ipsl per- 
sonaliter colloquantur, et sibl mutuo de se adinvi- 
cem recerint fidem. Scio enim quod si alter de 
altero posset confidere, ipsi sibi opiimam dictarenl 
et inirent concordi» forroam. Et quidem rex bene 
plenam de archiepiscopo, siciit certissime arbilror, 
posset babere Tiduciam, quia vir religiosus est: ct 
id duntaxat agere sludet, quod ad gloriam Dei pro- 
ficiat et ei conferat ad sulutem. Rediens nuper a 
Sancto iGgidio sanus et incohimis per ipsum trans- 



libet deirectantem revocare ab bis quae salutis ^ iium feci, et Um eum quam coexsules suos sanos 

ilispendium offerunt. Quis enim non doleat tantum 

principem et EcctesiaB Dei tam necessarium in eo 

forluHX calculo esse positum ul, impellenle consilio 

reproborum, in suam et lil)erorum suorum (quam 

Deus averiat!) subversionem totus praeceps currere 

videatur? Ex quo enim Ecciesiam Dei (quod sine 

dolore et gemitu nec dicere, nec meminisse poa« 

sum; vexare coepit, et proscribcre innocentes» sta- 

tim excitavit ei Deus bostes undique, et tantam 

vexationem, ut vix sedari possitaetate nostra, Locus 

liic niiuis conspicuus est, patens undique a Dritaii- 

nianim extremis flnibus usque ad novissimos ter* 

minos Galliarum. Ergo in eo diuiius immorari nec 



esse gavisus sum, et in divinis exercilils.occupaios. 
Exspeclabat nuntlos suos a sede apostolica redeun- 
tes; sed quia quatenus profecerint incerium esi, 
quid siiper eo scribenduin sit nescio. Parvum mu- 
nusculum vobis mitlit fraier meus, sibi nuper 
transmissum: In quo, si placef» potius meiiemini 
devotionem mittentis, quain graliam vei usum mu- 
neris. De his quae vertuntur inier reges quid scri* 
bam nescio, quia adhuc inceriuiu est quid nuntii 
regis Angli£» quid ad coniitem Henricum tam cre- 
bro discurrunt valeant obtinere. Comes enim procu- 
rat apod regem Francorum causani alterius regis. 
Dominus Willelmus Papiensis inierfuit ordinatioui 



oportet, nec expediL Fredericus ille schisinaiicus q Carnoieiisis electi, viri quidem magnsspei, etfain» 

insignis, dum in Ecclesiaminaliliosius etcrudeliiit 

^vit, factus est ex-Augustus, et eo perductus est, 

ut jam optaverit Italiam perdidlsse, quam retinere 

non potest. Timeo ne praefaius rex ambulans in viis 

^us, exitum (quod Deus impediat !) slmilem conse- 

quaiur. Profecto mirum esi quod nullus religioso- 

rum ei denuniiat tanta^pericula imminere. Quld fa- 

ciunl nuiic illi Grandimontanl, quos ille adeo dili- 

^ere consuevitetveiieraritubt nunc Fontis Ebraudi 

fides et fervor in Domino? Certe coufido quod si 

ille Ecciesiae pacem reddiderit, et recesserit a via 

niala, propiiiabitur illi Deus, et impendentia peri- 

cula transferet a domo ejus. Nam et ^Acbab, quia 

reverilus est faciem Doinini, divinae comniinatioiiis 



darissiniae, et magnae auctoritatis, et virium mulia- 
ruin in regno Francorum. Is est post regem Fraccias 
qui domino Cantuarienst et suis patrocinium, eoii- 
silium et auxilium singulariter praestat« Vobi» au- 
lem desiderai familiaris esse ; et utinam qaandoque» 
Deo propitiante, amiciliam ulterius ineatis I Non 
est enim in clero Franciae, ut ex animi sententta 
loquar , qui eum prudeiitia et eloqtieutia ante- 
cedat. 

EPISTOLA CCXLVL 

AD 1IA6ISTRUII LOUBARDUM. 

(A. D. 1168. Mense Juii.) 
Idem magistro Lombardo. 
Obligatlonis inier nos contractae non immemor. 



flagella declinavit. Scripluin quoque memini quod D quse in reguin colloquio gesta sunt, quanta possiim 



in Proverbiis legitur: Cum placuerint Domino via 
Mminigf inimicos quoque ejus convertet ad pacem 
{Prov. XVI). Si ergo expedire crcdideriiis» precor 
attentius quaienus procureiis, ut sancti ilii Gran- 
dimonuni, vel alii quos audire beuignius consuevit, 
eum statuant contra faciein suam, cominonentes re- 
dire ad cor ei declinare a vestigiis Fredcrici, ne 
Doniiuo irascente tyrannuin quent habuit iu culpa 
praiambulum, praeviuin habeat iu ruina. Mcc do- 
2|isiant, si obdurescit ad preces, si irascitur ad 
commonitiooes : memionrint putius illud Caioiiia- 
nuin: 

CMHiONe iNOfMs aliqnem^ necu teVu ipu «oii#n, 
;Si Ubi §it cUarui, noli detitim cfetitii. 



brevitfite perstringo, eC queni fructum ibi couiiecu* 
tus sildominus Cantiiariensis, quem, ut nostis, de 
mandato regis Angliae iliuc Flandrise traxerat co- 
ines. Cum ad loca desiinata ad colloquia reges ac** 
cederent, Eudo Briionuiii comcs, et itolandiis Di- 
naniensis, inulias et graves de rege Angiiae apud 
regero Christianissimum querelas deposnerunt. Scd 
Eudo specialitcr depbravit, quod flliam ejus virgi- 
nem, quam illi pacis obsidem dederat, impriCgnavit 
ut prodiior, ut aduUer,<ut incestus. Rex entni et 
uxor Eudonis de duabus sororibus nati sunt. i^icia- 
vienses videlicet, Eiigolisinenses, et Marchiae comes, 
et vicecoines Toarensis, et Roberius de Silli, et 
Gaufredus ue Lixiuiaco, et Ucimerictts de Roncouey 



m BPlSTOLiB.— AN. IteS. 990 

eiabtiu Carrofii exegerant, at eis resarcirentur A ^sserant, ei interim peiebantar induciCt sed nen 



danuia» qua rex Angli» et siii post treugam illis 
iflUiIerant. Abbas eniro monasierium suum ad jus 
regis Franci» a lempore Garoli roagni, qui illud 
randavil, periinere dicebat. Post inuUas autem 
disceptatjones hinc inde habitas, promisit rex An- 
giix se Pictaviensibus ablala redditurum, sed roo- 
oaslerio nequaquam, quia suuro erat et domini 
pspae. Tandem tamen dixit se non pro Jure regis 
FraBCorum» sed pro amore Dei, et coiniiis Flandriae, 
et domini ^iHelmi cardinalis, abbali restiiuturum, 
si quid de suo habuerat. Rex vero Francorum, cnm 
aodissel ibi cardinalem esse in consilio regis An-. 
gli«, rootus est dicens, se non meruisse ab Ec- 
desia Roroana, ut cardinalis, sicut semper bacle- 



sunt exaudili. Sic aatem ad propria singaii redf* 
erunt. Huic colloquio interfoeront firitones« et Pi- 
clavi, et nuniii regis Scotie, et regom Walliaey regi 
Franconim auxilium promittentes, et obsidcs off^ 
renies, et recesserunt obllgati, simiiileret proceres 
Guasconiae. 

Soluto regum colloquio, ne latere posset, qmw 
modo rex Anglix de domino papa, et Eeclesia Ro- 
mana triumphaveral, et ut dominus Gantuariensis 
fieret opprobrium houiinum, et abjeciio plebis, et 
sul omiies, litteras domlni papae, quibus dedit el 
impunitatero peccandi, transcdbi fecit, et ad utri» 
usque regni ecclesias, et personas destinari. Gloria- 
tus est etiam se lales amicos habere in caria, qui 



nusfecerat, foveret bostes suos, et se non receptu- ^ omnes conatas archiepiseopi Gantuariensis evacua- 

bunt, et ita seduli sunt in promovendis negotiis 
ejus, at nec unaro petiiionem porrigere possii, vel 
aliqaid iropetrare, quod per aroioos non mittalur 
ad ipsom. Scimus et nomina eorum, qaoram con* 
silio alitur, et qaid nuper egerunt in euria, u( 
causa Dei, et paaperes Chrlsti vili preiio venderen* 
tor. Neqoe enim foit multltado in eommiitationibus 
eoram. Nunqoam fuiesent iilae unciae aurit quibus 
impolsi sunt ut caderent, qnos EoclesiaB columnas 
oportoerat esse. Adeoqoe de iriumpbo suo elatus 
est rex, ui in domo soa taccri non possit, qut ear- 
dinales de illo pestifero et infauii auro nihil acce- 
periot, qoive procoraverint qoomodo dlspensaretur 
p aliis plos, aliis minus, secundom quod raagis aut 



ruffi hac viee quidquam pro amore comiiis vel car* 
dinalis, sed pro jore suo, si rex Angliae vellei. Quod 
com ille refutasset, omnino submonuit eum rex 
Franciae per fidem qua se obligaverat, ut accederet 
ad flovium, ubi ex condicio colioquium esse debuit, 
a quo per duus dies reinoios manserat duarum spa- 
tio leucarom, sed ilie non acquievit. Rex vero Fran- 
coram, cuin fere usque ad vesperam exspectassei, 
Iransivit flomen , et ex aitera parie residens la- 
vavit roanus soas, et bibit eoram omuibus prote- 
sutos se fidem pacUonts iinplevisse, et sic di- 
misit oomiiem Flaiidrensein , et alios proceres, 
esspectaos abi cum paocis osque ad creposca- 
hm. 

Miserai aatem ad alium regem nuntios, qui iilum 
sabmonereni, ui saiisfaceret de fide iaesa. Quo au- 
dilo, ille deienlis nonliis secum, cum mulliiudine 
miUlum loricaiorum et galeatorum armalus venit ad 
flumen, nec nuntios permisit ut praecederent, et 
regem praemonercnt. Franci videates hoc arma cor- 
ripoerant, sed nox non permisit ut convenirent, et 
sic rez Angliae reversus est. Prosecuti sunt euni 
eomites Robertos fgiier regis, et Stephanus frater 
comiiis Henrici, quibus adpodum supplicavil, ui 
persoaderent r^i« ne ipsum compelleret confugere 
ad bosies regni Francix, et multam in verbis prae- 
teiidebat bamilitatein. Die vero sequenti misit Gar» 
ooium nontios soos, ul regem inclinarent ad pa- 



minos proroeraerant lid jostiiiae subversionem. 
Nuoiios domini Joannis Neapolitani, quod regem 
Francororo non latuit, a castris ejos, com essemos 
apud Monteiu Mirabilem, transivit ad regem Anglim 
01 qoosdaro alios Ecclesias persecntores« Viri reli- 
giosi, qoi sunt eom rege Angliae, quando audieruut 
praefaias Utieras, doloeront sopra moduro, et iin- 
preeati sunt Joanni Neapolitano, et ioanni Joannis 
ei Pauli, qui dicebantur seduxisse dominum pa« 
pam. Magister Gaufredus PicUviensis, ciericus do- 
mini Willelmi cardinalis, non eonsensit consilio, et 
actibos nontioram regis, quoniam exspectat et ipse 
regnuni Dei. Sed palam protestalus est, illos essc 
peijuros, et anathemate condemnaios, qula Jura- 
cem, auicomitem Flandriae submonerent per fldem, D verant illud mandaiom domini patiae secretum fore. 



qaa se obligaverat, ut venirei in dedilionem regis 
Augliae, sed rex Francoruro se cnm eo pacem habi- 
inrum negavii, antequam eis saiisfaciai ei regno, 
de hoc quod armaius, et fere de noctu sic in eum 
irruerai, iiec lamen unum de Francia movere pote- 
rai de loco suo. Adjecit auiem se paratom osten- 
dere, vel in raarchia, vel iii curia comiiis Flandrice, 
quod et ipsum coraiiem, ei alios» qui intercesserant 
ex parlA sua, iiberaverat ab obligatione. Nunlii 
vero regis Angliv ex adverso responderunt regein 
saum ostensurum iii curia iniperaioris, vel regum, 
Mavariensis, aut Aragoneusis scilicet, quibus niias 
suas dare disponil, quod ipse fidem servaverat, ei 
comes FUndriae, et alil intercessores Franclae fidem 
PAnoL. CXCIX. 



elsqne in virtute obedientiae, et sub anathemate in- 
junxerat doniinus papa, ui cehiretar. Illi vero» ui 
nos contempiibiles omnlbus redderenl, et subira- 
lierent solaiia amicorum, quasi de pace nostra de- 
aperantium, cum rege suo triumpbos suae malitiae 
pncconaniur, de confusione Ecciesiae gloriaiii<ui. 
Utinam sint aures cardinalium ad ora Francoruni, 
quibus occasione verbi hujos in proverbium verti- 
inr : € Qood Ecclesiae principes infideles suni socii 
forum. > Permittuni enimet praesUiii aucloritatem 
persecoloribos Ecclesiae concotere, spoliare ei de- 
praedari patrimonium cruciflxi ad oefarii lucri par- 
ticipaiionem. Uiiiiaro Cliristianissimum regeni an- 
direlis ei vos, qoem llmeo de caeiero revobari nou 

10 



i9l 



JOANNIS SARESBERrENSIS 



M 



po8«6, quln ad preccB imperaioris inter liberos eo- A ^t sub praetextu publicae poiesialis contrahitur im- 



rum mairimonium contrahaiur. Hoc enim procurat 
comea Henricus,ei«peralse voti compotera Tore.De 
caetero nunc, quxso, appareai industria, et diligen* 
tia Testra, et dominus papa quod jusli judicis est 
exsequatur. Absolvat Iniiocentem, qui sineexemplo 
iigatus esi, «t oondemnet impium, qui se perse- 
quendi Ecclesiam toti mundo prael)ei eiemplum. 
Agite eiiam, ut Eboracensi archiepiscopo prxcipia- 
tur, quatenus Ecclesiae Caniuan<;nsi, quae lot et 
lantis oppressionibus diu fracta est, obedientiam et 
subjeciionein exhibeai. 

EPISTOLA CCXLYII. 

A]> WlLLELHeil niTONEM SUBPBIOREM GilfTOABIElfSEM» 

(A. D. ii08.) 



pieiaiis occasio, et quasi necessitas delinqueudt. 
Nonne ob hanc causam relegaius est Radolphus de 
Arundel , quia in capitulo » solis assisteniibus £c- 
clesi;e iiliis uierinis, et quodammodo inlimis visce- 
ribus cordis» Ecclesix Anglorum litteras aposiolicas 
ausus est praesentare ? Liberi , inqnil, eilam gen- 
tium lex, parenies alant, aal Tinciantur. Et haee 
utique , sicut melius nosti , sanclione uiriusqae 
Testamenti firmaiur. L'nde colligiiur, com Palrem 
habealis egeniem, quod ei debetis alimenta, aut to- 
bfs a Deo debeniurvincula. Quis enim sani capiiis 
homines credat , qui patris pro lam sincera causa 
sine conipassionis oOicio videant, imo, quod a mul- 
tisdicilur, et rideant exsilium, proscriptionem » et 



SaoBmTOMi amicorum soorum minimus, salutem, B ^gestaiem ? Animas lamen ejus, quod mnlti miran- 



et Dei gerere salubriter in futura prjescriptum. 

Audiens tibi molestam roearum esse rreqnentiam 
litterarum, calamum diu SHspendi, decreveramqoe 
roe non ulira novorom reiationibas tuam pertur- 
bare quietem. Sed eum lam ex relatione Osberil 
mei, quaro ex attestaiione latoris prassentluro roe 
falsa suggestione circumventum fuisse cognoverim^ 
ecce muio propositum, scripturus de caetero cum 
fuerit opporionum, ea tanien moderationot ut ex 
frequentia scriptitandi ninila molestus esse non de» 
Leam. Neque enim roe scribendi cacoethes sic im- 
paiienter exagitat, ut calamum nequam cootjneret 
sed ingeram invitis auribus, qiiod fastidiosus audi- 

lorderimoso peciore juste Siispicetur effusum. Tu ««a^ »0»^ se per innumanitaiem excepisse a iri- 
▼ero.prouiexchariiateprodeunlia scripta recepe- ^"*®^*<*"® communi, quae est in Chrislo. Auctore 
periSy aut siylum refrenabis, intra qoos moderan 



tur, a vobis alienatus non est, sed per tela , et per 
ignes, et ultimas viiae discrimina vobis salutis, ho- 
norls, et gloriae Ihesauros congerii, quibus, auctore 
Deo, Briuniiorum mater in Chrislo iriumphabit in 
brevi gloflosa, plus quam fiierit unquain in diebos 
antiquis. Nunquid solus Radulphus nJfelis erat do- 
mino papae, et devotus archiepiscopo? Nunquid 
provinciarum princeps in Chrisli sui passione cti- 
mavit : c Non habemus patrein animarum ei pasto- 
rem, nisi Cssarem ? i Ergo, quaeso, dllecte roi, dum 
tempus est, nioram redime, etpersuade fratribus^ 
qui futuri sunt sociiconsolaiionum, ut communiceut 
paternis angustiis, ne tandem poeniteat eos, et pu- 
deat solos se per inhunianitaiem excepisse a irn 



tiouis timites voles, aut fldei ei amicitiae stiuioiis 
aflTectum diligentis etiaui non amaniis in verba 
coges erumpere. Nam ut tam vero quam vulgato 
proverbio triium est : < Probatio dilectionis, ex- 
hibilio est operis. i Sed vereor ne praesenli scripto 
roihi proveniat quod cavebam» sciiicei ne vera 
dicens, amicis aurium teneritudine iaborantibus, 
eorunidem jactura pericliter : 

Nam quid opu$ tenera$ mordaei rodere ferro 

Auriculaet 

(Pebs. 1, i2i. id. 2, 30; Lucbet. iv, 595.) 
Oicaro tamen qitod debetur officio, etsi virtuti suc- 
cessum non tam fortuna praereplura sit, quam ra- j) 
tionem subvertens opinionis fallacia. Saepe quideni 
monui, nec a memoria tua debuerat excidisse, ut 
operam dares et diligenliam, quaienus Ecclebia 
Cantuariensis, tum contemplatione Del, tum pro- 
priae honestalis intultu, aliquam consolationem im- 
penderet pairi , pro josiiiia et libertate EcclesisB 
ezsulanti. He veniis verba dedisse, res indicat» et 
in contrarium evenium, si rouitorum assertioni 
credendum est, vota cesserunt. 

Quoties enim mandatum domini pap» ad eccle- 
siam vestram dirigilur , quoties de utilitate archi- 
episcopi sermo est inter vos , statim ad excommu- 
nicatuin ilium, qiii Ecclesiae incubat, currit deiatio, 
Belatlo destinatur ad regem, apostoiicus accusatur, 



Deo, naviganius in portu, et post tristia Sabbata 
felix irradiat dies.Lege rescripta qua^iibimiituntur, 
aitende verbis quae nondum liciium est puhlicari, 
quorum aliqua non nisi tibi, et Oddoni soli, etiam 
sub assertione religionis arctatis, communicare fas 
est. His audilis , consilio uiere , nec suspiceris , 
quod mihi qnidquam pelam , qui gratias ago Deo^ 
qni me sibi fere soli in ratloif^ dati el accepti vo- 
luit obligarl. Vaiele. 

EPISTOLA CCXLVIIL 

AD EUMDEM. 
(A. D. il68.) 

WiLLELMO subpriori Caniiae. 

Asseris, ut ex litteris, quas m»gistro (ladulpho 
misisti, conjicio , quod reprehensio inea vel decla- 
matio facile poterit confutari , qula facluin , quod 
arguebam, non eo quo expositum fuerat processit 
modo : et utinam ego poiius erraverim in facto ex- 
ponendo, quam Ecclesia in committendo. Silis 
igitur probabiliier excusaii, dum tamen innocentia 
de meritis operum,quam de persuasibilibus humanae 
sapientiae verbis polius elucescat. interim vos ar- 
chiepiscopus habebit excusatos, nisi vos accusent 
opera vestra. Scio enim (quantum licet homini de 
homine judicare) quod universitalis vesirae pro- 
fectum diligit et bonorem, ei aiTectioine inajori sin- 
gulos amplecteretur , nisi essent et aliqui iuter vos 
qui serenitatem e]us pravis suggcsiiouibus advenus 



m .EPisTOLiC;. 

dlios indcarenl. Utuntur (Rnim «I boc roinisterio A 
quoromdaiiii niigaronim, quibus interdom palet ac • 
cessos, ot auribtts ejos fK>ssrni renena soae v6? • 
9t!'ien» roaliUae inslillare : tpse taroen frequ^ittis- 
f:me contemnil lalra : et si inlerdum sed ad horam 
non possit uon moveri : parcat iilis Deus et ad 
aludia dirigat meliora. Quia ergo le (quod ex invi- 
dla provenire nori dobito) pnc csleris insectantur, 
cusiodi innocentiam luam,et in his quaevice priorfs 
egeris palarn operare,ul fratrum toorum testimonio 
conira xmiilos tua sinceriias convalescal. Nunc 
autem tibi de novo imputatur , quod ecelesiam 
quamdam donari feceris , et charta Ecclesi» con- 
firmari coidam excommunicato , nepoti scilicet 
Randufphi de Broc, quem nullus anibigit anatbe- 
inaie coodemnatum. Ei scias qood dominos Wii-^ 
lelmos cardinalis mihi confessos est se non prae- 
cepisse ot aliquis excommonicatorum vestrorum 
absolveretor, nisi anle dimissis possessionibos ec- 
clesianira» et juramento secundum moreni Ecclesia 
pnestiio de restiioendis ablatls, et condigna sa- 
trsfsictlone exhibenda. Debent eilam qni detrahunt 
tibi» qood defnncti prioris ihesauros occupasti , et 
ordinem plos josto et soiito rcsolvi promlttlst in 
his taroen omnibos nondum aversus est aninios 
arcbiepiscoplya te operoin exspectans teslimonium. 
Partes toas et Ecclesiae, quantoro Deos denaverit, 
loebor ot proprias : imo sicui Inspector eordium 
novit , majorem bis operam dedi, et dare paratus 
soro. Hoc ab eo impetrare nou potui ut episcopo 
Roffensi vei alii de ofQcio soo qoidqo^m committat. C 
Sed et si qois se. immiscuerit aon feret patienter. 
Vale post Odonero, et salou amicoa nostros roemor 
mjhi otiliter epistolaram Hieronymi. 
EPISTOLA CCXLIX. 

AD BALDWinOM ARCillDIACONOll EXOmBlfSBM. 

(A. D. 1168.) 

Idero Baldbwiro arcbidiacono. 

Etsi panrius mea ad dignas gratiarom non suf*- 
llciat actiones, opinioni umen praejodiciom faciam, 
n de ucitorniutis merilo prsesomatur me benefi- 
clorom esse immfnnorem » et vicem referendi In 
officiisamicitia deesse voiuntatem. Ubi ergo, facuU 
us suspeiiditor voluntalis, par est, ut voluntas cu- 
mulau charitate, et gratia suppleat inbibitae facul- j^ 
tatis officium. Si enim verum est quodnulli dubium 
est veruro esse, quia tdties experti sumus fldem ha- 
bendam esse proverbio : 

NUimuTin vetUum umper, eupimttique negatum^ 
(OviD. Am. 3, A, 17.) 
probabUiier conjici poterit me quo magis inhibeor 
et arceor ab amicis , eo ampiius ad amicitiae offlcia 
rependeuda» et ardentius inciiari. Si mihi non cre- 
dis» coDsule amatores : et , si perfecte vis instrui, 
disce vel nunc quod te hactenus arbitror ignorare. 
Te mulieres iidelissime perdocebunt quanta sint 
probibiti amoris incendia. Et, si adhuc perfectius 
desideras erudiri, u tibi comiiiissi docere poierunt 
sacerdotes. Ago ergo devotionc qn% cohiberi non 



— AN. 1168. 294 

pote»t amplissimas grstias, certus quod qoi calicem 
aqoae frigidse remonerat praeroils sempitemis, et hio 
tibi juxia fidem Evangelii centuplom reddet, ei in 
fotoro pielafris merita coronabit. Et qoidem spfs 
est qood procella qo» landiu collisit Ecclesiam, 
serenabilur in brevi : et qui eam turbaverunt ab 
aquilonoet occidente, jam videntur in illius judlcio 
conveniri qui potentes poienter punit, et aufert 
spiritum principum. Jam qui ab Italia proscripti 
fuerant redierunt : schismalicus exaugustus turpi- 
ter et igriominiose periurbaius, fugatus et exclusua 
esta Lumbardis, In transitu suam turbavit Bur- 
gundiam : Alemanniam totam reperit lurbatam, ut 
ei jam vldeatur promeriluin praecipitiuin imminere, 
Quid ergo superest a Domino exspeciandum, nisi 
ut et ei coropereant latera sua : ct quos complices 
haboit in errore » coroites habeat in ruina. Mam 
et in Rithmachia ludentium hoc indicat jocus ubi 
quoties aofertur pyramis intercepu, toties con- 
cidont latera ejus. Noone haruni pyramiduro in- 
sur habent saecoli potestates, et qoaelibet aropl» 
doinos» obl qoasl corporis membra capiti soo con- 
corront^ qui de illius vlrihus conira Doroinoni 
Intomoerant , et in Christi panperes saeviebant. 
Profecto colum et terra transibuot, sed non verba 
Domini. Ergo et qui none praedator est, erit et 
ipse in prasdam : et qoi sine mlsericordia jodicai, 
sine misericordia conderonabiior : et coin perverso 
pervertetor et Deos, et per quae peccavit quis, per 
baec et punietur : et pro jusiitia patientibus veras 
beatitodjnis dabllur consolaiio. Hoc utique probabi- 
lius, qoara ot ccelum et terra transeani , quia evi- 
dentlor assistit ratio aF^qultatis, sed non verius, 
quia utramqoe Dei decretom est, et integriut 
fldei. Valete, 

EPISTOLA CCL. 

* AD ROBERTCH FILIOIi ^GIDIiB. 

(A. D. 1168.) 

fdem HoBBBTO filio Egtdiae. 

Magnom, fraier, est qood praerogativa exigit sa- 
cerdotis, sed graiia Dei esi qoae roaxima largiri con- 
soevit : sine ea nlhil potest hotnana fragilitas, et per 
eam qoaevis infirmiUs ad quantumlibet grandia con- 
Taiescit, ot, exigente necessitaie vel otilitate» saliat 
sicut cervus ciaudos, ei eloquens sit lingua muto- 
rom. !n eam ergo te projicias totum, et ut obtlneas 
profectum in illa studioslus elabora. Nam sicut iiidi- 
gentespraevenire, sic negiigemes deserere consuevit. 
Non est, frater, damnuin dispendiosius quam si quU 
a gratia excidat : et ut nosii jaciiira turpissiina esi 
quae per negligenliam fii. Omnes ethici tam noslri 
quam ethnici negligentiam conantur excuiere, ut el 
Cato,qui a teneris medullis ebibiiur, quaienus aninio 
firmius cohaereat, filio dixit : c Cusiodi rem tiiani.» 
Et Salomon praecepit nos imitari rorinicam qiii aestate 
colligit unde vivat iii bieme. Quid autem magis est 
nostrum quam gratia, id est munus Dei?Dicitur 
eiiiin gralia qunsi graiis data» Mujiis acerrinia ini- 
pugiiairix est negtigf^ntia quam^^pairibusfamiiia^ 



m 



J0ANN1S SARESBERIENSIS 



t96 



8»p6 ingerit genus d«inoniu quod non ejicUnr nisi A genus admiitebat» nibil oniilteu. Sed Yeftterille Ma^ 



in oratione ei j^unio. Tu cum decreveris adversus 
lioc poterlsjejunare, sed sine iniermissione orabis : 
non quidem ulens verbis sapientium hujus muodi , 
qui fere dicunt : 

Pulchra Laverna^ 
Da mihi falleref 4a tanetum ju$iumque videri : 
(HoiUT. Ep. I, 16, 60.) 
sed evangelicis quibus ad Palrem usus est Filius di- 
cens : Non pro mundo togo. $ed pro hi$ quo$ dedi$ii 
mihi {Joan. xtiu9), et alifs convenieniibus buic 
causae. Sed adhuc excelienttssimam omnium viam, 
fraternam dicit et docet Apostolus charitalem, qua 
te convincit incedere proscriptorum commemoratio 
fratrum. Et cum fraierna commendatur» non eiclu- 
ditur ut opinor, sororina. Yaleie. 
EPISTOLA CCLl. 

AD BAMDVLPHUIl DB 4B0NDBI.. 
(A. D. 4168.) 

Idem lUiiDULrao de Arundel monacho Gantuar. 

Quod hactenus libi non scripsl, ratlo ex causa dn« 
p.ici, si tamen iniueri placeat, in absoluto est. Primo 
quod ignorabam an revereotia tuaa placeret parvi* 
tatis meas scripta suscipere, qui proscriptus eram 
violentla publicae polestatis, et talis babebar a ple- 
risque pro causa Domioi» qualis ab baereilcis acbi« 
smaticis et excommunicatis denominabar* Sunt enim 
nomines temporalium amaiores quos non setas dl« 
cemit aut sexus, non titulus professionis, non gra^ 



nerius, cui forte inde congruum nomen, quod man^ 
f uens in praecipitium tendit , datam est » nec apad 
nos 9 nec apud posleros babebltur excusatus , qui 
silvis et sallibus peragratis, summo surgoiis dilutuk» 
curialium venaticam exercuit in Pairero et>dominum 
innocentem, cum tamen pelle cervina nondnm esset 
indutus, nec expositus ad praedamdivino nulu. In se 
poetlcum scommatice poterat retorquere : 
Actcson ego $um : domkmrn €ogno$die vutrum* 
AUt.3»*^^ (OviD.) 

Et in venatores hnjusmodi evangelicam loeduriam 
quam in Judaeos Chrisius inlorsit. c Mulia bona opera 
operalus sum vobis a Patre meo propter quod faoniB 
me vuUlsoccidere? i llle tamen habet eccieslam ssam 
Bet habebit. amodo excusatam, si taroen rei exltus 
scfiptl tui fidem corroboraverit, Nam arbor cogiio» 
scitur ex fructu suo, et opera singulorum els iesti« 
monium reddunt mjjus Joanue. Suni lamen iiiter 
vos tenenles doctrinam Balaam» excomnraaicatonim 
complices,ei auctores erroris^quorum merito, quod 
Dens avertat, timeudum est, ne tou Ecclesia laben 
conirahal et maculam famas» Non enim • ut nosii, 
dicunl insidiaiores : c Hoc fecit ille vel ille > sed ; 
c Hoc faciunt roonachi Canluar. aui monachus. » 
Qualibus fabula est nunc in partibus cismariuis de 
praedicto Manerio, cujus nomen celebre est ex causa 
criminis, quod vinule non potuerat promereriT 
Quod si ei falso imponitur, non me» sed cardinales 



dusordinis, non emineniia dignitaiis,non forlttBaSp accuset» qui de ipsius appellatione scripseriiou 



condilio» non naiurae fere in omnla crealadomi- 
nantis iropulsus» non insigne babitus aut qualiias 
vestisexcipit, sed sola evidentia nierilorum, qui 
adeo v^rentur poieslates , ul nisi ab eis venia Im- 
pelrata, nec cum ipsa salute audeant vel solius verbi 
habere commerclum* £t quidem verbum Dei, satutis 
commercium est ; quod utique proieslari non audenl 
coram homtnibus, sed impugnare praesumunt publice 
eonfidenter. Deinde nesciebam et si personain meam, 
rn eo quod Ecclesiam €anl. semper amavi » et ut 
multis constat , ei in muitis patienter profuit a te« 
sicut arb aliis quos promerueram, amari confiderem, 
qurd de causa suscepta sentires, et an votis et fa* 
vore velles assistere cum turbis el principibus sa- 



Yaiete. 

EPISTOLA CCUI. 

AD UCIBDDII PBIOBBM DB DOVOBU. 
(A. D. 1168.) 

Idem RicABDo priori de Dovora. 

Facies coeli serenator ab orienle, capul schisroa- 
tis in aquilone conieriturt ei membra languentia 
contabescunl, dolent iaiera, squamma solvuntury ui 
spiracuium per eas possil incedere. El jam in occi- 
denie suos jusliUae sol radios vibrai : unde in brevi 
pax Ecclesiae sperator adfulura, ui possimoB amicis 
solvere graiiarum debltas actiones* £t quidem, 
amice dileclisssime» ego me tibi profiteor debitorem 
ad tuum ubi et quando potero promptus obse- 



cerdotum eis qui Christum Domini persequuntury an d quium. Ergo si res ex iiberalitaie videtur abesse, 



exspecure nobiscum, (Catholicae Ecdesiae fitiis dico) 
fegnum Dei. Ex quo auiem mihi de sinceritate tua 
constitit, te per illos quorum roihi fides in Doroino 
fuerat exploraia, non distuli salutare , paratus ha- 
bcre tecum prout decreveris verbi obsequiique com- 
inercium. Mam ab Apostolo didici, quia verbum Do- 
miui non est alligatum. Certe nec cbaritas, quoniam 
fortis est ut mors : et sicubi oon simulaioria, sed 
vera esi, ab exhibitione officii cohiberi non polest, 
olii torporem nescit» et sui convincit veram esse 
subsianiiam non verbo vel lingoa, sed opere ei ve- 
riuie. Ci tua quidem, quam ad Ecclesiam babes, 
ex eo perspicua est, quod ipsum operose et efiica- 
citer excusasli, ex coniingeniibus» quaienus causas 



tibi ex ea servum adesse memineris, obtiiiente eo 
quod regulariier proditum esl quia , beneficium 
accipere est vendere liberiatem. Sed quid dico sin- 
gulariter servum» cum me et meos qiii Intermeanl 
boc jure teneas obligatos ? Horum meminisse juva- 
bit , cum ille» auctore Deo, evicerit Ecclesiaa liberta- 
tem : qui nunc (quod nostra tum perpeiua ignomi- 
nia est) torcular sotus carlcat» et de gente sua, 
Ecclesia scilicet Angticana, comitem vix inveniL 
EISTOLA CCLIU. 

AD BOBEBTUM VICE-ABCBID. CANTUAB. 

(A. D. 1168.) 
Idem RoBEBTO vice-arcbid. Cauluar. 
Doctissimi viri seutentia esl verba acciplenda 



197 EPl^lULA. 

€986 ex tensB ex qoQ itunt» Bon ex sensu quem 
/aciont : quam ai secutus fueris, mea interpreiabe- 
ris ex charltate* Quia si loquendo insipiens Tactus 
smn, charitas me coegit. Potueram enim silere qui 
Don conveniebar verbo» nec invitabar obsequio, 
nec iijuriis provocabar, nisi tibi quem diligo vide- 
rem periculum imminere. Dominus ^enim Ganiua- 
riensis multa propouit coutra te, juste ut asserit, 
quia et in proprlas ecclesias ejus, ei In bomines di- 
ceris mulu praesumere, et cum excommunicatis 
siiis, qui juris exsecutor esse debueras, palam com- 
municare, et nbl clerici ad redemptionem compel- 
luntur, adhibere consensum vel dissimulationem» 
et, qood gravius est, ad participium non tam lucri 
quam sceleris. Neque enim absoluti sunt impceni- 
tenies perseverantes in scelere et voluntate pec- 
candi. Uoc namque conTerre nee cardinalis nec 
aposioIlcUs poterit* Sensisses autem indignatiouis 
ejus aculeos, nisi aiiquis ainicorum tuorum dalo 
consUjo obstitisset. Quas si a te moleste accepla 
esse cognotero, de te apud iilum et apud te &d cae- 
lero siiebo. 

Non ionga$t eredas^ tolit regibut ette manut : 

(OviD.) 
sunt enim et pontiflcibus longiores. Dominus Gan- 
tuar. sicul pro sua» ita pro tua et toiius Ecclesiae 
dimical libertate. quem persequi pro uli causa 
crimen idololatriae est. Yalete. 

EPISTOLA GGLIV. 

AB MAGlSTaUM LAURENTIDM. 
(A.D. 1168.) 

Idem roagistro Laurentio. 

De munere vestro charo et glorioso^ quod mibi 
per communem amicum noslrum magistrum scho- 
larum transniisistis, liberalilati vesirae gratias ago, 
desiderans ut ei quandoque valearo» prout gestit 
animus respondere. Ei spero quod» per graiiam 
Dei» uobis in brevl dabliur opportunius invicem 
obsequeudif quia jam conterilur caput schismatis» 
ei qme ei cobaeserunt» imo in stercore suo compu- 
inierontmenibra, iiecesse est comperire. Nam quo 
iDJgis iosaniuniy eo ruinam suam citius et vicinius 
indicant imminere. Morbus cum in summo est, 
properat iu defectum, el, si peritus est artifex, 
eausa cogniu facilius curat. Gxlerum meJicus Ec- 
clesis qui medetur infirmiutibus noslris, et vulnera 
saiiat nunc caulerio, nunc fomentis , miscuii po- 
%ionem, quse propinabilur filius Babylonis» ut ine- 
brlenlur et corruant, et vasa transmigrationU ri^- 
dire paiiaotur ad cultum Dei sui. Nec moveauiiiii 
ad desolationem, si pubiici languoris impetus Pi- 
ciaviam nunc infestat. Quia sic frequens est morbos 
crudescere saniiate vicina. Movebor auiemsi do- 
ttiinus Pictaviensis ad alicujus preces clavum re- 
ligat iu oculuni, latusque sagilta perforet irrevoca- 
biii, et coinpedibus vinciat pedes, si euin seniel 
quocunque beneficio Dei contingat liberari. Utinaiii 
oieiiiiiierit quia priuio decipi incommodum est, se- 
cundo stullum, tertio turpe. Nam et Phoebum pue- 



— AN. 1168. S98 

A nituil munus sine nomine petitum concessisse vel 
filio : sera tamen poeniientia, cum co^Ium sunm 
tradidisset incautius perurendum. Si Eritius a sede 
ipsius avulsus fuerit» quaerat in quo moUius sedea- 
tur. Oculum non quaerat caecum qui curare debue- 
rat lippientem. Satius est ut vobis archidiaconalum 
ftibuat, quam alicui juris ignaro et religionis Ini- 
mico. Si cum ipso fueritis , et poteritis, ui arbi« 
tror, pra^cavere. Valete et omnes vestrL 
EPISTOLA GGLV. 

AI> MAGISTRUM OSBERTUM HB FAVRESUAM. 

(A. D. 1168.) 
Idem magistro Osberto de Favresham. 
Lator praesentium alumnus tuus esl, cui si disio- 
lerls subvenire, notam ingratitudinis incurres apud 
B homines et forte non eris excusabilis apud Deum. 
' Neque necesse est beneficiorum quae tibi contulii 
pater ejus nunc historiam texere, quia dum sani 
capiiis fueris* nunquam excident a niemoria iua. 
Ghirurgicos quidein durioresei inhumanos audioram. 
Sed aliud medicorum genus mansuelos et miies hu- 
maniiaii operam dare : non humanitati dico gene- 
randorum carnaliler hominum ; sed qua mollius 
tractantur aegri, qui compatiuntur infirmls, qua 
consuetum est hominea ingeniibus subveuire. Phi-* 
losopbi namque diffiniunt humaniutem esse vir- 
tulem quae cousistit in mlserationis afibctu, quain 
prae caeteris virtutibu», et prae cvteris animalibus 
homo a parentibus» gratla videlicet et natura doiem 
accepit. Mihi si quid forte peierem, et si magnuin 
esset, credo daturuseras. Huic ergo» quaeso, facias 
unde tibi et mihi debeat graiulari : ei ego miht 
personaliter Impensum multipliciier tibi ad gra« 
tiam repulabo. Nec te tantls precibus onerarem, 
nisi ex ante visis confiderem te operam iuam. ei 
impensam uiiliter coliocare. Ei aliqua de maudato 
meo gerenda sunt quae iibi commuuicabit. In qui- 
bus precor (quo fiaut commodius) eum adjuves ex;^- 
sequendis. Et, si personam tuam in aiiquo videris 
uecessariamy quatenus tutum fuerii, adestouegotiij». 
Valete. 

EPISTOLA GGLYL 

AD WALTERUH BOFFEMSEM KPISGOPUM. 
(A. D. 11()8.) 

D Itlem Waltero Rofiensl episcopo. 

Quanta fide et devotione domino ineo fratri ve« 
stro usque in finein et post finein carois servierim, 
et vos si diguum ducitis poiestis meminisse, el 
mundo notuin est : mihique de benediclione quaiii 
recessurus quasi viaticunv iiiupris et uaulum sae" 
culi coniulil, confido quos in exsilio et proscri- 
ptione reperi» provenire successus. Nam et ipse 
fere moriens» ut ei nunc quod inspecior et judex 
cordium novit, liclilium nihil imponam, me cou- 
solari ui&us est exbortans qualenus , ut coepisse vi- 
debar, in cultu bonestatis et virtutis perseverareiii, 
et capili meo manum imponens, data beuedictione 
ine praecepit habcre fiduciam, promilieiis quod si 
pcrscveruvcro, eatcnus niihi proderit bencdictio» 



m JOANNiS SARESBERIENSIS 

iii iiiinqnam opporUiHitalibus meis desit gralia Dei. A stipernae vocationis bravium 



Ego auiein quasi de collala lixredilale securos, e( 
de (anli Pairrs confldens merilis, adbuc spero et 
jugiter sperabo, me prouf merui ipsum babe/e pa- 
ironum* apiKl Deum, et per boc gratiam ejus mibi 
non defuturam. Unde me vobis et vestris sic ol^- 
iioxiumfateor nt vobisin omnibus assistere dcbeam, 
quatenns vestram et meam decuerit honesiatem. 
Teneor enim bonori vestro ei conimodis providere, 
ei propulsare incommoda. Et quia hxc mihi ad 
prxsens causa fuit scribendi, si credideritis expe- 
dire, mibi prout jusium est, adem liabeatis. Nam 
hi fide quam frairi vestro delieo, ei. animi conscieo- 
tla fldeliter, vobis uiiliter loquor. Dominus etPater 
vester pro libertate Ecclesix, et causa Dei exsul 
csi et proscripius, et multis coexsulibus oneratur. 
Si ei subveoeriiis» et conscienliaro liberabitis, et 
eura liberum ftierii, quae cujusque siot opera de- 
clarare» expedretis famam, et vobis et vesiris pro- 
fpicieiis imposterum. Sed forte timetis regem, aut 
pratendiiis pauperiatem, et onera geniis vestrae. 
Cene Deus est bomiul praetimendus. Et sompius 
multos facitis praeier conscientiam regfs et suo- 
rum, Imo et familiarium vestrorum. Nescio ebim 
• quid de episcopo sentiam, cujus dexiera ad paupe- 
res non exieuditur ignorante sinlstra, et cujug 
omnia opera vulgi praeconio celebrantur ; si vos 
urget paiiperies, sane amicis Indigentibus subve- 
niunt pauperiores ; si vestris vos oneramibus vultis 
esse 

vcstros 

gratiarm Dei in poriu navigat 
probrosom erit in posierum meminisse, sT, disci 
pulis in remigaudo laborantlbus, navigio Cbrisii 
nuHam tuleriiis opem. Hoc dixerim, non quod Deo 
lcsie mibi, qui per graiiam Dei abundo, «^uaeran 
aliquid erogari : sed ut consulam vobis, et offi- 
clum peragam debii;e cbariiaiis. Haec quilibet iu- 
terpreiabiiur ut volet; sed lesiis meus in coelo est, 
et coiiscius in excjplso. Vaiete in Domiuo. 
EPISTOLA CCLVII. 

AD MAGlSTfiUM RAIfDOLPBDII LXXOVIBNSCM^ 

(A. D. 1168.) 
Idem roagisiro Radulpho Lexovieiisi. 



apprebeifdent. To 
ergo, dilectisslme, persevera in eo quod cotpisti : 
et qui benedictus Domini es et Christi sacerdos, 
imo et Christus inter fllios patriarcharum qui so- 
per montem Garizin ad benedicendum constiuiti 
sunt, exseqoere quod ordinaius es : benedicite 
frequenter, sed maxime domesticts fidei, consolare 
dispersos Israel, miserere pauperum, comrouiuca 
proscriptorum necessitalibus. Et ui »b Apostolo 
«lidlcisii , minlslerium tuinn imple, omnein quan- 
taelibet difficultaiis ariicuhim, si de eo confiJis ex- 
pediei, qui Abrabae filium bostiam offerenti arie- 
tem substituit immolandum. 

EPISTOLA CCLVIII. 

' AD WILLELMDM DB NORTHALLA. 

(A. D. 116».) 

Idem WiLLBLMO de Nordballa. 

Sobrii moris est ut iuvalescente strepitu vlr 
gravis silentium moderetor et verba ; ut nec velit 
acclamare^clamosis, nec garrienlibus oggarire. Sed 
iiigruenie procella turbinis inter tonitrul corrus- 
caiiones eifulgura fabulam recitare dementis est, ei 
iinportuna narraiio instar est musicae in lucto fune- 
rts jocolariam exercentis. Licet ergo te dilexerim . 
et diligam prae consonibus fere omnibus quibus coin- 
militabamus in curia : tMnen invalescente lempe- 
state calamum censui reprimendum , qui nonc de- 
tumescpnie procella in salulationis et congralula- 



liouis alloquium solutus esl. Ecclesia nanique ab 
prospecium, date operam, ut eis post dies n oriente serenata est; et aqoiloni jaui dixit Spirilus 
is aiiiicus aliquis reservetur. Ecclesia per tit recedat a lerra vestra, c^sdens au^tro, qui viriu- 
et saiis iudignuin et tum producat flores, ei cbariiaiis opera perducal 
ad fructum. Interim de te el aliis niuliis sollicitus 
per latorem praesentium , quid apud le agatur ex- 
plorare decrevl , qul el te de staiu meo (qui au- 
ctore Deo bonus est) polerit reddere ceriiorein : et 
per quern mibi quod placuerit poleris intimare. 
Adjicerem aliqua dicenda pro tuaquidem utilit.ite» 
sed vereor ne sub praelexlu profectus alteni, pro- 
prium viJerer captare hicrum. Niiiil enim est pra>- 
ter charitatem, quod ab amicis censeam exigeii- 
dum, qui per graiiam Dei et velerum aniicoruin, 
saiis abundo: et aposiolum audio suadentem, neroi- 
ni quidquam debeatis nisi ut invicem diligalis. 



Quas referre non possuin, nec proferre liberum ^ Dominus Cantuariensis non sibi laborat, sed aliis. 



est. habeo libi, fraier amaniissiute, gralias : et eas, 
Dominopropilianie, tibi vei tuis rependam tempore 
8uo. Non enim immemor sum, et quondaro initae 
Bocieiatis, et dovotionis lo prosperis acceptae, et 
benedictionls exhibiiae in adversis. Ei qoidem be- 
oedlctionem pro benediclione tibl dabit Altissimus, 
cui ramiliaro est pru gratia sua largiri gloriam : 
et clementiae suae dona repuiare merentibus ad 
eoronam. Non esl, amice, qui bonis ejus gratuitis 
non utatur. Abutuntur quain plurimi praeventi a 
gratia, praecedeniem sequuntur multi ; sed electo- 
rum pauciias in exitu iaboris quod fideliter opta- 
vit, feliciler assequitur, et in caice i^iiieris corona- 
lur. Soli euim perscverantes usque in linem, 



2^uia profectus ejus Dei gloria erii , triumphus 
Ecclesiae, cleri totius liberatio. Miliiat quidem pu- 
blica» bdiilati, sed adbuc stipeudiis suis : imo quod 
iiostratiim ignominia est, geniis alieiiae. 
EPISTOLA CCLIX. 

^D RADULPHUM DE WINGRAM. 

(A.D.1168.) 

Idem RiDULPHO de Wingram. 

Dedit tibi, dilectlssime frater, ut audio , Dominus 
sacerdoiio fungi , sed utinam promerearis habere 
iaudem in nomiue ejiis. El quidem spes est, quod 
graiia quae tanii boni initiiim contulit, conferetin- 
crementum , nec tanlae exspectaiionia planiam 
Chrislus paiietur aresccre, q«ii horiuiu i>rotectionis 



SOi SnSTOLiE. 

6u» miiBioiiiia OQiidoiiini exealm Mliuit esi %i rU 
gare. Eras induslriiifl iDler eoDierraneos elcoBUneos 
III08 anie promolionem , el prttsumeodum est de 
miserieordia Dei, quod jnxla Aposlolum unelio ejus 
le de omiiibos eipedienUbus edocebii. Omnia au- 
lem, qus magistra charitaie Qunt, expedimil» quia 
diligeiiiibns Deom omnia cooperantur in bonum, el 
obl«tlanl animum. Quoniam lioc cniqiie sic arbilrii 
laxal babenas , ul agere liceal inipuue quod libeat. 
n«c ul mihi dicendi causa esl » sic , libi precor sl 
umen expedire credideris, ratio slt coiisiliis aequie- 
scendi. Doiuiuus luus et pater tuus exsul ei proseri- 
pitts pro libertate Ecclesiae cum Petro el allis discl- 
piUisdiutius laborans in remigaiido, jam pergra- 
tiam Dei delumescenle prooella suflTragio fldei con- 
Yalescens, ambulare Tidetur super aquas el portui 
dppropinquare» sl ei openi contuleris, et quasi ia 
lerram projectura apprebenderis : funem, ut ex 
cooscieotia ioquar» tibi et tuis utiliter proTidebis. 
Quod per te non potes , poteris fortasse per alium , 
eisic alieni meriti libi reputabitur merces. Mec esl 
ut si tepueris, utaris publica excusatione, prsten- 
dens metum ; lum quia, auctore Domino. suspecius 
noo baberis ; lum quia ubi liboerit , liciium est el 
lacUe saoipius fieri» quibus uullus Insidiator assi- 
sitt. Si Toloutas adfuerii» sclo libi industriam non 
deesse. Nec boc dixerim^viTlt Dominus» ut mibi, cui 
gratia Dei mioistrai necessaria , Taciam quaestum, 
qui in.raiione debiti et accepti nostraiibus nondum 
coinmui:icavi , sed ul fraiemaD cbaritails expleam 
nionua. Aniicos enim coiere est satiiis quani se In 
serritoleni aucceplis muneribus obligare. Valete. 
EPISTOLA CCLX. 

AB ■&NB1C€I1 WmTONlENSBM EPlSCOPVM.i^ 

(A. D. 1168.) 

Idem HEimico Wintoniensi. 

Saoctonim necessitalibus communicare vestra 
magnifieeiilia consuevit, ei ocolos io omnem venium 
providentia circumducit ut beneficentia dignos eii- 
gni, reflciai esurientes, el Chdsti pauperes , proul 
cuii|ue expedire cognoveril , consoletur. Non eniin 
more nugatorum bujus smculi in bistriones et mi- 
mos, ei bnjusmodi roonsura boininuin ob Camae 
reilemptlonem • el diiatiouem nomlnis eflundiiis 
opes vestras ; sed apud eos. pcudeiiliu& et salubrios 
coliocatis, qui tiroentel invocant nomeu Domini, 
amicos in aeterna ubernacula recepturi, Cum itaque 
vestras eleemosymas enarret ei approbet omnis 
Ecciesia sanctorum , nunquid pro^criplos Obristi , 
qui pro jusiitia exsuiani» et Ccciesise luentur Liber- 
lateui 9 non respiciel liberalitas vestra ? Neo mei 
(Deos scit) causa dico « cui gralia Domini ministral 
oecessaria ad abundanliam quinlum in exsilio 
complenti aniium » ei a cujus proposiio semper 
exstitii alienum, ei esl odiosum sub quocunque 
prstextu mendicare. Res eniin semel enipu eonn 
modius ocquiritur in foro renim veoaliom , quia 
ut philosophus tesiis est , bis emitur cum rogatur, 
sed Ao.vet me dominus Cantuariensis qui roultis 



-- AN. 1168. 992 

A coexsDlibiw oneratus » quod Angiicanae .Eedeslm ei 
oostntum ignom^nia est, suis adbue el gentis slio- 
n» siipendiis inilital, pro causa pubiica lotius clerL 
Ne4|ue enim sibl duntaxai immunitatem qomrii, 
quam fecHlime poierai obtinuisse; sed omnibus 
▼indicat liberutem. Nam cum auctore Deo, quod in 
brevi fulurom speratur, obtinuerit , etiam qul Hk 
dero minimus est » de adversariis Ccclesi» triuffi- 
pbabit.Sclo lamen,quis ei aliquam tolll opei», el 
quanuscunque possum graiias ago , cerius quod 
ei centenarii inerces ceniupla refundelnr; el quaiido 
condiscipuli Pelri » qui jain in portu videnlur navi* 
gare, oplau lllloris statione geiidebun^ et ad eom- 
prandendum Chrisio fuerint iuvitati, lunc ui }uslum 
esl. in ilia iucuuda refectione ei inler caeteros , el 
B pns caeleris sedes gloriosa parabitur , eo quod £o» 
clesiae filios adjuvit iaboranies. in remigando. Nam 
quo frontetunc apparebuiit, aut qiiid diceni , qui 
nihil auxiiri iaborajiti oavigio coiilulerunt. Naro 
cerlum esl quod Ccclesiam enavigabit, ei tunc 
odjuloribus suis, prouL quisque merebitur, erit glo- 
ria el coiifusio sicul persequenlibus, ita deserentl- 
bus earo* 

EPISTOLA CaXI. 

4D HAOISTOUII BADCLFOM LBXOVUlfSBK. 

(A. D. 1168.) 
Suo Bbnedicto» suus Gratunos» salutem ei [>ene- 
dlctionem a Domino. 

Quia tibi praeseutium portitor pienius notiis esl, 
plura relatu digua scbedulae subtraiiens , fidei e|Ui 
comniisi libi secretius iniiinanda. Verum quia de 
suio publico Ecclesiae et regni pariter soUiciumur, 
.utrumque tibi succlncu brevLiate perstriogp. ia 
primis ergo noveris , quod haeresiarcha Creuieiisis 
et cremandus clausus esl in lurre, Siepbani Tbeo- 
baldi, nec audel egredi, timetque iisque ad moriem 
Innovationem senaiorum , qui in Kaleiidis Novem- 
bribus urbis regimen accepturi sunt. Nam prapsentis 
anni senalores, utcaptivos suos de carcere inipera- 
toris erlperent » Guidouem Cremenseni receperuni 
apud Sanctum Petrum, et iu regione Trunsiiberiiia» 
.d juratoria cauiione seeiuitatem praesiantes. Ro- 
maro veco ei nuoquam subjicere potuerunt, et, ui 
opinor, nec voluerunU Novi vero seuatores doiuino 
D papae Alexandro facienl fideliutem, et ul crediiuc» 
auctore Deo • sciiismati finem dabujiu Hoc enim 
diuiius iracutum esi, ei muliis firinaiuro Jhrameii- 
lis. Cardiiiales Kedeunt revocali , non sine coufi&- 
sione poeniientes , el conquerenles se ad regis v<^ 
luntateni niiuis causam CcclesiaB depressisse. AJter 
eniin eorum , vldelicet Papiensis ^ ei in oinuibos 
astiiii, altero quoque remissius agenle». quam Un- 
tae exspeciaiioiiis et spei hominem decuissel. Unde 
iitteras illas, de quibus rex gloriaturt douiini Can- 
tuariensis potesutem cobibentes, donec redeat iu 
graiiam ejus, consut bac arte foisse impetraus. 
Noveral memoratus Papiensis doniiiiuin Cantu»* 
rienscm obtinuisse ab apostolica sede, ui ei licerei 
iu capul regis anatbcinatis, et iu reguuin iiiterdictl 



m lOANNfS SARESBERieNSlS m 

l»romQlg«re •enieoUim , nisi rex infra terminam A ferit, Jaramento eenlom Immlnniii de Angtia» ei 



litleris comprebensum ecclesiis ablaia cum Integri- 
lale restlineret, et condigne sailsraceret. Scripsit 
ergo domino pap« , lacrymabili supplicatione de- 
poseeas, ul cum rege mitius agereiur, ne tam lllum 
quam domlnum Oitonem collegam suum, ad igno- 
miniam et opprobrium sempiternum Ecclesias Ro- 
man», ideni rex, sicut jam disposuerat» si in ipsum 
asperius agerelur, conjiceret in vineula et carcerem, 
nbi morte ipsa durlorem, miseram et broYem trans* 
fgerent viiam. Cum ergo regem hoc facturum esse 
persuasisset , obtiituit ad consolationem regis , et 
quasi suam et socii liberationem, quo facllius egre- 
dereniur, rescrlptum aposiolicutn^quod tam vestram 
quam omiiium fidelium menies eiulceravit. Sed 



centum de Normannia, et centum de Andegavia, et 
alils lerrls suis* Si vero h«e eonditio pacis archi* 
episcopo displlcoerii, se paraium esse dixit sure ar- 
bitrio trium episcoporom Atigliae, et trium Cisma- 
rinorum, videiicet Rotboinagensis, Bajocensis, et 
Cenomanensls. Quod si nec islnd suffecerit, domini 
papae judicio subit, eo salvo ut non exbaeredentur 
liberi ejos* Nam In diebus suis facile sustinebil, ot 
dominus papa, quas voluerit, reprobeu Qiiaesitnin 
est ab eo, qufidnam arcbiepiscopo et suis faclonis 
erat de resiiiutione, quas ab ipso petitur et debetur. 
Al ille respondit, quia nihil, jurans multis et ex» 
quisitis juramentis» quod omnia, qwe inde perce- 
perat, solis ecciesiis et etiam pauperiboB erogarit. 



iropetrare non potuit, ut tollerentur litter», quibus ^Sed hoc credat ludaeus Apella,non ego. Cardinalls 



domlnus papa reducit in memoriam regis » quod ei 
lamexliueris e)us, quam ex promissionibusnun- 
tiorum dau esset certa spes ei fldueia pacis sub ea 
conditione , ut saepe dicto regi Untus exbiberetor 
bonor. Suppllcatum iv»t, ut in annum protenderetor 
hsc dilatio, sed repulsas snnt preces, aposiolioo 
dlcente nuntiis ipsis se in brevi revocaturum In- 
dulgeniiam islamy nisirex cum arcbiepiscopo cito 
fecertt paeem. Et qiiidem ]am revocata est , nisi 
infra eertum satislecerit diem. Exlnde enlm libe^ 
ntm est arehiepiscopo procedere de vigore litiera- 
rum, quas ipsum superius diximus impetrasse* Inde 
est, quod eardlnales de manibus regis elabi festi- 
nantius sluduenint^ Nuntius supplebit caetera dicen- q^ 
da potius quam scribenda , ut et tu , cum oninta 
fideris, provideas quomodo possls cautissime amba- 
lare. Si quid autem adhue emerserit , quod jam 
siatutis pracjiitlicet , tlbi y Deo propitiante, commu- 
nlcare non difSeram. 

Regum pax sperabatur et tractabatur nuper, sed 
m in taniam recldit contrarleUtem, ut Jam fere im- 
l>ossibiIis videatur, iicet neuter guerram ▼elit. Pro- 
fecio convenissent a multis diebus, nisi rex Angliae» 
rebus dispositls ol compositls» aliquid novi seroper 
•conaretur adjicere. luque (ere accidit • ut quantum 
procedere nititur» res i»i contrarium proposito per-^ 
gat eventum , ut fiat retrogrados In agendis , qui 
praeler aequum et itonum molitur conventionis , et 



autem sobinlulit, quod nisi alio uutur consilio, et 
cum Ecclesia Dei mitios agat, oninia districtius ei 
citius quam credat, ab illo requirent Deus et Ecele- 
sia ejus. El sic, accepta licentia,^ ab eo recessit. 
Deinde convenit eom Willelmus Papiensis eo fer» 
modo, sed semen verbi ejus cecidit in arenam. Fa- 
cientes autem transltum per Christianissimum ro- 
gem Franciae redierunt in gratiam ejus, intervenieiH 
tibus pactis, quae Tobis harum bajulus intiroabiL 
PiCtavienses Virililer agunt, et conrortantnr, omnis 
longe lateque depopulanies in circuita suo. 
EPISTOLA CCLlll. 

AO COHDEIf. 

(A. D. 1168.) 

B. arcbidiacono Exoniensi, J. S. 

Liberaliiatis luae diligentia, dilectissime Baldwine». 
meritorum sedulitate procurat ut eadem mihi sem- 
per occurrat materfa scripiitandi quae consistit ia 
actione gratiarum. fieneliciis enim coniinuis graies 
oportet agi perpetuas et devotionis munus quod 
usu retineri non potest, debet accipientis memorim 
inseparabiliter couniri. Hoc est quod interiio pos- 
sum, exspectans et indubitanter speraiis a Domino 
quod pax Ecclesiae reformabilur citius quam suspi* 
cari possint adversarii ejus, et quod nos debitum et 
diu desideratum officii commercium ad inTicem po- 
lerimus exercere. Nec movearis ad litleras quas 
contra Ecclesiam asmuli ^*us a sede apostoiica jacii- 



etiaro Joris, non Uro praecessor esseqoam subver- ^ Unt impelratas, quia, Deo propitiantev inproximo 

auditurus es quid ageretur et gaudebit cor luum* 
Aderit moereniium consoiator, et quos obsiinatos 
iuvenerit, majestatis suae virtute eonteret, et exsc- 
retur in cervices contumacias gladlus columbae. Sed 
forUsse dices in longa tempora homo iste prophe- 
tatet quae optat eloqniiur de corde soo, non de 
Spirilu Dei. Ad quod ego : Si mendacium loquor, 
ab apostolica sede roihi illius imroissus est spiritus» 
qui diem prasscripsit uliioois et arcom suum jaro 
teiendit ut leonem dejiciat et draconem. Habemus 
autero et firmiorem spem In verbo Domini* quod 
non impleri non potest, cui abominatio esl pondoa 
et pondus, mensura et mensura, ut sii necesse quein- 
que remunerari pro nicrito* Fredericus qul piiKesi- 



sor. ApostolicaB constitutionis rescripu, cum licue- 
ril, quod quidem in brevi , Domino patrocinante » 
foturum esi, tibi mittaro» adjiciens si quid refereii- 
doram eonligerit inlerim innovari. 

Praeterierani quod niinime reor esse praetereun- 
dom, seilicet dominum Ottonem paucis diebus, an- 
tequam recederet a rege, ipsum diligeiitius conve- 
nlsse, ut pacem cum archiepiscopo refortnaret. Ille 
Toro respondit se pro amore domini papse et car- 
dioalium permissuruin, ut archiepiscopits in pace 
redeat ad sedem suam, et disponat Ecclesiae et re- 
bus suis. El quia de consoeiudinibus jurgia diutius 
proiraxerunt, dixit se el liberos suos iliis solis esse 
contenios» quas antecesiores suos habuisse coiisti- 



305 msieiM. - 

sit iQ crlmfne ib labore ptfvcedil et doloret utinam A 
noD in ruina. 

EPISTOLA CCLXIU. 

AJ> HAGISTRUII RADCLFUM LEXOVlXNSEM. 

(A. D. 1168.) 

Amico et socio suocliaiissimo magisiro Radulfo 
Lexoviensi, suus J. , salutem et dirigere prudeuler 
in ruiura prospeclum* 

Fidem esse sperandarum rerum subslanliam, ab 
Apostolo dididsii et ab errore geniilium non dis" 
crepare constat^ qui dunUxat praesentibus inniii- 
lur. Unde qui bic tantum sperantes sunt aliquid de 
Cbrisiiano uomine glorianies, Judseis et gentibus 
iDiseriores sunL Et te quidem a consortio eoruni 



- AN. 1168. m 

EPISTOLA CCLXIV. 

AD ROBBRTOM DE LIIIBSEU. 
(A. D. 1168.) 

Idem RoBBRTO de Limeseia. 

Yeriias fuco caret, et aniicitia loqui non novit 
oisi facie reveiata. Ad amicum i(aque loqueiis iii 
verlute» precor utlaloris prxseniiuni dirigas vias» 
•t promoveas negoiium ejus quoniam pium est* 
Rogatus sum scribere domino Winton. et pro alio 
intercedere» qui pro me quidquam pelere semper 
erubui et erubesco. £t quidem Deo gratias ago, 
quod um cleinenter prospexii necessitaii meaCy ut 
roe nec mendicare oporieai, nec multis tenear obli- 
gatus. Paucis eotm nostratum quidquam debco 
praeter cbaritatem quam omnibus non debere non 



separant opera misericordi», quae per fidem in spe B ^[^si Cbristianus. Caeierura doroinus Cantuar 



reiribotionis «ternse propter aroorem Domini nostri 
Jesu Cbristi in roembra ejos ezercere non desinis. 
Kam eleemosynas tuas enarrani Ecclesiae saricio- 
niro, popilii et viduae cum aliis pauperibus et deso- 
latis in Gouspeclu angelorum graiulautur se tu» 
bomaniutis oiflciis et beneficiis subievari. Laetatus 
som in uiibus cum referuniur mibi : cerius quia 
bac via sine oifendiculo pergis et properas in do- 
mum DomiDi. Ubi pauperiun amalores angeli sancti 
tegaudenies excipient» e.i diademaie regni corona- 
tum inter electos coronabunt in praenrdinaU ordi- 
natione beatitudinis, ubi Chrisius est ad dexieram 
Dei sedens. Age ergo, dilecle roi, viriliier quod coe- 
pisti, Tirtute perseverantiae propera ad triumpbum 
felici commercio pro teroporalibus aeterna roercare : G 
divitias in eum proroitle locum, quo aerugo Tel ti- 
nea non perlingit. Esto benigiius et misericors ad 
orones, sed roaxiine beiieficus ad doroesiicos fidei, 
ad eos qui pro juslilia patiuntur, qui sua pro verbo 
Dei oronia conleropserunt, qui malueruui pro verbo 
Cbristl pauperuti, periculis, Igrioroiniae ci iropro- 
periis adulaniium rouiido rortunainque sequentiuro 
exponi, quam in consilio impiorum regnare et se- 
dere cum pVincipibus et florere prae fort